ATUN ewe chinnap aposel Jon a fötek woon ewe tö itan Patmos, a angei 16 längipwi. A küna met Jiowa Kot me Jises Kraist ra föfföri lon ewe ränin ach Samol, weween, seni ewe fansoun än Kot we Mwu a förütiu lon 1914 tori sopwoloon än Kraist Nemenem lon Engeröü Ier. Ewe puken Pwäratä, makkeien Jon orun ewe ier 96, a apworausa masouen ekkena längipwi.

Iei sipwele etittina menlapen ekkewe fisu längipwi Jon a küna akkomw mi mak lon Pwäratä 1:1–12:17. Sia mochen silei masouen ekkena längipwi pun ra weneiti met a fiffis iei, me ra pwäratä met Jiowa epwe föri ekiselo chök. Epwe aururu me apöchökkülatä chokkewe mi älleani pworausen ekkewe längipwi fän lükü.​—Ipru 4:12.

“EWE LAM” A EPICHALO WONU ME LEIN EKKEWE FISU MINEN MECHEN

(Pwär. 1:1–7:17)

Akkomw, Jon a küna Jises Kraist lon lingan, iwe, a angei seni ekkoch pworaus ‘epwe makketiu lon puk me tinalo ngeni ekkewe fisu mwichefel.’ (Pwar. 1:10, 11) Mwirin, a küna eü leenien motun King lon läng. A wor echö taropwe mi mechen ren fisu minen mechen lon pöümwänin ewe a mot woon ewe leenien motun king. “Eman mi fich ngeni an epwe suki ewe taropwe” ina i “ewe laion seni ewe ainangen Juta,” are “eman lam . . . a wor füfoch mächän me füföü föün mesan.”​—Pwar. 4:2; 5:1, 2, 5, 6.

Ewe aülüngätin längipwi a pwäratä met a fis lupwen “ewe Lam” a suuki ekkewe wonu mechen akkomw, eü mwirin eü. Lupwen a suuki ewe awonuen minen mechen, fönüfan a chechchech chapur, me a waroto an we ränin song mi lapalap. (Pwar. 6:1, 12, 17) Nge ewe längipwi mwirin a kapas ussun ‘fömön chonläng ra amwöchü ekkewe rüänü äsepwälin fönüfan’ tori epwe unusolo mechenin ekkewe 144,000. “Eü mwich mi fakkun lapalap” rese mechen ra “ütä me mwen ewe lenien motun king me ewe Lam.”​—Pwar. 7:1, 9.

Pölüwen Kapas Eis Ussun Ekkeei Wokisin:

1:4; 3:1; 4:5; 5:6​—Met weween “ekkewe fisu ngun”? Ewe nampa fisu a liosuetä minne mi unus me ren Kot. Iwe, ewe pworaus ngeni “ekkewe fisu mwichefel” a wesewesen weneiti nöün Kot kewe aramas meinisin lon lap seni 100,000 mwichefel woon fönüfan. (Pwar. 1:11, 20) Pokiten Jiowa a liffangelo ngün mi fel me ren minne a mochen epwe pwönütä, “ekkewe fisu ngun” a wewe ngeni pwe an we ngün a unusen angang pwe epwe awora weweöch me efeiöchü chokkewe mi älleasochisi ewe oesini. Ewe puken Pwäratä a kapas ussun ekkefisu mwichen mettoch. Ewe nampa fisu a liosuetä minne mi unus, iwe pwüngün, pun ewe puk a kapas ussun än Kot epwe “apwönüetä [are, awesalo] an we akot mi monomon.”​—Pwar. 10:7.

1:8, 17, TF​—Iö a wewe ngeni “ewe Alfa me ewe Omeka” me ewe ‘mi akkoman o pwal kukumwirin’? Ewe itelap “ewe Alfa me ewe Omeka” a weneiti Jiowa, a menlapei pwe esor emön Kot mi unusen lapalap mwen i, esap pwal wor emön mwirin i. I “ewe poputan pwal ewe sopolon.” (Pwar. 21:6; 22:13) Inaamwo ika Jiowa “ewe akkoman o pwal kukumwirin” lon Pwäratä 22:13, pun esor emön mi akkomw mwan are tapw me mwirin, nge ekkewe ekkoch wokisin lon Pwäratä sopwun 1 a affata pwe ewe itelap “ewe akkoman o pwal kukumwirin” lon ena sopwun a weneiti Jises Kraist. I ewe äemönün aramas a manausefälitä ngeni  manau lon läng ussun emön ngün me i ewe amuchüloon epwe eäni ena esin manausefäl me ren pwisin Jiowa.​—Kol. 1:18.

2:7​—Meta ewe “Parataisin Kot”? Pokiten ekkeei kapas ra weneiti ekkewe Chon Kraist mi kepit, ewe paratis lon ena wokisin a kapas ussun pwisin leenien Kot lon läng mi ussun eü paratis. Ekkewe chon kepit mi tuppwöl repwe küna liwiniir ren ar repwe tongeni möngö seni “ewe irän manau.” Resap mälo.​—1 Kor. 15:53.

3:7​—Ineet Jises a angei “ewe kien Tafit,” me ifa ussun Jises a äeä ena kii? Atun Jises a papatais lon ewe ier 29, a wiliti ewe mi seikitä ngeni ewe wis King lon tettelin Tafit. Iwe nge, Jises a angei ena kiien Tafit lon ewe ier 33 C.E. lupwen a feitä läng me a mot peliefichin Kot. Me ikena ie, a älemwiri ekkewe pwüüng seni än Tafit Mwu. Seni ena fansoun, Jises a äeä ewe kii le suuki ekkoch wis me angang fän iten ewe Mwu. Lon 1919, Jises a ngeni ewe “chon angang mi tuppwol o tipatchem” ewe “kien Tafit” ren an seikatä ena chon angang “woon pisekin kewe meinisin.”​—Ais. 22:22; Mt. 24:45, 47

Ikkeei Ekkoch Lesen Fän Itach:

1:3. Pokiten “ewe fansoun [Kot epwe apwönüetä an kapwüng woon än Setan fönüfan] a arap,” a fokkun atapwalapwal ach sipwe wewefichiti pworausen ewe puken Pwäratä me apwönüetä.

3:17, 18. Ika sipwe wöüöch me ren Kot, sipwe kamö seni Jises “kolt mi limelim ren ekkei.” Weween, sipwe achocho le ‘pisekisekilo ren fofor-murinno.’ (1 Tim. 6:17-19) Sipwe pwal üföüf “üf mi pwechepwech,” ina esissillen pwe kich chon äppirü Kraist. Sipwe pwal äeä “säfeen mas,” awewe chök, kapasen fön lon ewe Leenien Mas, pwe sipwe mirititi ekiekin Kot.​—Pwar. 19:8.

7:13, 14. Ekkewe 24 elter ra liosuetä ekkewe 144,000 lon linger lon läng, ikewe ie repwe wisen king me samol-fel ie. Ekkewe samol-fel King Tafit a akkoter lon 24 kinikin lon Israel loom ra liosuretä. Emön me lein ekkena elter a pwäri ngeni Jon ika iö kewe chon ewe mwich mi lapalap. Ina minne, manausefälin ekkewe Chon Kraist mi kepit a poputä me mwen 1935. Pwata sa silei? Pun lon ena ier, a pwälo ngeni ekkewe mi kepit woon fönüfan ika iö kana chon ewe mwich mi lapalap.​—Luk 22:28-30; Pwar. 4:4; 7:9.

MWIRIN KEPICHILOON EWE AFISUEN MINEN MECHEN, A FIS ETTIKKIN FÜFOCH RAPPWA

(Pwar. 8:1–12:17)

Ewe Lam a epichalo ewe afisuen minen mechen. Fümön chonläng ra angei füfoch rappwa. Wonomön me leir ra ettiki nöür kewe rappwa, ra esilei pworausen kapwüng ngeni “eu na ulungatin” chon fönüfan, weween, Kristentom, chon ekkewe mwu mi erä pwe iir chon Kraist. (Pwar. 8:1, 2, 7-12; 9:15, 18) Iei met Jon a küna lon ewe animuen längipwi. Jon a kapachelong lon minne a fis lon ewe längipwi, a äni ewe kükkün taropwe me aükü ewe imwenfel. Mwirin ewe chonläng a ettiki ewe afüfochun rappwa, chommong möngüngü ra leüwommong le apasa: “Nemenemen fonufan a fen wiliti nemenemen ach Samol o noun we Kraist.”​—Pwar. 10:10; 11:1, 15, TF.

Ewe afisuen längipwi a aweweöchü minne a mak lon Pwäratä 11:15, 17. Och esissil mi lap a pwä lon läng. Än Kot we mwicheich lon läng mi liosutiu ren emön fefin a nöünatiu emön ät. Ewe Tefil a koturutiu seni läng. A fokkun lingeringeriti ewe fefin, iwe, “a feilo pwe epwe maun ngeni nusun mwirimwirin kewe.”​—Pwar. 12:1, 5, 9, 17.

Pölüwen Kapas Eis Ussun Ekkeei Wokisin:

8:1-5​—Pwata a lualo lon läng, iwe, met a koturutiu woon fönüfan? Lon kapas monomon, a lualo lon läng pwe Kot epwe rongorong “iotekin ekewe aramas mi fel” woon fönüfan. A fis ena le muchuloon ewe äeüin maunen fönüfan. Ekkewe Chon Kraist mi kepit rese feitä läng atun a muchulo ekkewe Fansoun Jentail, ussun chommong ra ekieki. Ra küna fansoun weires atun a fis ewe maun. Iwe, ra fokkun tingormaü ren än Kot  emmwen. Ren an epwe pölü ar kewe iotek, ewe chonläng a oturatiu ekkei lon kapas monomon woon fönüfan pwe epwe amwökütü ekkewe mi kepit ar repwe alapalo ar tinikken le angang. Inaamwo ika ra chokisikis, nge ra poputääni eü angangen afalafala än Kot we Mwu woon unusen fönüfan, iwe, ra ussun itä akü ekkei lon Kristentom. Ar kapasen öüröür seni Paipel a ussun chök chopun chopulap, ar esilefeili pworausen Paipel a ussun chök mereffin fifi, iwe, a chchech ewe mwichen lamalam chofona meinisin, ussun imw a chchech ren chechchin fönü.

8:6-12; 9:1, 13; 11:15​—Ineet ekkewe chonläng ra ammolnatä pwe repwe ettiki nöür kewe rappwa, iwe, ineet me ifa ussun ra ettiki? A kapachelong lon ar ammolnatä pwe repwe ettiki ekkewe füfoch rappwa kaworen kapasen emmwen ngeni chokkewe mi liosutiu ren Jon seni 1919 tori 1922. Ekkewe mi kepit ra akkotasefäli ewe angangen afalafal me aüetä ekkewe imwen peres. (Pwar. 12:13, 14) Ttikin ekkewe rappwa a wewe ngeni pwe nöün Kot kewe aramas fän emmwenien ekkewe chonläng ra pwora le pwäratä än Jiowa kewe kapwüng ngeni än Setan fönüfan. Iwe, a poputä ren ewe mwichelap lon Cedar Point, Ohio, lon 1922, me epwe sopwosopwolo tori ewe riäfföü mi lapalap.

8:13; 9:12; 11:14​—Ifa ussun ekkewe ülüngät säingoon ttikin rappwa ra wewe ngeni “riäfföü”? Ekkewe rüänü akkomwan ttikin rappwa, iir pworaus esilesil mi pwäratä mäloon Kristentom me ren Kot, nge ekkewe ülüngät säingoon ttikin rappwa ra weneiti ekkoch riäfföü repwe fis. Ewe animuen ttikin rappwa a wewe ngeni ewe fansoun nöün Kot kewe aramas ra ngaselo seni “ewe Apis,” ewe atun rese tongeni föri och angang, iwe, tinikkeniir le afalafal a fis pwe eü riäfföü ngeni chon Kristentom. (Pwar. 9:1) Ewe awonuen ttikin rappwa a wewe ngeni än ekkewe sounfiu mi wawa oris feilo maun mi lap lon kapas monomon, me ewe angangen afalafal woon unusen fönüfan mi poputä lon 1922. Ewe afisuan a weneiti poputään ewe Mwuun Messaia.

Ikkeei Ekkoch Lesen Fän Itach:

9:10, 19. Kapasen ekkewe puk, förien “ewe chon angang mi tuppwol o tipatchem,” ra alongolong woon Paipel, me pworausen lon a ussun chök macheuen inen mennukam. (Mt. 24:45, TF) Ena pworaus a wewe ngeni nisamutun lifichifichimas mi wor “macheuen inen mennukam” me pwal nöün ekkewe sounfiu kewe oris, ‘nisamutur mi usun chok serpent.’ Pwata? Pun ekkena puk ra öüröüra aramas ussun ‘ränin än [Jiowa] kapwüng.’ (Ais. 61:2) Sipwe pwora me tinikken le anöünöüfetäler.

9:20, 21. Chommong chon tipetekison mi nonnom lon ekkewe mwu lükün Kristentom ra etiwa ewe pworaus sia uwei ngeniir. Nge sisap ekieki pwe lape ngeni chon ekkena mwu, “ekewe lusun aramas,” repwe rangolong lon ewe enlet. Iwe nge, sipwe chök likiitü le afalafal.

12:15, 16. “Ewe fonufan,” mettoch lon än Setan otot, are ekkewe sou nemenemen sokkopaten fönü, ra mutatä än aramas pwüngün filatä ar fel. Poputä lon 1940 som, ekkena nemenem ra ‘oromalo ewe chanpupuun [riäfföü] ewe traikon a kusufau seni lon auan.’ Enlet, ika Jiowa epwe filatä, epwe tongeni etipetipa ekkewe sou nemenem ar repwe apwönüetä letipan. Ina popun, mi pwüng minne Än Salomon Fos 21:1 a apasa: “Leluken eman king a nom le pöün [Jiowa]. A emwenifetalei usun chök an afetalala eu chanpupu ia a mochen afetalala ie.” Ena pworaus a kan apöchökkülatä ach lükü Kot.