1, 2. Pwata ekkóch ra mochen silei pwóróusen ekkewe fiik?

 CHÓMMÓNG ra pwapwaiti le ochoch féún ekkewe iráán fiik, ra kan ochochoféú are ápwasa. Ekkewe chón Jus lóóm ra aúcheani ekkewe féún fiik. (Nah. 3:12; Luk. 13:6-9) Ikenái, aramas ra fótuki ewe iráán fiik wóón chómmóng fénú. Ekkena fiik a watte vitamin lón me ekkóch aramas ra pwal mwo nge erá pwe a múrinné fán iten ngasangasach.

² Jiowa a alélléfengeni aramas me ekkewe fiik. Ese áweweei ngeni ekkewe aramas usun álilliséchún ekkewe fiik ngeni péchékkúlen inisiir, nge a fós usun masouen letiper. Minne a apasa a pwal tongeni álisikich me chókkewe sia tonger. Atun sia káé minne Jiowa a apasa, sipwe ekieki ekkewe lesen fán itach Chón Kraist.

3. Ekkewe féún fiik Jeremaia sópwun 24 a fós usun ra wewe ngeni met?

³ Lón ewe ier 617 mwen fansoun Kraist, ekkewe chón Juta ra féfféri minne mi ánioput me ren Jiowa. Kot a ékúna ngeni Jeremaia met epwe fis ngeni Juta. A áweweei ruu chúúkún fiik, weween ruu mwichen aramas. Eú chúúk a wor féún fiik mi “mürina” lón, nge ewe eú a wor féún fiik mi “fokun ngau” lón. (Álleani Jeremaia 24:1-3.) Ekkewe fiik mi ngaw ra wewe ngeni King Setekia me ekkewe aramas ra usun chék i, ikkena iir ekkewe King Nepukatnesar me néún kewe soufiu repwele mauner. Nge mi wor ekkewe aramas usun chék ekkewe fiik mi múrinné. Ekkóch me leir Isikiel, Taniel me chienan kewe úlúmén, me pwal ekkewe ekkóch, iir ekkewe ra eoló lón Papilon. Ekkóch me lein ekkena chón Jus repwe liwiniti Jerusalem mwirin, me aúsefálietá ewe imwenfel.​—Jer. 24:8-10; 25:11, 12; 29:10.

4. Met popun alón Jiowa ngeni ekkewe aramas mi múrinné lón Juta a mmen apéchékkúlakich?

 ⁴ Iei alón Jiowa usun ekkena aramas mi múrinné: “Üpwe ngeniir eu leluk mi silei pwe ngang ewe Samol mi Lapalap. Ir repwe nei aramas.” (Jer. 24:7) A mmen apéchékkúlakich alón Jiowa ei pún a wewe ngeni pwe a mochen ach sipwe lelukeni “eu leluk mi silei” i, weween sipwe emén aramas mi mochen silei i me mochen fiti néún kewe aramas. Ifa usun sipwe wiliti ena sókkun aramas? Ren ach káé ewe Paipel me apwénúetá minne sia káé. Mwirin sipwe aier me úkútiw le féri ekkewe féffér mi ngaw lón manawach. Iwe, sipwe fangóló manawach ngeni Jiowa me papatais fán iten ewe Sam, ewe Nau me án Kot we manaman mi fel. (Mat. 28:19, 20; Föf. 3:19) Ka fen féri ekkena mettóch? Are iei ka fiffiti án ekkewe Chón Pwáraatá Jiowa kewe mwich me achocho ngeni ekkena mettóch?

5. A ákkáeúin mak ewe puken Jeremaia fán iten ié?

⁵ Ikaamwo sia fen féri ekkena mettóch, mi lamot sipwe sópweló le eáni ekiek pwúng me túmúnúéchú ach kewe féffér. Pwata? Sipwe silei pélúwan lupwen sipwe káé met Jeremaia a apasa usun ewe letip. Ekkóch masouen ewe puken Jeremaia a weneiti ekkewe mwú únúkkún Juta. Nge lap ngeni masouan a pwóróus usun ewe mwúún Juta fansoun a nóm fán nemenien néúr kewe nimmén king. (Jer. 1:15, 16) Jeremaia a mak usun ekkewe aramas mi fen fangóló manawer ngeni Jiowa. Lón fansoun Moses we, ekkewe aramas ra tipeeú ngeni ar repwe wiliti néún Jiowa. (Eks. 19:3-8) Pwal ina chék usun lón fansoun Jeremaia we, ekkewe aramas ra apasa: “Äm aipwe liwinto ren ewe Samol mi Lapalap, pun i äm we Kot.” (Jer. 3:22) Nge met, a fen nóm rer eú letip mi múrinné?

6. Pwata sia mochen áfánni minne Kot a apasa usun ewe letip?

⁶ Ekkewe tokter ra néúnéú ekkewe sókkun mwesin mi tongeni pwár ngeniir met a nóm lón inisich, me silei ika ngasangasach mi péchékkúl. Nge Jiowa a pwal tongeni kúna met a nóm lón letipach, are kich met sókkun aramas. A erá: “Letipen aramas a fokun atuputup lap seni mettoch meinisin, a unusen ingau. Iö a tongeni weweiti? Ngang ewe Samol mi Lapalap üa atittina ekiekin aramas o sotuni leluker, pwe üpwe ngeni iteiten eman me eman aükükün lapalapen manauan me uän an föför.” (Jer. 17:9, 10) Kot a tongeni kúna mochenich, ach ekiek, meefiach me met sia ekiekin féri lón manawach. Kot epwe etittina letipom. Nge en ka pwal tongeni achocho le pwisin etittina masouen letipom.

7. Met Jeremaia a apasa usun leluken lap ngeni chón Jus lón an we fansoun?

⁷ Mi lamot sipwe etittina letipach. Ifa án Jiowa ekiek usun letipen ekkewe chón Jus lón fansoun Jeremaia we? Nengeni met Jeremaia a makkeei: “Chon Israel resap sirkomsais lon leluker.” Ese fósun ewe sókkun sirkumsais meinisin chón Jus mwán repwe féri fán ewe Allúkún Moses. Pwata sia silei? Pún me ren Jiowa ekkewe chón Jus mwán “ra chök sirkomsais ren inisir,” nge “resap sirkomsais lon leluker.” (Jer. 9:25, 26) Iwe, met weween ei?

8, 9. Met mi lamot lap ngeni ekkewe chón Jus lón fansoun Jeremaia we repwe féri?

⁸ Kot a ereni ekkewe chón Jus met mi lamot repwe féri, iwe ei mettóch epwe álisikich le weweiti ewe mwuten kapas “resap sirkomsais lon leluker.” A ereniir ar repwe limetawu minne mi ngaw seni  letiper. Pwata? A áweweei, ren an erá: “Are ousap föri ei, ai lingeringer epwe towu . . . pokiten ekewe föför mi ngau oua föriir.” Ra álleasolapa Jiowa pún letiper a ngaw. (Álleani Markus 7:20-23.) Iir ra ú ngeni Kot me rese mochen siwili ar féffér. Letiper, kapachelong ekiekiir me ekkewe popun ra féri ekkewe mettóch, iir ra ngaw mwen mesen Jiowa. (Álleani Jeremaia 5:23, 24; 7:24-26.) Kot a ereniir ifa usun repwe siwil ren an apasa: “Oupwe apwönüetä ämi pwon ngeniei, ngang ämi Samol mi Lapalap, o apinikemi fän itei.”​—Jer. 4:4; 18:11, 12.

⁹ A lamot ngeni ekkewe chón Jus lón fansoun Jeremaia we, ar repwe limeti are sirkumsaisini letiper. A pwal ina usun ekkewe chón Israel lón fansoun Moses we. (Tut. 10:16; 30:6) Ifa usun ekkewe chón Jus repwe ‘apiniir fän iten’ Jiowa? A lamot repwe péútaaló ewe sokun ekiek, mochen me memmeef mi etipetiper le tunaló án Jiowa allúk.​—Föf. 7:51.

10. Met sipwe féri usun chék Tafit?

¹⁰ Sipwe kilisou pwe Kot a álisikich le weweiti ewe letip. Nge pokiten sia fen chón angang ngeni Jiowa, mi chúen lamot sipwe kon ekieki usun letipach? Sanne chómmóng lón ewe mwichefel ra manaweni ewe manaw mi ngaw are feffetál ngeni ar repwe wiliti “fiik mi fokun ngau.” Nge chechchemeni pwe pwal mwo ewe mwán mi pwúng, Tafit, a ereni Jiowa: “Ai Kot, kopwe atittinaei o silei letipei. Kopwe sotuniei o silei ai ekiek. Kopwe pi ika mi wor och mi ingau lon manauei.”​—Kölf. 17:3; 139:23, 24.

11, 12. (a) Pwata a lamot sipwe etittina pwisin letipach? (b) Met sisap ekieki pwe Jiowa epwe féri?

¹¹ Jiowa a mochen ach sipwe ririéch ngeni me nónnóm fán an chen. Jeremaia a erá pwe Jiowa a etittina ekkewe mi pwúng me a kúna “leluker me ekiekir.” (Jer. 20:12) Pokiten Jiowa a pwal mwo nge etittina ekkewe mi pwúng, iwe, a lamot kich meinisin sipwe pwisin etittina met wesewesen masouen letipach. (Álleani Kölfel 11:5.) Lupwen sia féri ena, eli sipwe kúna le alóllóólun letipach och ekiek mi mwáál, och memmeef are och mettóch sia tipeni nge mi efisi án letipach epwe miritimmang. Eli sia mmang le apwénúetá án Jiowa emmwen. Iwe neman a lamot sipwe limetawu seni letipach ena mettóch mi ngaw. Ikkefa ekkóch ekiek are memmeef mi mwáál ra tongeni nóm lón letipach? Ifa usun sipwe tongeni féri siwil?​—Jer. 4:4.

¹² Jiowa esap eriánikich ach sipwe féri siwil. A erá pwe ren ekkewe “fiik mi mürina” epwe “ngeniir eu leluk mi silei” i. Nge esap eriániir ar repwe siwili letiper. Iir pwisin repwe mochen silei Kot, iwe, a lamot sipwe pwal ina usun.

13, 14. Ifa usun minne a nóm lón letipen emén a tongeni efeiengawa?

¹³ Jesus a erá pwe minne a nóm lón  letipen emén a tongeni emmweni an epwe eáni “ekiek mi ngau,” nieló emén are lisowu ngeni pwal emén lúkún pwúlúwan, are féri pwal ekkóch féffér mi mwáál. (Mat. 15:19) Áwewe chék, ika a nóm lón letipen emén och mocheniaingaw, epwe tongeni féri tipisin lisowu mwáál. Ika ese aier, epwe péút seni án Kot chen tori feilfeiló. Nge ikaamwo ese féri och tipis mi chou, eli a chúen mut ngeni mocheniaingaw an epwe péchékkúleló lón letipan. (Álleani Mateus 5:27, 28.) A lamot sipwe túmúnúéchú pwe site eáni ekkena sókkun mocheniaingaw lón letipach. Le monomonun letipom ka mocheniaiti emén fefin are emén mwán? Itá mi lamot kopwe siwili ena sókkun memmeef Kot ese pwapwaiti?

¹⁴ Pwal ina chék usun, emén Chón Kraist a tongeni mut ngeni an song ren emén pwiin an epwe watteeló tori an a oputaaló lón letipan. (Lif. 19:17) Iwe a lamot epwe angang weires le péútaaló ekkena memmeef.​—Mat. 5:21, 22.

15, 16. (a) Ifa usun emén Chón Kraist a tongeni an esap ‘sirkomsais lon lelukan’? (b) Met óm ekiek, pwata Jiowa a mochen sipwe ‘sirkomsais lon lelukach’?

¹⁵ Lap ngeni Chón Kraist rese mut ngeni ekkena sókkun mochen me memmeef ar repwe nóm lón letiper. Nge Jesus a pwal fós usun “ekiek mi ngau.” Áwewe chék, eli sipwe meefi pwe ach tuppwél ngeni ach famili, ina ewe mi aúchea seni meinisin. Pwúngún pwe mi éch án Chón Kraist tongei máráriir kewe, rese usun chón ei fénúfan rese “eäni tong.” (2 Tim. 3:1, 3) Nge a tongeni ssenúk ach pwáraatá tuppwél ngeni chón ach famili. Chómmóng ra kan akkomwa aramaser lón mettóch meinisin. Ika emén a asonga emén aramaser, iwe, ra pwal song ren ena emén. Mongeen Tina kewe ra fókkun song pokiten ewe kirikiringaw mi tori Tina. Iwe, ra nieló chómmóng mwán. (Ken. 34:13, 25-30) Pwal eú, ewe koput lón letipen Apsalom a amwékútú an epwe nieló Amnon. (2 Sam. 13:1-30) Pwúngún, “ekiek mi ngau” a fókkun efeiengaw.

¹⁶ Ekkewe Chón Kraist mi enlet esap iir chón nieló aramas. Nge ekkóch a tongeni watte ar song lupwen emén a kirikiringaw ngeni emén aramaser, are, ra chék ekieki pwe a kirikiringaw ngeni. Iwe, epwe met féfférúr ngeni ewe emén ra meefi pwe a kirikiringaw? Eli resap mochen chiechi ngeni are etiwa lón imwer. (Ipru 13:1, 2) Nge emén  Chón Kraist mi tongei pwiin kewe Chón Kraist ese ina usun. Jiowa a silei minne mi nóm lón letipach. Ika a kúna ekkeei memmeef mi ngaw lón letipach, i epwe apasa pwe kich sise ‘sirkomsais lon lelukach.’ (Jer. 9:25, 26) Nge Jiowa a apasa sipwe ‘apinikich fän itan.’​—Jer. 4:4.

17. Pwata ach menniniiti Jiowa epwe ámecheresi ach féri siwil lón letipach?

¹⁷ Lupwen ka etittina letipom, eli kopwe kúna pwe kese kon lien mwittir le álleasochisi án Jiowa emmwen. Neman ese kon unus óm ‘sirkomsais lon lelukom.’ Eli ka niwokkus ren met ekkewe ekkóch repwe ekieki usum. Are eli ka mochen kopwe iteféúló are pisekisek. Eli ka lúkúmach fán ekkóch are tipeférealó wóón mochenum. A pwal ina usun meefien ekkóch aramas. (Jer. 7:24; 11:8) Jeremaia a makkeei pwe ekkewe chón Jus mi álleasolap lón an we fansoun ra lelukeni “eu leluk mi ülöförea o lükümach.” Rese “meniniti” Jiowa inaamwo ika a tonger me a awora mettóch meinisin mi lamot ngeniir. (Jer. 5:23, 24) Ika sia menniniiti are niwokkusiti Jiowa, sipwe limetawu minne mi ngaw seni lón letipach. Iwe epwe mecheres ach sipwe féri siwil lón letipach me féri minne Jiowa a mochen sipwe féri.

18. Met Jiowa a pwon ngeni chókkewe mi nóm lón ewe pwonen etipeeú mi fé?

¹⁸ Lón ach achocho le angangfengen me Jiowa, i epwe ngenikich “eu leluk mi silei” i. A pwonei pwe epwe féri ena ngeni ekkewe mi kepit, iir kewe ra nóm lón ewe pwonen etipeeú mi fé. A erá: “Üpwe atolonga ai kewe allük lor o makeretiu lon leluker. Iwe, üpwe ar Kot, nge ir repwe nei aramas kana. Esap wor eman epwe chüen aiti ngeni chon arun ika pwiin an epwe sileei, pun ir meinisin repwe sileei seni ewe mi kis tori ewe mi lap. Iwe, üpwe amusala ar föföringau, nge üsap chüen chechemeni ar tipis.”​—Jer. 31:31-34. * (Ppii ewe pwóróus fan.)

19. Met sia mwétéresiti?

¹⁹ Sia mwétéresiti ekkewe mettóch Kot a fen pwonei. Itá kich meinisin sipwe mochen silei Jiowa me fiti néún kewe aramas. Nge sia chék tongeni féri ekkena ika a musoló ach tipis ren manamanen án Kraist we méén kepich. Pokiten a tongeni musoló ach tipis, a lamot sipwe pwal omusaaló tipisin ekkewe ekkóch inaamwo ika epwe weires ngenikich. A lamot sipwe achocho le péútaaló ach oput are song ngeni ekkewe ekkóch. Ekkeei mettóch repwe álisikich le pwáraatá pwe sia mochen angang ngeni Jiowa me a lallapóló ach sileéchú i. Iwe sipwe usun chókkeei Jiowa a ereniir: “Ämi oupwe küttaei o künaei, pun oua küttaei ren unusen lelukemi. Ewer, üa apasa pwe oupwe künaei.”​—Jer. 29:13, 14.