1. Met ekkewe néúwisin lamalam ra féri lupwen a fis maun?

 ITÁ letipen Kot pwe Chón Kraist mi enlet repwe fiti maun me nieló aramas seni sókkópaten fénú? Lón ekkewe 100 ier ra ló, ina met chómmóng aramas mi pwisin eita ngeniir Chón Kraist ra fen féri fán chómmóng. Ekkewe chón Katolik ra nieló chón Katolik, me ekkewe chón Pirostan ra nieló chón Pirostan. Ekkewe néúwisin lamalamen Katolik me Pirostan ra pwal mwo nge efeiéchú néúr kewe soufiu me ar kewe pisekin maun. Iwe, lón ewe Oruuen Maunen Fénúfan ina met a fis me a fókkun chómmóng aramas ra ninniiló.

2, 3. Atun ewe Oruuen Maunen Fénúfan me ekkewe ekkóch osukosuk mwirin, met ekkewe Chón Pwáraatá Jiowa ra féri, me pwata?

² Met ekkewe Chón Pwáraatá Jiowa ra féri atun ena maun? Seni lóóm ra tipeppós, rese fiti mwékútúkútún maun. Met popun? Popun pún ra áppirú Jesus me álleasochisi áitian kewe. Jesus a erá: “Are oupwe echenifengenikemi, aramas meinisin repwe silei, pwe ämi nei chon kaiö.” (Joh. 13:35) Ra pwal chechchemeni met aposel Paulus a makkeei ngeni ekkewe Chón Kraist lón Korint me ra lefareni ewe kapasen emmwen mi feito seni.​—Álleani 2 Korint 10:3, 4.

 ³ Ekkewe Chón Kraist mi enlet ra fen káit me ren ewe Paipel, ina minne mwelien letiper ese mut ngeniir ar repwe káé are fiti mwékútúkútún maun. Pokiten ar féri ena, fite ngeréú Chón Pwáraatá Jiowa, kúkkún me watte, mwán me fefin ra kúna riáfféú mwáál. Chómmóng leir ra kúna riáfféú me lón ekkewe imwen fétek me leenien angataan chón kalapus. Fán nemenien ewe mwúún Nazi lón Tois, ekkóch ra pwal mwo nge ninniiló. Lón Iurop, inaamwo ika ekkewe Chón Pwáraatá ra nóm fán sókkópaten weires, nge ra chék sópweló le féri wiser le afalafala ewe kapas allim usun án Jiowa we Mwú. Ra tuppwél le féri ena lupwen ra nóm lón kalapus are atun ra eoló. * Lón ewe ier 1994, ekkewe Chón Pwáraatá rese pwal fiti ewe angangen arosaló ekkóch einang lón Rwanda. Rese pwal fiti ewe maun a fis lón ewe fénú mi piin iteni Yugoslavia.

4. Ifa meefien aramas lupwen ra kúna pwe Chón Pwáraatá Jiowa rese fiti mwékútúkútún maun?

⁴ Pokiten ekkewe Chón Pwáraatá Jiowa rese angolong lón mwékútúkútún maun, iwe chómmóng aramas wóón unusen fénúfan ra erá pwe Chón Pwáraatá ra wesewesen tongei Kot me chón órur, me iir Chón Kraist mi enlet. Nge a pwal wor ekkóch mettóch Chón Pwáraatá Jiowa ra féri lón ar fel ngeni Kot mi ánneta ngeni aramas pwe iir Chón Kraist mi enlet.

5. Ifa ewe siwil mi tori ekkewe popun Chón Kraist?

⁵ Seni lepoputáán án Jesus angangen afalafal a menlapei lamoten esilefeiliin ewe kapas allim usun án Kot we Mwú. A filatá ekkewe 12 chón káé ar repwe poputááni ewe angangen afalafal, ewe angang epwe chéúló wóón unusen fénúfan. Mwirin ena, Jesus a pwal asukula 70 * aramas. (Luk. 6:13; 10:1) Ra káit pwe repwe afalafala ngeni aramas ewe kapas allim, akkomw ngeni ekkewe chón Jus. Iwe mwirin, mi ámáirú pún néún Jesus kewe chón káé repwele uwei ena kapas allim ngeni ekkewe aramasen lúkún Israel, ekkewe rese sirkumsais. A ifa me watteen ena siwil mi tori néún Jesus kana chón káé chón Jus mi tinikken!​—Föf. 1:8.

6. Ifa usun Petrus a mirititi pwe Jiowa ese lifilifil aramas?

⁶ Kot a ereni aposel Petrus an epwe feiló ngeni imwen Kornelius, emén esap chón Jus ese sirkumsais. Mwirin, Petrus a mirititi pwe Kot ese lifilifil aramas. Kornelius me an we famili ra papatais. (Föf. 10:9-48) Seni ena fansoun, Petrus me meinisin néún Jesus kewe chón káé ra afalafal ngeni aramas seni fénú meinisin.

7, 8. Met án Jiowa we mwicheich a féri pwe epwe álisi aramas le rongorong ewe pwóróus allim? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

⁷ Lón ach ei fansoun, chókkewe mi wisen emmweni án Jiowa mwicheich ra tinikken le awatteeló ewe angangen afalafal me asukula aramas usun ewe kapas allim wóón unusen fénúfan. Ikenái, arapakkan walu million Chón Pwáraatá mi tinikken ra fókkun achocho le achéúfetálei ewe kapas allim lón lap seni 600 fósun fénúfan, me ena nampa a pwal lallapóló. Chón Pwáraatá Jiowa ra fókkun silleló ren ar angangen afalafal imw me imw me wóón al, me fán ekkóch ra áeá cheepel me waa le ékúna ngeni aramas ekkewe minen álillis seni Paipel.

⁸ A wor lap seni 2,900 chón afféú ra fen angei káit fán iten ewe angangen afféúni Paipel me ekkewe puk mi lóngólóng wóón Paipel. Rese chék afféúni lón ekkewe fós aramasen fénúfan ra fen rorrongorong me silei usun. Nge ra pwal afféúni lón ekkewe fitepúkú fósun fénúfan aramas rese mwo nge sissilei usun, nge fite million aramas ra eáni. Áwewe chék, lón Spein fite million chón Catalan ra fós lón fósun Catalan iteiten rán. Kukkuto chék, a  chómmóngóló aramas ra pwal poputá sefál le fós lón fósun Catalan lón ekkewe leeni iter Valencia, Alicante, Baleares, me Andorra. Ikenái, Chón Pwáraatá Jiowa ra féri ekkewe puk mi lóngólóng wóón Paipel lón fósun Catalan me a pwal wor ekkewe mwich mi fis lón ena fós mi achchúngú letipen chón Catalan.

9, 10. Met a pwáraatá pwe án Jiowa mwicheich a fókkun ekieki osupwangen aramas meinisin lón pekin lúkú?

⁹ Ei angangen afféúni ekkewe puk mi lóngólóng wóón Paipel me asukula aramas lón pwúkún ar fós a pwal fiffis lón chómmóng fénú. Áwewe chék, aramasen Mexico ra fós lón fósun Spein, nge a pwal wor chómmóng sókkópaten kúmiin aramas lón ena fénú ra eáni pwal ekkóch fós. Eú me leir fósun Maya. Ewe keangen ofesilap lón Mexico a onómu ewe kúmiin chón afféú lón fósun Maya lón kinikinin ewe fénú ia ra tongeni eáni me rongorong fósun Maya iteitan. Pwal eú, ewe fénú Nepal, a wor lap seni 29 million aramas lón, nge eú me lein ekkewe fós ra eáni, ina fósun Nepali. Mi wor 120 som fós aramas ra eáni lón ena fénú, nge ren lap seni 10 million aramas, pwúkún ar fós fósun Nepali, nge a pwal chómmóng ra sile me weweiti ena fós. Néúch kewe puk ra pwal katowu lón fósun Nepali.

¹⁰ Án Jiowa we mwicheich a álisatá ewe angangen afféwú puk wóón unusen fénúfan. Ena mettóch a pwáraatá pwe a fókkun alamota wisan we le afalafalafeili ewe kapas allim usun ewe Mwú. Fite fite million puk me taropwe ra fen einet ngeni aramas wóón unusen fénúfan nge ese kamé. A sópwósópwóló ei angang ren án ekkewe Chón Pwáraatá awora monien álillis, chókkewe mi álleasochisi án Jesus ei éúréúr, a apasa: “Oua angafatei . . . , oupwe pwal fangafat.”​—Mat. 10:8.

11, 12. Met meefien chómmóng aramas ren ewe angangen afalafal Chón Pwáraatá Jiowa ra féri wóón unusen fénúfan?

¹¹ Chón Pwáraatá Jiowa, iir ra fókkun achocho le apwénúetá wiser usun chón afalafal me asukula aramas. Ra fókkun lúkú pwe a nóm rer ewe enlet me ra pennúkúóló chómmóng mettóch pwe repwe afalafala ewe pwóróus allim ngeni aramas seni sókkópaten mwú me einang. Chómmóng ra fen ámecheresaaló nónnómun manawer, káé pwal eú fósun fénúfan, me ra etiwa lón manawer eérenien eú fénúen ekis pwe repwe fiti ei angang mi lamot. Ei angangen afalafal me asukula aramas mi fiffis wóón unusen fénúfan, iei pwal eú mettóch mi ánneta ngeni chómmóng aramas pwe Chón  Pwáraatá Jiowa, iir néún Jesus Kraist kewe chón káé mi enlet.

¹² Chón Pwáraatá Jiowa ra féri ekkena mettóch meinisin pokiten ra fókkun lúkúlúk pwe ra kúna ewe enlet. Nge pwal met a ánneta ngeni fite million aramas pwe a nóm ren Chón Pwáraatá Jiowa ewe enlet?​—Álleani Rom 14:17, 18.

13. Ifa usun Chón Pwáraatá Jiowa ra túmúnú liméchún ewe mwicheich?

¹³ Pwiich kewe ra apasa sókkópaten popun ra fókkun lúkú pwe a nóm rer ewe enlet. Iei meefien emén mi angang ngeni Jiowa ren fansoun langattam: “Chón Pwáraatá Jiowa ra fókkun túmúnúfichi liméchún án Jiowa we mwicheich, inaamwo ika epwe wewe ngeni án emén epwe kúna kapwúng, ese lifilifil ika i ié.” Ifa usun Chón Pwáraatá ra amwéchúnnúkú án Jiowa kewe allúk mi tekia? Ren ar fiti an kewe allúk lón Paipel me ewe leenien áppirú Jesus me néún kewe chón káé ra isetiw. Ina minne, chókúkkún chék ra katowu seni ewe mwichefelin Chón Kraist pokiten rese mochen etipeeúfengeni manawer me án Kot kewe allúk. Nge lap ngeni meinisin Chón Pwáraatá Jiowa ra akkamwéchú eú manaw mi liméch, kapachelong chókkewe ra piin eáni ewe sókkun manaw Jiowa ese pwapwaiti.​—Álleani 1 Korint 6:9-11.

14. Met chómmóng mi katowu ra féri, me met mwirilóón?

¹⁴ Ewe Paipel a fen allúkú ngeni Chón Kraist ar repwe atowu seni ewe mwichefel chókkewe rese mochen álleasochisi Kot. Iwe, met ekkena mi katowu ra féri? Fite ngeréú me leir ra fen aier seni ar féffér mi ngaw me tolongsefál lón ewe mwichefel. (Álleani 2 Korint 2:6-8.) Pokiten Chón Pwáraatá Jiowa ra akkamwéchú eú sókkun manaw mi liméch me pwúng me ren ewe Paipel, a limeliméch ewe mwichefel, iwe ra meefi núkúnúkéch pwe ra nóm fán án Jiowa chen. Chón Pwáraatá Jiowa ra fitipachei án Kot kewe allúk, rese usun chón ekkewe ekkóch lamalam ra chék fiti pwisin meefier ren met ra mochen féri. Ina eú mettóch a ánneta ngeni chómmóng aramas pwe a nóm ren Chón Pwáraatá Jiowa ewe enlet.

15. Ifa usun emén pwiich a lúkúlúk pwe a nóm ren ewe enlet?

¹⁵ Pwata ekkóch Chón Pwáraatá ra lúkú pwe ra kúna ewe enlet? Emén pwiich 50 som ierin a erá: “Seni lealúwéli, ua lúkú pwe meinisin minne ua lúkú a lóngólóng wóón úlúngát mettóch: (1) mi wor Kot; (2) ewe Paipel a mak fán emmwenien Kot; me (3) ikenái Kot a áeá me efeiéchú ewe mwichefelin Chón Kraist, ekkewe Chón Pwáraatá Jiowa. Seni lón ekkewe fitu ier ra ló, atun ai kákkáé, ua kan ekketittina ika pwe ekkena úlúngát mettóch ra wesewesen pwúng. Ekkewe pisekin ánnet fán iten ekkena mettóch ra chóchchómmóngóló iteiten ier, iwe a péppéchékúleló ai lúkú me núkúcharóló ai lúkúlúk pwe a nóm rech ewe enlet.”

16. Met a ánneta ngeni emén fefin Chón Kraist pwe a nóm ren ewe enlet?

 ¹⁶ Emén fefin Chón Kraist mi pwúpwúlú mi angang lón ewe ofesilap lón New York a uwawu meefian usun án Jiowa we mwicheich. A erá pwe ina chék ewe mwicheich a kan ekkesilefeili iten Jiowa we, ewe a mak arapakkan fán 7,000 lón ewe Paipel. Iei alon: “Ua sani ewe kapasen apéchékkúl lón 2 Kronika 16:9, a erá: ‘Jiowa a nenengeni unusen fanüfan, pwe epwe apöchöküla chokewe mi fang ngeni unusen letiper.’” A pwal erá: “Ewe enlet a áiti ngeniei ifa usun upwe eáni ewe sókkun letip mi unus ngeni Jiowa pwe epwe tongeni akkapéchékkúlaei. Ai ririéch ngeni, ina ewe mettóch mi fókkun aúchea seni meinisin. Me ua kilisou ren án Jesus awora ewe sile usun Kot, ewe mettóch a kan apéchékkúlaei.”

17. Pwata emén pwiich mi piin lúkú pwe ese wor Kot a lúkúlúk pwe a kúna ewe enlet?

¹⁷ Emén pwiich mi piin lúkú pwe ese wor Kot a erá: “Férien Kot kewe ra ánneta ngeniei pwe Kot a mochen aramas repwe pwapwaiti manaw, ina minne esap tongeni mut ngeni riáfféú an epwe chék sópwósópwóló tori feilfeiló. Pwal och, ei fénúfan a kan chék pwoppworoingawoló nge néún Jiowa kewe aramas ra péppéchékúleló lón ar lúkú, tittinikkeniló me lallapóló ar tong. A chék tongeni fis ei mettóch mi amwarar ren álillisin án Jiowa we manaman mi fel.”​—Álleani 1 Petrus 4:1-4.

18. Met meefiom ren minne pwiich kewe rúúemén mwán ra apasa?

¹⁸ Iei met pwal emén pwiich mwán mi fen angang ngeni Kot fansoun langattam a erá usun ekkewe popun a lúkú pwe mi enlet ewe pwóróus sia akkafalafala ngeni aramas: “Seni ai kákkáé Paipel lón ekkeei fite ier, a ánneta ngeniei pwe ekkewe Chón Pwáraatá ra fókkun achocho le fiti ewe leenien áppirú ewe popun mwichefelin Chón Kraist a isetiw. Lón ai sáifetál ngeni sókkópaten fénú wóón fénúfan, ua pwisin kúna pwe Chón Pwáraatá Jiowa wóón unusen fénúfan ra tipeeúfengen. Ewe enlet lón Paipel a fen atoto ngeniei pwapwa me ua meefi menemenéch.” Pwal emén pwiich mwán, ierin lap seni 60 a erá pwe án Chón Pwáraatá Jiowa lúkúlúk wóón Jesus Kraist ina met a ánneta ngeni pwe a kúna ewe enlet. A áweweei: “Sia káéfichi pwóróusen manawen Jesus me an we angangen afalafal me sia aúcheani an we leenien áppirú. Sia féri ekkewe siwil lón manawach pwe sipwe tongeni akkarap ngeni Kot me ren Jesus Kraist. Sia pwal mirititi pwe án Kraist we asorun méén kepich, ina alen ach sipwe kúna manaw. Me sia silei pwe a fen manawsefál seni máló. Mi wor chómmóng ra kúna án Jesus manawsefál, iwe ra tongeni pwáraatá pwe a wesewesen manawsefál.”​—Álleani 1 Korint 15:3-8.

19, 20. (a) Ifa ewe wis Paulus a menlapei ngeni ewe mwichefel lón Rom? (b) Kich Chón Pwáraatá Jiowa, ifa wisach we?

¹⁹ Kich Chón Kraist sia tongei aramas, iwe sisap amwéchú seniir ewe enlet mi aúchea a nóm rech. Paulus a áwewe ngeni pwiin kewe lón ewe mwichefelin Rom: “Are kopwe pwärätä ren awom pwe Jesus i ewe Samol o lükü lon lelukom pwe Kot a amanauasefäli seni mäla, kopwe küna manau. Pun sia lükü Jesus lon lelukach o küna pwüng me ren Kot, sia pwal pwärätä Jesus ren awach o küna manau ren.”​—Rom 10:9, 10.

²⁰ Kich Chón Pwáraatá Jiowa sia lúkú pwe a nóm rech ewe enlet me sia silei pwe wisach ach sipwe asukula aramas ewe pwóróus allim usun án Kot we Mwú. Ina minne, sipwe achocho le asukula aramas usun ewe Paipel me pwal áiti ngeniir pwe sia fókkun lúkú pwe a nóm rech ewe enlet ren napanapen ach manaweni manawach.