KA FEN küna än emön semirit aumwesi inan me seman ar repwe mööni och minen urumwot nge iir rese mochen mööni? Are emön semirit a mochen säfetäl me urumwot nge seman a fen ereni: “Kopwe pposolo”? Lon ekkeei mettoch ekkewe sam me in ra chök mochen föri met epwe öchiti nöür kewe. Nge fän chommong ra fen mut ngeni mochenin nöür kewe. Ra chök fangetä pokiten än nöür kewe engingi me echichimwer.

Chommong sam me in ra lükü pwe mi mürinnö ar repwe chök ngeni nöür kewe lap ngeni met ra mochen. Äwewe chök, lon Merika ra kapas eis ngeni 750 semirit ieriir 12 ngeni 17, ika met meefier lupwen semer me iner kewe rese mut ngeniir mocheniir. Arapakkan 450 me leir ra apasa pwe ra chök sopwelo le echchimwer nge lap ngeniir ra küna pwe ar föfföri ei a fen apwönütä ar mochen. Semer kewe me iner ra meefi pwe ika ra mut ngeniir mocheniir a pwäratä pwe ra tongei nöür kewe. Nge mei pwüng ei ekiek?

Nengeni ei mwitün mi tipatchem seni Paipel: “Ika pwe ka ngeni emon noum chon angang mettoch a mochen seni chok nekukkunun, ew ran epwe ne angei sonuk pisekum meinisin.” (Än Salomon Fos 29:21, Ewe Kapasen God) Pwüngün pwe emön semirit esap i chon angang, nge ewe kapasen emmwen lon ei wokisin mi pwal tongeni weneiti ämäärin semirit. Pun än ekkewe sam me in nöüwechen ren ar ngeni nöür kewe iteitan met ra mochen, lupwen ra wattetä repwe tongeni ‘angei seniir pisekiir meinisin,’ weween repwe lükümach me resap silei kilisou.

Mi sokko seni ena än ewe Paipel pesepes ngeni ekkewe sam me in: “Kopwe akaiti ngeni eman semirit usun mine epwe föri lon manauan.” (Än Salomon Fos 22:6) Ekkewe sam me in mi tipatchem ra älleäsochisi ei emmwen ren ar awora me apwönüetä ekkewe allük mi pwäratä mirit, mi ffat me lüküchar. Rese ekieki pwe ra tongei nöür ika repwe mut ngeni mocheniir, rese pwal ngeni liffanger fän iten ar engingi, lal me effingaw. Nge ra tipeeü ngeni alon Jises ei: “Kopwe chök apasa, ‘Ewer, ewer,’ ika ‘Apw, apw.’” (Mattu 5:37) Iwe nge, met a kapachelong lon emiritin semirit? Nengeni ei kapas äwewe mi älillisöch.

“Usun Chök Ekewe Föün Esefich Lepöün Eman”

Ewe Paipel a äweweei pwe ewe riri lefilen sam me in me nöür kewe a menlapei lamoten än emön nau küna emmwen seni seman kewe me inan. Iei alon Kölfel 127:4, 5: “Ekewe ät eman a nöüni lupwen an alüal ra usun chök ekewe föün esefich lepöün eman sounfiu. A feiöch ewe  mwän mi ur an lenien föün esefich ren ei sokun föün.” Iwe, me ren ei wokisin ekkewe nau ra usun chök ekkewe föün äsefich nge ewe sam are in a usun chök emön sounfiu. Ewe chon nikäppich a silei pwe ewe föün äsefich epwe kküü ewe leenien ännen nge esap ren sereseran. Pwal usun chök ekkewe sam me in mi tongei nöür ra silei pwe ewe angangen emirit epwe chök fisöch ika ra fen angang weires woon me akkotaöchü. Ra mochen nöür kewe repwe tikeri ewe “leenien ännen” weween ar repwe eäni ewe manau mi pwapwa me repwe wiliti aramas mi lükülük. Ra mochen nöür kewe repwe kefilöch, tipatchem me sü seni osukosuk me achocho ngeni ekkewe mettoch mi lamot. Ika ekkewe sam me in ra mochen nöür kewe repwe iei usun, mi lamot repwe angang weires lon ar angangen emirit.

Met mi lamot pwe ewe föün äsefich epwe kküü ewe leenien ännen? Mi lamot ammolnatäöchü, tümünüöchü, me äperaöchü ngeni ewe leenien ännen. Pwal ina chök usun ren semirit, mi lamot pwe ekkewe sam me in repwe ammolneeretä, tümünüür me emmweniir pwe repwe mämmääritä me küna sopwöch lon manauer. Sipwe nengeni eü me eü ekkeei ülüngät napanapen emiritin semirit.

Ammolnatäöchu ewe Föün Äsefich

Ekkewe chon nikäppich lon fansoun loom ra fokkun föröchü nöür kewe föün äsefich. Ewe irä a fför seni epwe efoch irä mi ppän, ra anapanapa an epwe fokkun wenechar. Nge rumun we epwe kken, epin we epwe pachetä unen matchang pwe epwe tongeni ssäwenewen ngeni ewe leenien ännen.

Ekkewe sam me in ra mochen pwe nöür kewe repwe usun ewe föün äsefich mi wenechar, esap ssärikirik. Ina minne, ra tipatchem ika rese tunalo napanapangawen nöür kewe nge repwe fen älisiir fän tong pwe repwe angang woon ar apwangapwang me pwäkini. Mi chommong met repwe angang woon pun me ren ewe Paipel, ekkewe semirit “ra chök föri föförün chon tiparoch.” (Än Salomon Fos 22:15) Ewe Paipel a öüröüra ekkewe sam me in ar repwe emiriti nöür kewe. (Efisus 6:4) Pwüngün, a fokkun lamot än ekkewe sam me in emirit pwe epwe anapanapa me äwenechara ekiekin me napanapen nöür we.

Ina popun Än Salomon Fos 13:24 a erä: “Eman esap apwüngü nöün a oput nöün, nge eman mi tongei nöün a achocho le emiriti.” Fän tong ewe sam are in a emiriti me äwena och napanapangawen  nöün we. Pun ika ena napanap a chöülo lon letipan, iwe esap küna pwapwa lon manauan lupwen a wattetä. Pwüngün, ren än ekkewe sam me in rese apwüngü are emiriti nöür kewe, ra pwäratä pwe rese tonger, nge ar apwüngüür a pwäratä pwe ra wenewenen tonger.

Emön sam are in mi tong epwe pwal mochen älisi nöün we an epwe weweiti ekkewe popun a kan wor ekkewe allük. Ina minne, ewe angangen emirit ese chök wewe ngeni än ekkewe sam me in isetiw ekkewe allük me ngeniir chappen ar atai ekkena allük, nge lap seni ena, mi lamot ar repwe älisi nöür kewe le weweiti ekkena allük, iwe repwe tongeni tipatchemelo. Ewe Paipel a erä: “Eman mi aleasochisi ekewe allük i eman nau mi tipachem.”​—Än Salomon Fos 28:7.

Ewe chon nikäppich a pachetä ekkewe unen matchang woon ewe föün äsefich pwe lupwen a asechi, epwe ssäwenewen. A pwal ina chök usun, lupwen ekkewe semirit ra wattetä me imulo seni semer kewe me iner, repwe chüen chechchemeni me unusen küna feiöch seni äitien Paipel kewe, ewe a feito seni ewe Sou Akkota ewe kokkotun famili. (Efisus 3:14, 15) Iwe nge, ifa usun ekkewe sam me in repwe lükülük pwe ekkewe kapasen emmwen lon Paipel ra wesewesen nemeni ekiekin me napanapen nöür kewe?

Nengeni än Kot kapasen emmwen ngeni ekkewe chon Israel sam me in lon fansoun Moses we: “Ekei kapas üa allük ngonuk ikenai repwe nom lon lelukom. Iwe, kopwe achocho le aiti ngeni noum kewe ekei kapas.” (Tuteronomi 6:6, 7) Ina minne, mi lamot ngeni ekkewe sam me in ar repwe föri ekkeei rü mettoch. Äeüin, mi lamot repwe pwisin käeö me apwönüetä än Kot kapas lon manauer pwe repwe wesewesen tongei än Kot kewe allük. (Kölfel 119:97) Ika ra föri ei, ra tufichin apwönüetä ewe oruuan kinikinin ewe wokisin, ar repwe “aiti” ngeni nöür kewe än Kot allük. A wewe ngeni ar repwe fotukalong lon letipen nöür kewe lamoten ekkena allük ren ar asukuler me ekkenniwili ngeniir.

A ffat pwe ikenäi mi chüen lamot än ekkewe sam me in äkkäiti nöür kewe ekkewe kapasen emmwen lon Paipel me apwüngüür fän tong ren ar repwe awenechara napanapangawer kewe. Ikkeei ekkewe mettoch mi lamot lon ar ammolnatäöchü ekkewe “föün asefich” mi aüchea pwe repwe ssäwenewen lon ar mämmääritä.

Tümünüöchü ewe Föün Äsefich

Sipwe liwiniti ewe kapas äwewe lon Kölfel 127:4, 5. Chechchemeni pwe ewe chon nikäppich a “ur an lenien föün esefich” ren föünan kewe. Lupwen a wes le ammolnatä föünan kewe mi lamot epwe tümünüür. Ina minne, ewe chon nikäppich a kan uweir me anomuur lon pwisin leenian pwe resap kup are ta. Ewe Paipel a pwal kapas usun eü oesini pwe ewe Messaia a usun chök efoch föün äsefich emön a fen emmisi, nge Seman a ‘iseni o aopa lon an lenien föün likapich.’ (Aisea 49:2) Jiowa Kot, ewe Sam mi fokkun tong, a fen tümünü nöün we mi ächengicheng Jises, pwe esap küna feiengaw tori ewe fansoun mi filitä pwe epwe ninniilo usun met a fen oesini. Inaamwo ika a mälo, nge Kot a tümünü pwe esap mäfocholo ren an amanauasefäli pwe epwe nonnom lon läng feilfeilo.

Pwal ina chök usun ren ekkewe sam me in mi mürinnö, ra fokkun tümünü nöür kewe seni ekkewe mettoch mi efeiengaw lon ei fönüfan mi pwor. Eli repwe pinei seniir ekkoch föfför epwe tongeni etipetiper. Äwewe chök, ekkewe sam me in mi tipatchem repwe ekiekiöchü ei kapasen emmwen: “Chiechi ngeni aramas mi ngau a angauala manauach.” (1 Korint 15:33) Ika ra tümünü pwe nöür kewe resap chieneni ekkewe rese süföliti allükün ewe Paipel, iwe, ekkewe kükkün repwe tongeni ti seniir ekkewe sokkun föfför mi mwääl mi tongeni efeiengawer, pwal mwo nge nirelo.

Eli, ekkewe semirit resap kon lien aücheani än semer me iner tümün nge repwe fen song pun fän chommong ekkewe sam me in rese mut ngeniir mochenin letiper. Emön sou makken puken emiritin semirit a erä: “Inaamwo ika ekkewe semirit rese pwäratä ar kilisou ngeni iner me semer nge ren enletin, ra sani pwe semer me iner repwe tümünüür me awora kokkot mi lüküchar lon manauer. Mi lamot repwe affata ngeni ekkewe nau pwe wisen sam me in ar repwe nemeniir me aükü ar kewe mwökütüküt.”

Ewer, ka pwäratä pwe ka tongei noum lupwen ka tümünüür seni ekkewe mettoch mi tongeni  efisi an epwe pöüt seniir ar kinamwe, limöchüür, me ar üöch mwen mesen Kot. Lupwen ra wattetä, ese mwääl repwe weweiti popun ka kan isetiw ekkewe allük me repwe pwal kilisou ren om tümünüür fän tong.

Äperaöchü ewe Föün Äsefich

Me ren Kölfel 127:4, 5 ekkewe sam me in ra usun chök “eman sounfiu.” Ewe emmwen lon ei kapas äwewe a weneiti iir me rüüemön, pwal ekkewe sam are in esor pwülüwer. (Än Salomon Fos 1:8) Ei muten kapas “eman sounfiu” a äiti ngenikich watteen pöchökkülen än emön eppichi ewe föün äsefich. Lon fansoun loom, ekkewe äsefich ra filifil ngeni kappa, ewe sounfiu a kan ‘emeia [pachen] nöün äsefich,’ eli ren an pworefengeni me amwöch ngeni pechen pwe epwe föti ewe sään ngeni ewe epek. (Jeremaia 50:14, 29) A ffat pwe mi lamot ngeni ewe chon nikäppich an epwe äeä unusen an pöchökkül me achocho le weiti ewe sään mi nük ren an epwe esechi ewe föün äsefich pwe epwe kküü ewe leenien ännen!

Pwal ina usun lon ewe angangen emiritin semirit, a lamot angang weires pun ekkewe semirit rese chök tongeni pwisin märöch usun chök ewe föün äsefich ese tongeni pwisin ässilo ngeni ewe leenien ännen. Solapan pwe chommong sam me in ikenäi rese mochen angang weires me achocho le emiritiöchü nöür kewe. Ra föri met a mecheres ngeniir ren ar mut ngeni TV, sukul me chienen nöür kewe ar repwe wisen asukuler usun föfförün lisowu, limöchün are limengawen manauer, föfför mi pwüng me mwääl. Pokiten ra chipwang ren än nöür kewe aosukosuker ra mut ngeni nöür kewe ar repwe föri met chök ra mochen, nge ra künetipingen pwe rese mochen eletipengawer. Nge ren enletin, ika ra chök fitalo mocheniir iteitan, iwe epwe wesewesen eü minen efeiengaw ngeni nöür kewe.

Ese mecheres ewe angangen emiritin semirit. A lamot ekkewe sam me in repwe angang weires ika repwe apwönüetä ei angang lon unusen letiper fän emmwenien än Kot Kapas, nge a atoto feiöch wachemwuk. Iei alon eü puk: “Ekkoch käeö usun mwökütükütün famili ra apasa pwe: Ekkewe sam me in mi nemeni nöür kewe fän tong are älillisöch me uwonnük lon ar awora emmwen, nöür kewe ra kan angangöch lon sukul me ra sorosoröch, menemenöch me pwapwa lap seni ekkewe semirit semer me iner, iir mi arochongaw are mut ngeniir mocheniir iteitan.”

Mei pwal wor eü feiöch mi fokkun mürinnö. Sia fen pworaus usun ewe äeüin kinikinin ewe wokisin lon Än Salomon Fos 22:6, a erä: “Kopwe akaiti ngeni eman semirit usun mine epwe föri lon manauan.” Nge ei wokisin a sopwelo ren ekkeei kapasen aurur: “Lupwen epwe chinlap, esap likitala mine a kaiö.” Ei wokisin a apasa pwe än emön achocho le emiriti nöür kewe epwe fokkun sopwöch iteitan? Aapw, esap iteitan. Popun, pun lupwen noum kewe ra wattetä mei wor ar pwüüng ar repwe pwisin filatä met repwe föri lon manauer. Nge ei wokisin a alükülükü ngeni sam me in och mettoch. Met ena?

Om emiriti noum kewe me ren ewe kapasen emmwen lon Paipel, ina eü mettoch mi mürinnö seni meinisin epwe älisiir ar repwe määritä me wiliti aramas mi pwapwa, lükülüköch me meefi menemenöch lon manauer. (Än Salomon Fos 23:24) Ina minne, kopwe achocho le ammolnatäöchü ekkena “föün esefich” mi aüchea, tümünüür me äpera are emmweniöchür, iwe kosap tongeni meefi niamam.

[Sasing lon pekin taropwe 9]

Ekkewe sam me in ra pwäratä pwe ra tongei nöür lupwen ra ngeniir mettoch meinisin ra tipeni?

[Sasing lon pekin taropwe 10]

Emön sam are in mi tongei nöün epwe äwewe ngeni ekkewe popun a awora ekkewe allük lon famili

[Sasing lon pekin taropwe 10]

Ekkewe sam me in mi mürinnö ra tümünü nöür seni ekkewe minen efeiengaw lon ei fönüfan mi pwor

[Sasing lon pekin taropwe 12]

Ewe angangen emiritin semirit ese mecheres nge a atoto feiöch wachemwuk