Mwet ngeni masouan

Mwet ngeni tettelin menlapen masouan

Ewe Paipel Epwe Tongeni Alisuk Le Emiriti Noum Kewe?

Ewe Paipel Epwe Tongeni Alisuk Le Emiriti Noum Kewe?

Ewe Paipel Epwe Tongeni Alisuk Le Emiriti Noum Kewe?

AWOR och poon ira mi fokkun lingoch itan orchid, nge a mmen weires ach sipwe amaari. Ren an epwe maaroch, a lamot om kopwe tumunufichi ukuukun pwichikaren ewe leeni a mammaar lon, ukuukun ewe saram mi tineiti, me lolloon ewe mettoch kopwe ffotuki lon. Ewe orchid a mecheresin apwangapwangelo ika ese och ewe ppwul me koiasi sipwe aea le amaari, me a muttir ngauolo ren semmwen me monun lon atake. Ina popun, fan chommong esap tongeni maaroch ewe orchid lupwen aramas repwe keran aewin sotuni le amaari.

A mmen weires me a mmen sokkopat angangen amaarin semirit seni ena, me ewe mettoch uwonnuk a pwal kapachelong. Ina minne, fan chommong ekkan sam me in ra meefi pwe ir mi lipwakingau lon wiiser we, wiisen chon amaari nour kewe. Chommong ra meefi lamoten ar repwe kuna alillis, ussun chok emon mi mochen amaari ewe orchid a meefi lamoten an epwe kuna emmwen seni emon mi silelap amaarin orchid. A ffat pwe sam me in meinisin ra mochen kuna ewe sokkun emmwen mi murinno seni meinisin. Repwe tongeni kuna me ia ena emmwen?

Inaamwo ika ewe Paipel esap eu puk mi mak fan iten amaarin semirit, nge ewe Chon For a amwokutu chokewe mi wiisen makkei pwe repwe apachalong chommong fon mi alillisoch ren ena mettoch. Ewe Paipel a menlapei amaarin ekkewe sokkun lapalap mi murinno, nge chommong aramas ra meefi pwe ina eu mettoch chommong ra kan tunalo. (Efisus 4:22-24) Iwe, pokiten a ina ussun aramas, an Paipel fon a kan awora eu mettoch mi fokkun lamot ngeni ewe sokkun kokkotun kaeo (education) mi unus. Ena fon a fen alisi fite ngerou mi fen apwonueta ena fon, ese lifilifil ika menni fansoun ra manau lon are met ar lewo. Ina minne, om akkapwonueta fon seni Paipel epwe tongeni alisuk le emiritiochu noum kewe.

Ewe Leenien Appiru seni Sam me In​—Ewe Nampa Eu Minen Emirit

“Iwe, en ewe chon afalafala ekkewe ekkoch aramas, pwata kose pwisin afalafalok? En ewe chon afalafala aramas pwe rete sola, nge ifa usun, kopwe sola? En ewe chon apasa pwe resap lisou, nge ifa usum, kopwe lisou?”​—Rom 2:21, 22.

Iei alon ewe sou emmwen lon ewe Seoul Board of Education: “Iei ewe nampa eu minen asukul fan iten semirit, an ekkewe watte isetiu leenien appiru ren ar kapas me foffor.” Ika ekkewe sam me in rese isetiu leenien appiru mi murinno lon ar kapas me foffor me rese awora ngeni nour we emmwen mi titchik, nour we epwe muttir ekieki pwe ir mi likotuputup. Esap chuen wor pochokkulen alon ewe sam me in. Ren chok awewe, ika ekkan sam me in ra mochen aiti ngeni nour kewe pwe repwe wenechar, pwisin ir repwe wenechar. Fan chommong, ika ekkoch sam me in rese mochen fos ngeni emon mi kokko won ewe phone, ra kan ereni nour we pwe epwe era nge “Omusalo, semei(are inei) ese nom.” Ena kukkun mi rong ena sokkun kapas epwe sau me osukosuk. Mwirin och fansoun, eli epwe poputa le kapas chofona ika epwe tori och sossot, nge esap meefi mengiringir. Ina popun, ika ekkan sam me in ra wesewesen mochen pwe nour kewe repwe aramas wenechar, pwisin ir repwe kapas enlet me ar foffor epwe wenechar.

Ka mochen emiriti noum we pwe epwe fos fan fairo? Ika ina, iwe, pwisin en kopwe foratiu eu leenien appiru mi murinno. Noum we epwe muttir appiruk. Iei alon Sung-sik, emon mwan mi wor fomon noun: “Am me puluwei aua ekiekin poutalo kapas pochokkul. Am aua pwarata sufol lefilem me am ause anini lupwen am mi letipengau are song. Eu leenien appiru mi murinno a fokkun alillisoch mwen kapas chok. Am aua pwapwa pun nooum kewe ra kan pwarata sufol me fairo lupwen repwe kapas ngeni aramas.” Iei alon ewe Paipel lon Kalesia 6:7: “Minne emon epwe fotukatiu, iei chok epwe pwal kini.” Ekkan sam me in mi mochen pwe nour kewe repwe wenechar me limoch lon letiper repwe akkom pwarata pwe a ina ussun pwisin letiper.

Tuttumunu pwe ewe Alen Porausfengen epwe Sussuuk

“Iwe, kopwe achocho le aiti ngeni noum kewe ekei kapas [an Kot kewe alluk], kopwe pwal fos usur lupwen kopwe mot lon imwom pwal lupwen kopwe fetal won al, lupwen kopwe konola pwal lupwen kopwe pwata.”​—Tuteronomi 6:7.

A kan lapalo ewe fansoun aramas ra aea fan iten angang. Ika ewe sam me in me ruuemon ra angang, epwe watte choun ena mettoch won ar famili. A kan kukkunulo ewe fansoun chommong sam me in ra nonnom ren nour kewe. Lupwen ekkewe sam me in ra nonnom leimw, ra kan limelim me ra fori chommong sokkun angangen lon imwer, ina minne, eli repwe pekkus. Ika a ina ussun om famili, ifa ussun kopwe tongeni tuttumunu ewe alen porausfengen an epwe sussuuk lefilemi me noumi kewe? Eli epwe wor fansoun porausfengen ika ami me noumi kewe oua forfengenni angangen lon imwemi. Emon sam a pwal mwo nge poutalo ewe TV, akkaewin fan iten an epwe wattelo porausfengen lefiler me noun kewe. Iei kunaan: “Le poputaan nei kewe ra kan tipitipingau, nge lupwen am aua eani ekkewe minen urumot fan iten pekin asukul me am aua kapasfengen ussun ekkan puk mi amwarar, iwe, lo, lo ra eorenalo an ese chuen nom ewe TV.”

A lamot pwe seni le kukkunur ekkewe nau repwe eorenalo ar repwe porausfengen me semer me iner. Ika ese fis ena, iwe, lupwen ekkewe nau repwe tori ierin sarafo me eli epwe toriir fansoun sossot are osukosuk, sap minne repwe ekieki pwe semer me iner wesewesen chiechier repwe tufichin popporaus ngeniir. Ifa ussun kopwe tufichin alisiir pwe repwe pwarawu masouen letiper? Iei alon An Salomon Fos 20:5: “Ekiekin letipen eman aramas a usun chok koluk mi alolol, nge eman aramas mi weweoch a tongeni ufireta.” Ren ar aea ei sokkun kapas eis, awewe chok ren “Met meefiom?” sam me in kana repwe tongeni pesei nour kewe pwe repwe pwarawu ekiekir me meefier.

Met kopwe fori ika noum we epwe fori eu tipis watte? Ina ewe fansoun mi lamot an epwe kuna kirokiroch. Kopwe nemeni meefiom lupwen kopwe auseling ngeni noum we. Iei alon emon sam ussun minne a kan fori lupwen epwe fis ena sokkun osukosuk: “Lupwen nei kewe ra mwaallilo, ua achocho le nemeni meefiei. Ua kan mot rer me auseling ngeni minne ra ereniei. Ua sotuni le weweiti ewe popun an a fis ewe osukosuk. Ika a weires ai upwe nemeni ai song, ua witiwit ekis tori an epwe kukkunulo ai song.” Ika kopwe nemeni meefiom me auseling ngeniir, iwe, eli repwe tipemecheresin etiwa ewe fon kopwe awora ngeniir.

A Mmen Lamot ewe Sokkun Fon mi Longolong won Tong

“Ami sam kena, ousap asonga noumi, pwe oupwe foleniochu ir ren sokkun amirit me fonou me ren ewe Samol.”​—Efisus 6:4.

Ren om kopwe kuna uwaochun om angangen emirit, a lamot lapalapen om awora fon mi fiti tong. Ifa ussun sam me ina kana repwe tongeni ‘asonga nour kewe’? Ika ewe fon ese ffichiti choun ewe tipis are a kawor lon eu lapalap mi fiti watte esiit, ekkewe nau repwe u ngeni. Fansoun meinisin fon epwe kawor fan tong. (An Salomon Fos 13:24) Ika kopwe affataochu ngeni noum kewe ewe popun a kawor ewe fon, repwe weweiti pwe ka kan emiritiir pokiten om tongeer.​—An Salomon Fos 22:15; 29:19.

Nge epwe murinno ika ekkewe nau repwe kuna pwunungauen foffor mi mwaal. Ren chok awewe, ika emon nau epwe tipis ngeni pwal emon, kopwe ereni pwe epwe omusomus ngeni. Ika epwe ipweri och allukun ewe famili, eli kopwe pinei seni an epwe tufichin fori ekkoch mettoch ren om kopwe menlapei lamoten an esap ipweri alluk.

Epwe murinno ach sipwe awora fon lon fansoun mi ffich ngeni. Iei alon Än Salomon Afalafal 8:11: “Pokiten an ese muttir kapwungulo liwinin och fofforingau, ina ewe popun letipen noun aramas kana a unusen nukunukutiu lon alen fofforingau.” Iwe, pwal ussun chok, chommong nau repwe sotun pi ika esap kawor liwinin tipis lupwen repwe fori och mettoch mi mwaal. Ina minne, ika ka fen ourourer pwe epwe wor liwinin och foffor ese pwung, kopwe wesewesen apwonueta minne ka fen apasa.

Mi Auchea ewe Sokkun Kunou mi Murinno

“A wor . . . fansoun takir . . . me fansoun pworuk.”​—Än Salomon Afalafal 3:1, 4.

Mi lamot ngeni amaarin tupuwen me inisin semirit ewe sokkun urumot me kunou mi murinno. Ika ekkewe sam me in repwe fiti nour kewe le kunou, epwe pochokkuleta ririin lon ewe famili me ekkewe nau repwe meefi nukunukoch. Met sokkun kunou chon eu famili meinisin repwe tongeni pwapwaiti? Ika kopwe ekiekifichi ena mettoch, neman kopwe tongeni ekiekieta chommong minen apwapwa mi murinno. A wor ekkewe sokkun kunou lukun imwach, awewe chok ren wawa paisiken, me urumot won por, awewe chok ren tennis, badminton, me volleyball. Pwal ekieki mwo ekkewe fansoun apwapwa sipwe tongeni kuna ika chon ach famili repwe attiki ekkewe minen nikattik. Ika sipwe feilo katol ekkewe leeni are fonu mi lingoch, epwe tongeni wor chommong mettoch mi apwapwa sipwe chechchemeni fansoun langattam mwirin.

Lon ena sokkun fansoun, ekkewe sam me in repwe tongeni emiriti nour kewe pwe epwe itepok me ruuepek ar ekiek ussun kunou. Iei alon emon chon Kraist mi wor ulumon noun at: “Ika pwe mi tufich, ua kan fiti nei kewe lon fansoun kunou. Ren chok awewe, ika repwe eani ewe sokkun urumot won computer, ua kapas eis ngeniir ussun. Ua kan aea ena fansoun le kapas ngeniir ussun ewe sokkun kunou mi ngau. Mwirin, ua kukkuna pwe rese kan fiti ewe sokkun minen apwapwa mi ngau.” A fokkun pwung pwe ekkan nau mi kuna pwapwa seni an unusen ewe famili kunoufengen rese kan katol ekkan tv prokram, video, kachito, me minen urumot won ewe Internet mi ur ren kaweten aramas, foffor mi sikepwach, me an aramas ukun safeien opuchopuch.

Akkalisi Noum kewe Ar repwe Kunakun Chiechi mi Murinno

“Eman mi chiechi ngeni aramas mi tipachem epwe tipachemela, nge eman mi chiechi ngeni ekewe chon tiparoch epwe feiengau.”​—An Salomon Fos 13:20.

Iei alon emon re Kraist mi alisi noun kewe fomon pwe repwe maarochuta: “A mmen lamot ewe sokkun aramas ra kan fili pwe chiener. Ika emon chok me lein chiener kewe a ngau, epwe tufichin atai meinisin ach alillis ngeniir.” Ren an epwe alisi noun kewe pwe repwe kunakun chiechi mi murinno, a eisiniir ekkeei sokkun kapas eis: Io a nampa eu me lein chienom kewe? Met popun ka efich emonna? Menni lein lapalapan kewe ka mochen appiru? Pwal emon a kan ereni noun kewe pwe repwe etiwa ngeni imwer chiechian kewe. Iwe mwirin, a tufichin pi ika mei fet lapalaper me awora ngeni noun kewe ewe sokkun emmwen mi ffichitiir.

A pwal lamot ach sipwe aiti ngeni nouch kewe pwe repwe pwal tongeni chiechi ngeni ekkan aramas mi watte ierir fitifengen me pilor kewe. Iei alon Bum-sun, emon sam mi wor ulumon noun at: “Ua kan alisi nei kewe ar repwe miritiiti pwe sap minne repwe chok chieneni pilor kewe, awewe chok ren Tafit me Jonatan lon ewe Paipel. Ren enletin, ua kan ereni chon Kraist mi sokkopat ierir pwe repwe chiechi ngeni nei kewe. Ina minne, nei kewe ra kan chiechi ngeni chommong aramas mi watte ierir seniir.” Ika nouch kewe repwe chiechi ngeni aramas mi murinno, nge ir mi watte seniir, repwe tongeni kaeo chommong mettoch seniir.

En mi Tufichin Emiritiochu Noum kewe

Me ren eu pekin kuttaen meefien aramas lon ewe United States, ese lien fisoch an chommong sam me in sotuni le ffotukalong lon nour kewe ekkeei lapalap, awewe chok ren ewe tufichin nemeni meefier, ekiekir, me fofforur, me ewe mettoch tipewenechar. Pwata a weires ar repwe fori ena mettoch? Iei alon emon in mi uwawu meefian: ‘Ua kan letipengau ren ai apasa pwe ewe eu chok mettoch sipwe tufichin tuttumunu nouch kewe ren, iei ach lokerelong lon imwach pwe resap towu lukun.’ Neminna a ekieki pwe lapalapen fonufan iei nouch kewe ra mammaar lon a fokkun ngau seni lom. Pokiten an a ina ussun ach osukosuk iei, mi wesewesen tufich ach sipwe amaarochu nouch kewe?

Ika pwe ka mochen amaari eu iraan orchid nge ka lolilen ika epwe tongeni pelo, eli kosap ekiekin ffotani. Ika emon mi silelap lon pekin amaarin orchid a chuuruk me a aiti ngonuk amaarin, iwe, epwe eronuk pwe “Epwe maaroch ika kopwe ien me ien,” ese mwaal kosap chuen lolilen! Jiowa, ewe mi Unusen Silelap ussun nikinikin aramas, a kan awora fon ussun met epwe wenewenen murinno fan iten ewe angangen amaari nouch kewe. Iei alon: “Kopwe akaiti ngeni eman semirit usun mine epwe fori lon manauan, pun lupwen epwe chinlap, esap likitala mine a kaio.” (An Salomon Fos 22:6) Ika kopwe emiriti noum kewe me ren an Paipel fon, neman kopwe pwapwaesini om kopwe kuna noum kewe ar repwe maarita ngeni ewe sokkun aramas mi uwonuk, mi silei fairo, iwe, mi limoch fofforun. Ika ina, iwe, aramas repwe tongeer, nge akkaewin, Jiowa, Semach we lon lang, epwe tongeer.