Mwet ngeni masouan

Mwet ngeni tettelin menlapen masouan

Menlapen Poraus Seni ewe Puken Keneses—II

Menlapen Poraus Seni ewe Puken Keneses—II

An Jiowa we Kapas Mi Manau

Menlapen Poraus Seni ewe Puken Keneses​—II

AMAK lon Keneses 2,369 ierin uruwoon aramas, poputa seni ewe fansoun an we a foruta ewe akkaemonun mwan, Atam, tori maloon Josef, noun Jekop we. Lon ewe chassi mi katowu mwen ei, a mak porausen sopwun 1 tori 10 fitifengen me porausen wokisin 1 tori 9 lon sopwun 11, iwe, a weneiti porausen forutaan mettochun lang me fonufan me porausen ewe imw tekia lon Papel. * Ei kinikin a menlapei ekkewe poraus seni ekkewe lusun puken Keneses, iwe, a weneiti an Kot kewe foffor ngeni Apraham, Aisek, Jekop, me Josef.

APRAHAM A WILIITI CHIECHIEN KOT

(Keneses 11:10–23:20)

Ina epwe 350 som ier mwirin ewe Noter, emon a uputiu lon tettelin noun Noa we itan Shem, iwe mwirin, a wiliiti emon mwan mi achengicheng ngeni Kot. Itan Apram, nge mwirin a siwil ngeni Apraham. Fan an Kot alluk, Apram a lo seni ewe telinimwen Kaltia itan Ur, iwe, a nonnom lon imw mangaku lon eu fonu Jiowa a pwonei pwe epwe ngeniir me mwirimwirin kewe. Pokiten an Apraham luku me alleasochis, a iteni “chiechien Jiowa.”​—Jemes 2:23.

Jiowa a apwungu ekkewe aramas mi ngau lon Sotom me ekkewe telinimw orun, nge a amanaua Lot me noun kewe fopwul. Eu pwonen Kot a pwonuta lupwen Aisek a uputiu, nge i noun Apraham. Fite ier mwirin, lukuen Apraham a sossot lupwen Jiowa a ereni pwe epwe eani asor noun na. Apraham a tipemecheresin alleasochis ngeni, nge emon chonlang a pinei. Esor tipemwaramwar pwe a mmen watte an Apraham luku, iwe, a kawor och kapasen anukunuk ngeni pwe meinisin einang repwe kuna feioch seni mwirimwirin we. Maloon puluwan we mi achengicheng itan Sera a fokkun aletipechou Apraham.

Poluen Kapas Eis Ussun Minne a Mak lon Paipel:

12:1-3—Inet a poputa pwonutaan ewe pwon ngeni Apraham, me epwe ifa ukuukun ttamen an epwe sopwosopwolo? Neman a poputa pwonutaan an Jiowa pwon ngeni Apraham pwe “meinisin familien fonufan repwe wesewesen pwisin efeiochuur ren [Apram]” lupwen Apram a pwerelo ngeni ewe epekin ewe Iufretis lon an we sai ngeni Kenaan. Neman ena mettoch a fis lon Nisan 14, 1943 B.C.E.​—430 ier mwen an Israel ngaselo seni Isip. (Ekistos 12:2, 6, 7, 40, 41) Ewe pwon ngeni Apraham “eu pwon tori fansoun ese kauk.” Epwe sopwosopwolo tori ekkewe famili won fonufan repwe feioch me epwe katalo meinisin chon koputen Kot.​—Keneses 17:7; 1 Korint 15:23-26.

15:13—Inet a pwonuta ewe oesini ussun an epwe riaffou mwirimwirin Apram kewe ren ukuukun 400 ier? Ena fansoun riaffou a poputa lon 1913 B.C.E. lupwen Aisek a limu ierin me a ukutiu seni an okoup, iwe, pwiin we Ismael mi inefesen, nge a 19 ierin, a “amangaua” i. (Keneses 21:8-14; Kalesia 4:29) A ukutiu lupwen chon Israel ra ngaselo seni fotek lon Isip lon 1513 B.C.E.

16:2—A pwung an Sarai mut ngeni Apram an epwe puluweni noun we chon angang itan Hakar? Fofforun Sarai a tipeeu ngeni eorenien aramas lon ena fansoun​—weween, wiisen emon fefin mi riit an epwe awora ngeni puluwan emon fefin ren an epwe tufichin nounatiu emon mwirimwirin. Ewe fofforun an aramas puluweni lap seni emon a keran aewin pwalo lon tettelin Kein. Iwe, lo, lo aramas ra eorenalo ena foffor me ekkoch chon fel ngeni Jiowa ra pwal appiruur. (Keneses 4:17-19; 16:1-3; 29:21-28) Iwe nge, Jiowa ese likitalo an we alluk me le poputaan fan iten an aramas repwe puluweni emon chok. (Keneses 2:21, 22) Neman Noa me noun kewe mwan ra en me puluweni emon chok, nge a enniwil ngeniir ewe alluk pwe repwe ‘ukkuwa me akkamasoua fonufan.’ (Keneses 7:7; 9:1; 2 Piter 2:5) Iwe, Jises Kraist a affatasefalli ewe allukun puluweni emon chok.​—Mattu 19:4-8; 1 Timoti 3:2, 12.

19:8—Esap pwe mi mwaal an Lot ereni chon Sotom pwe repwe angei noun kewe fopwul? Me ren eorenien chon ena fonu, wiisen emon mi awasola aramas lon imwan an epwe tumunuur, iwe, epwe pennuku manauan fan asengesiir ika epwe wor mettoch mi efeiengau ngeniir. Ina ekiekin Lot. Fan pwora a towu ren ekkewe mi rangoto, a apwungalo ewe asam, me a alaemon le uta mwen meser. Le atun an ereniir pwe repwe angei noun kewe fopwul, neman Lot a fen miritiiti pwe noun kewe wasola, ir chon kuno seni Kot, iwe, eli a ekieki pwe Kot epwe tongeni tumunu noun kana fopwul ussun an we a tumunu mararin we Sera lon Isip. (Keneses 12:17-20) Iwe, ussun an we a pwalo mwirin, Lot me noun kewe fopwul ra kuna tumun.

19:30-38—Jiowa a ita tipeeu ngeni an Lot sakauolo me an nouni ruuemon at me won noun kewe fopwul? Jiowa ese kan mutata weyingau are unummong sakau. (Lifitikos 18:6, 7, 29; 1 Korint 6:9, 10) Fokkun pwungun pwe Lot a oput “fofforingauen” chon Sotom. (2 Piter 2:6-8) Pokiten noun Lot kewe fopwul ra aunu ngeni sakau tori an sakauolo, neman ra weweiti pwe i esap tipeeu ngeni an epwe kon rer ika ese sakau. Nge pokiten ir chon siamu lon ena fonu, noun kewe fopwul ra meefi pwe a ina chok ewe mettoch repwe tongeni fori pwe esap rosolo an Lot famili. Ena poraus a mak lon Paipel pwe epwe affata ifa ussun ar ra ririfengen chon Moap (ren Moap), chon Ammon (ren Penammi), me chon Israel, mwirimwirin Apraham kewe.

Ikkeei Ekkoch Lesen Fan Itach:

13:8, 9. A fet ochchun ewe leenien appiru Apraham a awora fan iten ewe mettoch pwakini osukosuk! Sisap fokkun atai ach kinamwefengen me aramas fan iten ach sipwe angei moni are pisek, are pokiten pwisin mochenich, are lamaiki.

15:5, 6. Lupwen Apraham a chinnapelo nge esaamwo wor emon noun at, a kapas ngeni Kot ussun. Iwe, Jiowa a awora kapasen anukunuk ngeni. Met mwiriloon? Apraham a “luku Jiowa.” Ika sipwe suuki letipach ngeni Jiowa lon iotek, auseling ngeni an kewe kapasen anukunuk seni Paipel, me alleasochisi i, ach luku epwe pochokkuleta.

15:16. Jiowa a amwochu seni chon Amor (are, chon Kenaan) an apwung ngeniir ren ruanu tappir. Met popun? Pun i emon Kot mi mosonottam. A witiwit tori an a wesewesen ffatolo pwe ekkena aramas resap amurinnolo lapalaper. A lamot ach sipwe mosonottam ussun Jiowa.

18:23-33. Jiowa ese kan nnielo sokkun aramas meinisin, ese lifilifil. A kan tuttumunu ekkewe mi pwung.

19:16. Lot “a mmammangolo,” me ekkewe chonlang ra lukun atekinawu atewe me an famili me lon ewe telinimw Sotom. Sipwe mirit ika sisap monuki pwe iei eu fansoun atapwal atun ach ei sia witiwiti sopwoloon ei otot mi ngau.

19:26. Epwe ifa me watteen umwesich ika sipwe rikilo ren are nesefalliti minne sia fen likitalo lon ei otot minen lom!

JEKOP A NOUNI 12 AT

(Keneses 24:1–36:43)

Apraham a akkota an Aisek pupulu ngeni Repeka, emon fefin mi luku Jiowa. Neminnewe a nounatiu ekkewe nippwe, Iso me Jekop. Iso a oput an we alemwirien mwanichi me a amomo ngeni Jekop, iwe mwirin, a angei kapasen efeioch seni seman we. Jekop a sulo ngeni Pattan-aram, iwe, a puluweni Lia me Reichel me ikewe ie me a wiisen chon mammasa ekkewe pwin man noun semer we ren ukuukun 20 ier mwen an we a lo seni ikewe ie fitifengen me an we famili. Jekop a nouni 12 at me emon nengngin me won Lia, Reichel, me nour kewe ruuemon chon angang. Jekop a aulap ngeni emon chonlang me a angei och kapasen efeioch seni, iwe, itan we a siwil ngeni Israel.

Poluen Ekkoch Kapas Eis Ussun Minne a Mak lon Paipel:

28:12, 13—Met lamoten an Jekop we ttan ussun “efoch lato”? Ena “lato” a pwarata pwe a wor alen porausfengen lefilen fonufan me lang, nge eli lapalapen ena lato a ussun fau mi sseneta. Pokiten noun Kot kewe chonlang ra tota me totiu won, a pwarata pwe ekkan chonlang ra foffori och angang mi lamot lefilen Jiowa me ekkan aramas mi nonnom fan an chen.​—Jon 1:51.

30:14, 15—Pwata Reichel a likitatiu an tufichin kon ren puluwan we ren akkasiwilin uwaan och petewel (mandrake)? Lon fansoun lom lom, aramas ra aea uwaan ewe mandrake ren safeien metek me minen eppetin are minen akisalo weiweiin fouicho. Aramas ra pwal luku pwe uwaan a tongeni awattei einimwei me an aramas tufichin nounou are an fefin tufichin kolu. (Än Salomon Köl 7:13) Inaamwo ika Paipel ese affata popun an Reichel fori ena mettoch, nge eli neminnewe a ekieki pwe ewe mandrake epwe tongeni alisi an epwe kolu, iwe, epwe ukutiu itengauan pokiten an a riit. Iwe nge, Jiowa epwap “suuki an we leenien monukol” mwirin fitu ier.​—Keneses 30:22-24.

Ikkeei Ekkoch Lesen Fan Itach:

25:23. Jiowa a tufichin silei ika epwe fet sorosorun ekkewe resaamwo uputiu me a tongeni aea an tufichin silei met epwe fis lon fansoun epwe feito, iwe, a tongeni filata mesemwan io kkan epwe nounou fan iten pwonutaan an kewe kokkot. Iwe nge, sap minne a kan akkota minne emon me emon epwe fori lon unusen manauan.​—Hosea 12:3; Rom 9:10-12.

25:32; 32:24-29. An Jekop ekilapei an angei alemwirien ewe mwanichi me an aulap ngeni emon chonlang unusen eu pwin a affata pwe a enletin aucheani mettoch mi fel. Jiowa a fen anomu le pouch fitu sokkun mettoch mi fel, awewe chok ren ach riri ngeni i me an we mwicheich, ewe moon kepich, ewe Paipel, me ach apilukuluk ren ewe Muu. Amwo sipwe ussun Jekop le pwarata pwe sia akkaucheani ekkena mettoch.

34:1, 30. Ewe fitikoko mi “atoto itengau” ngeni Jekop a poputa pun Taina a chiechi ngeni ewe sokkun aramas rese tongei Jiowa. A lamot ach sipwe filiochu chiechiach kewe.

JIOWA A EFEIOCHU JOSEF LON ISIP

(Keneses 37:1–50:26)

Pokiten ar lolowo, noun Jekop kewe mwan ra amomolo Josef pwe epwe emon chon kichiniwel. Lon Isip, Josef a kalapus pun a tuppwol me pwora le kamwochunnuk won an Kot kewe kapasen emmwen fan iten foffor mi limoch. Mwirin och fansoun, a towu seni kalapus pwe epwe awewei an Farao kewe ttan, iwe, ra oesini pwe epwe wor fisu ierin chommong uwaan atake me fisu ierin lengita. Iwe, Josef a seikita sou tumunu mongo lon Isip. Pwiin kewe ra wareiti Isip pwe repwe kut mongo pokiten ewe lengita. Chon ena famili ra chusefal, iwe, ra nonnomotiu lon ewe fonu murinno itan Kosen. Lupwen Jekop epwele ma, a uwawu kapasen efeioch won noun kewe mwan, iwe, a eani eu oesini mi awora eu apilukuluk mi nukunukoch fan iten feioch mi lapalap an epwe fis fitepuku ier mwirin. Ra uwei inisin Jekop ngeni Kenaan pwe epwe peias ikewe ie. Lupwen Josef a malo, nge a 110 ierin, inisin we a safeien soma, iwe, epwap kekilo ngeni ewe Fonu mi Pwonetiu.​—Ekistos 13:19.

Poluen Kapas Eis Ussun Minne a Mak lon Paipel:

43:32—Pwata chon Isip ra nnouesini ar repwe mongofengen me chon Ipru? Eli ra apap pokiten ar lamalam are pokiten an a sokkofesen ar lewo. Chon Isip ra pwal oput chon ffoleni siip. (Keneses 46:34) Met popun? Eli chon ffoleni siip ir aramas tekisosson lein ekkewe tettelin aramas lon Isip. Are eli chon Isip ra oput ekkewe mi kut masies ren noun kewe pwin man pun ese lien wor fonu fan iten leenien atake.

44:5—Josef a wesewesen aea eu kap fan iten roongen esissin? Neman ewe kap silifer me kapasan minen eu rau. Josef a tuppwol le fel ngeni Jiowa. Sap minne a wesewesen aea ewe kap fan iten roongen esissin pwe a pwal ina ussun porausen Peniamin pun sanne a wesewesen solani.

49:10—Ifa weween “ewe asisilen samol” me “ewe wokun meilap”? Ekkoch samol ra kan kamwoch efoch esissin mi liosueta nemenem mi tekia. Ewe wokun meilap efoch wok mi ttam, iwe, a liosueta pochokkulen nemenem. Alon Jekop ussun ekkena mettoch a pwarata pwe watte nemenem me pochokkul epwe nom ren ewe einangen Juta tori waren Silo. Ena mwirimwirin Juta, i Jises Kraist, ewe emon Jiowa a fen seikata pwe epwe nemenem lon lang. A nom ren Kraist nemenem mi tekia me ewe pochokkulen nemenem.​—Kol Fel 2:8, 9; Aisea 55:4; Taniel 7:13, 14.

Ikkeei Ekkoch Lesen Fan Itach:

38:26. Mi mwaal fofforun Juta ngeni Tamar, puluwen noun we mwan, nge a fen ma seni etian. Iwe nge, lupwen a silei pwe neminnewe a pwopwo me won, Juta a tipetekison le pwarata an tipis. Sipwe pwal ina ussun le muttir meefi ach kewe tipis.

39:9. Alon Josef ngeni puluwen Potifar we a pwarata pwe an ekiek a tipeeu ngeni an Kot ekiek ussun foffor mi limoch me mwelien letipan a nom fan emmwenien an Kot kewe kapasen alongolongun alluk. Esap pwe kich sipwe pwal achocho ngeni ach sipwe ina ussun lupwen epwe lapalapelo ach wesewesen silefichi minne mi enlet?

41:14-16, 39, 40. Jiowa epwe tongeni siwili nonnomun ir kewe mi niuokkusiti i. Ika epwe torikich fansoun weires, sipwe mirit ika sipwe luku Jiowa me pwarata pwe sia tuppwol ngeni fansoun meinisin.

A Nom Rer Luku mi Nukuchar

Apraham, Aisek, Jekop, me Josef, ir mwan mi wenewenen luku me niuokkusiti Kot. Porausen manauer lon ewe puken Keneses a enletin apochokkula ach luku me a aiti ngenikich chommong lesen mi auchea.

En mi tongeni kuna feioch seni masouen ena puk fansoun om kopwe akkapwonueta wiisom fan iten allean Paipel iteiten wiik ren ewe Theocratic Ministry School. Om kakkaeo ekkena poraus mi mak asan epwe alisuk le pwapwaiti masouen ena puk.

[Pwóróus fan]

^ Pi ewe poraus itan “Menlapen Poraus Seni ewe Puken Keneses​—I” lon Ewe Leenien Mas, minen January 2004.

[Sasing lon pekin taropwe 28]

Jiowa a efeiochu Josef

[Sasing lon pekin taropwe 28]

Apraham emon mwan mi watte an luku

[Sasing lon pekin taropwe 28]

Ewe mwan mi pwung Lot me noun kewe fopwul ra kuna ewe alen amanau

[Sasing lon pekin taropwe 31]

Jekop a aucheani mettoch mi fel. Nge en?