Máló ina i ewe chón oputakich mi eniwokkus. Sia fiu ngeni ren unusen ach péchékkúl. Neman sise mochen lúkú pwe emén attongeach a máló. Are pokiten péchékkúlen sáráfé, eli sia ekieki pwe ewe chón oputakich esap tongeni akkufukich, nge sia kan akkamwéchú ena ekiek mi mwáál ren úkúkún ach tufich.

Ekkewe Farao lón Isip me lóóm ra ákkáeúin ekieki pwe resap tongeni máló. Ra áeá watteen manawer me pwal manawen néúr kewe chón angang le achocho le akkufu máló. Ar aúetá ekkewe pyramid are watteen imw mi ffér seni faú, ina pwáratáán ar sótun akkufu máló me sópwongawer.

Ekkewe emperor lón China ra pwal eáni ena sókkun ekiek me achocho le kútta alen án emén esap máló, nge ra féri ekkóch mettóch mi sókkóló seni chón Isip pún ra áeá sáfei mi lélé mi magic. Emperor Qin Shi Huang a fen allúkú ngeni néún kewe souáák ar repwe kútta och sáfei mi magic mi lélé pwe epwe eppeti máló. Nge chómmóng me lein ar kewe sáfei a wor ewe poison lón itan mercury nge neman ina eú me lein ekkewe sáfei ra féri nge a fen efisi málóón ewe emperor.

Lón orun 500 ier ra ló, emén chón sái seni Spein itan Juan Ponce de León a sái seni Puerto Rico pwe epwe kútta eú chénúttu repwe ún me tútú lón pwe repwe chék sássáráfé. A tori Florida lón Merika, nge a máló fitu ier mwirin atun a maun ngeni chón ekkena fénú. Nge ese wor emén a kúna ena chénúttu.

Ekkewe Farao, emperor me chón sái, iir meinisin ra kútta alen ar repwe akkufu máló. Inaamwo ika sise tipeeú ngeni met ra féri nge kich meinisin sise esiita ar sótun kútta alen ar resap máló. Ren enletin, kich meinisin sia mochen sipwe chék mammanaw.

Pwata sia achocho le féri úkúkún ach tufich pwe sisap máló? Ewe Paipel a áweweei ewe popun. Iei met a apasa usun ewe Chón Férikich, Jiowa Kot: * “Meinisin mine Kot a föri a unusen mürina lon ar fansoun. Iwe, a pwal mwo nge atolonga ekiekin fansoun esemwüch lon letipen aramas.” (Än Salomon Afalafal 3:11) Sia mochen pwapwaiti lingen ewe fénúfan tori feilfeiló, esap chék lón úkúkún 80 ier are lap seni. (Kölfel 90:10) Ina enletin mochenin letipach.

Pwata Kot a atolonga “fansoun esemwüch” lón letipach? Itá ren an epwe eletipechoukich? Aapw. Ren enletin, Kot a pwonei pwe epwe wor fansoun epwe akkufu máló. Fán chómmóng ewe Paipel a apasa pwe máló epwe móróló me Kot a pwonei manaw esemuch.​—Ppii ewe pwóór,  “Pworacho Ngeni Máló.”

Iei met Jesus Kraist a pwisin affata: “Iei manau esemüch: Ar repwe silei en, ewe eman chök Kot mi let, repwe pwal silei Jesus Kraist, ewe ka tinato.” (Johannes 17:3) Ina popun, a wor ach ápilúkúlúk pwe máló epwe kkuf. Nge Jesus a apasa pwe Kot chék epwe tongeni akkufu máló fán itach.