“Eman mi lap seni Salomon a nom ikei!”​—MAT. 12:42.

1, 2. Pwata epwe ämäirü ngeni aramas pwe Samuel epwe epiti Tafit pwe epwe king?

 ME REN Samuel, Tafit ese nikinikin emön king pwe emön chök chon masen siip. Pwal eü, Tafit a uputiu lon eü telinimw mi lamot kisikis. A mak lon Paipel pwe Petlehem a “kisikis me lein ekewe telinimwen Juta.” (Mika 5:2) Iwe nge, inaamwo ika Tafit a uputiu lon eü telinimw kisikis, nge ewe soufos Samuel epwele epiti i pwe epwe wisen kingen Israel.

² Samuel ese ekieki pwe Tafit ewe emön Jiowa epwe filatä pwe epwe wisen king. Tafit, i ewe setüpütür me lein nöün Jesi kewe walimön alüwöl, iwe, i ese pwal nom atun Samuel a etto ngeni imwen Jesi we pwe epwe epiti emön lein nöün kewe pwe epwe kingen Israel. Nge än Jiowa filatä Tafit, ina ewe mettoch mi lamot seni meinisin.​—1 Sam. 16:1-10.

3. (a) Met a äkkäeüin lamot ngeni Jiowa lupwen a etittina aramas? (b) Met a fis mwirin än Samuel epiti Tafit?

³ Jiowa a küna minne Samuel esap tongeni  küna. Kot a silei masouen letipen Tafit, iwe, a pwapwa ren. Masouen leluken emön nge sap napanapan me lükün a lamot ngeni Kot. (Älleani 1 Samuel 16:7.) Iwe, lupwen Samuel a weweiti pwe Jiowa ese fili emön me lein nöün Jesi kewe fümön mi watte, a tingor pwe emön epwe panato ewe setüpütür me le masies. Ewe Paipel a apasa: “Iei mine [Jesi] a tinala eman pwe epwe emwenato. Iwe, Tafit a woparapar, a mesesaramaram o äteöch. Ewe Samol mi Lapalap a üreni Samuel, ‘Iei i ätewe üa filatä. Kopwe epiti.’ Iwe, Samuel a angei ewe rumen lö o epiti Tafit mwen mesen pwin kewe. Iwe, Ngünün [Jiowa] a fokun feitiu won Tafit seni lon ewe rän tori feilfeila.”​—1 Sam. 16:12, 13.

Tafit A Liosuetä Kraist

4, 5. (a) Äweweei ifa ussun Tafit me Jises ra löllöfengen. (b) Pwata sia tongeni apasa pwe Jises ewe Tafit mi Lapalap?

⁴ Jises, ussun chök Tafit, a uputiu lon Petleem 1,100 som ier mwirin fansoun Tafit. Chommong chon Israel rese pwal ekieki pwe epwe fichiiti Jises ewe wis king. Iwe nge, ussun chök Tafit, Jises i filien Jiowa, me a ächengicheng me ren Jiowa. a (Luk 3:22) Pwal eü, atun Jises a kepit, ‘ngünün [Jiowa] a fokun feitiu woon.’

⁵ Mei wor pwal ekkoch mettoch Tafit me Jises ra löllöfengen woon. Ren chök äwewe, nöün Tafit we sou fön itan Ahitofel a sorongaü ngeni, me nöün Jises we aposel itan Jutas Iscariot a afangemä. (Kölf. 41:9; Jon 13:18) Tafit me Jises ra ekipwichi imwenfelin Jiowa we. (Kölf. 27:4; 69:9; Jon 2:17) Jises a älemwiri minne än Tafit. Me mwen uputiuen Jises, emön chonläng a ereni inan we: “Kot epwe ngeni i an seman we Tafit leenien motun king.” (Luk 1:32, TF; Mt. 1:1) Iwe nge, pokiten ekkewe pwon meinisin fän iten ewe Messaia repwe pwönütä ren Jises, iwe, a fokkun lapalap seni Tafit. Jises ewe King aramas ra äneänei an epwe war seni chök loom.​—Jon 7:42.

Tapwelo Mwirin ewe Chon Masen Siip me King

6. Ifa ussun Tafit emön chon masen siip mi mürinnö?

⁶ Jises pwal i emön chon masen siip. Ikkefa napanapen emön chon masen siip mi mürinnö? Epwe emön mi tuppwöl me pwora le eteneki, amöngööni, me tümünü nöün kewe siip. (Kölf. 23:2-4) Le alüwölün, Tafit emön chon masen siip, me a tümünüfichi nöün seman we kewe siip. A fokkun pwora lupwen ekkewe siip repwele feiengaü me ese ächika manauan fän iten an epwe tümünüür seni emön laion me pear.​—1 Sam. 17:34, 35.

7. (a) Met a ammolna Tafit fän iten wisan kewe lupwen epwe king? (b) Ifa ussun a ffatolo pwe Jises ewe Chon Masen Siip mi Mürinnö?

⁷ Pokiten än Tafit tüttümünü siip fite ier, a ammolna i ngeni wisan kewe mi weires fän iten an epwe emmweni ewe mwuun Israel. b (Kölf. 78:70, 71) A pwal ffat pwe Jises emön chon masen siip mi mürinnö. A angei pöchökkül me emmwen seni Jiowa atun an tümünü an we “mwich kisikis” me nöün kewe pwal “ekkoch siip.” (Luk 12:32; Jon 10:16) Ina minne, Jises ewe Chon Masen Siip mi Mürinnö. A fokkun silefichi nöün kewe siip, ina popun, a köriir ren en me itan. A wesewesen tongei nöün kewe siip, ina minne, lupwen a nom woon fönüfan, a pennükü manauan fän iten feiöchür. (Jon 10:3, 11, 14, 15) Pokiten i ewe Chon Masen Siip mi Mürinnö, Jises a föri eü mettoch Tafit ese tongeni föri. Ina an asoresini manauan pwe epwe atufichi än aramas ngaselo seni mälo. Esor met epwe pinei i seni an emmweni an we “mwich kisikis” ngeni manau lon läng me ekkewe pwal “ekkoch siip” ngeni manau esemuch lon eü otot sefö, ikewe ie esap chüen wor aramas mi ussun chök wolif mwocho.​—Älleani Jon 10:27-29.

 Tapwelo Mwirin ewe King mi Pworacho

8. Pwata sia tongeni apasa pwe Tafit, i emön king mi pworacho?

⁸ Lon wisan we wisen king, Tafit i emön sounfiu mi pwora a tümünü fönüen nöün Kot kewe aramas, iwe, “[Jiowa] a awinna Tafit ekis meinisin ia a feila ie.” Mwirin an a wattelo fönüen ewe mwu fän än Tafit emmwen, a nemeni seni ewe chanpupuun Isip tori ewe chanpupu Iufratis. (2 Sam. 8:1-14) Pokiten än Jiowa manaman, Tafit a wiliti emön sou nemenem mi pöchökkül. Ewe Paipel a apasa: “Iwe, iteüöchün Tafit a chöüfetäl lon ekewe fanü meinisin, nge ewe Samol mi Lapalap a föri pwe chon ekewe mwü meinisin ra niuokusiti Tafit.”​—1 Kron. 14:17.

9. Äweweei mwo met popun Jises, i emön mi pworacho, atun än kefilitä pwe epwe king.

⁹ Ewe mwän Jises, a pwora ussun chök King Tafit. Atun än kefilitä pwe epwe wisen King, a pwäratä an pöchökkül woon ekkewe timon ren an angasalo aramas seni fän nemenier. (Mark 5:2, 6-13; Luk 4:36) Pwal mwo nge Setan esor an nemenem woon, nge i ewe sesseiloon chon appölüwa Jises. Ren än Jiowa älillis, Jises a pworacho ngeni fönüfan, ewe mi nom fän nemenien Setan.​—Jon 14:30; 16:33; 1 Jon 5:19.

10, 11. Met Jises epwe föri lon wisan we, wisen King me Sounfiu lon läng?

¹⁰ Ina epwe 60 ier mwirin än Jises mälo me manausefäl ngeni manau lon läng, ewe aposel Jon a küna eü längipwi ussun Jises lon wisan we, wisen King me Sounfiu lon läng. Jon a makkeei: “Iwe, üa nenengeni o üa küna eman oris mi pwechepwech, nge ewe mi mot won a amwöchü efoch likapich, a pwal angei epa mwärämwär. Iwe, a feila, a pwora o win.” (Pwar. 6:2) Ewe mi wawa ewe oris mi pwechepwech, ina i Jises. “A pwal angei epa mwärämwär” lon 1914 atun a wiliti King lon ewe Mwuun läng. Mwirin ena, “a feila, a pwora o win.” Jises emön king mi pworacho ussun chök Tafit. Ekiselo mwirin an a wiliti King, a akkufu Setan lon eü maun me otururetiu me nöün kewe timon ngeni fönüfan. (Pwar. 12:7-9) An angangen pworacho ngeni chon appölüwa epwe chök sopwosopwolo tori an epwe “win,” weween, epwe unusen ataielo än Setan we otot mi ngaü.​—Älleani Pwarata 19:11, 19-21.

¹¹ Iwe nge, Jises emön king mi ümöümöch ussun chök Tafit, iwe, epwe tümünü ewe “mwich mi fokun chocho” lon Armaketon. (Pwar. 7:9, 14) Pwal eü, “epwe fis ewe manausefal ren ekkewe mi pung pwal ekkewe rese pung” fän nemenien Jises me chienan kewe chon älemwir, ekkewe 144,000 mwirin ar manausefälitä. (Fof. 24:15) Epwe wor ren chokkewe mi manausefälitä woon fönüfan ewe äpilükülükün manau esemuch. A ifa me amwararen ar na äpilükülük allim! Amwo sipwe tipeppos le “föri mine a mürina,” pwe sipwe manau atun ewe fönüfan epwe ur ren aramas mi pwüng me pwapwa, fän nemenien ewe Tafit mi Lapalap.​—Kölf. 37:27-29.

Än Salomon Tingor Tipatchem A Pölü

12. Met Salomon a ioteki?

¹² Nöün Tafit we Salomon a pwal liosuetä Jises. c Lupwen Salomon a wiliti king, Jiowa a pwä ngeni lon eü ttan, iwe, a ereni pwe epwe liffang ngeni minne a tingor. Salomon a tongeni tingor pwe epwe lapolo wöün are pöchökkülan are epwe ttamolo manauan. Nge a tingorei Jiowa: “Kopwe fang ngeniei tipachem me silelap, pwe üpwe tongeni emweni ekei aramas. Ifa usun ai üpwe tongeni nemeni noum aramas mi fokun chomong?” (2 Kron. 1:7-10) Jiowa a pölüweni än Salomon iotek.​—Älleani 2 Kronika 1:11, 12.

13. Pwata sipwe erä pwe Salomon a tipatchem lap seni piloon kewe meinisin? Ifa Populapen an tipatchem?

¹³ Ükükün fansoun Salomon a tuppwöl ngeni Jiowa, pwal ina ükükün alon Salomon epwe tipatchem lap seni alon piloon kewe. Salomon a eäni “ükükün ülüngeröü mwiitun.” (1 King 4:30, 32, 34) Chommong leir ra fen makketiu, me chokkewe mi kütta tipatchem ra chüen aücheaniir. Ewe kiwinen Sepa a fetäl ükükün 1,500 mail pwe epwe sotuni än Salomon tipatchem ren “kapas ais mi weires.” A fokkun ingeiti alon Salomon me wöüöchün mwuun. (1 King  10:1-9) Ewe Paipel a affata ewe Popun än Salomon tipatchem ren an apasa: “Iwe, chon fanüfan meinisin ra mochen feito ren Salomon pwe repwe rongorong an tipachem Kot a fang ngeni.”​—1 King 10:24.

Tapwelo Mwirin ewe King mi Tipatchem

14. Ifa ussun Jises a “lap seni Salomon”?

¹⁴ Emön chök aramas a tipatchem seni Salomon. Ina i Jises Kraist, iwe, a pwisin apasa pwe i ewe “emön mi lap seni Salomon.” (Mt. 12:42) Jises a “eäni kapasen manau esemuch.” (Jon 6:68) Ren chök äwewe, ewe Afalafal Woon ewe Chuuk a titchiki weween ekkewe lesen lon än Salomon kewe mwiitün. Salomon a äweweei fitu sokkun mettoch mi atoto pwapwa ngeni chon fel ngeni Jiowa. (SalF. 3:13; 8:32, 33; 14:21; 16:20) Jises a affata pwe pwapwa mi enlet a chök popu seni ekkewe mettoch mi weneiti ach fel ngeni Jiowa me pwönütään än kewe pwon. A apasa: “Ra feiöch chon silei pwe ra wöüngau lon pekin ngünür, pun ir repwe mwüni Mwün Läng.” (Mt. 5:3) Chokkewe mi apwönüetä ekkewe lesen lon än Jises kewe afalafal ra kan akkarap ngeni Jiowa, “ewe lepopun manau meinisin.” (Kölf. 36:9; SalF. 22:11; Mt. 5:8) “Tipachemen Kot” a pwälo lon Kraist. (1 Kor. 1:24, 30) Jiowa a ngeni ewe Messaia me King, Jises Kraist, “tipachem.”​—Ais. 11:2.

15. Ifa ussun sipwe küna feiöch seni tipatchemen Kot?

¹⁵ Ifa ussun oukich chon tapwelo mwirin ewe Salomon mi Lapalap sipwe tongeni küna feiöch seni tipatchemen Kot? Pokiten än Jiowa tipatchem a pwälo lon an we Kapas, sipwe fokkun achocho le käeöfichi ewe Paipel, äkkäeüin, alon Jises kewe, me pwal ekilonei minne sia älleani. (SalF. 2:1-5) Pwal eü, a lamot sipwe tittingorei Kot tipatchem. Paipel a alükülükükich pwe epwe pölü ach kewe iotek fän iten älillis ika sipwe iotek seni wenecharen letipach. (Jem. 1:5) Ren älillisin ewe ngün mi fel, sipwe küna tipatchem mi aüchea lon Paipel mi tongeni älisikich le ataweei ach kewe osukosuk me kefiliöch. (Luk 11:13) Salomon a pwal iteni “ewe Sou-ekiek mi mirit, a sopweino ne asukuna ekkewe aramas met i a sinei,” a pwal wisen amwichafengeni aramas pwe repwe fel ngeni Kot. (SalAf. 12:9, 10, EWE KAPASEN GOD) Jises, i Möküren ewe mwichefelin Chon Kraist, iwe, a pwal amwichafengeni nöün kewe chon käeö ar repwe fel ngeni Jiowa. (Jon 10:16; Kol. 1:18) Ina popun, sipwe fokkun fiffiti ach kewe mwich iteitan, pun i epwe ‘sopwelo le asukulakich.’

16. Ikkefa ekkoch mettoch Salomon me Jises ra löllöfengen woon?

¹⁶ King Salomon a föri chommong angang. Unusen ewe mwu a feiöch ren an kewe angangen kaü imw, pwal ekkewe telinimw fän iten iseisen pisek, me ekkewe telinimw fän iten waan kewe woken me nöün kewe chon wawa oris. A pwal föri al, me kokkotun iseis me limeti konik. (1 King 9:17-19) Jises, pwal i emön sou kaü. A aüetä an we mwichefel woon ewe “achau,” weween, pwisin i. (Mt. 16:18) Epwe pwal chon emmweni ewe angangen kaü lon ewe otot sefö.​—Ais. 65:21, 22.

 Tapwelo Mwirin ewe Kingen Kinamwe

17. (a) Ifa napanapen än Salomon nemenem a sokkolo me aücheaan? (b) Met Salomon ese tongeni föri?

¹⁷ Ewe it Salomon a pop seni eü popun fos mi wewe ngeni “kinamwe.” King Salomon a nemenem lon Jerusalem, iwe, Jerusalem a wewe ngeni “Eäni Kinamwe mi Lapolo woon fän Ruu.” Kinamween an nemenem woon Israel ükükün fäik ier a kkolo me watteen. Iei alon Paipel ussun ekkena ier: “Lon unusen ränin manauen Salomon chon Juta me chon Israel ra nom lon kinamwe, seni Tan tori Persepa, eu me eu famili a nom fän püsin an irän wain me an irä fiik.” (1 King 4:25) Iwe nge, inaamwo ika a watte än Salomon tipatchem, nge ese tongeni angasalo nöün kewe aramas seni semwen, tipis, me mälo. Iwe nge, Jises, i emön king mi lapalap seni Salomon, iwe, i epwe wisen angasalo nöün kewe aramas seni ekkena mettoch meinisin.​—Älleani Rom 8:19-21.

18. Ikkefa feiöchüch lon ewe mwichefelin Chon Kraist?

¹⁸ Lon ewe mwichefelin chon Kraist ikenäi, a pwal wor kinamwe. A ussun chök eü paratis, pun a wor kinamwe lefilach ngeni Kot me aramas. Nengeni met Aisea a oesini ussun ekkewe feiöch sia kükküna lon ach ei fansoun: “Iwe, repwe amani nöür ketilas o awili ngeni pisekin tuw pwül, nge wokur siles repwe awili ngeni naifen otot. Ekewe mwü resap chüen maunfengen, resap pwal chüen kaiö maun.” (Ais. 2:3, 4) Ren ach anomukich fän emmwenien än Kot we ngün mi fel, sia pwal alapalo kinamwe.

19, 20. Ikkefa ekkewe popun sipwe pwapwa?

¹⁹ Iwe nge, epwe fokkun mürinnölo lon mwachkkan. Atun aramas mi älleasochis repwe pwapwaesini watteen kinamwe fän än Jises nemenem, ekis me ekis repwe “ngaseseni fän nemenien limengau” tori ar repwe unusöchülo. (Rom 8:21, TF) Mwirin ar repwe päsini ewe säingoon sossot le sopwoloon an nemenem ükükün Engeröü Ier, “ekewe chon tipetekison repwe fanüeni ewe fanü o pwapwaäsini ar feiöch me kinamwe mi somwola.” (Kölf. 37:11; Pwar. 20:7-10) Enlet, än Jises Kraist nemenem epwe fokkun mürinnö seni än Salomon lon ekkewe sokkun napanap sise tongeni ekieki!

²⁰ Israel a pwapwa fän emmwenien Moses, Tafit, me Salomon, nge epwe fen kon watte ach pwapwa fän än Kraist nemenem. (1 King 8:66) Kilisou ngeni Jiowa ren an tinato Nöün we äläemön, ewe mi lapalap seni Moses, Tafit, me Salomon!

[Footnote]

Ka Tongeni Äweweei?

• Ifa ussun Jises a lapalap seni Tafit?

• Ifa ussun Jises a lapalap seni Salomon?

• Met ka aücheani ussun ewe emön mi lapalap seni Tafit me Salomon?

[Ekkewe Kapas Eis fan Iten ewe Lesen]

[Sasing lon pekin taropwe 31]

Än Salomon tipatchem seni Kot a liosueta tipatchemen ewe Emon mi Lap seni Salomon

[Sasing lon pekin taropwe 32]

Än Jises nemenem epwe fokkun mürinnö seni nemenemen Salomon me Tafit lon ekkewe sokkun napanap sise tongeni ekieki!