1. Lupwen Nehemia a liwiniti Jerusalem met a fiffis lón nge a mmen alólilen? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

 EKKEWE chón Jerusalem ra rúké ren minne a fiffis. Emén chón ekis mi féfféringaw a ruumweni eú ruumw lón ewe imwenfel. Ekkewe chón Lefi ra fen likitaló wiser kewe. Ekkewe mwán ra féri ar business atun Sapat nge itá repwe emmweni ekkewe aramas lón ar fel ngeni Jiowa. Chómmóng chón Israel ra pwúlúweni ekkewe esap iir chón Jus. Ikkeei ekkewe ekkóch mettóch mi alólilen ra fiffis lón Jerusalem, Nehemia a kúna lupwen a liwiniti mwirin 443 ier me mwen Kraist.​—Ne. 13:6.

2. Ifa usun Israel a wiliti eú mwú mi fen epinipiniló?

² Kot a fen néúni ewe mwúún Israel. Lón ewe ier 1513 mwen Kraist, ekkewe chón Israel ra mwasangasang le álleasochisi letipen Jiowa. Ra erá: “Meinisin mine ewe Samol mi Lapalap a apasa aipwe föri.” (Eks. 24:3) Ina minne Kot a epiniireló are áimuroló pwe repwe néún aramas mi fil. A ifa me watteen feiéchúr! Fáik ier mwirin, Moses a áchema ngeniir: “Pun ämi eu mwichen aramas mi pin fän iten ewe Samol mi Lapalap ämi we Kot. A afilikemi seni lein ekewe aramas meinisin mi nom won fanüfan, pwe epwe nöünikemi.”​—Tut. 7:6.

3. Ifa nónnómun chón Jus lón pekin lúkú lupwen Nehemia a tori Jerusalem lón ewe oruuen atun?

³ A mmen elichippúng pún ese nómottam án ekkewe chón Israel mwasangasang le wiliti eú mwú mi pin. Inaamwo ika mi kan wor ekkóch chón Jus ra angang ngeni Kot, nge fán chómmóng lap ngeniir ra chék elingepin, rese ekieki ar repwe enletin apwénúetá letipen Kot. Iwe, lupwen Nehemia a tori Jerusalem lón ewe oruuen atun, a fen ipúkú som ier a ló seni án eú kúkkún mwichen chón Jus mi tuppwél liwiniti Jerusalem seni Papilon pwe repwe poputásefáli ewe fel mi enlet. Nge lón ena atun, a fen apwangapwangoló sefál án ewe mwúún Israel tinikken le fel ngeni Kot.

4. Ikkefa ekkewe mettóch sipwele káé repwe álisikich ach sipwe nónnóm chék lón ach pin?

⁴ Usun chék ewe mwúún Israel lóóm, Chón Pwáraatá  Jiowa lón ei fansoun a fen epinipiniló me ren Kot. Ekkewe Chón Kraist mi kepit me ewe “mwich mi fokun chocho,” iir mi pin, ra fen kaimuló fan iten an Kot we angang. (Pwär. 7:9, 14, 15; 1 Kor. 6:11) Sise mochen epwe péút senikich ach epinipiniló mwen mesen Kot, usun chék met a fis ngeni ekkewe chón Israel. Met epwe tongeni álisikich pwe esap fis ena mettóch ngenikich pwe sipwe tongeni nónnóm chék lón ach pin me Jiowa epwe chúen néúnéú kich lón an we angang? Lón ei lesen, sipwe káé rúáánú mettóch Nehemia sópwun 13 a menlapei. Ikkeei: (1) Túmúnuk seni chiechi mi ngaw; (2) álisatá kókkótun án Jiowa we mwicheich; (3) akkomwa ekkewe mettóchun Kot; me (4) akkamwéchú esissilóm we esissillen Chón Kraist. Sipwele etittina eú me eú ekkeei pwóróus.

5, 6. Ié kewe Eliasip me Topia? Eli ikkefa ekkóch popun Eliasip a kan chiechi ngeni Topia?

⁵ Álleani Nehemia 13:4-9. Pokiten etipetip mi ngaw a pwellifeilikich, iwe, ese mecheres ach sipwe nónnóm chék lón ach pin. Nengeni pwóróusen Eliasip me Topia. Eliasip, i emén souasor mi lap, me Topia i emén chón Amon me neman i emén néúwis lón ewe mwúún Persia lón Jutea. Topia me chienan kewe ra fen ú ngeni án Nehemia achocho le aúsefálietá ewe ttitin Jerusalem. (Ne. 2:10) A pinepin ngeni ekkewe chón Amon ar repwe tolong lón kiánin ewe imwenfel. (Tut. 23:3) Iwe, pwata ewe souasor mi lap a eleenia ena sókkun mwán Topia lón eú ruumwen iseis lón ewe imwenfel?

⁶ Topia me Eliasip ra pwipwifengen. Topia me néún we itan Jehoanan ra pwúpwúlú fin Jus, me Topia a iteúéch me ren chómmóng chón Jus. (Ne. 6:17-19) Emén me lein néún néún Eliasip kewe a pwúlúweni néún Sanpalat we fépwúl. Sanpalat i kepinaan Samaria nge i emén me lein ekkewe Topia a kon chiechiéch ngeni. (Ne. 13:28) Pokiten ekkeei sókkun riri, iwe eli ina ewe popun ewe Souasor mi Lap Eliasip a mut ngeni Topia, emén ese lúkú me chón ú ngeni Kot an epwe etipetipa i. Nge Nehemia a pwáraatá an tuppwél ngeni Jiowa ren an oturawu meinisin pisekin Topia kewe seni lón ewe ruumwen iseis.

7. Ifa usun néún Kot kewe aramas kapachelong ekkewe mwán mi ásimaw repwe túmúnú pwe repwe nónnóm chék lón ar pin?

⁷ Pokiten sia fen fangóló manawach ngeni Kot, iwe, fansoun meinisin sipwe akkomw tuppwél ngeni Jiowa. Sipwe tongeni nónnóm chék lón ach pin mwen mesen Kot ika sipwe álleasochisi an kewe allúk. Mi lamot sisap mut ngeni ewe riri lón famili an epwe akkomw mwen ach apwénúetá án Paipel kewe kapasen emmwen. Ekkewe Chón Kraist mwán mi ásimaw rese fiti pwisin ar ekiek are memmeef, nge ra mut ngeni án Jiowa ekiek an epwe emmweniir. (1 Tim. 5:21) Iir ra fókkun túmúnú ar resap féri och mettóch epwe eingawaló ar úéch mwen mesen Kot.​—1 Tim. 2:8.

8. Met a lamot chókkewe mi fen fangóló manawer ngeni Jiowa repwe chechchemeni usun chiechier kewe?

⁸ Sipwe chechchemeni pwe “chiechi ngeni aramas mi ngau a angauala manauach.” (1 Kor. 15:33) Eli ekkóch aramasach repwe etipetipengawakich. Eliasip a isetiw eú leenien áppirú mi múrinné ren an unusen álisatá án Nehemia we angangen fférsefáli ttitin Jerusalem. (Ne. 3:1) Iwe nge, ló, ló, ló, án Topia me pwal ekkóch aramas etipetip a emmweni Eliasip an epwe féri minne mi ngaw pwe esap chúen pin mwen mesen Jiowa. Chiechi mi múrinné a apéchékkúlakich ach sipwe achocho ngeni ekkewe angang mi lamot án Chón Kraist, usun choweán álleani Paipel, fiti án Chón Kraist kewe mwich me fiti ewe angangen afalafal. Sia kon aúcheani me tongei chón ach famili, iir kewe mi álisikich le féri minne mi pwúng.

9. Met popun a osukosuk ekkewe kókkót lón ewe imwenfel? Ié kewe Nehemia a tipi ngeniir ren minne a fiffis?

⁹ Álleani Nehemia 13:10-13. Lón ewe fansoun  Nehemia a liwiniti Jerusalem, usun a kúkkúnúló án aramas awora asor fán iten ewe imwenfel. Iwe pokiten ena, ekkewe chón Lefi ra likitaló wiser lón ewe imwenfel me ra ló atakeni fénúer kewe. Nehemia a tipi ngeni ekkewe néúwis ren minne a fiffis. Ra túmúnúngaw ngeni wiser kewe eli ren ar rese angei seni ekkewe aramas ar asoren leengol, are rese uweato ngeni ewe imwenfel. (Ne. 12:44) Iwe, Nehemia a akkóta kókkótun ioifengenin ekkewe asor. A filatá ekkóch mwán mi anúkúnúk ar repwe túmúnú ekkewe ruumwen iseis me ekkewe asor repwap eineti.

10, 11. Ifa wisen néún Kot kewe aramas lón kálisitáán ewe fel mi enlet?

¹⁰ Kich mi tongeni káé eú lesen seni ena pwóróus? Ewer, pún a áchema ngenikich pwe wisach ach sipwe asamolu Jiowa ren wéúch kewe mi aúchea. (SalF. 3:9) Lupwen sia awora ach asor fán iten kálisitáán án Jiowa angang, sia chék fang ngeni minne pwisin an. (1 Kron. 29:14-16) Eli sipwe ekieki pwe ese kon lien watte met sia tongeni liffangeló, nge ika mi nóm rech ewe mochen liffang, iwe, oukich meinisin sia tufichin awora liffang.​—2 Kor. 8:12.

¹¹ Ren fite ier, eú watteen famili a kan etiwa eú pean pwúpwúlú chinnap iir special pioneer le mwéngé rer fán eú iteiten wiik. Inaamwo ika a wor walimén néúr semirit, nge ewe inelap a meefi pwe ese pwal wor osukosukan, a erá: “Itá met ngawen an pwal kapachelong ruu peneich wóón ewe chepelin mwéngé?” Me ren ekkóch, eú mwéngé fán eú iteiten wiik eli ese kon lien watte, nge a ifa me watteen kilisoun ekkena pioneer ren án ena famili awasélaéchúúr! Iwe, ekkena pioneer iir eú feiéch ngeni ewe famili. Met ra eáni pwóróus usun ar angangen afalafal me ar kapasen apéchékkúl a álisi ekkewe semirit ar repwe feffeitá lón ar lúkú. Ló, ló, ló, iir meinisin ra filatá ar repwe angang ngeni Kot full time.

12. Ifa ewe leenien áppirú mi múrinné ekkewe mwán mi kefilitá lón ewe mwichefel ra isetiw?

¹² Iei pwal eú lesen: Usun chék Nehemia, ikenái ekkewe mwán mi kefilitá lón ewe mwichefel ra kan álisatá kókkótun án Jiowa we mwicheich. Ekkewe chón mwich ra káé seni ar leenien áppirú. Iwe, ekkewe mwán mi ásimaw ra pwal áppirú aposel Paulus. A álisatá ewe fel mi enlet me awora emmwen mi álilliséch. Áwewe chék, a eáni ekkóch kapasen emmwen ren ifa usun chón mwichefel repwe awora ar asor.​—1 Kor. 16:1-3; 2 Kor. 9:5-7.

13. Ifa usun ekkóch chón Jus ra asúfélúngawa ewe ránin Sapat?

¹³ Álleani Nehemia 13:15-21. Ika sipwe kon aosukosukakich ren mettóchun aion, iwe, ekis me ekis epwe tongeni péút senikich ach ririéch ngeni Kot. Me ren Ekistos 31:13, ewe Sapat  iteiten wiik a eú minen áchechchem ngeni ekkewe chón Israel pwe iir aramas mi epinipiniló. Itá ena rán epwe imuló pwe ránin án famili repwe fel ngeni Kot, iótek me ekilonei án Kot Allúk. Iwe nge, ekkóch pilóón Nehemia kewe ra epiningawa ena Sapat, weween ese kkóló aúchean seni ekkewe ekkóch rán. Rese chúen alamota ar fel ngeni Kot. Lupwen Nehemia a kúna ekkeei mettóch, iwe a allúkú pwe epwe kapwúngúló ekkewe asamen Jerusalem lupwen a poputá pwiniilo lón ewe awonuen rán, me asúoló ekkewe chón amémé iir chón ekis me mwen poputáán ewe ránin Sapat.

14, 15. (a) Met a tongeni fis ika sise aúkúkú ach angangen moni tolong? (b) Ifa usun sipwe tongeni tolong lón án Kot we asésé?

¹⁴ Met sia tongeni káé seni án Nehemia leenien áppirú? Eú lesen sia káé, ina ach sipwe aúkúkú ach angangen moni tolong. Pún ika sise túmúnú, a mecheres an epwe erikikicheló, ákkáeúin ika sia kon pwapwaiti ach angangen moni. Chechchemeni án Jesus we kapasen éúréúr usun án emén angangeppék ngeni rúúemén masta. (Álleani Mateus 6:24.) Nehemia a wor an tufich le áwátelooi néún moni, nge ifa usun a áeá an fansoun lupwen a nóm lón Jerusalem? (Ne. 5:14-18) Nehemia ese achocho an epwe féri business ren ekkewe chón Tirus me ekkewe ekkóch, nge a áeá unusen an fansoun le álisi pwiin kewe me féri angang mi álisatá pinilóón iten Jiowa we. Pwal ina chék usun ikenái, ekkewe Chón Kraist mwán mi ásimaw me ekkewe chónálillis lón mwichefel ra angang weires le féri ekkewe angang mi álisi ewe mwichefel, iwe chón ewe mwichefel ra tonger pokiten ar angang. Mwirilóón a wor tong, kinamwe me núkúnúkéch lein néún Kot kewe aramas.​—Is. 34:25, 28.

¹⁵ Inaamwo ika ese chúen allúk ngeni ekkewe Chón Kraist ar repwe féri Sapat iteiten wiik, nge Paulus a erenikich pwe “mi chüen wor eu asösö a witiwit fän iten nöün Kot kewe aramas.” A pwal erá: “Pun iö a tolong lon ewe asösö Kot a pwonei, epwe pwal asösö seni an angang usun chök Kot a asösö seni an angang.” (Ipru 4:9, 10) Kich Chón Kraist, sia tongeni tolong lón án Kot we asésé ren ach álleasochis le álisatá pwépwénúetáán letipan. En me óm famili oua kan akkomwa lón manawemi ewe famili fel, fiffiti mwich me angangen afalafal? A lamot sipwe úppós me affataéchú ngeni néúch boss are chienach chón business met a nampa eú lón manawach, ákkáeúin ngeni ekkewe rese súféliti ach alamota ach angang ngeni Kot. A ina chék usun met Nehemia a féri atun a asúoló ekkewe chón Tirus me éppúngaaló asamen Jerusalem ren an epwe akkomwa án Kot kewe angang. Pokiten sia fen epinipiniló, sipwe pwisin eisinikich, ‘Napanapen manawei a pwáraatá pwe ua fen káimuló pwe upwe féri án Jiowa angang?’​—Mat. 6:33.

16. Lón fansoun Nehemia we, ifa usun epwele péút seni ewe mwúún Israel esissileer we pwe iir mi epinipiniló?

¹⁶ Álleani Nehemia 13:23-27. Lón ránin Nehemia we, ekkewe mwán ra kan pwúpwúlú ngeni ekkewe fin ekis. Atun Nehemia a áeúin feiló Jerusalem, a akkóta pwe meinisin ekkewe mwán repwe sainei eché taropween etipeeú me akkapél pwe resap pwúpwúlú ngeni ekkewe chón lúkún. (Ne. 9:38; 10:30, Kapasen God) Iwe nge, mwirin fite ier, Nehemia a kúna pwe ekkewe re Jus ra pwúpwúlú ngeni ekkewe fin ekis me ra poputá le ménúki pwe iir mi káimuló pwe néún Kot mi fen epinipiniló! Néún ekkena fin ekis rese sile állea are fós fósun Ipru. Iwe, lupwen ra wattetá repwe ekieki pwe iir chón Israel? Are repwe fen sani pwe iir repwe chón Astot, Amon are Moap? Pokiten rese sile fósun Ipru, repwe tongeni weweiti án Kot we Allúk? Ifa usun repwe silefichi Jiowa me filatá ar repwe angang ngeni lap seni ar repwe angang ngeni án iner kewe kot mi chofona? A lamot Nehemia epwe mwittir áwenechara ei mettóch a fiffis.​—Ne. 13:28.

17. Ifa usun ekkewe sam me in repwe álisi néúr kewe semirit pwe epwe wor pwisin ar riri ngeni Jiowa?

 ¹⁷ Ikenái, sipwe mwittir féri minne mi lamot pwe sipwe álisi néúch kewe ar repwe angei ewe esissillen Chón Kraist, ren ar napanapeni napanapen emén Chón Kraist. Ámi kana sam me in, oupwe pwisin eisinikemi: “Ifa úkúkún án nei kewe silei ewe “fós mi limeliméch,” weween ekkewe pwóróus mi enlet lón Paipel? (Sef. 3:9, NW) Minne nei kewe ra eáni pwóróus mi pwáraatá pwe ra eáni án Kot ekiek are án ei fénúfan ekiek? Ousap mwittir lichippúng ika oua kúna pwe a chúen lamot néúmi kewe repwe amúrinnéló napanaper. Mi pwúng pwe a lamot watteen fansoun pwe sipwe silefichi eú mineféén fós, ákkáeúin ika a chómmóng minen erikirik. Néúmi kewe ra nóm fán watteen sóssótun ar repwe atai án Kot allúk. Ina minne, atun ámi Famili Fel are lón pwal ekkóch fansoun, oupwe mosonottam le álisiir pwe repwe ririéch ngeni Jiowa. (Tut. 6:6-9) Menlapei ngeniir ekkewe feiéch epwe tori emén mi áimuoló seni án Satan ei fénúfan. (Joh. 17:15-17) Achocho pwe oupwe achchúngú letiper.

18. Pwata ekkewe sam me in Chón Kraist ra fókkun tongeni álisi néúr kewe le ammólnatá manawer pwe repwe fangóló ngeni Jiowa?

¹⁸ Ren enletin, emén me emén nau epwe pwisin filatá ika epwe angang ngeni Kot are esap. Nge ekkewe sam me in ra fókkun tongeni álisi néúr kewe. A kapachelong lón ena álillis, ámi isetiw mwer eú leenien áppirú mi múrinné, affata ngeniir met ra tongeni féri me met resap tongeni féri, me fós ngeniir usun mwirilóón ar kefil. Ámi kana sam me in, ese pwal wor emén me lúkúmi epwe fókkun tongeni álisi néúmi kewe le ammólnatá manawer pwe repwe fangóló ngeni Jiowa. A lamot ngeniir ámi álillis pwe repwe angei me akkamwéchú ewe esissillen Chón Kraist. Mei pwúng pwe kich meinisin a lamot ach sipwe túmúnú pwe ete péút senikich ‘ufach kewe’ lón kapas áwewe, weween ekkewe napanap me féffér néún Kraist kewe chón káé ra silleló ren.​—Pwär. 3:4, 5; 16:15.

19, 20. Ifa usun Jiowa a tongeni chechchemenikich tori feilfeiló?

¹⁹ Emén me lein pilóón Nehemia kewe, ina i ewe soufós Malakai, ewe a fós usun “eu puken achechem . . . a makelong iten chokewe mi niuokusiti i, ewe Samol mi Lapalap, o chechemeni itan.” (Mal. 3:16, 17) Kot esap tongeni ménúkaaló chókkewe mi niwokkusiti i me tongei itan we.​—Ipru 6:10.

²⁰ Nehemia a eáni ei iótek: “Ai Kot, kopwe chechemeni ei o afeiöchüei.” (Ne. 13:31) Usun chék Nehemia, itach epwe pwal nóm lón néún Kot we puken áchechchem ika sia akkachocho le túmúnúkich seni chiechi mi ngaw, álisatá kókkótun án Kot we mwicheich, akkomwa ekkewe mettóchun Kot, me akkamwéchú esissilach we esissillen Chón Kraist. Sipwe ‘püsin sotunikich o apwüngükich, pwe sipwe silei ika sia wesewesen lükü Kraist.’ (2 Kor. 13:5) Ika sia nónnóm chék lón ach pin mwen mesen Kot, iwe, epwe chechchemenikich tori feilfeiló.