Mwet ngeni masouan

Mwet ngeni tettelin menlapen masouan

Sipwe Anomukich Fan Ewe Emmwen Seni Ewe Kot Mi Manau

Sipwe Anomukich Fan Ewe Emmwen Seni Ewe Kot Mi Manau

Sipwe Anomukich Fan Ewe Emmwen Seni Ewe Kot Mi Manau

“Kul ngeni ewe Kot mi manau, ewe mi foriata lang, o fonufan, me sat, o pwal masouer kewe meinisin.”​—FÖFÖR 14:15.

1, 2. Pwata a pwung ach sipwe apasa pwe Jiowa “ewe Kot mi manau”?

 MWIRIN an ewe aposel Paul me Parnapas achikara emon mwan, iei alon Paul ngeni ekkewe mi atoler lon Listra: “Am aramas usun chok ami; nge sia chok wato ngenikemi ewe kapas allim, pwe oupwe kullu seni ekkeei mettoch mi mwal, o kul ngeni ewe Kot mi manau, ewe mi foriata lang, o fonufan, me sat, o pwal masouer kewe meinisin.”​—Fofor 14:15.

2 A fokkun enlet pwe Jiowa “ewe Kot mi manau,” nge esap i och uluulun esor manau ren! (Jeremaia 10:10; 1 Tesalonika 1:9, 10) Sap minne Jiowa a chok manau, nge i ewe Popun manauach. “A fang ngeni aramas meinisin manauer me ngasangaser, o pwal mettoch meinisin.” (Fofor 17:25) A tipeni pwe sipwe kuna pwapwa lon manauach, weween, manauach iei me pwal lon mwach kkan. Paul a pwal apasa pwe Kot “ese mo likitalo aramas pwe esap wor minen pwarata usun i, pun a fori fofor murinno, o a ngenikemi ut seni lang, pwal fansoun ras; a akinamwelo letipemi ren mongo o pwapwa.”​—Fofor 14:17.

3. Pwata sipwe tongeni luku ewe emmwen Kot a akkawora?

3 An Kot ekilapei manauach a awora och popun ach sipwe luku an emmwen. (Kol Fel 147:8; Mattu 5:45) Eli ekkoch resap luku an emmwen ika repwe kuna och allukun Paipel rese weweiti are a ussun ita mi kon pochokkul pinin. Iwe nge, a fen ffatolo pwe an aramas luku ewe emmwen seni Jiowa, ina ewe alen tipachchem. Awewe chok: Inaamwo ika emon chon Israel ese weweiti ewe alluk mi pinei an aramas attapa emon soma, nge a feioch ika epwe alleasochisi. Aewin, an alleasochis epwe apochokkula an riri ngeni ewe Kot mi manau; iwe, oruuan, epwe tumunu i pwe esap uri och semmwen.​—Lifitikos 5:2; 11:24.

4, 5. (a) Mwen an we a poputa ewe lamalamen Kraist, met sokkun emmwen Jiowa a awora ussun chcha? (b) Pwata sia silei pwe an Kot emmwen ussun chcha a kku chon Kraist?

4 A pwal ina ussun an Kot emmwen ussun chcha. A ereni Noa pwe aramas resap aea chcha. Iwe, lon ewe Allukun Moses, Kot a pwarata pwe epwe pwung an aramas aea chcha fan iten eu chok mettoch, weween, fan iten omusomusen tipis ren ar wata won ewe roongen asor. Ren an isetiu ekkena kapasen emmwen, Kot a foratiu longolongun ewe nampa eu mettoch fan iten aean chcha​—nge iei an amanaua aramas ren ewe moon kepich Jises a awora. (Ipru 9:14) Ewer, Kot a awora an emmwen pokiten an ekieki manauach me feiochuch. Iei makkeien Adam Clarke ussun weween Keneses 9:4, nge i emon sou kaeo Paipel lon ewe engol me atiuen senturi: “Chon Kraist lon fonuen otiu ra chuen kamwochunnuk won ei alluk [ngeni Noa] . . . A pinepin an aramas aea sokkun chcha meinisin fan ewe alluk, pun a affata ewe sokkun chcha epwe kusukusulo ren tipisin chon fonufan; me fan ewe kokkotun chon Kraist aramas resap aea chcha, pun fansoun meinisin repwe ekieki pwe a liosueta ewe chcha mi fen niniilo fan iten omusomusen tipis.”

5 Eli ena sou kaeo a kapas ussun ewe poraus allim, ewe mi longolong won Jises. A kapachelong an Kot tinatiu Noun we pwe epwe malo fan asengesich, weween, epwe ninatiu chchaan we pwe sipwe tufichin kuna manau esemuch. (Mattu 20:28; Jon 3:16; Rom 5:8, 9) A pwal kapachelong lon makkeien ena emon porausen ewe alluk epwap katowu mwirin, nge ina ewe alluk ngeni chon luku Kraist, ewe mi era pwe repwe tti seniir chcha.

6. Met sokkun emmwen ussun chcha a kawor ngeni chon Kraist, me met popun?

6 Ka silei pwe Kot a ngeni chon Israel fitepuku alluk. Mwirin maloon Jises, esap wiisen noun kewe chon kaeo ar repwe apwonueta meinisin ekkena alluk. (Rom 7:4, 6; Kolose 2:13, 14, 17; Ipru 8:6, 13) Iwe nge, mwirin och fansoun, a piita eu kapas eis ussun eu alluk mi lapalap​—allukun sirkumsaisin at are mwan. Chon Jentail mi mochen kuna feioch seni chchaan Kraist we repwe ita sirkumsais me pwarata pwe ir mi chuen nom fan ewe Allukun Moses ren ena foffor? Lon 49 C.E., ewe mwichen sou emmwen lon ewe mwichefelin Kraist a pwungupwungfengen won ena poraus. (Fofor, sopwun 15) Fan alillisin an Kot we ngun mi fel, ekkewe aposel me mwan mi asimau ra apwungalo pwe ewe allukun sirkumsais a muchulo lupwen ewe Allukun Moses a sopwolo. Iwe nge, ekkoch allukun Kot ra chuen nemeni chon Kraist. Iei makkeien ewe mwichen sou emmwen lon echo taropwe ngeni ekkewe mwichefel: “Ewe ngun mi fel me pwisin am aua fen apwungalo pwe ausap apachata womi pwal och mettoch mi chou, chilon chok ekkeei mettoch mi lamot, pwe oupwe tti senikemi mettoch mi asor ngeni uluulun me chcha me man mi maanfor me lisowu mwaal. Ika oupwe tumunufichikemi seni ekkeei mettoch, oupwe feioch.”​—Fofor 15:28, 29, NW.

7. Ifa ukuukun lamoten an chon Kraist ‘tti seniir chcha’?

7 Iwe, a ffat pwe me ren ekiekin ewe mwichen sou emmwen, mi lollofengen lamoten ar ‘tti seniir chcha’ me ar tti seniir lisowu mwaal are fofforun fel ngeni uluulun. Ena poraus a anneta pwe mi fokkun chou pinin chcha. Ika chon Kraist repwe lisowu mwaal are fel ngeni uluulun, nge resap aier, iwe, resap tongeni “alemwiri ewe muun Kot”; nge “leenier epwe . . . ewe oruuen malo.” (1 Korint 6:9, 10; Pwarata 21:8; 22:15) Nengeni mwo ekkeei ruu poraus mi lollofesen: An aramas tunalo an Kot emmwen ussun pinin chcha, nge ina ewe mettoch mi amanaua monumanau meinisin, epwe tongeni emmwen ngeni malo fochofoch. An aramas sufoliiti an Jises we asor epwe tongeni emmwen ngeniir manau esemuch.

8. Met a affata pwe ekkewe popun chon Kraist ra wesewesen apwonueta an Kot emmwen ussun chcha?

8 A ifa ussun an ekkewe popun chon Kraist weweiti me apwonueta an Kot emmwen ussun chcha? Chechchemeni mwo makkeien Clarke ei: “Fan ewe kokkotun chon Kraist aramas resap aea chcha, pun fansoun meinisin repwe ekieki pwe a liosueta ewe chcha mi fen niniilo fan iten omusomusen tipis.” Porausen uruwo a anneta pwe ekkewe popun chon Kraist ra ekieki pwe mi fokkun chou ena mettoch. Iei makkeien Tertullian: “Ekieki mwo chokewe mi umwesin angei ewe chcha mi niniitiu seni kinasen aramas mi fokkun watte fofforingauer lon ewe leenien katol emiisfengen . . . , iwe, ra su fan pwe repwe unumi fan iten safeien maan kauakau.” Inaamwo ika chon lukun ra aea chcha, nge Tertullian a makkei pwe chon Kraist rese “aea chchaan man lon ar fansoun mongo . . . Lupwen chon Kraist ra kapwung, ami oua anomu mwer ewe sokkun futuk mi nofitfengen me chcha. Pwungun pwe ami oua fen silei pwe mi alluk ngeniir ena sokkun mongo.” Iwe, inaamwo chon Kraist ra nom fan kapwungun malo, nge rese tongeni aea chcha. A ina ukuukun lamotan ngeniir an Kot emmwen.

9. Met a pwal kapachelong lon an aramas tti seniir chcha me lukun ar resap aeaffatei are unuffatei?

9 Eli ekkoch repwe ekieki pwe ewe mwichen sou emmwen a chok apasa pwe chon Kraist resap aeaffatei are unuffatei chcha are resap ochoch futuk ika ese kusulo chchaan are resap aea ewe sokkun mongo mi nofitfengen me chcha. Pwungun pwe ina akkaewin weween an Kot we alluk ngeni Noa. Iwe, ewe alluk seni ekkewe aposel a ereni chon Kraist pwe repwe ‘tti seniir monumanau mi maanfor,’ weween, ina ewe sokkun futuk ese kusulo chchaan. (Keneses 9:3, 4; Fofor 21:25) Iwe nge, ekkewe popun chon Kraist ra silei pwe pwal och mettoch a kapachelong. Fan ekkoch aramas ra aea chcha fan iten pekin safei. Tertullian a makkei pwe ekkoch chon lukun ra aea chcha pokiten ar ekiekin safeini maan kauakau. Iwe, neman aramas ra aea chcha lon pwal fitu sokkun lapalap fan iten safeien samau are fan iten an epwe pochokkul inisir. Ina minne, an chon Kraist tti seniir chcha a pwal wewe ngeni ar resap aea fan iten minen safei. Ra kamwochunnuk won ena alluk, inaamwo ika ra tongeni malo pokiten minne ra luku.

Aean Chcha lon Pekin Safei

10. Mei fet aean chcha lon pekin safei, iwe, ifa ewe kapas eis mi piita ren?

10 Iei a choufetal aean chcha lon pekin safei. Le poputaan a iei ussun aean ewe iv chcha: chon pioing ra angei ewe chcha seni aramas, ra isoni, iwe, ra aea fan iten emon mi etto safei, eli emon mi feiengau lon maun. Lo, lo, ekkewe sou silelap ra tufichin aimufeseni eu me eu ekkewe kifetin lon chcha. Ren ar aea ekkena fitu kifetin fan iten iv, ekkewe tokter ra tongeni alapalo aean ewe chcha ren chommong chon etto safei, awewe chok ren ar aea plasma fan iten emon mi feiengau me ekkewe red cell fan iten pwal emon. Sopwosopwoloon pekin kaeo a affata pwe epwe tongeni kinikisitiu och kifetin chcha, awewe chok ren ewe plasma, iwe, chon pioing ra kan angei ekkena fitu sokkun kinikisitiuen chcha pwe repwe tongeni aea fan iten pwal fitemon chon etto safei. Mi chuen sopwosopwolo ena pekin angang, iwe, a choufetal porausen minefoon aean ekkena fitu kinikisitiuen chcha. Epwe fet meefien chon Kraist ussun aean ekkena fitu sokkun kinikisitiuen chcha? A pposolo letipen chon Kraist pwe resap fokkun angei ewe iv chcha, nge epwe ifa ussun ika ekkewe sou safei repwe peseer ar repwe angei och kinikinin watte, neman ewe mettoch packed red cells? Are ewe angangen safei epwe tongeni wewe ngeni ar aea eu kinikisitiuen och kifetin ewe chcha. Pokiten ar chechchemeni pwe chcha a pin me a nampa eu aucheaan chchaan Kraist we fan iten ewe angangen amanaua aramas, epwe ifa ussun noun Kot kewe chon angang repwe tufichin silei ika ifa pwungun ekkena sokkun kapas eis?

11. Ren fansoun langattam, Chon Pwarata Jiowa ra fiti menni poraus mi pwung lon pekin safei ussun chcha?

11 Fite ier me mwan, Chon Pwarata Jiowa ra affata minne ra achifoua. Ren chok awewe, ra awora eu poraus fan iten The Journal of the American Medical Association (November 27, 1981; a pwal maksefal lon ewe puk How Can Blood Save Your Life? pekin taropwe 27-9). * A mak lon ena poraus fitu wokisin seni Keneses, Lifitikos, me Fofor. Iei alon: “Inaamwo ika ese mak ekkena wokisin fan iten porausen safei, nge Chon Pwarata Jiowa ra meefi pwe ra pinei ewe fofforun ivinalong lon aramas ewe sokkun chcha mi unus, packed RBCs [red blood cells], me plasma, fitifengen me ewe fofforun ivinalong WBC [white blood cell] me platelets. “ Iei alon ewe puk mi katowu lon 2001 itan Emergency Care fan ewe itelap “Composition of the Blood”: “A wor fitu kifetin chcha, iwe, ikkeei iter: plasma, blood cells mi par me pwech, me platelets.” Ina minne, ekiekin Chon Pwarata Jiowa a tipeeu ngeni minne a ffatolo lon pekin safei, iwe, rese tongeni angei iviin ewe sokkun chcha mi unus are kifetin kewe me ruuanu ewe chcha epwe akkaewin tufichin kinikinitiu lon.

12. (a) Ifa lukuach ussun ekkewe kinikisitiuen chcha mi kaimulo seni ekkewe ruaanu kifet ewe chcha epwe tongeni akkaewin kinikinitiu lon? (b) Sipwe tongeni kuna me ia pwal och poraus ussun ena?

12 Ena poraus lon pekin safei a pwal apasa pwe “Lukuen ekkewe Chon Pwarata Jiowa ese pinei aean [kinikisitiuan kewe] awewe chok ren albumin, immune globulins, me safeien hemophilia; nge emon me emon Chon Pwarata Jiowa epwe pwisin filata ika epwe tufichin angei ekkena mettoch.” Seni 1981, a fen kaimulo chommong kinikisitiuen chcha (ekkewe kukkun kinikin mi popu seni ekkewe ruuanu kifetin chcha) fan iten aean lon pekin safei. Ina popun, Ewe Leenien Mas, minen June 15, 2000, a awora alillis fan iten ena mettoch lon ewe poraus itan “Kapas Eis Seni Chon Allea.” A awora poraus mi titchik me tetteloch, iwe nge, minne a apasa a tipeeu ngeni ewe poraus mi katowu lon 1981.

Wiisen Mwelien Letipom

13, 14. (a) Met weween mwelien letipach, me ifa ussun a kan kapachelong lon porausen chcha? (b) Ifa an Kot emmwen ngeni Israel ussun aean futuk, nge ikkefa ekkewe kapas eis repwe tongeni piita ren?

13 Ekkena poraus ra eppieta lamoten mwelien letipach. Met popun? Chon Kraist ra weweiti lamoten ar repwe fiffiti an Kot emmwen, nge lon ekkoch mettoch repwe pwisin apwungalo minne repwe fori, iwe, ina lamoten mwelien letipach. Mwelien letipach a wewe ngeni ach tufichin atittina me apwungalo och foffor, ika epwe pwung are mwaal. (Rom 2:14, 15) Iwe nge, en mi silei pwe mi sokkofesen mwelien letipen emon me emon. * Ewe Paipel a apasa pwe ‘mi apwangapwang mwelien letipen’ ekkoch, iwe, a pwalo ren ena ititin kapas pwe mi pochokkul mwelien letipen pwal fitemon. (1 Korint 8:12) Mi sokkofesen emon me emon chon Kraist ren ukuukun ar silei letipen Kot, ar meefi an ekiek, me ar fiti an Kot ekiek lupwen repwe apwungalo minne repwe fori. Sipwe tongeni awewei ena mettoch ren porausen chon Jus me ewe mettoch aea futuk.

14 A ffat lon Paipel pwe emon aramas mi alleasochik ngeni Kot esap aea futuk ika ese akkom kusulo chchaan. A fokkun lamot ena alluk, ina minne, lupwen ekkoch sounfiun Israel ra aea futuk ese kusulo chchaan lon pwal mwo nge eu watteen fansoun osupwang, ina och tipisilap. (Tuteronomi 12:15, 16; 1 Samuel 14:31-35) Iwe nge, eli epwe tongeni piita ekkoch kapas eis me ikana ie. Ika emon chon Israel epwe awata emon siip, inet atun epwe okusalo chchaan? Epwe posu fan uan pwe epwe kusulo chchaan? Epwe eitiuata pwe epwe sorotiu mokuran? Epwe ifa ukuukun ttamen an epwe eitiuata? Met epwe fori ngeni emon watteen kowu? Mwirin an okusalo ewe chcha, eli epwe chuen wor och lusun ewe chcha lon ewe futuk. Epwe tongeni aea ena sokkun futuk? Ion epwe apwungalo ekkena mettoch?

15. Mei fet ekiekin ekkoch chon Jus ussun aean futuk, nge ifa an Kot emmwen ussun?

15 Ekieki mwo emon chon Jus mi tuppwol ika epwe kuna ena sokkun osukosuk. Eli epwe meefi pwe epwe murinno an esap moni futuk lon leenien amomo futuk, nge eli epwe pwal ina ussun ekiekin pwal emon ika a meefi pwe och futuk a fen akkom asor ngeni eu uluulun. Eli pwal fitemon chon Jus repwe tongeni aea futuk mwirin chok ar apwonueta eorenier kewe mi titchik fan iten ar repwe uwawu ewe chcha. * (Mattu 23:23, 24) Met om ekiek ussun ekkena foffor mi sokkopat? Pwal och, pokiten Kot ese affatatiu pwe repwe fori ekkena mettoch, epwe murinno ika chon Jus repwe tinalo ngeni eu mwichen sense chommong kapas eis pwe epwe wiisen apwungalo poluen eu me eu leir? Inaamwo ika ena eoreni a fis lon ewe lamalamen Jus, nge sia pwapwa pwe Jiowa ese emmweni chon fel mi enlet pwe repwe fori ena mettoch ren ar repwe tufichin silei poluen ar kewe kapas eis ussun chcha. Kot a awora ekkoch chok populapen kapasen emmwen ren kaweten ewe esin man mi limoch me ifa ussun aramas repwe okusalo ewe chcha, nge a ina chok ukuukun.​—Jon 8:32.

16. Pwata epwe tufich an epwe sokkofesen ekiekin chon Kraist ussun ar angei opposun och kinikisitiuen eu kifetin chcha?

16 Ussun a mak lon wokisin 11 me 12, Chon Pwarata Jiowa rese kan angei ewe iv chcha, weween, ewe sokkun chcha mi unus are ekkewe ruuanu kifet chcha epwe tongeni akkaewin kinikinitiu lon​—weween, plasma, red cells, white cells, me platelets. Nge ifa ussun kinikisitiuan kewe mi tongeni kaimulo seni eu me lein ekkena kifetin, awewe chok ren ewe sokkun safei mi masou ren minen fiu ngeni monun samau are poison seni serepenit? Ekkoch ra meefi pwe kinikisitiuan kewe rese chuen wewe ngeni wesewesen chcha, ina minne, rese kapachelong lon ewe alluk, allukun an aramas repwe ‘tti seniir chcha.’ (Fofor 15:29; 21:25) Ina pwisin filier are wiiser. Mwelien letipen pwal fitemon a ameef ngeniir pwe resap tongeni angei mettoch meinisin aramas repwe tufichin uwawu seni chcha (chchaan aramas are man), pwal mwo nge och kukkun kinikin seni eu me lein ekkewe kifet ewe chcha epwe tongeni akkaewin kinikinitiu lon. * Nge pwal fitemon repwe tongeni angei opposun eu plasma protein fan iten safeien fiu ngeni monun samau are ewe poison seni serepenit, nge eli resap tongeni angei och me lein kinikisitiuan kewe. Pwal och, eli ekkoch mettoch mi popu seni eu me lein ekkewe ruuanu kifetin chcha epwe arapakan ussun chok angangen unusen kifetin we a popu seni, ina minne, a lap me lein chon Kraist ar resap tongeni angeer.

17. (a) Ifa ussun mwelien letipach epwe tongeni alisikich ika sipwe apwungalo minne sipwe filata ussun aean kinikisitiuen kifetin chcha? (b) Pwata a mmen chou minne sipwe apwungalo ussun ena mettoch?

17 Minne ewe Paipel a apasa ussun mwelien letipach a kan awora alillis ika sipwe wiisen apwungalo ekkena sokkun mettoch. Akkom, sipwe kaeo minne an Kot we Kapas a apasa, iwe mwirin, sipwe achocho ngeni ach sipwe atipeeufengenni mwelien letipach me minne sia fen kaeo. Epwe ina ussun sipwe tufichin filata minne epwe tipeeu ngeni an Kot emmwen, nge sap minne sipwe ekiekin tingorei emon an epwe apwungalo fan itach minne sipwe fori. (Kol Fel 25:4, 5) Nge ren ewe fofforun angei ekkewe kinikisitiuen chcha, ekkoch ra fen eani ei sokkun ekiek: ‘Ei mettoch a nom fan nemenien mwelien letipen emon me emon, ina popun, ese lifilifil met sipwe filata.’ Ena sokkun ekiek a mwaal. Ika och foffor a nom fan nemenien mwelien letipen emon me emon, esap weween pwe a chok lamot kisikis. Epwe tongeni an epwe wesewesen chou are lamot. Popun, pun minne sipwe filata epwe tongeni kku ekkan aramas mi sokko senikich mwelien letiper. Sia miritiiti ena mettoch seni an Paul we fon ussun ewe sokkun futuk mi kamolo lon leenien amomo futuk, nge mesemwan eli a fen asor ngeni eu uluulun. Wiisen chon Kraist ar repwe tuttumunu pwe rete ‘efeiengaua ir kewe mi apwangapwang mwelien letiper.’ Ika repwe fori minne aramas repwe chepetek ren, repwe tongeni ‘angaua pwiir kewe Kraist a fen malo fan asengesiir’ me tipis ngeni Kraist. Ina minne, inaamwo ika emon me emon epwe pwisin filata minne epwe fori ussun ekkewe kinikisitiuen chcha, nge sipwe ekieki pwe a fokkun chou minne emon me emon epwe filata.​—1 Korint 8:8, 11-13; 10:25-31, NW.

18. Ifa ussun chon Kraist repwe tongeni tumunuur pwe ete ngauolo mwelien letiper lupwen repwe apwungalo minne repwe fori ussun chcha?

18 Pwal eu mettoch a menlapei choun minne aramas repwe filata fan iten aean chcha. Ena mettoch a weneiti ifa ussun filien emon me emon epwe tongeni kku manauom. Ika pwe mwelien letipom mi miritilo fan alillisin Paipel epwe osukosuk ika kopwe angei och kinikisitiuen chcha, a mmen lamot om kosap tunalo mwelien letipom. Kosap pwal tunalo mwelien letipom pokiten chok an emon eronuk pwe “Esap wor ngauen om kopwe angei ena mettoch pun chommong ra fen angei.” Chechchemeni mwo pwe lon ei fansoun, fite milion aramas ra fen tunalo mwelien letiper, iwe, a ussun ita mwelien letiper a fen malo, ina minne a mut ngeniir ar repwe kapas chofona are fori mettoch mi ngau, nge rese meefi mengiringir ren. Chon Kraist ra wenewenen mochen tuttumunuur seni ena sokkun mettoch.​—2 Samuel 24:10; 1 Timoti 4:1, 2.

19. Lupwen sipwe apwungalo minne sipwe filata ussun chcha lon pekin safei, met sipwe akkaewin chechchemeni?

19 A mak ei mettoch arap ngeni le muchuloon ewe poraus mi mak lon Ewe Leenien Mas, minen June 15, 2000, fan ewe itelap “Kapas Eis Seni Chon Allea”: “Pokiten epwe tufich an epwe sokkofesen ekiekin aramas me minne mwelien letiper epwe tongeni apwungalo, iwe, a ita wewe ngeni pwe mi lamot kisikis ei poraus? Aapw. A mmen chou.” A akkaewin lamot pun a kku om ririfengen me “ewe Kot mi manau.” Om ririfengen me Kot, ina ewe eu chok mettoch epwe tongeni emmwen ngeni manau esemuch, iwe, a longolong won ewe manamanen amanaua aramas mi nom ren chchaan Jises we mi niniilo. Sipwe amaarata sufol watte ren ewe mettoch chcha pokiten minne Kot a akkapwonueta ren an aea chcha​—weween, an akkamanaua aramas. A pwung makkeien Paul ei: “Me lom esor ami apilukuluk me ami chon lukun Kot me won fonufan. Nge iei ami eu chok me Kraist Jises, ami kana mi fen pin towauolo me lom, iwe, oua fen arapoto ren chchaan ewe Kraist.”​—Efisus 2:12, 13, NW.

[Ekkewe Pwóróus fan]

^ Forien Chon Pwarata Jiowa.

^ Lon eu fansoun, Paul me pwal fomon chon Kraist ra feilo ren ewe imwen fel pwe repwe alimelima pwisin ir fan pwungun allukun lamalam. Ese chuen wor pochokkulen ewe Allukun Moses, nge Paul a apwonueta ewe fon seni ekkewe mwan mi asimau lon Jerusalem. (Fofor 21:23-25) Iwe nge, eli ekkoch chon Kraist ra meefi pwe resap tongeni tolong lon ewe imwen fel are fori ena mettoch. Mi sokkofesen mwelien letipen emon me emon lon ena fansoun, iwe, a pwal ina ussun mwelien letipen emon me emon lon ei fansoun.

^ Ewe Encyclopaedia Judaica a kapas ussun ekkewe alluk mi “titchik me sokkopat” ussun ewe fofforun ammonlen futuk. A kapas ussun fitu minich ewe futuk epwe nom lon konik, ifa ussun an epwe niilo chonun, met sokkun soon repwe soonei ngeni, me fan fite epwe tottol lon konik mi pat.

^ Iei a fokkun lapalo seni lom pwe ewe safei lon ekkoch oppos a nofitfengen me pwal fitu mettoch, nge ese ffor seni chcha. Nge fan ekkoch eli epwe kapachelong och kukkun kinikisitiuen chcha,awewe chok ren albumin.​—Pi “Kapas Eis Seni Chon Allea” lon Ewe Leenien Mas, minen October 1, 1994.

En mi Chechchemeni?

• Ifa an Kot emmwen ngeni Noa, chon Israel, me chon Kraist ussun chcha?

• Ifa ewe mettoch Chon Pwarata Jiowa resap fokkun tongeni fori ren ewe mettoch chcha?

• Ifa ussun ach angei och kinikisitiuen eu kifetin chcha epwe longolong won mwelien letipach, nge ena mettoch esap wewe ngeni met?

• Lupwen sipwe wiisen apwungalo och mettoch, pwata sipwe akkaewin ekieki ach ririfengen me Kot?

[Ekkewe Kapas Eis fán Iten ewe Lesen]

[Lios lón pekin taropwe 16]

(Ren unusen napanapan, ppii ewe puk)

POPULAPEN PORAUS USSUN CHCHA SIA KAMWOCHUNNUK WON

CHCHA MI UNUS

ESE MUMUTA

Red cells

White cells

Platelets

Plasma

WIISEN CHON KRAIST AR REPWE PWISIN FILATA

Kinikisitiuen red cells

Kinikisitiuen white cells

Kinikisitiuen platelets

Kinikisitiuen plasma

[Sasing lón pekin taropwe 14]

Ewe mwichen sou emmwen a apwungalo pwe chon Kraist repwe ‘tti seniir chcha’

[Sasing lón pekin taropwe 17]

Kosap tunalo mwelien letipom ika kopwe apwungalo minne kopwe filata ussun aean och kinikisitiuen kifetin chcha