“Iwe, a arapoto sopolan mettoch meinisin. Oupwe . . . mamasakemi, pwe epwe tongeni fis ämi iotek.”​—1 PET. 4:7.

1. Ifa itelapen än Jises afalafal?

 LUPWEN Jises Kraist a nonnom woon fönüfan, itelapen an afalafal, än Kot we Mwu. Ren ena Mwu, Jiowa epwe apwüngalo an pwüüng le nemenem me epinalo itan we. Ina minne, iei ussun än Jises äiti ngeni nöün kewe chon käeö ar repwe iotek ngeni Kot: “Mwum epwe war, letipom epwe fis won fanüfan usun chök lon läng.” (Mt. 4:17; 6:9, 10) Ekiselo chök nge ena Mwu are nemenem epwe asopwalo än Setan otot me epwe wisen akkota pwönüetään letipen Kot woon unusen fönüfan. Taniel a oesini pwe än Kot we Mwu “epwe ataela o arosala ekewe lusun mwü, nge epwe püsin nom tori feilfeilachök.”​—Tan. 2:44.

2. (a) Ifa ussun chokkewe mi äppirü Jises repwe silei pwe a poputä le nemenem lon an we Mwu? (b) Met ewe esissil epwe pwal esissillatä?

² Pokiten a fokkun lamot ngeni nöün Jises kewe chon käeö warotoon än Kot we Mwu, ra eisini i: “Ineet epwe fis ekkeei mettoch, o meta esissillen om nonnom pwal ekkewe ränin le sopwoloon ei ototen fönüfan?” (Mt. 24:3, NW) Epwe wor eü esissil aramas repwe küna, pun än Kraist poputä le nemenem lon läng esap pwä ngeni mesen aramas woon fönüfan. Ewe Paipel a oesini pwe epwe wor chommong kinikinin ena esissil. Ina popun, nöün Jises kewe chon äppirü mi manau lon ena fansoun repwe tongeni mirititi pwe a fen poputä le nemenem lon läng. Epwe pwal esissillatä poputään ewe fansoun ewe Paipel a eita ngeni ekkewe “ränin lesopolan” ei otot mi ngaü.​—2 Tim. 3:1-5, 13; Mt. 24:7-14.

Oupwe Mammasa lon ekkewe Ränin le Sopwoloon

3. Pwata a lamot ngeni Chon Kraist ar repwe mammasa?

³ Ewe aposel Piter a makkeei: “Iwe, a arapoto sopolan mettoch meinisin. Iei mine oupwe püsin nemeni letipemi o mamasakemi, pwe epwe tongeni fis ämi iotek.” (1 Pit. 4:7) Chokkewe mi tapwelo mwirin Kraist repwe mammasa me pippii ineet ekkewe pworausen fönüfan repwe pwäratä poputään an nemenem lon  ewe Mwu. Lamoten me atapwalapwalen ar mammasa epwe lapolo atun epwele sopwolo ei otot mi ngaü. Jises a ereni nöün kewe chon käeö: “Oupwe mamasa, pun ousap silei inet samolun ewe imw epwe war [pwe epwe apwüngü än Setan ototen fönüfan].”​—Mark 13:35, 36.

4. Ifa sokkofesenin ekiekin aramas mi peni än Setan otot me ekiekin nöün Jiowa kewe chon angang? (Kapachelong masouen ewe pwor.)

⁴ Lape ngeni aramas ra nonnom fän än Setan nemenem. Rese kon lien ekieki weween met a fiffis woon fönüfan. Rese mirititi pwe Kraist a fen nemenem lon än Kot we Mwu. Nge chokkewe mi enletin äppirü Jises ra mammasa, me ra mirititi wesewesen weween met a fiffis lon ekkewe ipükü som ier ra lo. Seni 1925, Chon Pwäratä Jiowa ra esilla pwe ewe Äeüin Maunen Fönüfan fengen me met a fiffis mwirin ra ännetatä pwe lon 1914, Kraist a fen poputä an nemenem lon ewe Mwu. Iwe, ina poputään ekkewe ränin le sopwoloon ei otot mi ngaü fän nemenien Setan. Chommong aramas mi nennengeni pworausen fönüfan, nge rese silei met weween, ra esilla pwe a watte sokkofesenin lefilen ewe fansoun mwen ewe Äeüin Maunen Fönüfan me ewe fansoun mwirin.​—Nengeni ewe pwoor, itelapan “Eü Fansoun Fitikoko A Poputä.”

5. Pwata a lamot ach sipwe mammasa fansoun meinisin?

⁵ Ren arapakkan ipükü ier, chommong pworaus ämäirü mi fiffis woon unusen fönüfan ra ännetatä pwe sia nonnom lon ekkewe ränin le sopwoloon. A chök fokkun ekis fansoun me mwen Jiowa epwe allükü ngeni Kraist pwe iir me ekkewe chonläng mi pöchökkül repwe maun ngeni än Setan otot. (Pwar. 19:11-21) Paipel a ereni chon Kraist mi enlet ar repwe mammasa, iwe, atun sia witiwiti ewe sopwoloon, sipwe fokkun mammasa fansoun meinisin. (Mt. 24:42) Fän emmwenien Kraist, sipwe apwönüetä eü angang mi lamot woon unusen fönüfan.

Ewe Angang Woon Unusen Fönüfan

6, 7. Ifa ussun ewe angangen afalafala ewe Mwu a feffeitä lon ekkeei ränin le sopwoloon?

⁶ Ewe Paipel a oesini ussun ewe angang  nöün Jiowa kewe chon angang repwe föri pwe ina eü kinikinin ewe esissil pwe sia nonnom lon ekkewe ränin le sopwoloon ei otot mi ngaü. Jises a aweweei ussun ena angang lupwen a eiteita ekkewe mettoch repwe fiffis lon ewe fansoun sopwoloon. Lon ena oesini, a kapachelong ei pworaus: “Iwe, ei kapas allim usun ewe mu epwe esineifeili won unusen fonufan, pwe epwe pwar ngeni einang meinisin. Iwe, a ina sopolon.”​—Mt. 24:14, TF.

⁷ Ekieki ussun ekkoch pworaus mi riri ngeni ena kinikin lon än Jises we oesini. A chök chokisikis chon afalafala ewe kapas allim lon 1914 le poputään ekkewe rän le sopwoloon. Iei ra fokkun chommongolo. A wor lap seni 7,000,000 Chon Pwäratä Jiowa ra afalafal woon unusen fönüfan, lon lap seni 100,000 mwichefel. A pwal wor lap seni 10,000,000 aramas ra fiti Chon Pwäratä Jiowa lon ewe Ächechchemenien Mäloon Kraist lon 2008. Weween, ra chommongolo chon fiti lap seni lon ewe ier a lo.

8. Pwata chon ü ngenikich rese aükatiu ach angangen afalafal?

⁸ Inaamwo ika Setan i “ewe koten ei fanüfan,” nge a mmen watte angangen pwäratään än Kot we Mwu ekis meinisin me mwen sopwoloon ei otot.” (2 Kor. 4:4) Setan a kan etipetipa ekkewe nemenem, lamalam, me sopai me pwal an kewe minen achöüfetälei pworaus. Iwe, met popun a sopwöch angangen pwäratään ewe kapas allim? Pun Jiowa a kan apöchökkülatä. Ina minne, inaamwo ika Setan a sotun aükatiu, nge ewe angangen afalafala ewe Mwu a chök feffeitä.

9. Pwata sipwe tongeni erä pwe iei eü manaman, feffeitään ewe angangen afalafal, chochchommongoloon nöün Kot kewe aramas, me lallapoloon ar silei Jiowa?

⁹ Sipwe tongeni erä pwe iei eü manaman, feffeitään ewe angangen afalafala ewe Mwu, chommongoloon nöün Kot kewe aramas, me lapoloon ar silei Jiowa me an kewe kokkot. Esap tufich ewe angangen afalafal ika esor än Kot älillis, pachelong an emmweni me tümünü nöün kewe aramas. (Älleani Mattu  19:26.) Ren än Kot we ngün mi fel angang woon letipen aramas mi mammasa me mochen angang ngeni Kot, sipwe tongeni lükülük pwe ei angangen afalafal epwe wesöchülo, iwe, “mürin epwapw tori fansoun sopolan.” Ena fansoun a chök arapoto.

“Ewe Riäfföü mi Lapalap”

10. Met Jises a apasa ussun ewe riäfföü mi lapalap epwe feito?

¹⁰ Ei otot mi ngaü epwe sopwolo lon minne Paipel a eita ngeni ewe “riaföü mi lapalap.” (Pwar. 7:14) Ewe Paipel ese erenikich ifa ükükün ttaman, nge Jises a apasa: “Pun riaföün lon ekana rän epwe fen lap seni ekewe riaföü mi fen fis seni lepoputän fanüfan tori ei fansoun, esap pwal fissefäl ena sokun lon ekewe fansoun repwe feito.” (Mt. 24:21) Ika sia ekieki ussun watteen ewe riäfföü a fen fis woon fönüfan, awewe chök, lon ewe Oruuen Maunen Fönüfan atun 50 ngeni 60 million aramas ra mälo, ewe riäfföü mi lapalap epwe wesewesen weires. Epwe muchulo lon ewe maunen Armaketon. Ina atun Jiowa epwe tinalo nöün kewe chonläng pwe repwe ataielo unusen än Setan otot woon fönüfan.​—Pwar. 16:14, 16.

11, 12. Ifa ewe mettoch epwe esissillatä poputään ewe riäfföü mi lapalap?

¹¹ Än Paipel oesini ese affata ewe pwinin maram epwe poputä ewe äeüin kinikinin ewe riäfföü mi lapalap, nge a erenikich ussun eü mettoch mi ämäirü epwe esissillatä poputään. Ekkewe mwuun fönüfan repwe ataielo lamalam chofona meinisin. Ekkewe oesini lon Pwarata sopwun 17 me 18 ra apöpö lamalam chofona ngeni emön fin lisowu, iwe, a lisowu ngeni ekkewe mwuun fönüfan. Pwarata 17:16 a erä pwe ekkena mwuun fönüfan “repwe oput ewe fin lisowu. Repwe angei seni mettochun meinisin o likiti neminewe lon an selela. Repwe ochei fitukan o kenala ren ekkei.”

¹² Lupwen epwe fis, Kot epwe “atolonga lon letiper [ekkewe sou nemenemen mwuun fönüfan] pwe repwe apwönüetä an ekiek” pwe repwe ataielo lamalam chofona meinisin. (Pwar. 17:17) Sipwe tongeni erä pwe Kot a efisi taloon. Ina an kapwüng ngeni ekkewe lamalam mi likotuputup ra eäni afalafal mi ü ngeni letipen Kot me ra eriäfföüü nöün kewe chon angang ren fansoun langattam. Lape ngeni chon fönüfan rese ekieki pwe epwe fis taloon ekkewe lamalam chofona. Nge nöün Jiowa kewe chon angang mi tuppwöl ra silei. Iwe, lon ekkeei ränin le sopwoloon, ra esilefeili ena pworaus ngeni aramas.

13. Met a pwäratä pwe taloon lamalam chofona epwe mwittir fis?

¹³ Aramas repwe rükö atun ra küna taloon lamalam chofona. Paipel a oesini pwe pwal mwo nge ekkoch “kingen fanüfan” repwe apasa: “Oooone! Oooone! . . . Om apung a toruk lon eu chok klok.” (Pwar. 18:9, 10, 16, 19) Än Paipel apasa “lon eü chök klok” a affata pwe epwe mwittir fis.

14. Lupwen chon oputa Jiowa repwe fiu ngeni nöün kewe chon angang, met Kot epwe föri?

¹⁴ Sia weweiti pwe mwirin taloon lamalam chofona, chon oput repwe maun ngeni nöün Jiowa kewe chon angang mi fen arongafeili än Kot kewe pworausen kapwüng. (Is. 38:14-16) Lupwen epwe fis, ekkewe chon oput repwe ü ngeni Jiowa, ewe a pwonetiu pwe epwe tümünü nöün kewe aramas mi tuppwöl. Jiowa a apasa: “Lon ekimongun letipei, pwal lon watten ai lingeringer üa [fos]. . . . Mürin repwe silei  pwe ngang [mi Jiowa].” (Älleani Isikiel 38:18-23.) Lon an we Kapas, Kot a apasa:“Chokewe mi atapakemi [nöün kewe chon angang mi tuppwöl] ra atapa fituken lon [mesei].” (Sek. 2:8) Iwe, lupwen chon oputa repwe poputä ar maunei nöün kewe chon angang, Jiowa epwe appölüwer. Epwe föri met epwe emmwen ngeni Armaketon, ewe amuchüloon kinikinin ewe riäfföü mi lapalap. Fän Kraist, ekkewe chonläng mi manaman repwe apwönüetä än Jiowa kewe kapwüng ngeni än Setan we otot.

Met Sipwe Itä Föri?

15. Pokiten sia silei pwe sopwoloon ei otot a chök arapoto, met sipwe föri?

¹⁵ Pokiten sia silei pwe sopwoloon ei otot mi ngaü a chök arapoto, met sipwe itä föri? Ewe aposel Piter a makkeei: “Pokiten ekei mettoch meinisin repwe tala lon ei lapalap, met sokun aramas oupwe usuni? Oupwe manaueni eu manau mi pin mi nonom fän nemenien Kot.” (2 Pit. 3:11) Alon na a itelapei lamoten ach sipwe mammasa pwe föfförüch a tipeeü ngeni letipen Kot, me sipwe manaueni ewe manau mi fich ngeni Kot me pwäratä ach tong ngeni Jiowa. A kapachelong ach achocho ren unusen ach tufich le afalafala ewe kapas allim ussun ewe Mwu me mwen an epwe war ewe sopwoloon. Piter a pwal makkeei: “Iwe, a arapoto sopolan mettoch meinisin. . . . Oupwe püsin nemeni letipemi o mamasakemi, pwe epwe tongeni fis ämi iotek.” (1 Pit. 4:7) Sipwe arap ngeni Jiowa me pwäri ach tong ngeni ren ach ikkiotek ngeni iteitan, me tingorei an epwe emmwenikich ren an we ngün mi fel me an we mwichefel woon unusen fönüfan.

16. Pwata a lamot sipwe älleasochisi än Kot kapasen fön?

¹⁶ Lon ekkeei fansoun efeiengaü, a fokkun lamot sipwe älleasochisi ei kapasen fön lon Paipel: “Oupwe afälikemi lon mine oua föri. Ousap föri föförün chon tiparoch, nge oupwe föri föförün chon tipachem. Oupwe alomota fansoun manauemi, pun ekei rän ra ngau.” (Ef. 5:15, 16) A wattelo föfföringaü lap seni me loom. Setan a efisatä chommong mettoch pwe epwe pinei aramas seni ar föfföri letipen Jiowa are erikalo ekiekiir. Kich nöün Kot kewe chon angang sia silei ena mettoch, me sise mochen mut ngeni och mettoch an epwe atai ach tuppwöl ngeni Kot. Sia pwal silei met epwele fisitä, iwe, sia lükülük woon Jiowa me an kewe kokkot.​—Älleani 1 Jon 2:15- 17.

17. Aweweei mwo met chon manauewu seni Armaketon repwe föri atun epwe fis ewe manausefäl.

¹⁷ Epwe pwönütä än Kot pwon pwe epwe amanauasefälietä ekkewe mi mälo pun “epwe fis ewe manausefal ren ekkewe mi pung pwal ekkewe rese pung.” (Fof. 24:15, TF) Nengeni pwe a fokkun fataffatöch ena pwon: “Epwe fis ewe manausefal”! Esor ach tipemwaramwar, pun Jiowa a fen pwonetiu! Aisea 26:19 a pwonei: “Nge ir mi mäla senikem repwe manau. . . . Ämi sotup mi möür fän pwül, oupwe nela, oupwe köl fän pwapwa. . . . Ewe Samol mi Lapalap epwe amanaua chokewe mi mäla me lomlom.” Kot a akkomw apwönüetä ena oesini lupwen a eliwini nöün kewe aramas ngeni wesetään fönüer me loom, iwe, a alükülükü ngenikich pwe epwe wesewesen pwönütä lon ewe otot sefö. A ifa me watteen apwapwaan atun chon manausefäl repwe chursefäli attonger kewe! Enlet, sopwoloon än Setan otot me poputään än Kot we otot sefö a chök arapoto. A ifa me watteen lamoten ach sipwe mammasa!

Ka Chechchemeni?

• Ifa itelapen än Jises afalafal?

• Ifa ükükün chöüfetälin ewe angangen afalafala ewe Mwu lon ach ei fansoun?

• Pwata a lamot ach sipwe mammasa?

• Met a apöchökkülok lon ewe pwon lon Föfför 24:15?

[Ekkewe Kapas Eis fan Iten ewe Lesen]

[Pwoor/​Sasing lon pekin taropwe 16]

A Poputä Ewe Fansoun Osukosuk

Ewe Fansoun Osukosuk: Manau lon eü Mineföön Otot, ina itelapen eü puk, makken Alan Greenspan lon 2007. Ren arapakkan 20 ier, i meilapen ewe mwichen aramas mi nemeni kokkotun ekkewe bank meinisin lon Merika. Greenspan a menlapei sokkofesenin napanapen fönüfan mwen 1914 me met a fis mwirin:

“Seni ekkewe repot meinisin mwen 1914, sia silei pwe aramas me ekkewe mwuun fönüfan ra kan feffeitä lon ar osüfölfengeniir me föfförün mineföön mettoch ren lapoloon tipatchemen aramas pwe a ussun itä nge ewe otot a tongeni unusöchülo. A muchulo ewe angangen amömölo me amömöto slave. A kükkünütiu föfförün mwänesol.  . . A feffeitä fförütään sokkopaten mettoch mwirin 1800, awewe chök, kusa, telephone, tengki, kachito, taraku, me pisekin lon imw mi kon chommong pwe sise tongeni eiteita. Feffeitään än aramas sile lon pekin säfei, kaworen möngö mi apöchökküla inisin aramas, me konik mi limelimöch a alangattama manauen aramas . . . Lape ngeni aramas ra meefi pwe epwe chök sossopwosopwelo le feffeitä.

Iwe nge, . . . “Inaamwo ika a fokkun watte tatakkisin telinimw me pisek lon ewe Oruuen Maunen Fönüfan lap seni lon ewe Äeüin Maunen Fönüfan, nge ewe Äeüin Maun a efisatä siwil watte lon nonnomun aramasen fönüfan me napanapen ekiekiir. Ua fokkun chechchemeni ekkewe ier me mwen ewe Äeüin Maunen Fönüfan, atun aramas ra kan äpilükülüköch ngeni mwachkkan me ra ekieki pwe ussun itä esor kaükün minne aramas repwe tongeni föri. Ikenäi, ekiekich ussun mwachkkan a fokkun sokko seni ekiekin aramas ipükü ier loom, nge a pwüng ekiekich pun a alongolong woon minne a wesewesen fiffis. Ikenäi aramas ra kon osukosuk ren föfförün chon furio, lapoloon pwichikkaren fönüfan, me lapoloon pöchökkülen nemenien aramas kisikis. Itä ekkena osukosuk repwe kküü nonnomun aramas fansoun langattam ussun chök met ewe Äeüin Maunen Fönüfan a föri? Esor emön a silei.

Greenspan a chechchemeni alon emön nöün sense lon pekin sopai me moni itan Professor Benjamin M. Anderson (1886-1949): “Chokkewe mi watte ieriir pwe repwe tongeni chechchemeni me weweiti met a fis me mwen ewe Äeüin Maunen Fönüfan ra fokkun pwositi ena fansoun. Lon ena fansoun, a wor ewe esin nükünüköch ese chüen wokkor mwirin ewe maun.”​—Economics and the Public Welfare.

A pwal ina chök ussun ekiekin G. J. Meyer, lon ewe puk itan Eü Otot mi Poputä Le Morolo (A World Undone), ewe a peres lon 2006. A makkeei: “Ekkoch ra kan apasa pwe fän chommong, met a fis lon uruwoon aramas a ‘siwili mettoch meinisin.’ Mei enlet ena ren pworausen ewe [Äeüin Maunen Fönüfan, 1914-1918]. Ena maun a wesewesen siwili mettoch meinisin: sap chök kiänin fönü are met a fis ngeni ekkewe mwu, nge pwal napanapen ekiekin aramas ussun pwisin iir me pwal ewe otot woon fönüfan seni ena fansoun feffeito. Ena maun a efisatä eü otot mi fokkun sokko seni ewe otot mi nükünüköch me mwan.”

[Sasing lon pekin taropwe 18]

Lon Armaketon, Jiowa epwe akünölo ekkewe chonläng mi pöchökkül