“Ewe Samol ämi we Kot epwe tinato eman soufos usun chök ngang, i eman seni püsin aramasemi. Oupwe fokun aleasochisi meinisin mine a ürenikemi pwe oupwe föri.”​—FÖFÖR 3:22.

1. Ifa ussun Jises Kraist a efisi siwil watte lon uruwoon aramas?

 ATUN emön ät a uputiu ruu ngeröü ier loom, chommong chonläng ra mwareiti Kot, iwe, ekkoch chon masen siip ra rongorong. (Luk 2:8-14) Lupwen ena ät a 30 ierin, a poputääni eü angangen afalafal, a chök ülüngät esopw ier ttaman, nge a efisi siwil watte lon uruwoon aramas. Iei alon emön sou uruwo itan Philip Schaff ussun ena ät: “Ese makkeei och pworaus, nge chommong ra mak ussun manauan. Chommong afalafal, pworaus, puk, lios, me kölün mwareiti ra menlapei pworausen manauen ätewe lap seni manauen aramas meinisin loom me ikenäi.” Ina i ätewe Jises Kraist.

2. Met ewe aposel Jon a apasa ussun Jises me än we angangen afalafal?

² Le sopwoloon makkeien ewe aposel Jon ussun än Jises we angangen afalafal, a apasa: “Iwe, mi pwal wor chommong ekkewe mettoch Jises a fori, nge are sia makketiu iteiten ekkewe mettoch meinisin, ua ekieki pwe ekkewe puk mi makketiu resap kuch lon fonufan.” (Jon 21:25) Jon a silei pwe a chök tongeni mak ussun menlapen met Jises a apasa me föri lon ekkena ülüngät esopw ier. Iwe nge, ekkewe pworaus Jon a makkeei lon an we Kapas Allim ra wesewesen aüchea.

3. Ifa ussun sipwe alapalo ach weweiti wisen Jises we lon än Kot kokkot?

³ Me lükün ekkewe rüänü puken Kapas Allim, mei pwal wor ekkoch pworaus mi titchik lon Paipel ussun manauen Jises, iwe, ra apöchökkülatä ach lükü. Äwewe chök, sipwele käeö pworausen ekkoch chon lükü mi manau mwen Jises pun ra alapalo ach wewefichiti wisen Jises we lon än Kot kokkot.

Ekkoch Chon Lükü loom mi Liosuetä ewe Kraist

4, 5. Iö a liosuetä Jises, iwe, ifa ussun?

⁴ Jon, pwal Mattu, Mark me Luk ra apasa pwe Moses, Tafit, me Salomon ra liosuetä Jises, ewe mi Kepit me ren Kot me a seikitä pwe epwe King. Ifa ussun nöün Kot kana chon angang me loom ra liosuetä Jises, me met sipwe tongeni käeö seni pworausen manauer?

⁵ Paipel a erenikich pwe Moses emön soufos, emön chon afför, me emön chon angasalo. Pwal ina chök ussun Jises. Tafit emön chon masen siip me emön king mi akkufu chon oput Israel. Jises i pwal emön chon masen siip pun a emmweni nöün Kot kewe aramas, pwal i emön king mi akkufu chon koputan. (Is. 37:24, 25) Iwe, atun Salomon a tuppwöl ngeni Kot, i emön sou nemenem mi tipatchem, me Israel a küna kinamwe fän an nemenem. (1 King 4:25, 29) Jises a pwal fokkun tipatchem me a iteni “Samolun kinamwe.” (Ais. 9:6) A ffat pwe wisen Jises a ussun wisen ekkena mwän nge a lapalap seniir meinisin. Akkomw, sipwe apöpöfengeni Jises me Moses, pun epwe alapalo ach aücheani wisen Jises we lon än Kot kokkot.

Wisen Moses we A Liosuetä Wisen Jises we

6. Ifa ussun ewe aposel Piter a äweweei lamoten än aramas repwe aüseling ngeni Jises?

⁶ Ekiselo mwirin Pentikos 33 C.E., ewe aposel Piter a aloni alon än Moses we oesini nge Jises a  wisen apwönüetä. Piter a ütä mwen mesen chommong chon Jus lon ewe imwenfel. Ekkewe aramas ra “mäirü” lupwen Piter me Jon ra echikara emön mwän mi mwök seni le uputiuan, iwe, ra ssälo katol. Piter a äweweei pwe a fis ren angangen än Jiowa we ngün mi fel woon Jises. Iwe, Piter a aloni alon ewe Tesin Ipru, a erä: “Moses a apasa, ‘Ewe Samol Kot epwe auta ngenikemi emon soufos seni lein pwimi kewe, usun chok a auta ngang. Iwe, oupwe auseling atewe, minne epwe apasa ngenikemi.’”​—Fof. 3:11, 22, 23, TF; älleani Tuteronomi 18:15, 18, 19.

7. Pwata chokkewe mi aüseling ngeni Piter ra weweiti alon ussun emön soufos mi lapalap seni Moses?

⁷ Eli chokkewe mi aüseling ngeni Piter ra fen rongorong alon Moses kana. Pokiten iir chon Jus, ra asamolu Moses. (Tut. 34:10) Ra mwötöres le witiwiti warotoon ewe soufos mi lapalap seni Moses. Ena soufos esap chök emön messaia, are emön mi kepit me ren Kot ussun chök Moses, nge epwe ewe Messaia, “noun Kot we Kraist, noun we mi filita!”​—Luk 23:35; Ipru 11:26.

Ekkewe Mettoch Jises me Moses Ra Löllöfengen woon

8. Ikkefa ekkoch mettoch manauen Moses me Jises ra chök löllö woon?

⁸ Ekkoch mettoch mi fis ngeni Moses ra pwal fis ngeni Jises atun a nonnom woon fönüfan. Ren chök äwewe, sou nemenem mi ngaü ra sotun nielo Moses me Jises atun ra chüen chök kükkün, nge rese mälo. (Eks. 1:22–2:10; Mt. 2:7-14) Pwal eü, Kot a köriirewu seni Isip. Ewe soufos Osea a makkeei alon Jiowa, a apasa: “Lupwen Israel a eman semirit, ngang üa tongei. I nei mwän üa körawu seni Isip.” (Osea 11:1) Osea a kapas ussun fansoun Jiowa a emmwenawu “nöün we,” ewe mwuun Israel, seni lon Isip fän ewe sou emmwen a filatä, Moses. (Eks. 4:22, 23; 12:29-37) Iwe nge, Osea ese chök kapas ussun met a fis me loom, nge a pwal oesini ussun met epwe fis lon manauen Jises. A pwönütä lupwen Josef me Meri fengen me Jises ra liwin seni Isip mwirin mäloon King Erot.​—Mt. 2:15, 19-23.

9. (a) Ikkefa ekkoch manaman Moses me Jises ra föri? (b) Apworausa pwal ekkoch mettoch Jises me Moses ra löllöfengen woon. (Nengeni ewe pwoor “Pwal Ekkoch Mettoch Jises A Löllö ngeni Moses woon,” lon pekin taropwe 26.

⁹ Iir me rüüemön ra föri manaman, ina pisekin pwäratä pwe Jiowa a nonnom rer. Me ren ewe Paipel, Moses i ewe äemönün aramas mi föri manaman. (Eks. 4:1-9) Äwewe chök, Moses a föri ekkoch manaman mi weneiti konik lupwen a allükü pwe konikin ewe chanpupu Nail epwe wiliti chcha, lupwen a äimufeseni konikin ewe Setipar, me lupwen konik a kusuwu seni lon ewe achau lon ewe fönüpöön. (Eks. 7:19-21; 14:21; 17:5-7) Pwal Jises a föri manaman mi weneiti konik. Ewe äkkäeüin manaman a föri, a siwili konik ngeni wain lon eü kametipen apwüpwülü. (Jon 2:1-11) Lon eü fansoun, a aluaielo ewe Setin Kalili. Lon pwal eü fansoun, a pwal mwo nge fetäl woon matau! (Mt. 8:23-27; 14:23-25) Sia tongeni küna pwal ekkoch mettoch Moses me ewe mi Lap seni Moses, Jises, ra löllö woon lon ewe pwoor lon pekin taropwe 26.

Aücheani Wisen Jises we, Wisen Emön Soufos

10. Met a kapachelong lon angangen emön soufos mi enlet? Pwata Moses i emön soufos mi enlet?

¹⁰ Chommong aramas ra ekieki pwe emön soufos a wisen oesini met epwe fis lon mwachkkan, nge ina eü chök kinikinin wisen emön soufos. Emön soufos mi enlet a pwal wisen aloni alon Jiowa, me a esilefeili “ekewe mettoch mi amwarar Kot a föri.” (Fof. 2:11, 16, 17) A kapachelong an epwe oesini ussun met epwe fis lon mwachkkan, pwärawu met Kot a akkota, are aronga än Kot kewe kapwüng. A ina ussun Moses. A oesini ussun eü me eü ekkewe Engol Riäfföü mi tori Isip. A esile ngeni chon Israel ekkewe allük lon ewe Pwon lefiler me Kot woon ewe Chuuk Sainai. Iwe, a asukuler pwe repwe föri letipen Kot. Iwe nge, emön soufos mi lapalap seni Moses epwap feito.

11. Ifa ussun Jises a apwönüetä wisen emön soufos mi lap seni Moses?

¹¹ Iwe, Sekaraia a föri angangen emön soufos  atun a pwäralo än Kot kokkot ren nöün we itan Jon. (Luk 1:76) Nöün we a wiliti Jon Papatais, ewe a arongafeili warotoon ewe soufos mi lap seni Moses, Jises Kraist. (Jon 1:23-36) Ussun emön soufos, Jises a oesini ussun chommong mettoch. Äwewe chök, a oesini pwe epwe mälo, ia epwe mälo ie, me iö epwe nielo. (Mt. 20:17-19) Chon aüseling ngeni Jises ra mäirü lupwen Jises a oesini ussun taloon Jerusalem me an we imwenfel. (Mark 13:1, 2) An kewe oesini ra pwal weneiti ach ei fansoun.​—Mt. 24:3-41.

12. (a) Ifa ussun Jises a poputääni eü angangen afalafal woon unusen fönüfan? (b) Ifa ussun sia kan äppirü Jises ikenäi?

¹² Me lükün an epwe oesini ussun mwachkkan, Jises emön chon afalafal me emön sense. A afalafala ewe kapas allim ussun Mwuun Kot, iwe, esor emön a löllö ngeni i ren an pwora le afalafal. (Luk 4:16-21, 43) Ese pwal wor emön a löllö ngeni Jises lon an asukula aramas. Ekkoch mi aüseling ngeni i ra apasa, “Esap wor eman aramas a afalafal usun än ei mwän afalafal.” (Jon 7:46) Jises a tinikken le arongafeili ewe kapas allim, iwe, a achchüngü nöün kewe chon äppirü pwe repwe pwal tinikken fän iten ewe Mwu. A poputääni ewe angangen afalafal me asukul mi chüen chök sopwosopwolo woon unusen fönüfan tori ikenäi. (Mt. 28:18-20; Fof. 5:42) Lon ewe ier, fisu million som chon äppirü Kraist ra äeä eü billion nimepükü million awa le afalafala ewe kapas allim ussun ewe Mwu me asukula aramas ekkewe pworaus mi enlet lon  Paipel. Ka pwal fiffiti ena angang ükükün om tufich?

13. Met epwe älisikich pwe sipwe “nennelo”?

¹³ Jiowa a wesewesen apwönüetä an we oesini pwe epwe wor emön soufos ussun chök Moses. Iwe, ifa ussun a achchüngü letipom? Ese alapalo om lükülük pwe epwe pwönütä ekkewe oesini mi weneiti fansoun mwachkkan? Ach ekilonei ussun föfförün Jises, ewe mi lap seni Moses, a älisikich pwe “sipwe nenela o mamasafichi” ren met Kot epwele föri.​—1 Tes. 5:2, 6.

Aücheani Wisen Kraist, Wisen Chon Afför

14. Ifa ussun Moses a emön chon afför lefilen chon Israel me Kot?

¹⁴ Ussun chök Moses, Jises emön chon afför lefilen ruu pekin. Moses ewe chon afför lon ewe Pwonen Allük lefilen Jiowa me ekkewe chon Israel. Ika mwirimwirin Jekop kewe ra älleasochisi än Kot kewe allük, repwe nöün Kot kewe aramas, me an we mwichefel. (Eks. 19:3-8) Ena pwon a wor an pöchökkül seni 1513 B.C.E. tori mäloon Jises lon 33 C.E.

15. Ifa ussun Jises emön chon afför mi fokkun mürinnö?

¹⁵ Lon 33 C.E., Jiowa a poputääni eü pwon mi kon mürinnö, eü pwon lefiler me ewe mineföön Israel, “ewe Israelin Kot,” ewe a wiliti ewe mwichefelin Chon Kraist mi kepit woon unusen fönüfan. (Kal. 6:16, TF) A kapachelong lon ewe pwon, ewe Moses a wisen afför lon lefilen Kot me Israel, ekkewe allük Kot a makketiu woon sileit faü. Ewe pwon Jises a wisen afför lon lefilen Kot me ekkewe mi kepit a mürinnö seni ewe ren Moses pun Kot a makkeei an kewe allük lon letipen aramas. (Älleani 1 Timoti 2:5; Ipru 8:10.) Ina minne, “ewe Israelin Kot” a wiliti nöün Kot mi sokkolo aücheaan, ‘eu mwichen aramas mi fori uwan’ ewe Mwuun Messaia. (Mt. 21:43, TF) Chon ena mwu ra nom lon ewe pwon sefö. Iwe nge, sap minne iir chök repwe küna feiöch seni. Chommong aramas rese leä, pwal mwo nge chommong mi onnut lon mälo, repwe küna feiöchfochofoch seni ena pwon mi fokkun aüchea.

Aücheani Jises pwe I ach Chon Angasalo

16. (a) Ifa ussun Jiowa a nöünöü Moses pwe epwe angasalo Israel? (b) Me ren Ekistos 14:13, iö wesewesen ewe Chon Amanau?

¹⁶ Lon ewe säingoon pwinin me mwen ar repwe towu seni lon Isip, ekkoch chon Israel ra tongeni feiengaü. Ekiselo chök, nge nöün Kot we chonläng epwe nielo mwänichien aramas me man lon Isip. Jiowa a ereni Moses pwe mwänichien chon Israel kewe resap mälo ika repwe angei ekis chchaan ewe lamen Pasofer me tofi ngeni penkasamen imwer lepekin me rüüepek, pwal me asan. (Eks. 12:1-13, 21-23) Iwe, a fis. Mwirin och fansoun, unusen ewe mwu epwe tongeni feiengaü. Ra mwochutiu lefilen ewe Setipar me ekkewe sounfiun Isip mi wawa waar kewe woken. Jiowa a amanauer ren än Moses äimufeseni lölöön ewe säät ren eü manaman.​—Eks. 14:13, 21.

17, 18. Ifa ussun Jises emön chon amanau mi lapalap seni Moses?

¹⁷ Inaamwo ika a fokkun amwarar ekkena föfförün angasalo, nge a fokkun lapalap än Jiowa amanaua aramas ren Jises. Epwe angasalo aramas mi älleasochis seni ar kewe tipis. (Rom 5:12, 18) Iwe, “epwe angasakich seni ach tipis tori feilfeilachök.” (Ipru 9:11, 12) Ewe it Jises a wewe ngeni “Jiowa A Amanaua.” Jises, ach chon angasalo, are ach chon amanau, ese chök selanikich seni ach kewe tipisin loom, nge a pwal suuki ewe al ngeni manau mi mürinnö lon mwachkkan. Ren an angasalo nöün kewe chon äppirü seni tipis, Jises a tümünüür seni än Kot lingeringer me a etiwer ar repwe ririöch ngeni Jiowa.​—Mt. 1:21.

¹⁸ Jises epwe pwal angasakich seni pwününgaüen  tipis, weween, semwen me mälo. Sipwe tongeni mirititi weween ena ren ach ekieki ussun met a fis lupwen Jises a lo lon imwen Sairos, nge nöün we nengngin 12 ierin a mälo. Jises a aururu Sairos: “Kosap niuokus. Kopwe chök lükülük, noumw we nengin epwe manau.” (Luk 8:41, 42, 49, 50) A enlet alon, pun neminna a manausefäl! Kese mwo ekieki ifa ükükün pwapwaan seman kewe me inan? Iwe, kopwe mirititi ükükün watteen ach pwapwa lupwen “ekewe sotup meinisin repwe rong mwelian [Jises] o towu seni peiaser.” (Jon 5:28, 29) Enlet, Jises i wesewesen ach Chon Amanau me Chon Angasakich!​—Älleani Fofor 5:31; Taitos 1:4; Pwar. 7:10.

19, 20. (a) Ifa ussun ach ekilonei ussun wisen Jises we, ewe mi lap seni Moses, a kküükich? (b) Met sipwe käeö lon ewe lesen mwirin ei?

¹⁹ Ach silei pwe sipwe tongeni älisi aramas le küna feiöch seni föfförün Jises kewe epwe amwökütükich pwe sipwe afalafal me asukula aramas. (Ais. 61:1-3) Pwal eü, ach ekilonei wisen Jises, wisen emön soufos mi lap seni Moses, epwe apöchökküla ach lükülük pwe i epwe angasakichelo atun epwe apwönüetä an kapwüng woon ekkewe mi ngaü.​—Mt. 25:31-34, 41, 46; Pwar. 7:9, 14.

²⁰ Iwe, a ffat pwe Jises ewe mi lap seni Moses. A föri chommong mettoch mi amwarar Moses esap tongeni föri. Än Jises eäni kapasen emön soufos, me an föfföri angangen emön chon afför ra wesewesen kküü aramas meinisin. Jises esap chök angasalo aramas fansoun mwochomwoch, nge tori feilfeilo chök. Iwe nge, mei wor chommong mettoch sipwe pwal käeö ussun Jises seni manauen chon lükü loom. Ewe lesen mwirin ei epwe affata ifa ussun Jises a lap seni Tafit me Salomon.

Ka Tongeni Äweweei?

Ifa ussun Jises a lapalap seni Moses lon wisan we, wisen

• emön soufos?

• emön chon afför?

• emön chon angasalo are chon amanau?

[Ekkewe Kapas Eis fan Iten ewe Lesen]

[Pwoor/​Sasing lon pekin taropwe 26]

Pwal Ekkoch Mettoch Jises A Löllö ngeni Moses woon

◻ Iir me rüüemön ra likitalo wiser kewe mi tekia pwe repwe angang ngeni Jiowa me nöün kewe aramas.​—2 Kor. 8:9; Fil. 2:5-8; Ipru 11:24-26.

◻ Iir me rüüemön ra kepit me ren Kot, me ra eäni ewe itelap ‘kraist.’​—Mark 14:61, 62; Jon 4:25, 26; Ipru 11:26.

◻ Iir me rüüemön chon tupuni Jiowa.​—Eks. 3:13-16; Jon 5:43; 17:4, 6, 26.

◻ Iir me rüüemön ra mosonoson.​—Num. 12:3; Mt. 11:28-30.

◻ Moses a amöngööni chommong aramas; Jises i ewe pilawa mi manau chommong aramas repwe manau ren.​—Eks. 16:12; Jon 6:48-51.

◻ Iir me rüüemön ra wiseni ewe wis soukapwüng me sou allük.​—Eks. 18:13; Mal. 4:4; Jon 5:22, 23; 15:10.

◻ Iir me rüüemön a wor ar nemenem woon imwen Kot.​—Num. 12:7; Ipru 3:2-6.

◻ Iir me rüüemön chon pwäratä Jiowa mi tuppwöl.​—Ipru 11:24-29; 12:1; Pwar. 1:5.

◻ Mwirin mäloon Moses me Jises, Kot a amarukalo inisiir pwe resap chüen pwä.​—Tut. 34:5, 6; Luk 24:1-3; Fof. 2:31; 1 Kor. 15:50; Juta 9.