1, 2. (a) Án ié apwúpwúlú epwe efisi pwapwa lón láng? (b) Ikkefa ekkewe kapas eis ra ppiitá?

 A WATTE ewe fansoun sia áeá le ammólnatá fán iten eú apwúpwúlú. Nge iei sipwe pwóróus usun eú apwúpwúlú mi kkóló aúchean, apwúpwúlúún emén king. Anchangei mwo! Ra fen ammólnatá fán iten ei apwúpwúlú úkúkún órun 2,000 ier. Iwe arapakkan chék, ewe mwán apwúpwúlú epwele apwúpwúlú ngeni ewe fin apwúpwúlú. Ekiseló chék, ewe imwen King epwe uroló ren nikáttik mi apwapwa me chókkewe mi nóm láng repwe eáni ei kél: “Ousipwe mwareiti Kot! Pun ach Samol, ewe Kot mi Unusen Manaman a nemenem. Ousipwe mweireir o fokun pwapwa, ousipwe mwareiti an tekia! Pun a war fansoun apwüpwülüen ewe Lam, nge pwülüan we, ewe fin apwüpwülü söfö, a püsin amol ngeni ewe rän.”​—Pwär. 19:6, 7.

² “Ewe Lam,” ina i Jesus Kraist, ewe an apwúpwúlú epwe efisi pwapwa lón láng. (Joh. 1:29) Ifa usun foutan lón ewe apwúpwúlú? Ié ewe fin apwúpwúlú me ifa usun a fen ammól ngeni ewe apwúpwúlú? Ineet epwe fis ewe apwúpwúlú? Ei apwúpwúlú epwe efisi pwapwa lón láng, nge chókkewe ra ápilúkúlúkún kúna manaw  esemuch wóón fénúfan repwe pwal fiti ena pwapwa? Sia mwétéres le mochen silei pélúwen ekkeei kapas eis, iwe sipwe sópweló ach káé Kölfel 45.

3, 4. (a) Met ewe soumak kélfel a apasa usun úfen ewe Mwán Apwúpwúlú úféúfen apwúpwúlú, me met a alapaaló an pwapwa? (b) Ié kewe “nöün ekewe king föpwül” me ewe “kiwiin,” chókkewe ra pwal fiti ewe Mwán Apwúpwúlú lón an pwapwa?

³ Álleani Kölfel 45:8, 9. Ewe mwán apwúpwúlú, Jesus Kraist, a úféúfólóng úfan úféúfen king fán iten apwúpwúlú. Úfan a pwokkus ren “pwonnen lö,” seni ekkewe irá mér me kasia, ekkeei mettóch ra pwal kapachelong lón masouen ewe lóón epit mi pin chón Israel ra áeá.​—Eks. 30:23-25.

⁴ Ewe nikáttik lón láng lón imwen ewe Mwán Apwúpwúlú a alapaaló an pwapwa lón ewe fansoun a arapakkan an we apwúpwúlú. Ewe “kiwiin,” weween kinikinin án Jiowa we mwicheich lón láng, kapachelong “nöün ekewe king föpwül,” weween ekkewe chónláng, ra pwal fiti lón an pwapwa. A mmen ámmeseik ewe méngúngú seni láng a apasa: “Ousipwe mweireir o fokun pwapwa . . . Pun a war fansoun apwüpwülüen ewe Lam”!

5. Ié na “pwülüen ewe Lam”?

⁵ Álleani Kölfel 45:10, 11. Sia fen silei ié ewe mwán apwúpwúlú, nge ié na ewe fin apwúpwúlú? Esap i wesewesen emén aramas, nge a liosuetá unusen chón ewe mwichefelin Chón Kraist mi kepit, nge Jesus i mékúren ena mwichefel. (Álleani Efisos 5:23, 24.) Iir repwe eti Kraist le nemenem lón an we Mwúún Messaia lón láng. (Luk. 12:32) Ekkena 144,000 Chón Kraist mi kepit ra “tapwela mürin ewe Lam ekis meinisin ia a feila ie.” (Pwär. 14:1-4) Ra wiliti “pwülüen ewe Lam,” me ra nónnóm ren lón leenian we láng.​—Pwär. 21:9; Joh. 14:2, 3.

6. Pwata ekkewe mi kepit ra iteni “nöün ewe king föpwül,” me pwata a toriir éúréúr ar repwe ‘manlükala aramaser’?

⁶ Ewe fin apwúpwúlú a iteni “nei föpwül” me pwal “nöün ewe king föpwül.” (Kölf. 45:13) Ié ei “king”? Jiowa a mwuuti ekkewe Chón Kraist mi kepit pwe repwe “nöün.” (Rom 8:15-17) Pokiten repwe wiliti ewe fin apwúpwúlú lón láng, a toriir ei éúréúr: “Kopwe manlükala aramasom me chon leimwen semom [lón pekin fituk].” Repwe afóta ekiekiir wóón “ekewe mettoch mi nom läng, nge sap ekewe mettoch mi nom ikei won fanüfan.”​—Kol. 3:1-4.

7. (a) Ifa usun Kraist a fen akkammolnatá ewe fin apwúpwúlú? (b) Met meefien ewe fin apwúpwúlú ngeni ewe epwele apwúpwúlú ngeni?

⁷ Lón ekkewe fitepúkú ier ra ló, Kraist a akkammolnatá ewe fin apwúpwúlú fán iten ewe apwúpwúlú lón láng. Aposel Paulus a áweweei pwe Kraist “a echeni mwichefel o fangala manauan fän itan. A föri ei pwe epwe apini mwichefel fän iten Kot, a limeti mwichefel ren koluk, iei an kapas, fän iten an epwe aütai mwichefel fän püsin itan lon unusen lingöchün, pwe esap wor tikitikipwülün are lemomon are och limengau, nge epwe pin o unusöch.” (Ef. 5:25-27) Iei met Paulus a ereni ekkewe Chón Kraist mi kepit lón Korint lóóm: “Üa lukomong womi, usun chök Kot a lukomong womi. Ämi oua wewe ngeni eman föpwül mi limelimöch, üa pwon pwe epwe pwülüeni eman chök mwän, iei i Kraist.” (2 Kor. 11:2) Ewe Mwán Apwúpwúlú, King Jesus Kraist, a aúcheani ‘liöchün’ ewe fin apwúpwúlú pokiten a fel ngeni Kot lón limeliméch me lón ewe napanap mi apwapwaai Kot. Ewe fin apwúpwúlú a mirititi pwe i an we “samol” me epwe “tütiu me mwan” pokiten epwele wiliti pwúlúwan.

8. Pwata a fich án ewe fin apwúpwúlú epwe “unusen ling”?

⁸ Álleani Kölfel 45:13, 14a. Ewe fin apwúpwúlú  a “unusen ling” fán iten ewe apwúpwúlú. Pwärätä 21:2, a erá pwe ewe fin apwúpwúlú a usun chék eú telinimw, ewe Jerusalem mi Fé, me “a tolong lon foutan pwe epwe apwüpwülü ngeni pwülüan.” Ei telinimw lón láng “a saramaram ren än Kot we ling” me a tittin “usun eföü fau aüchea itan jasper, a kurufat usun ewe fau itan kristal.” (Pwär. 21:10, 11) Ewe puken Pwärätä a áweweei lingemwararen ewe Jerusalem mi Fé. (Pwär. 21:18-21) Ina ewe popun ewe soumak kélfel a erá pwe ewe fin apwúpwúlú a “unusen ling”! A ina usun pún a fichiiti apwúpwúlúún ewe King lón láng.

9. Ié na “ewe king,” ra emmwenaaló ewe fin apwúpwúlú ren, me ifa usun ewe fin apwúpwúlú a foffout?

⁹ Ra emmwenaaló ewe fin apwúpwúlú ren ewe Mwán Apwúpwúlú, ewe Kingen ewe Mwúún Messaia. A fen akkammolnatá ena fin apwúpwúlú me limeti “ren koluk, iei an kapas” me a “pin o unusöch.” (Ef. 5:26, 27) Itá fouten ewe fin apwúpwúlú epwe pwal fichiiti ena rán. Iwe ina met a fis! Pún “üfan kewe ra tür seni terech kolt,” me repwe “emwenala i ren ewe king fän üfan mi sokopat önüan.” Fán iten apwúpwúlúún ewe Lam, “‘Kot a ngeni echö üf mi limöch, a pwechepwech o molupolup pwe epwe üföüf.’ (Ewe üf mi pwechepwech iei än ekewe chon pin föför mi pwüng.)”​—Pwär. 19:8.

10. Ineet epwe fis apwúpwúlúún ewe Lam?

¹⁰ Álleani Pwärätä 19:7. Ineet epwe fis apwúpwúlúún ewe Lam? Inaamwo ika ewe fin apwúpwúlú a fen “püsin amol” ngeni ewe ránin apwúpwúlú, nge minne ewe wokisin a apasa mwirin ese fósun ewe apwúpwúlú. Nge a ffat an áweweei met epwe fis lón sáingolóón kinikinin ewe riáfféú mi lapalap. (Pwär. 19:11-21) A itá wewe ngeni pwe ewe apwúpwúlú epwe fis me mwen án ewe King epwe unusen akkufaaló meinisin chón koputan kewe? Aapw. Ekkewe lángipwi lón puken Pwärätä rese átettelaatiw eú me eú ekkewe mettóch ren tettelin pwénútáár. Lón Kölfel 45, pwóróusen án ewe King apwúpwúlú a fis mwirin án ewe King, Jesus Kraist, a rietá néún we ketilas me feiló pwe epwe akkufaaló chón koputan kewe.​—Kölf. 45:3, 4.

11. Epwe ifa tettelin án Kraist epwe unusen akkufaaló chón koputan kewe?

¹¹ Ina minne, sia tongeni apasa pwe tettelin fisitáán ekkewe mettóch epwe iei usun: Akkomw, epwe fis kapwúngún ewe “fin lisowu mi iteföüla,” Papilon mi Lapalap, ewe mwicheichen lamalam chofona wóón unusen fénúfan. (Pwär. 17:1, 5, 16, 17; 19:1, 2) Mwirin, Kraist epwe apwénúetá án Kot kapwúng ngeni lusun án Satan ótót mi ngaw wóón fénúfan ren an epwe atareló lón ewe maunen Armaketon, “ewe rän mi lap än Kot ewe mi Unusen Manaman.” (Pwär. 16:14-16; 19:19-21) Sáingolóón, ewe Chón Maun me King epwe unusen akkufaaló chón koputan ren an oturalong Satan me néún kewe chónláng mi ngaw lón ewe pwang mi alóllóól. Epwe usun itá nge ra máló me resap chúen tongeni efeiengawa aramas.​—Pwär. 20:1-3.

12, 13. (a) Ineet epwe fis apwúpwúlúún ewe Lam? (b) Ié kewe lón láng repwe pwapwa ren apwúpwúlúún ewe Lam?

¹² Lón ekkeei ránin lesópwólóón, atun ekkewe Chón Kraist mi kepit ra máló, iwe ra manawsefál ngeni manaw lón láng. Mwirin katalóón ewe Papilon mi Lapalap, nge mwen ewe Armaketon, Jesus epwe emwichafengeni meinisin ekkewe 144,000 Chón Kraist mi kepit pwe repwe nónnóm ren lón láng. (1 Tes. 4:16, 17) Iwe mwirin Armaketon, epwe fis apwúpwúlúún ewe Lam. Epwele ifan me apwapwaan ena apwúpwúlú! Pwärätä 19:9 a erá: “Ra feiöch chokewe mi kö ngeni kametipen apwüpwülüen ewe Lam.” Enlet, repwe pwapwa ekkewe 144,000, ewe fin apwúpwúlú lón kapas áwewe. Me ewe Mwán Apwúpwúlú, ewe  King, epwe fókkun pwapwa an epwe nóm ren meinisin chienan kewe mi kepit lón láng, usun itá ra eti le ‘mongö o ün won an we chepel lon mwün.’ (Luk. 22:18, 28-30) Iwe nge, esap chék ewe Mwán Apwúpwúlú me pwúlúwan we repwe pwapwa.

¹³ Usun met sia fen pwóróus wóón me mwan, chókkewe mi nóm láng repwe eáni ei kél: “Ousipwe mweireir o fokun pwapwa, ousipwe mwareiti an [Jiowa] tekia! Pun a war fansoun apwüpwülüen ewe Lam, nge pwülüan we, ewe fin apwüpwülü söfö, a püsin amol ngeni ewe rän.” (Pwär. 19:6, 7) Nge, ifa usun néún Jiowa kewe chón angang wóón fénúfan? Repwe pwal fitiir lón ar pwapwa?

14. Ié ekkewe “föpwül” chienen ewe fin apwúpwúlú Kölfel 45 a fós usun?

¹⁴ Álleani Kölfel 45:12, 14b, 15. Ewe soufós Sekaraia a oesini pwe lón ewe fansoun sópwólóón, aramas wóón unusen fénúfan repwe pwapwa le chiechi ngeni ekkewe lusun mi kepit. A makkeei: “Lon ekana rän engol mwän seni ekewe mwü mi sokola ar kapas repwe amwöchü lepwülün üfen eman chon Juta o üra, ‘Kose mochen kopwe mwüt ngenikem pwe aipwe etikemi, pun äm aia rong pwe Kot a etikemi.’” (Sek. 8:23) Ekkeei “engol mwän” lón kapas áwewe, iir “ekewe aramasen Tirus” me “ekewe aramas mi fokun pisekisek” Kölfel 45:12 a fós usun. Ra uweato liffang ngeni ekkewe lusun mi kepit, ra cháchcháriir me kútta ar álillis pwe repwe angang ngeni Jiowa. Seni ewe ier 1935, ekkewe lusun mi kepit ra fen “aiti ngeni chomong aramas usun ar repwe föri mine a pwüng.” (Tan. 12:3) Ekkeei “engol mwän” iir mi tuppwél lón ar chiechi ngeni ekkewe mi kepit, ra fen elimeliméchúeló manawer seni meinisin fel mi chofona. Ina popun ra iteni “chienan  [ewe fin apwúpwúlú] kewe föpwül.” Ra fen fangóló manawer ngeni Jiowa me pwáraatá pwe iir néún ewe King Jesus Kraist chón angang mi tuppwél.

15. Ifa usun ekkewe “föpwül” ra angangfengen me ekkewe lusun mi kepit?

¹⁵ Ekkewe lusun mi kepit ra fókkun kilisou ngeni ekkewe “föpwül” ren ar álillis me tinikken le afalafala ewe “Pworausen Manau usun ewe Mwün Kot won unusen fanüfan.” (Mat. 24:14) Esap chék ewe “Ngünmifel me ewe Fin apwüpwülü söfö ra apasa, ‘Etto!’” nge chókkewe mi rongorong ra pwal apasa, “Etto!” (Pwär. 22:17) Ewer, ekkewe ‘ekoch sip’ ra rongorong án ekkewe mi kepit apasa “Etto!” me ra pwal fitiir lón ar apasa “Etto!” ngeni chón fénúfan.​—Joh. 10:16.

16. Menni feiéch Jiowa a ngeni ekkewe ekkóch siip?

¹⁶ Ekkewe mi kepit ra tongei chiener kewe, me ra pwapwa le silei pwe Jiowa, Semen ewe Mwán Apwúpwúlú, a efeiéchú ekkewe ekkóch siip wóón fénúfan pwe repwe fiti pwapwaan án ewe Lam apwúpwúlú. Paipel a fen oesini pwe repwe pwal emmwenaaló “chienan kewe föpwül . . . fän pwapwa o mweireir.” Ewer, ekkewe ekkóch siip, iir kewe repwe kúna manaw esemuch wóón fénúfan, repwe pwal fiti ewe pwapwa lupwen epwe fis án ewe Lam apwúpwúlú lón láng. Ewe puken Pwärätä a áweweei pwe chón ewe “mwich mi fokun chocho” ra “ütä me mwen ewe lenien motun king me ewe Lam.” Ra angang ngeni Jiowa wóón fénúfan lón kiánin lúkún ewe imwen felin Kot lón kapas monomon.​—Pwär. 7:9, 15.

17, 18. Ifa usun apwúpwúlúún ewe Lam a pwal atoto feiéch ngeni chókkewe repwe nóm lón ewe fénúfan sefé? Kraist epwe wiliti semen ié kewe atun an Nemenem Úkúkún Engeréú Ier?

¹⁷ Álleani Kölfel 45:16. Epwe lapóló pwapwaan ekkewe “föpwül,” chienen ewe fin apwúpwúlú lón láng lupwen repwe kúna pwe ewe apwúpwúlú a atoto feiéch ngeni ewe fénúfan sefé. Ewe King, Jesus Kraist epwe amanawasefáli an kewe “lewo” wóón fénúfan. Pokiten Kraist epwe amanaweretá, iwe repwe usun ‘nöün kewe mwän.’ (Joh. 5:25-29; Ipru 11:35) Ekkóch me lein ekkeei aramas, i epwe “awiseer pwe repwe nemenem won unusen fanüfan.” Ese mwáál, Kraist epwe pwal ewisa ekkóch ekkewe mwán mi ásimaw mi tuppwél lón mwichefel lón ach ei fansoun ar repwe wisen “nemenem” lón ewe fénúfan sefé.​—Ais. 32:1.

¹⁸ Atun án Kraist Nemenem Úkúkún Engeréú Ier, i epwe wiliti emén sam ngeni pwal ekkóch aramas. Ifa usun? Chókkewe mi lúkú án Jesus we méén kepich repwe kúna manaw esemuch wóón fénúfan. (Joh. 3:16) Ina minne, Jesus epwe wiliti ‘Semer mi nom tori feilfeilachök.’​—Ais. 9:6, 7.

19, 20. Ifa usun ekkeei pwóróus mi ámmeseik lón Kölfel 45 ra weneiti meinisin Chón Kraist mi enlet?

¹⁹ Álleani Kölfel 45:1, 17. Pwúngún pwe ekkewe pwóróus mi mak lón Kölfel 45 ra weneiti meinisin Chón Kraist. Ekkewe lusun mi kepit wóón fénúfan ra meseik pwe ekiseló chék repwe feitá láng me repwe chufengen me pwiir kewe me ewe Mwán Apwúpwúlú. A chúng letipen ekkewe ekkóch siip ar repwe akkonómu manawer fán nemenien ar we King mi ling me ra kilisou ren ewe feiéch ar repwe tongeni chiechi ngeni ekkewe mi kepit mi chúen nóm wóón fénúfan. Mwirin ewe apwúpwúlú, Kraist me chienan kewe sou nemenem, ewe fin apwúpwúlú, repwe atoto feiéch wachemwuk ngeni chón fénúfan.​—Pwär. 7:17; 21:1-4.

²⁰ Ach nennelói mwach ngeni pwénúetáán ewe “pworaus mi mürina” usun ewe Kingen Mwúún Messaia, ese pwal amwékútúkich ach sipwe ‘pwärala an iteföüla’? Amwo sipwe fiti chókkewe repwe mwareiti ewe King “tori feilfeilachök.”