‘Oupwe Filatä Manau Pwe Ämi Oupwe Manau’

“Üa anomu mwemi manau me mäla, feiöch me anümamau. Iei mine oupwe filätä manau, pwe ämi me mwirimwirimi kana oupwe manau.”​—TUTERONOMI 30:19.

1, 2. Ifa ussun Kot a föratä aramas lon lapalapan?

 “SIPWE föri aramas mi wewe ngenikich.” Ei pworaus seni Kot a mak lon ewe aewin sopwun lon ewe Paipel. Mwirin, a mak lon Keneses 1:26, 27: “Iei usun Kot a föri aramas lon püsin lapalapan.” Ina popun ewe aemönün aramas a sokko seni ekkewe ekkoch mettoch Kot a föratä won fönüfan. A nikinikin ewe chon Föratä ren an tufichin ekiek, me an tufichin pwäralo tong, pwüng, tipatchem, me manaman. A wor mwelien letipan mi älisatä an pwüngüpwüng won och pworaus pwal filatä minne epwe efeiöchü i me apwapwai Seman lon läng. (Rom 2:15) Weween pwe Atam a tufichin pwisin filatä met epwe föri. Lupwen Jiowa a ätittina lapalapen förian kewe, a apasa pwe “a fokun öch.”​—Keneses 1:31; Kol Fel 95:6.

² Kich, mwirimwirin Atam, sia pwal fför lon lapalapen Kot. Iwe nge, mei wor ach tufichin pwisin filatä met sipwe föri? Ewer. Inaamwo ika Jiowa a tongeni silei me mwan met epwe fisitä nge, ese akkota me mwan met emön me emön leich epwe föri, are filatä mwen sia manau ika sipwe sopwöch are sopwongaü. Jiowa esap eppeti ach pwüüng le pwisin filatä met sipwe föri pokiten a silei me mwan met epwe fis are pokiten a tongeni  akkota met sipwe föri lon manauach. Mi lamot ach anganga ewe tufichin pwisin filatä met sipwe föri le filiöch. Iwe, eü lesen seni Mwuun Israel epwe älisikich le föri ena.​—Rom 15:4.

Israel A Tongeni Pwisin Filatä

3. Ifa ewe aewin Allük, iwe, pwata sia silei pwe Chon Israel ra filatä le älleasochisi ewe allük?

³ Jiowa a ereni ekkewe chon Israel: “Ngang ewe Samol mi Lapalap om Kot, üa emwenukowu seni ewe fanü Isip, ewe leni ia ra nöünuk amanau ie.” (Tuteronomi 5:6) Chon Israel ra ngaselo seni fötek lon Isip lon 1513 B.C.E., iwe, esor popun repwe fen tipemwaramwareiti ekkeei kapas. Lon ewe Allük Engol, Jiowa a ereniir ren nöün we soufos Moses: “Kosap eäni emön Kot lüki.” (Ekistos 20:1, 3) Lon ena fansoun, filien Chon Israel pwe repwe älleasochis. Ra filatä seni lon letiper pwe repwe fel ngeni Jiowa chök.​—Ekistos 20:5; Numperis 25:11.

4. (a) Ifa ewe kefil Moses a isetiu mwen Israel? (b) Ifa ach we kefil ikenäi?

⁴ Fäik som ier mwirin, Moses a eäni ekkeei kapas mi manaman ren an epwe achema ngeni Israel ussun ewe kefil a nom mwer: “Iwe, üa kökköri läng me fanüfan pwe repwe chon pwärätä usumi ikenai, pwe üa anomu mwemi manau me mäla, feiöch me anümamau. Iei mine oupwe filätä manau, pwe ämi me mwirimwirimi kana oupwe manau.” (Tuteronomi 30:19) Iwe ikenäi, sia pwal tongeni filatä ika sipwe angang ngeni Jiowa me angei ewe feiöchün manau esemuch, are älleasolap me küna liwinin älleasolap. Ekieki mwo ekkewe pworaus ussun aramas mi älleasochis me aramas mi älleasolap.

5, 6. Ifa filien Josua, iwe, met mwiriloon filian?

⁵ Josua a emmwenalong Israel lon ewe Fönü mi Pwonetiu lon 1473 B.C.E. Iei än Josua kewe kapas mi manaman fän iten unusen Israel mwen an mälo: “Nge ika ousap mochen angang ngeni ewe Samol mi Lapalap, ikenai oupwe filätä iö oupwe angang ngeni. Oupwe filätä ika oupwe angang ngeni ekewe kot ämi kewe lewo ra angang ngeniir me lon ewe fanü pekilan ewe chanpupu Oifrat, ika än chon Amor kewe kot mine fanüer we oua nom lon. Nge ngang me chon leimwei, äm aipwe angang ngeni ewe Samol mi Lapalap.”​—Josua 24:15.

⁶ Mwen ena, Jiowa a pesei Josua pwe epwe pwora me pöchökkül, me esap riki seni are älleasolapa ewe Allükün Kot. Itä Josua epwe älleani ren möngününgün ewe Allük lerän me lepwin, pwe manauan epwe sopwöch. (Josua 1:7, 8) A ina met Josua a föri. Iwe, filian a atoto ngeni manau mi sopwöch. Josua a apasa: “Iwe, ekewe pwon meinisin ewe Samol mi Lapalap a eäni ngeni ekewe chon Israel ra pwönüetä. Esap wor eu me leir esap pwönüetä.”​—Josua 21:45.

7. Ifa filien ekkoch chon Israel lon ränin Aisea, iwe, ifa mwiriloon filier?

⁷ Manauen ekkewe Chon Israel ese sopwöch 700 som ier mwirin. Lon ena fansoun, chommong leir ra etiwa eörenien chon lükün. Ren chök awewe, lon ewe säingoon ränin iteiten ier ra föri eü kametip. A wor möngö mi annö me wain mi ngar. Nge ewe kametip esap chök fän iten apwapwaan ewe eterenges. A fisitä fän iten rüüemön Kot chofona. Ewe soufos Aisea a makketiu ekiekin Kot ussun än Israel nafangaüen tuppwöl: “Nge ämi oua pöütieila, ousap pwal chüen ekieki chuki mi pin. Iei oua soun asor mongö ngeni ewe kot a iteni ‘Feiöch’, oua pwal alolöü ngeni wain ewe kapen asor än ewe kot itan ‘Akota mine epwap fis me mürin.’” Me ren chon Israel, epwe wor ras mi mürinnö pokiten ar apwapwai ekkewe kot ra iteni “Feiöch” me “Akota mine epwap fis me mürin,” nge esap pokiten än Jiowa feiöch. Iwe, pwisin filier le fetäl won ewe alen älleasolap a emmwen ngeniir feiengaü. “Iei üpwe akota ngenikemi pwe oupwe mäla ren ketilas, nge ämi meinisin oupwe pworotiu pwe oupwe ninnila. Pun lupwen üa kökkö, ousap pälüeniei, nge lupwen üa kapas,  ousap aüselingaei. Pwe oua chök föri mine a ngau fan mesei o filätä mine üsap efich.” (Aisea 65:11, 12) Filier mi ngaü a atoto ngeniir feiengaü wachemwuk. Ekkena Kot rese tongeni älisiir.

Filiöch

8. Me ren Tuteronomi 30:20, met epwe älisikich le filiöch?

⁸ Lupwen Moses a pesei Israel ar repwe filatä pwe repwe manau, a affata ülüngät mettoch repwe föri: “Oupwe echeni ewe Samol mi Lapalap ämi we Kot, oupwe aleasochisi alon o fitipacheiti.” (Tuteronomi 30:20) Sipwe ätittina ir me ülüngät pwe sipwe filiöch.

9. Ifa ussun sipwe pwäralo ach tong fän iten Jiowa?

⁹ Ren ach tongei Jiowa: Sia filatä pwe sipwe angang ngeni Jiowa pokiten sia tongei i. Pokiten ach silei ussun met Israel a kkuf ren, sia kul seni ekkewe sossotun lisowu mwääl meinisin me sia pöütalo ewe sokkun manau mi alongolong won wöü me pisek. (1 Korint 10:11; 1 Timoti 6:6-10) Sia kul ngeni Jiowa me älleasochisi an kewe allük. (Josua 23:8; Kol Fel 119:5, 8) A iei ussun Moses a pesei ekkewe chon Israel mwen ra tolong lon ewe Fönü Mi Pwonetiu: “Nengeni, üa aiti ngenikemi ekewe allük me pwüüng usun ewe Samol mi Lapalap ai we Kot a allük ngeniei, pwe oupwe apwönüretä lon ewe fanü ämi oupwe le tolong lon pwe oupwe fanüeni. Oupwe aleasochisiir o apwönüretä, pun ren ei epwe pwä ngeni chon ekewe mwü ämi tipachem me mirit. Iwe, lupwen repwe rongorong ekei allük meinisin, repwe apasa, ‘Ellet, chon ei mwü mi lapalap eu mwichen aramas mi tipachem o mirit.’” (Tuteronomi 4:5, 6) Iei ewe fansoun ach tongei Jiowa epwe pwälo ren ach akkomwa letipen Jiowa lon manauach. Sipwe feiöch ika ina filiach.​—Mattu 6:33.

10-12. Ikkefa ekkewe lesen sia käeö seni met a fisitä lon ränin Noa kewe?

¹⁰ Ren ach aüseling ngeni Jiowa: Noa “ewe sounpetak mi pung.” (2 Piter 2:5) Nge, arapakkan meinisin mi rongorong lupwen Noa a öüröüreer ra kon osukosuk, iwe, “rese meefi och.” Met mwiriloon? “Ewe noter a fis, o a uweiirelo meinisin.” Jises a ourourakich pwe epwe ussun we chök iei, atun “an ewe Noun-Aramas waroto.” Met a fisitä lon ränin Noa a wewe ngeni eü kapasen öüröür mi pöchökkül fän iten chokkewe ra filatä pwe resap aüselinga än Kot pworaus lon ach ei fansoun.​—Mattu 24:39.

¹¹ Aramas mi esiita ekkewe kapasen öüröür nöün Kot kewe chon angang ra esilefeili, repwe itä weweiti weween ar tunalo ena pworaus. Iei met Piter a apasa ussur: “Ren ar ekieki iei usun, a lama seni ir pwe a wor ekkewe lang lom lom ren ewe kapasen Kot, o pwal eu fonufan mi forata seni konik o ren konik. Iwe, ewe konik a pungutiu o a pwoluelo ewe fonufan mi nonnom lon ewe fansoun, o a pwal atailo. Nge ren ewe chok kapas a iseis ekkeei lang o fonufanen ei fansoun ngeni ekkei, a iseis ir tori ewe ranin apung, ranin an ekkewe aramas ingau poutmwalilo.”​—2 Piter 3:3-7.

¹² A ifa me sokkofesennin filien Noa me aramasan kewe. “Kot a fonou Noa usun ekkewe mettoch mi aramas resaamo kuna. Iwe, Noa a auseling ren luku, o a forata ewe waim, pwe epwe amanaua chon le imwan.” Än Noa aüselinga ewe kapasen öüröür a amanaua chon le imwan. (Ipru 11:7) Amwo sipwe mwittir le aüselinga me älleasochisi än Kot pworaus, ussun chök Noa.​—Jemes 1:19, 22-25.

13, 14. (a) Met popun a fokkun lamot pwe sipwe “fitipacheiti” Jiowa? (b) Ifa ussun sipwe mut ngeni Jiowa, “ewe chon fori sepi,” an epwe alapalapa kich?

¹³ Ren ach fitipacheiti Jiowa: Ren ach sipwe ‘filatä manau pwe sipwe manau,’ sisap chök tongei Jiowa me aüseling ngeni an kewe kapas nge, sipwe pwal ‘fitipacheiti’ Jiowa, weween pwe sipwe föfföri letipan. Jises a apasa, “Oupwe tongeni amwochu manauemi ren ami likiitu.” (Luk 21:19) A pwälo masouen letipach lupwen sia pwisin filatä pwe sipwe likiitu. Nengeni ei pworaus lon An Salomon Fos 28:14, “Feiöchün eman aramas mi niuokusiti ewe Samol mi Lapalap fansoun meinisin,  nge ätewe mi ülöförea lelukan epwe tolong lon feiengau.” A ina ussun ewe Farao lon Isip. Mwirin eü me eü ekkewe 10 riäfföü won Isip, Farao a tipeförealo. Ese niueiti Kot. Jiowa ese echimwa Farao an epwe älleasolap nge, a mut ngeni ena sou nemenem mi lamalam tekia an epwe pwisin filatä met epwe föri. Ese lifilifil met Farao a föri, a chüen fisitä letipen Jiowa. Paul a awewei ekiekin Jiowa ussun Farao iei ussun: “Iei popun ua seikukata, pwe upwe pwarata ai manaman reom, o itei epwe iteulo won fonufan meinisin.”​—Rom 9:17.

¹⁴ Fite pükü ier mwirin Israel a ngaselo seni fän än Farao nemenem, Aisea a apasa: “Äm Samol mi Lapalap, en Semelapem. Äm aia usun chök pwül, nge en ka usun chök ewe chon föri sepi. Äm meinisin förien poum.” (Aisea 64:8) Lupwen sia käeö me apwönüetä alon än Jiowa Kapas, a ussun itä pwe sia mut ngeni an epwe alapalapakich. Iwe, ekis me ekis sia pwilitalong lapalapach mi fö. Sia mosonosonolo me tipemecheresilo. Sia pwal mochen apwapwai Jiowa ren unusen letipach, iwe, ina popun a mecheresilo lap seni loom ach fitipacheiti i.​—Efisus 4:23, 24; Kolose 3:8-10.

Esilefeili Minne Oua Küna

15. Ikkefa ruu wisen Chon Israel Moses a achema ngeniir lon Tuteronomi 4:9?

¹⁵ Lupwen Israel epwele tolong lon ewe Fönü Mi Pwonetiu, Moses a erä: “Iwe, oupwe afälikemi o tümwünükemi pwe ousap manlükala ekewe mettoch mesemi ra fen küna, ousap pwal mwüt ngeni pwe repwe ettiwu seni lon lelukemi lon ränin manauemi meinisin. Nge oupwe aiti ngeni nöümi me nöün nöümi.” (Tuteronomi 4:9) Ren ar repwe angei ewe feiöch seni Jiowa me wöüöchülo lon ewe fönü repwele fönüeni, a wor ruu wiser mwen Jiowa ar we Kot. Resap mönükalo ekkewe mettoch mi amwarar Jiowa a föri fän iter, iwe, repwe pwal asukula nöür kewe ussun ekkena mettoch. Pokiten kich nöün Kot kewe aramas, iwe, a ina met sipwe föri ika sia mochen ‘filatä manau pwe sipwe manau.’ Iwe, ikkefa ekkewe mettoch Jiowa a fen föri fän äsengesich sia küneer ren mesach?

16, 17. (a) Met ekkewe misineri seni Gilead ra fen föri lon ewe angangen afalafal ussun ewe Mwu? (b) En mi silei pworausen ekkoch chon afalafal mi fokkun achocho?

¹⁶ Sia fokkun ingelo ren än Jiowa feiöch won ach angangen afalafala me asukula aramas. Seni poputään ewe Watchtower Bible School of Gilead lon 1943, ekkewe misineri ra fen älisatä ewe angangen afalafal lon chommong fönü. Tori ei fansoun, ekkoch mi sochungio lupwen a kerän poputä ewe sukul, ra chüen tinikken le afalafal inaamwo ika ir mi chinnap are apwangapwang. Emön leir, Mary Olson, a sochungio seni Gilead lon 1944. Neminnewe a eäni wisan misineri, akkom lon Uruguay, mwirin lon Colombia, me iei lon Puerto Rico. Inaamwo ika Sister Olson a semmwen me metek pokiten an chinnap, a chüen achocho le afalafal. Iteiten wiik a feilo afalafal  fengen me ekkewe chon afalafal mi eäni fosun Spain.

¹⁷ Nancy Porter a sochungio seni Gilead lon 1947. Iei a fen mälo pwülüwan nge a chüen eäni wisan lon Bahamas. Sister Porter a pwal achocho ngeni ewe angangen afalafal. Lon ewe pworaus ussun manauan, Sister Porter a apasa: “Äi asukula aramas ussun ewe enlet lon Paipel a ngeniei chengel wachemwuk. A ngeniei eü kokkot mi mürinnö lon pekin ngün me a akkotaöchü me anükücharalo manauei.” a Lupwen Sister Porter me nöün Kot kewe chon angang ra ekiek sefäl ussun manauer, rese mönüki met Jiowa a föri fän iter. Iwe, ifa ussuch? Sia fokkun kilisou ngeni Jiowa ren an efeiöchü ewe angang fän iten ewe Mwu lon leeniach?​—Kol Fel 68:11.

18. Met sipwe käeö lupwen sia älleani pworausen ekkewe misineri?

¹⁸ Sia fokkun chengel lupwen sia ekieki ussun met pwiich kewe mi chinnap ra fen föri me met ra chüen föri. Lupwen sia älleani pworauser, sia pöchökkülelo pokiten sia küna met Jiowa a föri fän iten ekkeei aramas mi tuppwöl. Ach uppos le angang ngeni Jiowa a pwal pöchökkülelo. En mi äkkälleani me ekkekieki ussun pworauser lon Ewe Leenien Mas?

19. Ifa ussun ekkewe sam me in repwe tongeni alamota ekkewe pworausen aramas mi tuppwöl lon Ewe Leenien Mas?

¹⁹ Moses a achema ngeni chon Israel pwe resap mönüki ekkewe mettoch meinisin Jiowa a fen föri fän iter. A pwal apasa pwe repwe fotukiirelong lon letiper. Nge mei pwal wor eü mettoch mi lamot: “Oupwe aiti ngeni nöümi me nöün nöümi.” (Tuteronomi 4:9) Pworausen manauen aramas ra apwapwai kich. Mi lamot pwe semirit repwe küna chommong leenien appirü mi mürinnö. Pwiich kewe fefin mi lipich repwe käeö seni pworausen ekkewe chinnap lon Ewe Leenien Mas lon fosun Merika. Afalafal ngeni aramas mi eäni sokkopaten fos lon pwisin leenien ewe chon afalafal a atufichi pwiich kewe mwän me fefin ar repwe alapalo ar afalafala ewe kapas allim. Sam me in kana, oua nöünöü pworausen ekkewe misineri me pioneer lupwen oua pesei nöümi kewe le pioneer?

20. Met sipwe föri ren ach sipwe “filatä manau”?

²⁰ Iwe, ifa ussun emön me emön leich sipwe “filatä manau”? Sia föri ena ren ach alamota ewe liffang seni Jiowa, ewe tufichin pwisin filatä met sipwe föri, ren ach sipwe pwäralo ach tongei Jiowa, me ach achocho lon an angang, atun a chüen suuk ngenikich ei wis mi aüchea. Moses a apasa pwe ren Jiowa, ‘ränin manauach repwe langatamala.’​—Tuteronomi 30:19, 20.

[Footnote]

En Mi Chechchemeni?

• Met ka fen käeö seni met ekkewe aramas lon ei lesen ra fen filatä?

• Met sipwe föri ren ach sipwe “filatä manau”?

• Ikkefa ekkewe ruu wisach sia wisen apwönüretä?

[Ekkewe kapas eis fan iten ewe lesen]

[Sasing lon pekin taropwe 13]

“Üa anomu mwemi manau me mäla”

[Sasing lon pekin taropwe 16]

Noa me an we famili ra manau pokiten ra aüseling alon Kot

[Sasing lon pekin taropwe 17]

Mary Olson

[Sasing lon pekin taropwe 17]

Nancy Porter