Tuppwöl Le Akkangang Ngeni Kraist Ewe King

“Iwe, a angei an nemenem me lingan me mwün, pwe aramasen fanü me mwü, pwal aramas mi eäni sokopaten fos repwe angang ngeni.”​—TANIEL 7:14.

1, 2. Pwata sia silei pwe Kraist ese angei unusen pöchökkülen ewe Mwu lon 33 C.E.?

 ITÄ MENNI sou nemenem epwe fangolo manauan fän äsengesin nöün kewe aramas, nge mwirin, epwe manausefäl pwe epwe nemenem lon ewe wis king? Itä menni king epwe tongeni manau won fönüfan, föratä lükülük me tuppwöl lon nöün kewe aramas, iwe mwirin, nemenem seni läng? Ewe emön chök aramas a tongeni föri ena, me pwal fen lap seni, ina i Jises Kraist. (Luk 1:32, 33) Lon Pentikos, 33 C.E., mwirin än Kraist mälo, manausefäl, me feitä läng, Kot a “awisa i pwe epwe mokuren mwichefel o nemeni mettoch meinisin.” (Efisus 1:20-22; Fofor 2:32-36) A ina ussun än Kraist poputä le nemenem, nge mi kaük nemenian. A akkom nemenem won chon Kraist mi kepit, nge ir ra wewe ngeni ewe Israel lon pekin ngün, “ewe Israelin Kot.”​—Kalesia 6:16; Kolose 1:13.

² Arapakkan 30 ier mwirin ena Pentikos lon 33 C.E., ewe aposel Paul a affata pwe Kraist esaamwo angei unusen pöchökkülen ewe Mwu, nge a nom “lepelifichin Kot. Seni ena fansoun a witiwit tori Kot epwe anomu chon oputan pwe repwe lenien puun pechen.” (Ipru 10:12, 13) Iwe, arap ngeni sopwoloon ewe äeüin senturi C.E., ewe aposel mi chinnap itan Jon a küna lon eü längepwi ewe Epinkepiisom, Jiowa, an a seikatä Jises Kingen ewe Mwuun läng, ewe mi kerän ütä. (Pwarata 11:15; 12:1-5) Seni minne sia tufichin küna lon ei fansoun, sipwe tongeni nengenisefälli ekkewe pisekin ännet mi chukutä, iwe, repwe affata pwe Kraist a poputä le nemenem lon wisan we, wisen King Messaia lon läng lon 1914. a

3. (a) Poputä seni 1914, ifa ewe mineföön lapalap a pachetä ngeni pworaus allimen ewe Mwu? (b) Ikkefa ekkewe kapas eis sipwe tongeni eisinikich?

³ Ewer, poputä seni 1914, a pachetä ngeni pworaus allimen ewe Mwu och mineföön lapalap mi fakkun apwapwa. Kraist a fen nennemenem lon wisan we, wisen Kingen än Kot we Mwu lon läng, nge lein ‘chon oputan.’ (Kölfel 110:1, 2; Mattu 24:14; Pwarata 12:7-12) Pwal och, won unusen fönüfan, nöün kewe aramas mi tuppwöl ra kan mwasangasangen älleäsochisi an nemenem ren ar fiffiti eü kokkotun asukul fän iten Paipel won unusen fönüfan, nge esaamwo fis fän eü me mwan ükükün watteen ena angang. (Taniel 7:13, 14; Mattu 28:18) Chon Kraist mi kepit, nge ir “nöün ewe mwu,” ra wisen “sou tupuni Kraist.” Eü mwich mi wakkattelo, mwichen nöün Kraist kewe “pwal fitemön siip,” a kan tuppwöl le peniir, iwe wiser, chon künö fän iten än Kot we Mwu. (Mattu 13:38; 2 Korint 5:20; Jon 10:16) Inaamwo, nge a lamot ach sipwe ppii ika sia enletin lükü än Kraist nemenem. Mi unus ach tuppwöl ngeni i? Ifa ussun sipwe tongeni pwäratä pwe sia tuppwöl ngeni emön King mi nennemenem lon läng? Nge, sipwe akkom ppii ekkewe popun ach sipwe tuppwöl ngeni Kraist.

Emön King mi Amwökütü Aramas pwe Repwe Tuppwöl ngeni

4. Met Jises a föri atun an angangen afalafal won fönüfan pokiten a fen kefilitä ngeni ewe wis King?

⁴ Ach tuppwöl ngeni Kraist a popu seni ach aücheani minne a fen föri me lapalapan kewe mi sokkolo öchün. (1 Piter 1:8) Lupwen Jises a nonnom won fönüfan, a fen filitä pwe epwe wisen King, iwe, a pwäratä minne epwap föri won  unusen fönüfan lupwen epwe poputä le nemenem lon ewe fansoun Kot a fen filatä. A amöngöü chon echik. A achikara aramas mi semwen, mesechun, mwök, selingepüng, me aümwöch. A pwal mwo nge amanauasefälli ekkoch mi mälo. (Mattu 15:30, 31; Luk 7:11-16; Jon 6:5-13) Ach silei pworausen manauen Jises won fönüfan a pwal atufichikich ach sipwe silei lapalapan kewe lupwen epwe Sou Nemenem won fönüfan lon mwach kkan, äkkäeüin, an tong mi pennüküolo pwisin letipan. (Mark 1:40-45) Itä iei alon Napoléon Bonaparte ussun ena tong: “Alexander, Caesar, Charlemagne, me pwal pwisin ngang aua föratä ekkan mwu mi pöchökkül, nge föriem kana mwu ra longolong won met? Won ewe mettoch echimw. Jises Kraist chök a aüetä an we mwu won tong, iwe, lon ei fansoun fite milion aramas repwe tongeni fangolo manauer fän äsengesin i.”

5. Pwata aramas ra efich sorosorun Jises?

⁵ Pokiten Jises a mosonoson me tipetekison, ir kewe mi choutiu ren osukosuk me metakkan ra pöchökkületä ren an kewe afalafal me kirekiröchün. (Mattu 11:28-30) Semirit rese niueiti i. Mwän mi tipetekison me mirit ra mwasangasangen wiliti nöün chon käeö. (Mattu 4:18-22; Mark 10:13-16) An sou ateneki aramas me an fairo a amwökütü chommong fefin mi menniniti Kot pwe repwe tuppwöl ngeni, iwe, fitemön leir ra awora ar fansoun, pöchökkül, me pisekiir kewe pwe repwe ateneki i lupwen a afalafalfetäl.​—Luk 8:1-3.

6. Lupwen Lasares a mälo, a pwälo met sokkun memmeef mi alollol ren Jises?

⁶ A pwälo ekkoch än Kraist kewe memmeef mi alollol lupwen a mälo chienan we mi ächengicheng itan Lasares. A mmen chüng letipan ren chüpwülün Meri me Marta pwe iwe a ngüngüres me a “kechu.” “Letipan a fokun mwökütüküt o weires,” weween, a riäfföü ren watteen letipetaan me letipechoun, inaamwo ika a silei pwe ekiselo chök nge epwele amanauasefälli Lasares. Iwe mwirin, pokiten an tong me ümöümöch, Jises a äeä ewe nemenem a angei seni Kot, iwe, a amanauatä Lasares seni mälo.​—Jon 11:11-15, 33-35, 38-44.

7. Pwata mi fichiiti Jises ach sipwe tuppwöl ngeni? (Ppii ena pwor lon pekin taropwe 17.)

⁷ Sia fakkun mäirü ren pöchökkülen än Jises tongei minne mi pwüng me an nnouesini likotuputup me mettoch mi ngaü. Fän ruu a pwora le asüolo seni ewe imwen fel chon amömö mi tipemmong. (Mattu 21:12, 13; Jon 2:14-17) Pwal och, lupwen a manau won fönüfan, a küna chommong sokkun mettoch mi eriäfföü, ina minne, a weweiti ekkan osukosuk me fitikoko mi tottorikich. (Ipru 5:7-9) Jises a pwal küna koput me mettoch ese pwüng. (Jon 5:15-18; 11:53, 54; 18:38–19:16) Iwe saingoon, fän pwora a tipeeü ngeni an epwe küna ewe sokkun ninni mi fakkun eriäfföü fän iten an epwe apwönüetä letipen Seman me atoto ngeni nöün kewe aramas manau esemuch. (Jon 3:16) Lapalapen Kraist kana rese kan amwökütük pwe kopwe akkangang ngeni fän tuppwöl? (Ipru 13:8; Pwarata 5:6-10) Nge met wisach fän iten ach sipwe tufichin nonnom fän nemenien Kraist ewe King?

Ifa Ussun Sipwe Tufichin Nonnom fän Nemenian

8. Ifa wisen aramas mi nonnom fän nemenien Kraist?

⁸ Ekieki mwo ei kapas awewe: Ika aramas ra ekiekin wiliti chon wilipposun pwal eü fönü, epwe nom rer ekkoch sokkun tufich. Eli chokkana repwe iteüöch me repwe pöchökkül lon pekin aion. Iwe, pwal ussun chök, chokkewe mi nonnom fän nemenien Kraist repwe wenechar me föfföröch, iwe, repwe pwal pöchökkül lon pekin ngün.​—1 Korint 6:9-11; Kalesia 5:19-23.

9. Ifa ussun sipwe tongeni pwäratä pwe sia tuppwöl ngeni Kraist?

⁹ A pwal pwüng än Jises allükü ngeni nöün kewe aramas pwe repwe tuppwöl ngeni i me an we Mwu. Ra kan pwäratä ar tuppwöl ika manauer epwe tipeeü ngeni minne a eäni afalafal lupwen a nonnom won fönüfan, nge lon ena atun a fen kefilitä pwe epwe wisen King. Ren chök awewe, ra kan akkom ekieki angangen ewe Mwu me letipen Kot mwen ar ekieki mettochun aion. (Mattu 6:31-34) Ra pwal achocho ngeni ar repwe eäni lapalapen Kraist kewe, lon pwal mwo nge fansoun weires. (1 Piter 2:21-23) Pwal och,  nöün Kraist kewe aramas ra äkkäppirü föfförün ren ar pippii ifa ussun repwe tongeni föfföröch ngeni aramas.​—Mattu 7:12; Jon 13:3-17.

10. Ifa ussun sipwe tongeni pwäratä ach tuppwöl ngeni Kraist lon (a) ach famili me (b) ewe mwichefel?

¹⁰ Nöün Jises kewe chon käeö ra pwal pwäratä ar tuppwöl ngeni i ren ar eäni lapalapan kewe lon ar famili. Ren chök awewe, mwän mi pwüpwülü ra kan pwäratä tuppwöl ngeni ar we King lon läng ren ar äppirü Kraist lon ar föfför ngeni pwülüwer me nöür kewe. (Efisus 5:25, 28-30; 6:4; 1 Piter 3:7) Fefin mi pwüpwülü ra kan pwäratä tuppwöl ngeni Kraist ren ar manaueni manau mi limöch me ar pwäratä “tipemecheres o lukpwetete.” (1 Piter 3:1-4; Efisus 5:22-24) Nöüch kewe ra kan tuppwöl ngeni Kraist lupwen ra äppirü an älleäsochis. Le kükkünün, Jises a älleäsochis ngeni seman me inan, inaamwo ika rese unusöch. (Luk 2:51, 52; Efisus 6:1) Nöün Kraist kewe aramas ra pwal tuppwöl pokiten ar achocho le äppirü i ren ar ‘echenifengeniir lefiler usun chök pwipwi,’ me ‘repwe eäni kirikiröch.’ Ra achocho ngeni ar repwe ussun chök Kraist, weween, repwe “tipetekisonfengen [lefiler]” me “[resap] liwini ngau ngeni ngau are ottek ngeni ottek.”​—1 Piter 3:8, 9; 1 Korint 11:1.

Nöün Kraist kewe Aramas Ra Äkkälleäsochisi Allükün Mwuun

11. Ikkefa ekkewe allük nöün Kraist kewe aramas ra äkkälleäsochisiir?

¹¹ Chokkewe mi ekiekin wiliti chon wilipposun eü fönü ra äkkälleäsochisi allükün mwuun fönüer we minefö, iwe, pwal ussun chök, nöün Kraist kewe aramas ra äkkälleäsochisi “allükün Kraist” ren ar ätipeeüfengenni manauer me meinisin än Jises kewe afalafal me allük. (Kalesia 6:2) Ra äkkäeüin tuppwöl ren ar äkkälleäsochisi ewe allük mi fakkun tekia, ewe allükün tong. (Jemes 2:8) Mei fet ekkena allük?

12, 13. Ifa ussun sipwe tongeni pwäratä pwe sia tuppwöl le äkkälleäsochisi “allükün ewe Kraist”?

¹² Nöün Kraist kewe aramas rese unusöch, iwe, ir mi tongeni mwäällilo. (Rom 3:23) Ina minne, a lamot ar repwe äkkämääratä ‘tong enlet ngeni pwiir kewe souläng’ fän iten ar repwe ‘wesewesen echenifengeniir ren unusen leluker.’ (1 Piter 1:22) “Are eman a chou ngeni eman,” chon Kraist ra tuppwöl le akkapwönüetä allükün ewe Kraist ren ar “songomangfengen o amusamusfengen.” Ar äkkälleäsochisi ena allük a älisiir pwe repwe pwölüelo mwäällin aramas me ar ekieki ekkewe popun repwe tongfengen lefiler. Kese kan aücheani om kopwe nonnom ren aramas mi aüföüfa ngeniir tong, ewe ‘minen ririfengen mi unusöch’?​—Kolose 3:13, 14.

¹³ Jises a pwal apasa pwe ewe tong a pwäratä a watte seni ewe sokkun tong aramas ra kan pwärfengenni lefiler. (Jon 13:34, 35) Ika sipwe tongei chokkewe chök mi tongekich, sap minne sipwe  föri “och mettoch mi sokkolo.” Ika sipwe ina ussun, ach tong esap unus me epwe ussun itä mi wor terin. Jises a pesekich pwe sipwe äppirü än Seman we tong ren ach tongei pwal mwo nge chon ü ngenikich mi oputakich me eriäfföükich. (Mattu 5:46-48) Ena tong a pwal amwökütü chokkewe mi nom fän nemenien ewe Mwu pwe repwe tuppwöl le likiitü lon ewe angang ra äkkäeüin föri. Ifa ena angang?

Sossotun Ach Tuppwöl

14. Pwata a mmen lamot ewe angangen afalafal?

¹⁴ Iei chokkewe mi nom fän nemenien än Kot we Mwu ra eäni ewe angang mi fakkun lamot, angangen ar repwe “pwäratä usun ewe muun Kot.” (Fofor 28:23) A mmen lamot ena angang pun ewe Mwuun Messaia epwe änneta pwe a wor än Jiowa pwüüng le nemeni mettoch meinisin. (1 Korint 15:24-28) Lupwen sia ekkesilefeili ewe pworaus allim, a sussuuk ngeni chon rongorong alen ar repwe tufichin nonnom fän nemenien än Kot we Mwu. Pwal och, meefien aramas ussun ena pworaus a kan awora eü minen aüküük, iwe, Kraist ewe King epwe tongeni äeä ena ren an epwe apwüngü chon fönüfan. (Mattu 24:14; 2 Tesalonika 1:6-10) Ina minne, eü mettoch mi fakkun lamot sipwe tufichin pwäratä ach tuppwöl ngeni Kraist ren, iei ach äkkälleäsochisi an we allük ussun esilefetälin pworausen ewe Mwu.​—Mattu 28:18-20.

15. Pwata a kan sossot tuppwölün chon Kraist?

¹⁵ Pwüngün pwe Setan a kan sotun eppeti ewe angangen afalafal ren unusen tufichin, me ekkan sou nemenemen mwuun aramas rese mirititi ewe nemenem Kraist a fen angei seni Kot. (Kölfel 2:1-3, 6-8) Ina popun, iei öüröüraen Jises ngeni nöün kewe chon käeö: “Esap wor eman chon angang a lap seni an masta. Are ra ariaföüei, repwe pwal ariaföükemi.” (Jon 15:20) Ina minne, nöün Kraist kewe chon käeö ra küna pwe ra fiffiti eü maun lon pekin ngün, iwe, a sossotuni ar tuppwöl.​—2 Korint 10:3-5; Efisus 6:10-12.

16. Ifa ussun chokkewe mi nom fän nemenien ewe Mwu ra kan “ngeni Kot mine än Kot”?

¹⁶ Iwe nge, inaamwo ika chokkewe mi nom fän än Kot we Mwu ra kan tuppwöl ngeni ar we King, nge rese süfölüngaü ngeni sou nemenemen ekkan mwu. (Taitos 3:1, 2) Iei alon Jises: “Oupwe ngeni Sisar mine än Sisar, nge oupwe ngeni Kot mine än Kot.” (Mark 12:13-17) Ina minne, nöün Kraist kewe aramas ra kan älleäsochisi ekkan allükün mwu ika rese ü fengen me än Kot kewe allük. (Rom 13:1-7) Iwe nge, lupwen än chon Jus we kapwüng tekia a ü ngeni än Kot kewe allük ren an ereni nöün Jises kewe chon käeö pwe repwe ükütiu seni ar angangen afalafal, fän süföl ra tipepposun apasa pwe wiser ar repwe ‘aleasochisi Kot lap seni ar aleasochisi aramas.’​—Fofor 1:8; 5:27-32.

17. Pwata sipwe tongeni pwora lupwen epwe torikich sossotun ach tuppwöl?

¹⁷ Ika nöün Kraist kewe aramas repwe küna koput, iwe, pwüngün pwe epwe watte ar pwora fän iten ar repwe tuppwöl ngeni ar King. Nge iei alon Jises: “Oua feiöch lupwen aramas ra aitengauakemi o ariaföüükemi o apasa sokopaten kapas chofona mi ngau usumi pokiten oua tapweto müri. Oupwe pwapwa o mwanek, pun liwinimi epwe watte lon läng.” (Mattu 5:11, 12) Nöün Kraist kewe popun chon käeö ra küna enletin alon na. Lupwen ra kawet pokiten ar sopwelo ar afalafal ussun ewe Mwu, ra pwapwa “pun ra tongeni tolong lon riäfföü me itengaü fän iten Jesus. Iwe, iteiten rän ra sopwela le afalafal lon ewe imwenfel pwal lon imwen aramas o aiti ngeni aramas ewe Pworausen Manau pwe Jises ewe Kraist.” (Fofor 5:41, 42) Sia kan apüngok pokiten om pwäratä ena chök sokkun tuppwöl lupwen ka likiitü fän fansoun weires, samau, mäloon attongom kewe, are koput.​—Rom 5:3-5; Ipru 13:6.

18. Alon Jises ngeni Pontius Pailat a affata met?

¹⁸ Lupwen Jises a manau won fönüfan, nge a  fen kefilitä pwe epwe wisen King, iei alon ngeni ewe Kepinan Rom itan Pontius Pailat: “Mwüi esap pop seni ei fanüfan. Are mwüi epwe pop seni ei fanüfan, nei kewe chon angang repwe fiu pwe repwe tümwünüei, pwe üsap oolong lepöün ekewe nöüwisen chon Juta. Nge mwüi esap pop seni ikei.” (Jon 18:36) Ina minne, aramas mi nonnom fän nemenien ewe Mwuun läng resap angei pisekin efeiengaü pwe repwe awata aramas ren, are resap peni ekkan pekin mi fitikokofengen lefiler. Pokiten ir mi tuppwöl ngeni ewe “Samolun Kinamwe,” ra kan unusen imulo seni ekkan föfför me ekiek mi efisatä kinikinfesen lefilen aramas.​—Aisea 2:2-4; 9:6, 7.

Chon Tuppwöl ngeni ewe Mwu Repwe Angei Liwiniir mi Nomofoch

19. Pwata nöün Kraist kewe aramas repwe tongeni nenelo ngeni mwach kkan fän lükülük mi pöchökkül?

¹⁹ Aramas mi tuppwöl ngeni Kraist, “Kingen ekkewe king,” ra kan nennelo ngeni mwach kkan ren lükülük mi pöchökkül. Ra mwasangasangen äneänei ar repwe küna pwäloon an manaman mi sokkolo watteen, manamanen king. (Pwarata 19:11–20:3; Mattu 24:30) Ekkewe lusun chon kepit mi tuppwöl, “nöün ewe mwu,” ra kan äneänei ar repwe küna alemwirier mi fakkun aüchea, weween, ar repwe fiti Kraist le wiseni wisen king lon läng. (Mattu 13:38; Luk 12:32) Nöün Kraist kewe pwal “fitemön siip” mi tuppwöl ra kan mwötöresin witiwiti ei kökö mi apwapwa seni nöür we King: “Oupwe feito ämi mi feiöch me ren Semei! Oupwe mwüni ewe mwü mi molotä fän itemi seni lepoputän fanüfan.” (Jon 10:16; Mattu 25:34) Ina popun, amwo epwe pposolo letipen meinisin mi nonnom fän nemenien ewe Mwu fän iten ar repwe tuppwöl le angang ngeni Kraist ewe King fansoun meinisin.

[Footnote]

En mi Tongeni Aweweei?

• Pwata mi fichiiti Kraist ach sipwe tuppwöl ngeni?

• Ifa ussun nöün Kraist kewe aramas ra kan pwäratä ar tuppwöl ngeni?

• Pwata sia mochen ach sipwe tuppwöl ngeni Kraist ewe King?

[Ekkewe Kapas Eis fan Iten ewe Lesen]

[Pwoor lon pekin taropwe 17]

IKKEEI PWAL FITU LAPALAP MI SOKKOLO AÜCHEAR, LAPALAPEN KRAIST KEWE

Ese lifilifil aramas​—Jon 4:7-30.

Ümöümöch​—Mattu 9:35-38; 12:18-21; Mark 6:30-34.

Tong mi pennukuolo pwisin letipan​—Jon 13:1; 15:12-15.

Tuppwöl​—Mattu 4:1-11; 28:20; Mark 11:15-18.

Meefi osupwangen me riäfföün aramas​—Mark 7:32-35; Luk 7:11-15; Ipru 4:15, 16.

Ekiek mi üküüköch​—Mattu 15:21-28.

[Sasing lon pekin taropwe 15]

Sia kan tuppwöl le älleäsochisi “allükün ewe Kraist” ren ach pwärfengenni tong lefilach

[Sasing lon pekin taropwe 17]

Lapalapen Kraist kewe ra kan amwökütük pwe kopwe tuppwöl le angang ngeni?