1-3. (a) Met ekkóch ra meefi usun ekkewe mettóch ra fen féri are rese féri? Ifa usun met sia mwáálliló wóór ra tongeni kkúú manawach? (b) Met sia tongeni káé seni pwóróusen Paulus?

 EMÉN soumak itan J. G. Whittier a makkeei pwe iei ewe kapas mi kon eletipechou aramas ra fen mammakeei are akkapasa, “itá úrúrún epwe fen iei usun.” Aramas ra kan apasa ena kapas atun ra ekieki epwe ifa usun manawer ika ra fen féri och mettóch mi sókko seni met ra fen féri. Kich meinisin sia tongeni áneánei pwe met sia féri itá mi sókko seni met ewe sia fen féri. Nge ekkóch ra kan niamam are namanameló me fókkun letipechou pokiten met ra féri are met rese féri. A pwal ina usun meefiom ren eú mettóch ka fen féri?

² Ekkóch aramas ra féri met mi fókkun mwáál are met mi fókkun ngaw. Nge ekkóch rese kon núkúnúk ika met ra filatá lón manawer ina ewe mi éch lap seni meinisin. Ekkóch aramas rese chúen ekieki manawer me lóóm. Pwal ekkóch ra kan meefi letipechou usun ekkewe kefil ra fen apwúngaló me ra ekieki, ‘Ika u silei usap féri ena!’ (Kölf. 51:3) Met meefiom? Ka mochen féri úkúkún óm tufich lón án Kot angang nge kosap kan aúreki usun met ka fen mwáálliló wóór? A wor pwóróusen emén lón Paipel mi tufichin féri ena? Ewer mi wor, ina i aposel Paulus.

³ Paulus a fen féri met mi fókkun mwáál nge a fen féri kefil mi múrinné. A wesewesen niamamesini met a fen mwáálliló wóór, nge a pwal káé an epwe nefotofot wóón an féri úkúkún an tufich lón án Kot angang. Sipwe ppii met sia tongeni káé seni pwóróusan.

4. Met ewe aposel Paulus a niamam ren?

⁴ Lealúwélún Paulus i emén Farisi nge a iteni Saul. A fen féri ekkewe mettóch a niamam ren mwirin. Áwewe chék, a kon áweiresi néún Kraist kewe chón  káé. Ewe Paipel a apasa pwe mwirin chék ninniilóón Stefanus, Saul “a fakkun eriaffou ewe mwichefel. A tolong lon imwer kewe, a atekinau mwan me fefin, o a otururelong lon imwen fotek.” (Föf. 8:3, TF) Me ren emén sou káé usun Paipel itan Albert Barnes pwe ewe kapasen Krik fán iten “fakkun eriaffou” a wewe ngeni pwe usun itá Saul a awatangawei ewe mwichefelin Chón Kraist usun “emén manmwacho.” Saul emén chón Jus mi tinikken me péchékkúl lón an lúkú pwe Kot a mochen an epwe eriáfféwú ewe mwichefelin Chón Kraist. Iwe, a fókkun áweiresi ekkewe Chón Kraist me mochen nieló ekkewe “mwän me fefin.”​—Föf. 9:1, 2; 22:4. * (Ppii ewe pwóróus fan.)

5. Met a efisi án Saul úkútiw le eriáfféwú néún Jesus kewe chón káé me poputá le afalafal usun Kraist?

⁵ Mwirin, Saul a mochen ló Tamaskus pwe epwe átekinawu ekkewe Chón Kraist me lón imwer kewe, me uweireló Jerusalem pwe repwe kapwúng lón án chón Jus we imwen kapwúng. Nge Jesus, ewe Mékúren ewe mwichefelin Chón Kraist a eppeti i. (Ef. 5:23) Atun Saul a fetáló Tamaskus, Jesus a pwá ngeni, iwe Saul a chun ren ewe saram seni láng. Jesus a tiinaaló Saul ngeni Tamaskus pwe epwe witi pwal ekkóch kapasen emmwen. Iwe sia silei met a fis mwirin.—Föf. 9:3-22.

6, 7. Met a pwáraatá pwe Paulus a mirititi pwe a chou met a mwáálliló wóór?

⁶ Lón chék ewe atun Paulus a mirititi pwe a mwáál, a úkútiw le eriáfféwú néún Jesus kewe chón káé nge a poputá le afalafal fán tinikken usun Kraist. Iwe nge, Paulus ese éménúngawoló wóón met a fen féri me lóóm. Mwirin iei met a pwisin makkeei usun: “Ämi oua fen rong usun manauei me lom, lupwen üa achocho lon ewe lamalamen chon Juta. . . . ariaföüü chon ewe mwichefelin Kot, . . . atala ewe mwichefel.” (Kal. 1:13) Mwirin, a pwal apasa sefál manawan me lóóm atun a mak ngeni chón Korint, Filipi me ngeni Timoty. (Álleani 1 Korint 15:9; Fil. 3:6; 1 Tim. 1:13) Paulus a sáw ren ekkewe mettóch a fen féri nge ese ekieki pwe usun itá rese fis. A mirititi pwe a chou met a mwáálliló wóór.​—Föf. 26:9-11.

⁷ Emén sou káé usun Paipel itan Frederic W. Farrar a makkeei pwe atun sia ekieki úkúkún choun án Paulus eriáfféwú ekkewe Chón Kraist, sia tongeni weweiti watteen an letipechou me úkúkún án aramas esiita. Atun Paulus a chuuri ekkewe mwichefel, neman chón ekkena mwichefel mi kerán chuuri ra apasa: ‘En Paulus. En ewe ka eriáfféwúkem!’​—Föf. 9:21.

8. Met meefien Paulus usun án Jiowa me Jesus pwáraatá úméúméch me tong ngeni? Met sia káé seni pwóróusen Paulus?

⁸ Paulus a silei pwe a tongeni emén aposel pokiten chék án Kot pwáraatá watteen an úméúméch ngeni. A féúni án Kot na úméúméch usun fán 90 lón néún kewe engol me faché taropwe, lap seni ekkewe ekkóch soumakken Paipel. (Álleani 1 Korint 15:10.) Paulus a fókkun kilisou ren án Kot úméúméch ngeni me a mochen pwáraatá an kilisou ngeni. Ina popun a angang weires lón án Kot angang lap seni ekkewe aposel. Met sia káé seni pwóróusen Paulus? Ika a wor ach lúkúlúk wóón án Jesus asor, pwáraaló ach kewe tipis me úkútiw le féri minne mi mwáál, iwe Jiowa epwe tipemecheres le omusaaló pwal mwo nge ach  kewe tipis mi chou. Ina minne, ika ka ekieki pwe óm kewe tipis ra kon chou pwe esap musoló ren án Kraist méén kepich, kopwe chechchemeni pwóróusen Paulus. (Álleani 1 Timoty 1:15, 16.) Inaamwo ika Paulus a eriáfféwú Jesus, nge a makkeei pwe Jesus a tongei i me a máló fán itan. (Föf. 9:5; Kal. 2:20) Paulus a káé pwe mi lamot epwe féri úkúkún an tufich lón án Kot angang pwe esap wor met epwe niamam ren inaamwo ika a kkóló manawan me lóóm. Pwal ina met ka fen káé le féri?

9, 10. (a) Eli pwata sia niamam? (b) Pwata ese éch ach sipwe akkaúreki usun met sia fen mwáálliló wóór?

⁹ Ka fen féri mettóch nge ka niamam ren iei? Ka fen ekieki pwe amwo itá ka fen áeá óm fansoun me péchékkúl fán iten ekkewe mettóch mi kon lamot? Ka fen féri mettóch mi efeiengawa ekkóch? Are eli a wor mettóch ka ekieki pwe amwo esap fen ina met ewe ka féri. Met ka tongeni féri ika ka meefi ena esin?

¹⁰ Ekkóch aramas ra aúrek iteitan! Ra eletipengawa pwisin iir me aúrek ren ar ekkekieki met ekkewe ra fen mwáálliló wóór. Itá epwe pwák óm kewe osukosuk ika ka akkaúrekiir? Aapw! Anchangei mwo án emén sótun á lón eú éút mi péchékkúl. Inaamwo ika a fókkun achocho le á, nge saminne epwe mwékútúló ekis. Pwal ina usun, lap seni óm kopwe akkaúrek, kopwe féri úkúkún óm tufich le pwákini ewe osukosuk. Omusomus ngeni eménnewe ka fen asonga me sótun féri kinamwe ngeni. Ekieki ika pwata ka féri met ewe ka féri pwe kosap férisefáli ena esin mettóch ka mwáálliló wóón. Nge fán ekkóch, eli kopwe chék likiitú ngeni mwirilóón met ka mwáálliló wóón. Nge óm akkaúreki met ka mwáálliló wóór me lóóm esap álisuk. Ren enletin, epwe fen áweiresuk le féri úkúkún óm tufich lón án Kot angang.

11. (a) Met a lamot sipwe féri ika sia mochen pwe Jiowa epwe pwár ngenikich úméúméch me tong? (b) Me ren ewe Paipel, met a lamot sipwe féri pwe sisap chúen mengiringir usun met ekkewe sia mwáálliló wóór?

 ¹¹ Ekkóch ra meefi pwe met ekkewe ra mwáálliló woor a kon ngaw pwe ese fichitiir án Kot úméúméch. Ra meefi pwe ar kewe mwáál a kon chou are a kon chómmóng. Nge ren enletin ese lifilifil met ra féri me lóóm, nge ra tongeni pwáraaló met ra mwáálliló woor, siwili manawer me tingor án Kot omusomus. (Föf. 3:19) Jiowa a tongeni pwáraatá úméúméch me tong ngeniir usun chék an a fen pwáraatá ngeni ekkóch. Jiowa epwe kirekiréch le omusaaló emén mi tipetekison, wenechar me niamamesini tipisin. Áwewe chék, Kot a omusaaló Hiop, ewe mi wesewesen niamamesini met ekkewe a mwáálliló wóór. (Hiop 42:6) Ewe Paipel a tichik le erenikich met mi lamot ach sipwe féri pwe sisap chúen mengiringir usun met ekkewe sia mwáálliló wóór me eáni ewe kinamween letip: “Eman aramas mi aopala an tipis esap fefeitä lon manauan, nge eman mi pwärätä o likitala, Kot epwe ümöümöch ngeni.” (SalF. 28:13; Jas. 5:14-16) Mi lamot sipwe pwáraaló ach kewe tipis ngeni Kot, tingor an omusomus lón iótek me féri úkúkún ach tongeni le pwáraatá pwe sia niamamesini met sia féri. (2 Kor. 7:10, 11) Iwe Jiowa, ewe mi “müttir” are lap an omusaaló tipis epwe pwáraatá úméúméch ngenikich.​—Ais. 55:7.

12. (a) Ifa usun sipwe áppirú án Tafit leenien áppirú mi múrinné ika a mengiringir mwelien letipach? (b) Pwata ewe Paipel a apasa pwe Jiowa a “lamalamala” are niamam? Ifa usun pélúwen ena kapas eis a apéchékkúlakich? (Nengeni ewe pwóór.)

¹² Iótek ina ewe al mi fókkun múrinné pwe Kot epwe tongeni álisikich. Lón eché án Tafit kél mi éch, a pwári an lúkúlúk pwe Jiowa a fen pélúweni an kewe iótek. (Álleani Kölfel 32:1-5.) Me mwen án Tafit pwár ngeni Kot an tipis, mengiringirin mwelien letipan a efisi an meefi letipengaw. A aúrek, samau me letipechou. Mwirin chék an pwár ngeni Kot an tipis, a musoló tipisin me a meefi kinamwe. Jiowa a pélúweni án Tafit kewe iótek. A álisi Tafit le meefi kinamwe me sópweló le féri met mi pwúng. Pwal ina usun, ika ka aúreki met ka mwáálliló woor, kopwe iótek seni letipom ngeni Jiowa ren óm omusomus me féri úkúkún óm tufich le féri siwil mi lamot. Iwe, kopwe lúkú pwe Jiowa a fen aúselingéch óm iótek me omusaakoló.​—Kölf. 86:5.

13, 14. (a) Met a lamot ach sipwe nefotofot wóón iei? (b) Ikkefa ekkewe kapas eis repwe álisikich le ekieki usun met sia féfféri iei?

¹³ Mi pwúng sia tongeni káé seni manawach me lóóm nge sisap akkaúreki. Nefotofot wóón met a fiffis iei me lón  mwachkkan. Pwisin eisinuk ekkeei kapas eis: ‘Mwirin fitu ier, itá upwe niamam ren ekkewe kefil ua féfféri? Itá upwe fen niamam pwe amwo esap fen ina met ewe ua féri? Ngang mi akkangang ngeni Kot fán tuppwél pwe esap wor met upwe niamamesini lón mwachkkan?’

¹⁴ A chék arapoto ewe riáfféú mi lapalap. Eú alen tipachem ach sipwe eisini pwisin kich ekkeei kapas eis: ‘Ua tongeni alapaaló ai angang ngeni Kot? Ua tongeni pioneer? Met a eppetiei ai upwe wiliti emén chón álillis lón ewe mwichefel (ministerial servant)? Ua achocho úkúkún ai tufich le eáni ekkewe napanap mi fé? Ngang ewe sókkun aramas Jiowa a mochen ai upwe nóm lón an we fénúfan sefé?’ Kopwe ekieki met ka féfféri iei me anúkúnúkuk pwe ka féfféri úkúkún óm tufich lón án Jiowa angang lap seni óm kopwe chék akkaúreki met ekkewe kese féri. Kopwe filatá ekkewe kefil iei pwe kosap niamam ren lón mwachkkan.​—2 Tim. 2:15.

15, 16. (a) Ikkefa ekkewe mettóch chómmóng ra fen pennúkúoló pwe repwe ngeni Jiowa met mi múrinné lap seni meinisin? (b) Pwata sisap niamam ren met sia pennúkúoló fán iten Kot?

¹⁵ Ka fen pennúkúoló mochenum kewe pwe kopwe angang ngeni Jiowa full-time? Eli ka towu seni óm angangen moni mi múrinné are pekin business pwe kopwe angang weires fán iten Jiowa. Are eli ka filatá pwe kosap pwúpwúlú are néúnéú pwe ka tongeni angang lón Bethel, álillis lón angangen kaútáán leenien mwich are keangen ofes lón ekkóch fénú, are angangen elter mi sáifetál le chuuri ekkewe mwichefel are angangen misineri. Ka niamam ren óm filatá ekkena kefil iei pokiten ka chinnapeló? Itá kopwe meefi pwe rese lamot met ka fen pennúkúoló are ese fich ewe fansoun ka féri lón? Aapw, ese pwúng!

¹⁶ Ka fen féri ekkena kefil pokiten ka fókkun tongei Jiowa me mochen álisi aramas le angang ngeni. Kosap ekieki pwe manawom epwe fen múrinné ika a sókkóló met ka féri. Ka tongeni fókkun pwapwa usun ekkewe kefil ka fen féri! Ka fen filatá ewe al mi múrinné seni meinisin le angang ngeni Jiowa ren nónnómum. Jiowa esap ménúkaaló mettóch meinisin met ka fen pennúkúoló fán itan. Ika ka eáni “ewe enletin manau,” manaw esemuch me unuséch, Jiowa epwe liwinuk ren ekkewe feiéch mi múrinné lap seni met ka ekieki!​—1 Tim. 6:19; Kölf. 145:16.

17, 18. (a) Met Paulus a féri pwe epwe túmúnú seni an esap pwal niamam? (b) Ifa usun kopwe áppirú Paulus?

¹⁷ Met Paulus a féri pwe epwe túmúnú seni an esap pwal niamam mwirin? A erá pwe a úkútiw le aúreki manawan me lóóm me angang weires fán iten feiéchún. (Álleani Filipi 3:13, 14.) Paulus ese akkaúreki ekkewe mettóch a mwáálliló wóór atun a fiti ewe lamalamen Jus. Nge a áeá unusen an péchékkúl le amwéchú an tuppwél pwe epwe tongeni angei ewe liwin, manaw esemuch.

¹⁸ Met sia tongeni káé seni alon Paulus we? Sipwe nefotofot wóón met sia tongeni féri iei pwe sipwe angei ekkewe feiéch lón mwachkkan lap seni ach sipwe aúreki manawach me lóóm nge saminne sipwe tongeni siwili. Sise tongeni unusen ménúkaaló met sia mwáálliló wóór nge ese pwal lamot ach sipwe kan mengiringir rer. Sia tongeni úkútiw le akkaúreki manawach me lóóm, ngeni Kot úkúkún ach tufich iei me ekieki amwararen manawach lón mwachkkan!