Än Kot we Manaman a Emmweni ekkewe Chon Tüppwöl Loom
Än Kot we Manaman a Emmweni ekkewe Chon Tüppwöl Loom
“Ewe SAMOL Mi Napanap [Jiowa] a fen ngeni ei an manaman o a tinieito.”—AIS. 48:16, Ewe Kapasen God.
1, 2. Met a lamot pwe sipwe pwäraatä lükü? Ifa ewe minen apöchökkül sia tongeni angei seni pworausen nöün Kot kewe chon angang mi tüppwöl loom?
INAAMWO ika chommong ra fen pwäraatä ar lükü seni fansoun Epel we, nge ewe Paipel a erä: “Esap aramas meinisin mi luku.” (2 Tes. 3:2, TF) Iwe pwata a nom ren emön ei napanap, me met a älisi i an epwe emön mi tüppwöl? Sia silei pwe ren an epwe wor ach lükü, mi lamot ngenikich ewe sile seni än Kot kapas pun ewe Paipel a apasa: “Än eman lükülük a pop seni an rongorong ewe kapas.” (Rom 10:17) Lükü ina kinikinin uwaan än Kot we manaman mi fel. (Kal. 5:22, 23) Ina minne a lamot ngenikich ewe manaman mi fel pwe epwe wor ach lükü mi pöchökkül.
2 Lükü ese pükün nom ren aramas seni le uputiwer. Ekkewe mwän me fefin mi tüppwöl sia älleani pworauser lon Paipel iir “aramas usun chök kich.” (Jem. 5:17) Ra pwal tipemwaramwar me a pwal wor ar apwangapwang me ra tiperüerü woon tufichiir le föri mettoch. Nge än Kot manaman a apöchökküler pwe repwe likiitü fän chommong weires. (Ipru 11:34) Ach käeö ifa usun än Jiowa manaman a älisiir, epwe apöchökkülakich ikenäi le sopwelo ach angang ngeni Jiowa fän tüppwöl, äkkäeüin lon ei fansoun chommong mettoch a tongeni apwangapwangaalo ach lükü.
Än Kot we Manaman a Apöchökküla Moses
3-5. (a) Ifa usun sia silei pwe än Kot we manaman mi fel a älisi Moses le apwönüetä wisan kewe? (b) Pworausen Moses a äiti ngenikich met usun napanapen än Jiowa fang an we manaman?
3 Moses emön mwän mi “fokun tipetekison” lap seni aramas meinisin mi manau lon ewe ier 1513 mwen Jises. (Num. 12:3) Nge Jiowa a chüen ewisa ngeni eü wis mi watte le tümünü ewe mwuun Israel. Ren älillisin än Kot we manaman, Moses a wisen soufos, sou kapwüng, sou mak, sou emmweni ekkewe aramas me föri manaman. (Älleani Aisea 63:11-14.) Nge lon eü fansoun Moses a apasa pwe a kon weires ngeni wisan le tümünü ekkewe aramas. (Num. 11:14, 15) Ina popun Jiowa a ‘angei och an we manaman mi nom woon’ me isetä woon ekkewe 70 mwän pwe repwe älisi Moses lon an we angang. (Num. 11:16, 17) Inaamwo ika Moses a ekieki pwe a kon chou ngeni an we angang, nge ren enletin ese chök äkkäläemön le föri. Me ekkewe 70 mwän a filiretä ar repwe wisen älisi i rese pwal äläemön le föri wiser.
4 A üküköch ewe manaman mi fel Jiowa a ngeni Moses ren an epwe föri an angang. Nge mwirin än Jiowa ngeni ekkewe 70 mwän an we manaman mi fel, a chüen nom ren Moses ewe manaman mi lamot ngeni an epwe föri wisan. Ewe manaman a nom ren Moses ese kon kükkün, me ese kon pwal watte ewe manaman a nom ren ekkewe 70 mwän. Jiowa a fang ngenikich an we manaman mi lamot ngeni nonnomuch lon eü me eü fansoun. Jiowa a ‘aunusa ngenikich än we manaman mi fel’ me a efeiöchükich ren “sokkun feioch meinisin.”—Jon 1:16, KG; 3:34.
5 Ka likiitü fän ekkewe sossot mi toruk? Ka meefi pwe a chochommongolo wisom, iwe a wakkattelo ewe fansoun ka äeä le ataweer? Ka achocho le awora möngö, imw, älisi om famili lon Paipel me a pwal watteelo än om famili moni towu? Are inisum a pwal apwangapwangolo? Ka wiseni chommong wis mi watte lon ewe mwichefel? Ese pwal lifilifil nonnomum, nge kopwe lükülük pwe Jiowa a tongeni ngonuk an we manaman mi fel pwe epwe ngonuk ewe pöchökkül mi lamot.—Rom 15:13.
Än Kot we Manaman mi Fel a Älisi Pesalel
6-8. (a) Än Kot we manaman a älisi Pesalel me Oholiap le föri met? (b) Ifa usun sia silei pwe än Kot we manaman a emmweni Pesalel me Oholiap? (c) Pwata pworausen Pesalel a apöchökkülakich ikenäi?
6 Pesalel, pwal i emön nöün Jiowa chon angang a manau lon fansoun Moses a pwal angei älillis seni än Kot we manaman. Pworausan a pwal äiti ngenikich chommong lesen ren ifa usun än Jiowa manaman a tongeni emmwenikich. (Älleani Ekistos 35:30-35.) Jiowa a filatä Pesalel an epwe emmweni angangen fförün ekkewe mettoch fän iten ewe imwenfel mangaku. Itä Pesalel a silei ifa usun epwe föri ekkena mettoch mwen poputään ena angang watte? Neman. Nge eli mwen ei, a wisen föri pilak fän iten chon Isip. (Eks. 1:13, 14) Iwe ifa usun Pesalel epwe ataweei ei angang mi weires? Jiowa a “fen ngeni Pesalel [an we manaman mi fel] o fang ngeni an tufich me tipatchem me silelap, pwal tufichin föri sokopaten angang meinisin, pwe a sip le ekiekietä mettoch mi fö.” Ei mettoch a älisi an epwe tipächem le föratä sokkopaten mineföön pisek. Kot a amürinnöloi pwisin tufichin Pesalel me Oholiap ren an ngeniir an we manaman mi fel. Ese mwääl ra fen lipwäköchülo pwe ra tongeni föri ena angang me äiti ekkewe ekkoch ar repwe pwal föri.
7 Sia pwal silei pwe än Kot we manaman mi fel a emmweni Pesalel me Oholiap ren fokkun pöchökkülen minne ra föri. Aramas ra chüen äkkäeä ekkena pisek orun 500 ier mwirin. (2 Kron. 1:2-6) Lap ngeni ekkewe chon fför pisek ikenäi, ra mochen aramas repwe ingeiti ar angang. Nge Pesalel me Oholiap rese ina usun. Ra mochen unusen ewe ling me iteüöch repwe lo ngeni Jiowa.—Eks. 36:1, 2.
8 Ikenäi, eli sipwe eäni eü sokkun angang nge mi lamot epwe wor tufichich mi sokkolo aüchean. Äwewe chök, ren angangen kaü imw, angangen peres puk, akkota kokkotun mwichelap, älisi pwich kewe mwirin och taifun, söön me met kkan, fos ngeni tokter me chon angangen pioing usun äitien Paipel ren äeään chcha. Fän ekkoch, ekkewe mi lipwäköch ra föri ekkei angang. Nge fän chommong, ekkena sokkun angang ra tawe ren chokkewe ese wor tufichiir lon ekkena sokkun angang. Än Kot we manaman mi fel a elipwäköchüür le ataweeiöchü ekkena angang. Ka fen pireir le etiwa och wis lon om angang ngeni Jiowa pokiten ka ekieki pwe mi wor ekkoch ra lipwäköch sonuk? Chechchemeni pwe än Jiowa we manaman a tongeni älisuk om kopwe äeä tufichum me sileom le ataweei ese lifilifil sokkun angang Kot a ewisa ngonuk.
Josua a Sopwöch ren Älillisin än Kot we Manaman
9. Ekiselo mwirin än chon Israel towu seni Isip met a lamot repwe föri? Menni kapas eis a piitä?
9 Än Kot we manaman a pwal emmweni emön nöün Kot chon angang mi manau lon fansoun Moses me Pesalel. Ekiselo chök mwirin än nöün Kot kewe aramas towu seni Isip, ekkewe chon Amalek ra maun ngeniir. Ekkewe chon Israel rese sile maun. Nge epwe kerän iei ar repwe maun seni ar ngaselo seni Isip. (Eks. 13:17; 17:8) A lamot epwe wor emön chon emmweniir lon ena maun. Nge epwe iö ena?
10. Pwata Josua me ekkewe chon Israel ra win lon ewe maun?
10 Jiowa a filatä Josua, nge esap ren an a fen emmweni eü mwichen sounfiu. I ese sile maun pwe i emön slave mi fför pilak lon Isip. Me lon ewe fönüpöön a ioni anan mana iteiten rän. Pwüngün pwe seman we chinnap itan Elisama i chon emmweni ewe einangen Efraim me a tümünü ewe mwichen sounfiu chochoor 108,100 mwän. (Num. 2:18, 24; 1 Kron. 7:26, 27) Nge Jiowa ese ereni Moses an epwe filatä Elisama are nöün we itan Nun. Jiowa a erä pwe Josua epwe emmweni ewe mwichen sounfiu me akkufu chon koputer. Arapakkan unusen rän a fis ewe maun. Nge pokiten Josua a älleasochisi Kot me anomu fän emmwenien än Kot we manaman, iwe Israel a win lon ewe maun.—Eks. 17:9-13.
11. Ifa usun sipwe sopwöch lon ach angang ngeni Jiowa usun met Josua a föri?
11 Mwirin mäloon Moses, Josua a emmweni chon Israel. Josua a “ur ren tipachem.” (Tut. 34:9) Ewe manaman mi fel ese fang ngeni Josua ewe tufich le oesini are föri ekkewe manaman, usun chök met a fang ngeni Moses. Iwe nge, ena manaman a älisi Josua le emmweni Israel le tööki ekkewe fönü lon Kenaan. Ikenäi eli sipwe meefi pwe a nafangaw ach sile are tufich le föri ekkoch mettoch lon ach angang ngeni Jiowa. Nge sipwe tongeni lükülük pwe Kot epwe asopwöchü ach angang ika sia älleasochisi i me anomukich fän an emmwen, usun chök an a älisi Josua.—Jos. 1:7-9.
‘Än Jiowa we Manaman a Feitiu won Kition’
12-14. (a) Menni lesen sia käeö seni än ewe mwichen sounfiun Israel mi chokükkün akkufu ewe mwichen sounfiun Mitian mi watte? (b) Ifa usun Jiowa a apöchökküla än Kition lükü? (c) Ikenäi met sokkun älillis sia ekieki pwe Kot epwe ngenikich?
12 Mwirin mäloon Josua, Jiowa a sopwelo le äeä an we manaman le apöchökküla nöün kewe aramas mi tüppwöl. Lon ewe puken Soukapwüng sia tongeni älleani pworausen chommong aramas “ra apwangapwang, nge ra pöchökületä.” (Ipru 11:34) Kot a äeä an we manaman mi fel le älisi Kition le maun fän iten Israel. (Souk. 6:34) Än Kition we mwichen sounfiu a chokükkün seni ewe mwichen sounfiun Mitian. A wor fömön sounfiun Mitian repwe fiu ngeni emön sounfiun Israel. Nge me ren Jiowa ena mwichen sounfiun Israel a kon chommong. Fän ruu a ereni Kition an epwe eliwini ekkoch nöün kewe sounfiu. Iwe, a wor emön sounfiun Israel epwe fiu ngeni 450 sounfiun Mitian. (Souk. 7:2-8; 8:10) Ena ükükün chochoon sounfiu a ketiw me ren Jiowa pwe ika ekkewe chon Israel repwe win lon ewe maun, iwe resap tunosikesik le erä pwe ra win pokiten pwisin ar pöchökkül me tipächem.
13 Itä iei Kition me nöün kewe sounfiu repwele maun. Ekieki mwo ei: Ika pwe en emön me lein ena mwichen sounfiu mi chokükkün, itä kopwe meefi nükünüköch pwe Josua a fen tiinaalo chokkewe mi niuokkus me iir kewe mi tümününgaw rese mammasaöchü? Are kopwe fen ekis lolilen lupwen ka ekieki met epwele fis? A ffat ngenikich pwe Kition a lükülük woon Kot. A föri meinisin met Kot a ereni an epwe föri! (Älleani Soukapwüng 7:9-14.) Jiowa ese song ngeni Kition ren an tingor esissillen än Kot epwe nonnom ren. (Souk. 6:36-40) Nge a fen apöchökküla än Kition lükü.
14 Esor aükükün än Jiowa we manaman le amanaua aramas. A tongeni amanaua nöün kewe aramas mi nom fän sokkopaten weires. A pwal mwo nge tongeni nöünöü le amanaua nöün kewe aramas, chokkewe usun itä me ren aramas iir mi apwangapwang. Fän ekkoch sia meefi pwe kich mi attong are chommong mi ü ngenikich. Sise ekieki pwe Kot epwe ngenikich och esissil usun chök met a pwär ngeni Kition. Iwe nge, Kot a tongeni emmwenikich me aururukich me ren ewe Paipel me ewe mwichefel, pun ra nom fän emmwenien an we manaman. (Rom 8:31, 32) Än Jiowa kewe pwon mi fiti tong ra apöchökküla ach lükü me lükülük woon an we manaman an epwe älisikich.
‘Än Jiowa we Manaman a Feitiu won Jefta’
15, 16. Pwata nöün Jefta we föpwül a tipemecheres le pennüküolo pwisin mochenin? Ifa usun ei pworaus a apöchökküla ekkewe sam me in?
15 A pwal wor pworausen emön än Kot we manaman mi fel a emmweni. Lupwen ekkewe chon Israel repwe maun ngeni ekkewe chon Amon, än Jiowa we manaman a “feitiu won Jefta.” Pokiten Jefta a mochen epwe win fän iten lingeloon iten Jiowa, a eäni eü pwon ngeni. Ren an we pwon mi lamot epwe fangolo och mettoch mi aüchea ngeni. A pwon pwe ika Jiowa epwe ewinna lon an maun ngeni chon Amon, iwe epwe fang ngeni ewe äemönün aramas epwe towu me lon imwan pwe epwe chuuri i. Iwe ewe äemönün aramas a towu pwe epwe souni atun a waroto me maun, ina i nöün we föpwül. (Souk. 11:29-31, 34) Mi ämäirü ngeni Jefta ei mettoch? Meni ese mäirü, pun emön chök nöün. A apwönüetä an we pwon ren an fangolo nöün we föpwül an epwe angang lon än Jiowa we imwenfel lon Silo. I emön föpwül mi tüppwöl lon an fel ngeni Jiowa, me a lükü pwe seman we epwe chök apwönüetä minne a eäni pwon. (Älleani Soukapwüng 11:36.) Än Jiowa we manaman a ngeniir ewe pöchökkül mi lamot fän iter.
16 Pwata nöün Jefta we föpwül a tipemecheres le pennüküolo pwisin mochenin pwe epwe angang ngeni Jiowa? Än seman we tinikken me manaueni ewe manau mi fich ngeni Kot a apöchökkülatä an lükü. Ämi kana sam me in, nöümi kewe ra nennengeni ämi leenien äppirü. Ämi kewe kefil ra pwäraatä pwe oua lükü minne oua apasa. Nöümi kewe ra akkaüseling ngeni ämi kewe iotek oua eäni seni enletin letipemi, ra äfänni minne oua asukula ngeniir, me ra küna ämi angang weires le angang ngeni Jiowa seni unusen letipemi. Ekkeei mettoch meinisin repwe apöchökküla än nöümi kewe mochen angang ngeni Jiowa me epwe fokkun apwapwakemi.
‘Än Jiowa we Manaman a Feitiu won Samson o Apöchöküla’
17. Ren älillisin än Kot we manaman, met Samson a tufichin föri?
17 Pworausen pwal emön än Kot we manaman a älisi, ina i Samson. Ewe Paipel a apasa pwe ‘än Jiowa we manaman a popuetä le amwökütükütü’ Samson pwe epwe amanaua chon Israel seni chon Filistia. (Souk. 13:24, 25) Jiowa a fang ngeni Samson och manaman mi fokkun lululo pöchökkülan seni meinisin. Lupwen ekkewe chon Filistia ra etipetipa ekkoch chon Israel ar epwe turufi Samson, ‘än Jiowa we manaman a feitiu won Samson o apöchöküla, pwe a mwüti ekewe ruofoch säl mi föfö ngeni pöün, usun eman a mwüti terech mi kar.’ (Souk. 15:14) Mwirin, Samson a föri ekkoch kefil mi ngaw, iwe, a pöüt seni an we pöchökkül. Nge pwal mwo atun a apwangapwang inisin, lon ewe säingoon fansoun Jiowa a apöchökküla i ‘ren an lükü.’ (Ipru 11:32-34; Souk. 16:18-21, 28-30) Pokiten minne a fiffis lon ena fansoun, än Jiowa we manaman a älisi Samson lon eü napanap mi sokkolo aüchean. Inaamwo ika Jiowa esap ngenikich ewe sokkun pöchökkül a fang ngeni Samson, nge pworausan a fokkun tongeni apöchökkülakich. Ifa usun?
18, 19. (a) Ifa usun pworausen Samson a apöchökkülakich? (b) Ifa usun pworausen ekkewe aramas mi tüppwöl lon ei lesen ra älisuk?
18 Sia lükülük woon älillisin ewe manaman mi fel mi pwal älisi Samson. Sia lükü pwe epwe älisikich pwe sipwe apwönüetä ewe angang Jises a ewisa ngenikich, ina ewe angangen “afalafala ewe Pworausen Manau ngeni ekewe aramas.” (Fof. 10:42) Eli epwe weires ngenikich ei angang. Nge sia pwapwa pwe Jiowa a ngenikich an we manaman pwe sipwe föri mettoch meinisin a ewisa ngenikich! Sia tipeeü ngeni alon ewe soufos Aisea ei: “Ewe SAMOL Mi Napanap [Jiowa] a fen ngeni ei an manaman o a tinieito.” (Ais. 48:16, KG) Pwüngün, Jiowa a äeä an we manaman le tiinikichelo lon ei angang! I epwe sopwelo le älisikich le föri ewe angang ren an elipwäköchükich usun chök met a föri ngeni Moses, Pesalel, me Josua. Sia nöünöü ‘ewe kapasen Kot pwe ina nöüch ketilas an we manaman a ngenikich,’ me sia lükü pwe epwe apöchökkülakich usun chök an apöchökküla Kition, Jefta, me Samson. (Ef. 6:17, 18) Ika sia lükü pwe Jiowa epwe älisikich, i epwe tongeni apöchökkülakich le föri an we angang usun chök an apöchökküla Samson.
19 A ffat pwe Jiowa a efeiöchü ekkewe chon fel ngeni mi pwora. A pöchökkülelo ach lükü lupwen sia anomukich fän emmwenien än Kot we manaman mi fel. Lon ewe Paipel, ewe Tesin Krik, a pwal wor pworausen aramas än Kot we manaman a emmweniir. Lon en lesen mwirin ei, sipwe pwapwaiti le käeö ifa usun än Jiowa we manaman a älisi nöün kewe chon angang mi tüppwöl le atun ekkewe aposel, mwan me mwirin ewe Pentikos, lon ewe ier 33.
Pwata kopwe pöchökkül ren om silei ifa usun än Kot we manaman mi fel a älisi nöün Kot keei aramas . . .
• Moses?
• Pesalel?
• Josua?
• Kition?
• Jefta?
• Samson?
[Kapas Eis fán Iten ewe Lesen]
[Ekis Pwóróus lón pekin taropwe 24]
Än Kot we manaman a tongeni apöchökküla ach lükü usun chök an a apöchökküla Samson
[Sasing lon pekin taropwe 23]
Sam me in, ämi leenien äppirü mi mürinnö epwe älisi nöümi kewe le mochen angang ngeni Jiowa
