1, 2. Met Jiowa a ereni Moses an epwe féri, me met Jiowa a alúkúlúkú ngeni?

 KA TONGENI anchangei ika epwe ifa meefiom ika kopwe útá mwen mesen ewe néúwisin mwú mi tekia seni meinisin wóón fénúfan me kopwe fós fán iten néún Jiowa kewe aramas? Neman kopwe aúrek, niwokkus, me kesap tongeni fós. Iwe, ifa usun kopwe ammólnatá minne kopwe apasa? Met kopwe féri pwe epwe wor manamanen óm kapas atun óm tupuni Kot?

² Ina met a fis ngeni Moses. Jiowa a ereni Moses, ewe mi “fokun tipetekison seni aramasen fanüfan meinisin,” pwe epwe tinaló i ren Farao an epwe angasaaló néún Kot kewe aramas seni ar riáfféú me slave lón Isip. (Num. 12:3) Minne a fis a pwáraatá pwe Farao i emén mwán mi lamalamtekia me ese sile súfél. (Eks. 5:1, 2) Iwe nge, Jiowa a mochen Moses epwe ló ereni Farao an epwe mut ngeni arapakkan úlúngát million néún kewe slave ar repwe ló seni ewe fénú! Iwe sia tongeni weweiti ika pwata Moses a ereni Jiowa: “Ngang iö pwe üpwe tongeni feila ren Farao o emwenawu ekewe aramasen Israel seni lon Isip?” Ese mwáál Moses a meefi pwe esap tufichin fós ngeni Farao. Nge Kot a alúkúlúkú ngeni pwe esap i chék epwe feiló, a ereni: “Ngang üpwe etuk.”​—Eks. 3:9-12.

3, 4. (a) Pwata Moses a niwokkus? (b) Pwata óm memmeef a tongeni léllé ngeni án Moses?

³ Pwata Moses a niwokkus? A niwokkus ika pwe Farao esap etiwa  are aúseling ngeni ewe emén a wisen tupuni Jiowa Kot. Moses a pwal niwokkus ika ekkewe aramasen Israel resap lúkú pwe Jiowa a ewisa ngeni an epwe emmweniirewu seni Isip. Iwe Moses a ereni Jiowa: “Nge ika resap mochen lüküei, resap pwal aüselinga aloi? Met üpwe föri ika repwe apasa, ‘Ewe Samol mi Lapalap esap pwä ngonuk?’”​—Eks. 3:15-18; 4:1.

⁴ Minne Jiowa a ereni Moses me minne a fis a tongeni áiti ngenikich eú lesen mi fókkun lamot. Pwúngún, neman esap wor eú atun kopwe útá mwen mesen emén néúwisin mwú mi péchékkúl an nemenem. Nge met, lón óm leenien afalafal, ka fen meefi pwe a weires óm kopwe fós ngeni aramas usun Kot me an we Mwú? Ika ina, iwe ekieki ika met ka tongeni káé seni minne a fis ngeni Moses.

5. Ifa ewe mettóch Jiowa a atufichi Moses le féri, iwe ifa usun ena mettóch a apworai i? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

⁵ Lupwen Moses a ereni Jiowa usun an niwokkus ren án aramas resap lúkú i, iwe, Kot a álisi pwe epwe mmólnetá ngeni met epwele fis. Ewe puken Ekistos a apasa: “Ewe Samol mi Lapalap a aisini [Moses], ‘Met na mi nom lepoum?’ Nge Moses a üra, ‘Efoch wok.’ Iwe, Kot a üreni, ‘Kopwe aturätiu ena wok lepwül.’ Iei mine a aturätiu. Iwe, a wiliti eman serepenit, nge Moses a sü seni. Mürin, ewe Samol mi Lapalap a kapas ngeni Moses, ‘Kopwe pworotiu o turufi wükün.’ Iei mine Moses a pworotiu o turufi, nge a wilisefäliti efoch wok me lepöün. Iwe, ewe Samol mi Lapalap a üreni, ‘Ren ei repwe lükü pwe ngang ewe Samol mi Lapalap . . . a pwä ngonuk.’” (Eks. 4:2-5) Ewer, Kot a waalong lepéún Moses met epwe ánnetatá pwe ewe pwóróus a uweato ren ekkewe aramas seni Jiowa. Ren án Kot manaman, ewe wok a wiliti emén serepenit! A ifan me alúkúlúkún ena pisekin ánnet pwe minne Moses a apasa a feito seni Jiowa me a fetál fán ékkúnéúan! Jiowa a ereni: “Kopwe angei ei wok pwe kopwe föri ekewe manaman ren.” (Eks. 4:17) Ren ena pisekin ánnet, Moses a feiló fán lúkúlúk me a tupuni ewe Kot mi enlet mwen mesen Farao me néún Kot kewe aramas.​—Eks. 4:29-31; 7:8-13.

6. (a) Lupwen sia fiti ewe angangen afalafal, met itá epwe nóm lón péúch, iwe pwata? (b) Áweweei ika pwata “än Kot kapas a manau” me ifa usun a “manaman.”

⁶ Lupwen sia áiti ngeni aramas ewe pwóróus seni Kot, met sia kan uwei lón péúch? A nóm rech ewe Paipel, me sia mmólnetá le néúnéú. Inaamwo ika me ren ekkóch aramas ewe Paipel ina chék eú puk mi múrinné, nge Jiowa a kan fóffós ngenikich me lón. (2 Pet. 1:21) A masou ren an kewe pwon usun met epwe fis atun an we Mwú epwe nemenem. Ina popun ewe aposel Paulus a tongeni makkeei: “Än Kot kapas a manau o manaman.” (Álleani Ipru 4:12.) Jiowa a kan akkangang fán iten pwénútáán an kewe pwon meinisin, iwe repwe unusen sópwéch. (Ais. 46:10; 55:11) Lupwen emén epwe mirititi ena mettóch usun án Jiowa we Kapas, minne a álleani lón Paipel epwe wor watteen manamanan lón manawan.

7. Ifa usun sipwe néúnéúfichi “än Kot kapas mi let fän pwüng”?

⁷ Jiowa a fen ngenikich an we Kapas mi manaw. Sia tongeni néúnéú le ánnetatá pwe met sia afalafala a feito seni I, me aramas ra tongeni lúkúlúk wóón. Ina popun mwirin án Paulus mak ngeni ekkewe chón Ipru, a pesei Timoty an epwe néúnéúfichi “än Kot kapas mi let fän pwüng.” (2 Tim. 2:15) Ifa usun sipwe pwal néúnéúfichi án Kot we Kapas? Ren ach sipwe filiéchú ekkewe wokisin sipwe álleaan ngeni aramas, ekkewe mi tongeni achchúngú letipen chón aúseling ngenikich. Ekkewe tract mi katowu lón ewe 2013 ra ffér lón ewe napanap epwe álisikich le féri ena.

8. Met emén chónemmweni ewe angangen afalafal a apasa usun ekkewe tract?

⁸ Meinisin ekkewe mineféén tract a chék léllé napanapen tettelin masouer. Ika sia káé ifa usun sipwe néúnéú eché me leir, iwe sia fen silei néúnéúr meinisin. Mi mecheres ach sipwe néúnéú ekkena tract? Emén chónemmweni angangen  afalafal lón Hawaii, a makkeei: “Ause fókkun tepereni pwe epwe iei úkúkún watteen álilliséchún ekkeei mineféén tract lón ewe angangen afalafal imw me imw me pwal afalafal lein chómmóng aramas.” A erá pwe napanapen makken ekkewe tract a amwékútú chómmóng aramas ar repwe uwawu meefier, iwe ina met a kan emmwen ngeni eú pwóróusfengen mi amwasangasang. A meefi pwe a ina usun pokiten ekkewe kapas eis me ekkewe fitu pélúwan mi mak wóór. Ese wor popun án ewe chón imw epwe lólilen ika epwe mwáál an pélúweni.

9, 10. (a) Ifa usun néúch kewe tract ra álisikich le néúnéú ewe Paipel? (b) Menni lein ekkewe tract ka néúnéú nge a fókkun uwaéch, iwe pwata?

⁹ Lón eché me eché ekkewe tract a wor ekkewe wokisin mi kefilitá ra fókkun fich ach sipwe álleaan ngeni chón imw. Áwewe chék, katol ewe tract itelapan Itá Riáfféú Epwe Úkúló? Ese lifilifil ika ewe chón imw epwe pélúweni ena kapas eis ren an erá “ewer,” “aapw,” are “neman,” nge kopwe suukaaló ewe tract me kopwe chék erá, “Iei met ewe Paipel a apasa.” Mwirin, álleani Pwärätä 21:3, 4.

¹⁰ Lupwen ka néúnéú ewe tract itelapan Met Óm Ekiek Usun ewe Paipel? ese lifilifil menni lein ekkewe úlúngát pélúwan mi mak wóón ewe tract ewe chón imw epwe filatá, nge kopwe suukaaló me erá, “Ewe Paipel a apasa pwe ‘ekewe Toropwe mi Pin meinisin ra pop seni . . . Kot.’” Ka pwal tongeni erá, “Ren enletin, esap chék ina met a mak. Iei sópwósópwólóón.” Mwirin, suuki noum Paipel, me álleani unusen masouen 2 Timoty 3:16, 17.

11, 12. (a) Ifa usun ka tongeni kúna pwapwa lón óm angangen afalafal? (b) Ifa usun ekkewe tract ra tongeni álisuk le ammólnatá met kopwe áiti ngeni emén mi mochen aúseling lupwen kopwe liwiniti?

¹¹ Óm kúna meefien ewe chón imw epwe álisuk le filatá ifa úkúkún masouen ewe tract oupwe pwóppwóróusfengen wóón. Nge ese lifilifil met meefien ewe chón imw, kopwe chék pwapwa pún ka anéúnéú ngeni ewe tract me álleaan ngeni mwaren eú are ruu wokisin seni án Kot Kapas lón ewe áeúin atun ka chuuri. Mwirin, kopwap liwiniti me sópweló ámi pwóppwóróusfengen.

¹² Lúkún péén eché me eché ekkewe tract a wor kapas eis me wokisin fán ewe itelap “Mettóch Kopwe Ekieki” oua tongeni pwóppwóróus wóón me ewe chón imw ika ka liwinsefáliti. Ewe tract itelapan Met Óm Ekiek Usun Mwachkkan? iei ewe kapas eis ka tongeni pwóróus ngeni ewe chón imw wóón ika ka liwiniti, “Ifa usun Kot epwe amúrinnéló ach ei fénúfan?” Ikkeei ekkewe wokisin ra nóm fán ena kapas eis: Mateus 6: 9, 10 me Taniel 2:44. Nge ren ewe tract itelapan Ekkewe mi Máló Repwe Tongeni Wesewesen Manawsefál? iei ewe kapas eis, “Pwata sia chinnapeló me máló?” me ikkeei ekkewe wokisin: Keneses 3:17-19 me Rom 5:12.

13. Áweweei ika ifa usun sipwe néúnéú ekkewe tract le poputá káé ngeni aramas.

¹³ Ekkewe tract ra ffér lón ewe napanap repwe álisikich le poputá káé ngeni aramas. Lupwen emén a scan ewe QR Code * lúkún péén ewe tract, iwe, epwe ppichitá ach we Web site me a tongeni kúna ekkóch pwóróus epwe luki letipan an epwe mochen káé ewe Paipel. Ekkewe tract ra pwal pesei chón állea ar repwe ppii ewe puk Pwóróus Allim seni Kot! me ra tichiki ika menni lesen lón mi weneiti. Áwewe chék, ewe tract itelapan Ié A Wesewesen Nemeni ei Fénúfan? a áiti ngenikich ach sipwe suuk ngeni lesen 5 lón ena puk. Ewe tract itelapan Met Epwe Efisi Pwapwaan Famili? a áiti ngenikich ach sipwe suuk ngeni lesen 9. Ekkewe tract ra ffér lón ewe napanap epwe álisikich le néúnéú ewe Paipel lupwen sia kerán chuuri emén me lupwen sia liwinsefáliti. Iwe, ach féri ena a tongeni álisikich le poputá káé ngeni pwal ekkóch aramas. Met ka pwal tongeni féri pwe kopwe néúnéúfichi án Kot Kapas lón óm angangen afalafal?

14, 15. Ifa usun ka tongeni áppirú Paulus lón óm angangen afalafal?

¹⁴ Lón án Paulus angangen afalafal, i a fókkun mochen weweiti ekiekin “chomong” aramas. (Álleani 1 Korint 9:19-23.) Pwata? I a fókkun mochen álisi “sokun aramas ese lifilifil,” kapachelong chón Jus me pwal ekkewe ekkóch ar repwe káé ewe enlet pwe repwe kúna manaw. (Föf. 20:21) Ifa usun sipwe áppirú Paulus atun ach ammólnatá minne sipwe áiti ngeni “aramas meinisin” lón ach leenien afalafal?​—1 Tim. 2:3, 4.

¹⁵ Iteiten maram lón Ach Angangen Afalafala ewe Mwú a kawor ekkóch afalafal. Kopwe sótuniir. Nge ika esap ina met ekkewe aramas lón óm leenien afalafal ra kan ekieki usun, kopwe ammólnatá pwal eú afalafal epwe achchúngú letiper. Ekieki usun aramasen wiliórum kewe me met ra kon aúreki usun. Iwe, filatá eú wokisin epwe weneiti ar we osukosuk. Nengeni ifa usun emén chónemmwen mi wisen sáifetál me pwúlúwan we ra néúnéúfichi ewe Paipel, a apasa: “Lap ngeni ekkewe aramas aua chuuriir lón ám leenien afalafal repwe mut ngenikem ám aupwe álleani eú wokisin ika mi mwoch ám afalafal me aua mwittir ereniir ewe popun aua chuuriir. Mwirin ám eáni ewe esin kapong aua kan eáni ngeni aramas fán néúm kewe Paipel mi fen suuk, aua álleani ewe wokisin.” Lón ekkewe parakraf mwirin ei a wor fitu pwóróus, kapas eis, me wokisin mi fen álilliséch ngeni ekkóch chón afalafal. Ka pwal tongeni sótuni lón leeniom we.

16. Áweweei ifa usun sia tongeni néúnéú Aisea 14:7 lón ewe angangen afalafal.

¹⁶ Ika ka nónnóm lón eú leeni ese wor kinamwe ie, neman kopwe eisini ewe chón imw: “Ka tongeni anchangei pwe lón mwach epwe iei usun pwóróusen fénúfan: ‘Iei unusen fanüfan a kinamwela, nge chon ra chietä köl fän pwapwa’? Ina met ewe Paipel a apasa lón Aisea 14:7. Iwe nge, Paipel a masou ren chómmóng án Kot pwon fán iten ewe fansoun mi kinamwe epwele war.” Mwirin, ereni pwe ka mochen álleaan ngeni eú me lein ekkena pwon mi nóm lón Paipel.

17. Ifa usun ka tongeni néúnéú Mateus 5:3 atun óm pwóppwóróus ngeni emén?

¹⁷ Lón leeniom we, mi weires ngeni chómmóng mwán ar repwe atufichi ar kewe famili? Ika ina, iwe ka tongeni poputááni óm pwóppwóróus ngeni emén ren óm apasa: “Fite úkúkún moni tolong a lamot emén mwán epwe angei pwe an famili epwe pwapwa?” Mwirin an pélúweni, ka pwal tongeni erá: “Chómmóng mwán a fen kon watte ar moni tolong lap seni ena, iwe nge ar kewe famili rese menemenéch. Iwe, met a wesewesen lamot ngeniir?” Mwirin, álleani Mateus  5:3 me ereni pwe ka mochen álisi le káé ewe Paipel.

18. Ifa usun kopwe néúnéú Jeremaia 29:11 le oururu ekkewe ekkóch?

¹⁸ Lón leeniom we, aramas ra riáfféú ren eú osukosuk mi fókkun chou a kerán fis? Ka tongeni poputááni óm afalafal ren óm apasa: “Ua chék feito rem pwe ua mochen oururuk. (Álleani Jeremaia 29:11.) Lón ei wokisin a wor ekkeei úlúngát mettóch Kot a mochen sipwe kúna. ‘Feiöch,’ ‘fansounöch,’ me ‘apilükülük.’ Esap pwe a mmen éch ach silei pwe i a mochen epwe múrinné nónnómun manawach? Nge ifa usun epwe tufich ena?” Mwirin, áiti ngeni eú lesen lón ewe puk Pwóróus Allim.

19. Áweweei ifa usun sia tongeni néúnéú Pwärätä 14:6, 7 le fós ngeni aramas mi aúcheani lamalam.

¹⁹ Ka nónnóm lón eú leeni aramasen lón ra kan aúcheani lamalam? Ika ina, iwe neman ka tongeni poputááni óm fós ngeni aramas ren óm erá: “Ika pwe emén chónláng a fós ngonuk, kopwe aúseling ngeni minne a apasa? (Álleani Pwärätä 14:6, 7.) Ifa ewe pwóróus mi lamot ewe chónláng a uwei? A erá pwe sipwe asamolu, are menniniiti, ewe emén ‘mi föri läng me fanüfan.’ Nge me reom, ifa usun sia tongeni pwáraatá pwe sia enletin menniniiti Kot?” Mwirin óm aúseling ngeni meefian, ereni óm kilisou me álleani Tuteronomi 6:2, a apasa: “Oupwe meniniti ewe Samol mi Lapalap ämi we Kot lon ränin manauemi meinisin ren ämi aleasochisi an kewe pwüüng me allük meinisin üa ngenikemi, pwe ränin manauemi repwe chomongola.” Iwe, ka tongeni sópweló ren óm erá: “A ffat pwe ach menniniiti Kot a wewe ngeni ach álleasochisi an kewe allúk. Nge chómmóng aramas rese silei eú allúk seni Kot mi fókkun lamot, ina ach sipwe tongei Kot ren unusen letipach.” Akkóta ineet kopwe liwin me pwóróus wóón ifa usun sia tongeni pwáraatá pwe sia tongei Kot.

20. (a) Ifa usun sia tongeni néúnéú Än Salomon Fos 30:4 le áiti ngeni emén iten Kot we? (b) A wor eú wokisin ka fen néúnéú nge a fókkun uwaéch?

²⁰ Ka tongeni poputááni óm pwóróus ngeni emén sáráfé ren óm apasa: “Ua mochen álleaan ngonuk eú wokisin mi eppiietá eú kapas eis mi fókkun aúchea. (Álleani Än Salomon Fos 30:4.) Ese wor emén aramas a tongeni féri ekkeei esin mettóch, iwe ese mwáál a weneiti ewe Chón Férikichetá. * Ifa usun sipwe silei ika ifa itan? Ua fókkun pwapwa le áiti ngonuk seni lón Paipel.”

21, 22. (a) Ifa usun eú wokisin sia filiéchú pwe sipwe néúnéú lón ach angangen afalafal a tongeni siwili manawen emén? (b) Met ka tipeppós le féri lón óm angangen afalafal?

²¹ Fán ekkóch, a fókkun tongeni kkúú letipen emén eú wokisin lón Paipel ka fen filiéchú pwe kopwe álleaan ngeni. Áwewe chék, lón Australia rúúemén Chón Pwáraatá ra fichifich wóón asamen emén fépwúl. Emén leir a eisini, “En mi silei iten Kot?” mwirin a álleani Kölfel 83:18. Ena fépwúl a erá, “Ua wesewesen máirú.” A pwal erá, “Mwirin ar ra ló, ua ssá wóón waai we ngeni eú leenien puk, towauan seni leimw 35 mwail, pwe upwe cheki ena it lón ekkewe ekkóch afféún Paipel me ppii lón dictionary. Pokiten ena, ua lúkúlúk pwe iten Kot Jiowa, iwe, ua pwal ekieki ika met sókkun pwóróus usaamwo pwal silei.” Ekiseló mwirin, neminna me ewe mwán a apwúpwúlú ngeni ra poputá le káé ewe Paipel, me ló, ló, ló, ra papatais.

²² Án Kot we Kapas a tongeni siwili manawen aramas. Ika emén a álleani Paipel, a tongeni ámááraatá an lúkúlúk wóón án Jiowa kewe pwon. Iwe, ena lúkú epwe amwékútú an epwe apwénúetá minne a káé. (Álleani 1 Tesalonika 2:13.) A fókkun manaman ewe pwóróus lón Paipel lap seni pwisin aloch. Ina minne, lón ach angangen afalafal mi lamot sipwe tipeppós le néúnéú án Kot we Kapas úkúkún ach tongeni. Pún a manaw!