1, 2. Met popun Jesus a tongei Marta, nge met Marta a féri mi pwáraatá pwe i ese unuséch?

 MET óm ekiek usun fefinen Lasarus we itan Marta, i met sókkun aramas? Ewe Paipel a áiti ngenikich pwe Marta, i chiechien Jesus we me Jesus a echeni. Nge Jesus a pwal tongei me súféliti pwal ekkóch fefin me lúkún Marta. Áwewe chék, pwiin Marta we itan Maria, pwal i chiechien Jesus. A pwal tongei pwisin inan we Maria. (Joh. 11:5; 19:25-27) Iwe, met popun Jesus a tongei Marta?

² Jesus a tongei Marta pún i a kirekiréch, kisáseú me emén mi chófó le angang. Nge lap seni meinisin, Jesus a tongei pokiten a péchékkúl an lúkú. Marta a lúkú meinisin áitien Jesus kewe me ese wor an tipemwaramwar pwe i ewe Messaia mi pwonetiw. (Joh. 11:21-27) Nge Marta ese unuséch, a pwal mwáálliló usun chék kich meinisin. Áwewe chék, lupwen Jesus a chuuri lón imwan we, Marta a song ngeni pwiin we Maria me a ereni Jesus an epwe apwúngú. A erá: “Ai Samol, kosap ekieki pwe pwii a atamepichiei ren an likiti ngeniei ekei angang meinisin. Kopwe  üreni, pwe epwe alisiei.” (Álleani Lukas 10:38-42.) Pwata Marta a apasa ena, me met sia tongeni káé seni minne Jesus a apasa ngeni?

3, 4. Met Maria a filatá le féri nge Jesus a pwapwaiti, iwe met Marta a káé seni? (Ppii ewe sasing lepoputáán ei lesen.)

³ Jesus a kilisou ngeni Marta me Maria ren ar etiwa i lón imwer, me a mochen áeá ena fansoun an epwe áiti ngeniir ekkewe pwóróus mi enlet usun Kot. Mwittir chék Maria a móóttiw ren Jesus me “aüseling an afalafal.” A mochen alamota ena atun le káé chómmóng mettóch seni ewe Sense mi Lap. Marta a pwal tongeni filatá an epwe aúseling ngeni Jesus. Me ika ina, ese mwáál Jesus epwe fen apúnga i ren an mwo kaúló seni an angang me aúseling ngeni.

⁴ Nge Marta a ekieki chómmóng mettóch. A osukosuk le ammólnatá mwéngé mi fókkun múrinné fán iten Jesus me féri chómmóng angang pwe Jesus epwe kon kinamwe atun a nónnóm rer. Lupwen Marta a kúna pwe Maria ese álisi i, a song me ngúnúngúnúngaw ngeni Jesus. Jesus a silei pwe Marta a fókkun achocho le féri chómmóng angang, iwe fán kirekiréch, a ereni: “Marta, Marta, ka öürek o osukosuk ren chomong mettoch.” A pwal ereni pwe neman eú chék sókkun mwéngé mi naf. Mwirin Jesus a mwareiti Maria ren an aúselingéch ngeni. A erá: “Maria a filätä ewe mettoch mi aüchea, esap wor eman epwe angei seni.” Ese mwáál mwirin och fansoun Maria a ménúkaaló ewe mwéngé a áni lón ena atun, nge esap tongeni ménúki minne a káé seni Jesus me án Jesus mwareiti i. Lap seni 60 ier mwirin ena, aposel Johannes a makkeei: “Jesus a echeni Marta me pwiin we.” (Joh. 11:5) Ekkena kapas ra pwáraatá pwe Marta a etiwa án Jesus fénéú fán tong me a angang ngeni Jiowa fán tuppwél lón unusen manawan.

5. Pwata a ákkáeúin weires lón ei fansoun ach sipwe afóta ach ekiek wóón ekkewe mettóch mi kon lamot, me menni kapas eis sipwe pélúweni?

⁵ Sia mirititi pwe a wor chómmóng mettóch ikenái lap seni lóóm mi tongeni erikaló ach ekiek seni ach angang ngeni Jiowa. Ewe Watchtower minen September 15, 1958 a éúréúra pwiich kewe ar resap mut ngeni ekkewe mineféén mwesin me pwal ekkóch sókkun pisek ar repwe erikiireló seni ar angang ngeni Jiowa. Pwal mwo nge lón ena fansoun, usun itá a kawor mineféén mettóch iteiten rán. A chéúló puk mi lingéch, reitio, kachito, me TV. Ena Watchtower a erá pwe pokiten ewe fansoun sópwólóón a arapakkanoto, “ese mwáál ekkewe mettóch mi tongeni eriki ach ekiek epwe lapóló.” Lón ei fansoun a wor chómmóng mettóch ra tongeni erikikicheló lap seni me lóóm. Met sia tongeni féri pwe sipwe áppirúfichi Maria me nefotofot wóón ach fel ngeni Jiowa?

6. Ifa usun néún Jiowa aramas ra fen áeá ewe sile lón minen computer?

⁶ Néún Jiowa aramas ra fen áeá ewe sile lón minen computer fán iten kálisitáán ewe angangen afalafala ewe kapas allim. Áwewe chék, mwen me atun ewe Áeúin Maunen Fénúfan, ra fichi ewe kachito itan “Photo-Drama of Creation.” Ren ar néúnéú ekkewe sasing, me kachito mi mwoch mi sókkópat anúwan me fiti méngúngú, ra afalafal ngeni fite million aramas lón chómmóng fénú. Lesópwólóón ewe “Photo-Drama,” a áweweei usun ewe fansoun kinamwe lupwen Jesus Kraist epwe nemeni fénúfan. Mwirin, néún Jiowa aramas ra néúnéú reitio le aronga pwóróusen ewe Mwú ngeni fite  million aramas wóón unusen fénúfan. Ikenái, sia néúnéú ekkewe computer me áeá Internet pwe sipwe tori aramas ekis meinisin, pwal mwo nge lón ekkewe leeni mi fókkun towau.

7. (a) Pwata mi efeiengaw ach sipwe unusen áeá mettóchun ei fénúfan? (b) Met a lamot sipwe túmúnúkich seni?

⁷ Ewe Paipel a éúréúrakich ach sisap unusen áeá mettóchun ei fénúfan, áwewe chék ren ach áeá watteen ach fansoun fán iter. (Álleani 1 Korint 7:29-31.) Ekkóch me lein ekkena mettóch ese wor ngawer, nge ra tongeni asolapaaló watteen ach fansoun. Áwewe chék, neman sia pwapwaiti och angang, állea puk, katol TV, ló sitowa, ló kunou lón leeni mi amwarar, me kútta pwóróusen ekkewe computer me pisek ra kerán katowu. Chómmóng ra sani le text, e-mail, chat lón Internet, are cheki news me pwóróusen ekkewe urumwot. Nge ekkóch ra tongeni umwesiló le mochen féfféri ekkena mettóch. (SalAf. 3:1, 6) Ika sia áeá watteen fansoun fán iten mettóch ese lamot, eli esap chúen naf ach fansoun fán iten ewe mettóch mi lamot seni meinisin, ina ach fel ngeni Jiowa.​—Álleani Efisos 5:15-17.

8. Pwata a kon lamot ach sisap tongei mettóchun ei fénúfan?

⁸ Satan a fókkun achocho le lukiikich ach sipwe mocheniaiti mettóchun ei fénúfan me erikikich seni ach angang ngeni Jiowa. A féri ena lón fansoun ekkewe aposel me a fen alapaaló an achocho lón ei fansoun. (2 Tim. 4:10) Ina minne, mi lamot sipwe ekketittina meefiach usun mettóchun ei fénúfan me féri siwil ika mi lamot. Ewe Paipel a erenikich ach sisap tongei mettóchun ei fénúfan. Nge mi fen lamot sipwe túmúnú pwe ach tong ngeni Jiowa epwe péchékkúl. Ika sia féri ena, epwe lapóló ach mochen álleasochisi Jiowa me arap ngeni.​—1 Joh. 2:15-17.

9. Met Jesus a áiti ngeni néún kewe chón káé ar repwe nefotofot wóón, me ifa usun a isetiw eú leenien áppirú?

⁹ Fán kirekiréch, Jesus a áiti ngeni Marta an esap kon osukosuk ren chómmóng mettóch, iwe ina met a pwal áiti ngeni néún kewe chón káé. A peseer ar repwe nefotofot wóón ar angang ngeni Jiowa me an we Mwú. (Álleani Mateus 6:22, 33.) Jesus pwisin a isetiw eú leenien áppirú mi fókkun múrinné. Ese wor chómmóng pisekin,  ese wor imwan are fénúan.​—Luk. 9:58; 19:33-35.

10. Ifa ewe leenien áppirú mi múrinné Jesus a isetiw fán itach?

¹⁰ Jesus ese mut ngeni och mettóch an epwe erikaló i seni an we angangen afalafal. Áwewe chék, ekiseló chék mwirin an poputááni an angangen afalafal, eú pwiin aramas lón Kapernaum ra mochen an epwe mwo nómwotiw lón ar we telinimw. Nge met Jesus a féri? A nefotofot wóón wisan we. A apasa: “Üpwe fokun afalafala ewe Pworausen Manau usun Mwün Kot lon pwal ekoch telinimw, pun iei popun Kot a tinieito.” (Luk. 4:42-44) Jesus a fetál towau pwe epwe afalafala ewe kapas allim me asukula chómmóng aramas. I emén mwán mi unuséch nge a chúen meefi pekkus me a lamot an epwe asésé pokiten a kon angang weires.​—Luk. 8:23; Joh. 4:6.

11. Met Jesus a féri atun emén mwán a tingor an epwe álisi lón osukosuken an we famili? Ifa ewe lesen Jesus a áiti ngeni néún kewe chón káé?

¹¹ Lón pwal eú atun, lupwen Jesus a asukula néún kewe chón káé eú lesen mi lamot, emén mwán a fósólóng me apasa: “Sense, kose mochen kopwe üreni pwii pwe epwe ineti mettochum me won semem.” Jesus ese sótun pwákini án ena mwán na osukosuk lón an famili. I ese riki seni an asukula néún kewe chón káé. A mwo nge áeá ena atun le áiti ngeniir pwe ika ra nefotofot wóón ar repwe alapaaló pisekiir, iwe ra tongeni riki seni ar angang ngeni Kot.​—Luk. 12:13-15.

12, 13. (a) Met Jesus a féri pwe iwe ekkóch chón Krik lón Jerusalem ra ingeiti? (b) Met Jesus a féri lupwen Filip a tingorei an epwe chuuri ekkena chón Krik?

¹² Ekkewe sáingoon ránin manawen Jesus wóón fénúfan a mmen áweires. (Mat. 26:38; Joh. 12:27) A silei pwe epwe kúna watteen riáfféú me máló. A pwal silei pwe a chúen chómmóng mettóch epwe féri me mwen an epwe máló. Áwewe chék, lón Ráninfel, Nisan 9, Jesus a wawa emén aas me tolong lón Jerusalem. Ekkewe aramas ra etiwa i pwe ar King. (Luk. 19:38) Lón ewe rán mwirin, Jesus a pwora le asúoló seni lón ewe imwenfel ekkewe mwán mi tipemmóng mi soláái seni aramas néúr moni ren ar amémé pisek nge ra awattei liwinin.​—Luk. 19:45, 46.

¹³ Ekkóch chón Krik mi feito Jerusalem pwe repwe féri ewe Pasofer, ra kúna met Jesus a féri me ra ingeiti. Iwe, ra eisini aposel Filip ika ra tongeni chuuri Jesus. Nge Jesus ese ekiekin kútta aramas mi tongeni álisi me túmúnú seni chókkewe mi oputa i. A silei met a lamot seni ena. A chék ekkekieki met letipen Jiowa fán itan, ina an epwe eáni asor manawan. Ina popun, a áchema ngeni néún kewe chón káé pwe epwele máló nge mi lamot meinisin chón tapweló mwirin repwe pwal tipemecheres le fangóló manawer. Jesus a apasa: “Iö a echeni püsin manauan epwe pöüt seni, nge iö a oput püsin manauan lon ei fanüfan, manauan epwe chök nonom ngeni manau esemüch.” Nge Jesus a pwal pwonei pwe ‘Seman epwe asamolu’ néún kewe chón káé me fang ngeniir manaw esemuch. Filip a tongeni apwóróusa ei pwóróus mi apéchékkúl ngeni ekkena chón Krik.​—Joh. 12:20-26.

14. Inaamwo ika Jesus a akkomwa lón manawan ewe angangen afalafal, nge met a pwal túmúnú le féri?

¹⁴ Án Jesus ákkáeúin angang atun a nóm fénúfan ina ewe angangen afalafala ewe kapas allim. Inaamwo ika a kon nefótófót wóón ena angang nge esap chék ina met a féri. Áwewe chék, a fiti eú apwúpwúlú, ikewe a siwili ewe konik ngeni wain mi fókkun múrinné. (Joh. 2:2, 6-10) A pwal mwéngé lón imwen chiechian kewe me chókkewe mi  pwapwaiti ewe kapas allim. (Luk. 5:29; Joh. 12:2) Nge ewe mi lamot seni ekkena, Jesus a kan awora fansoun le iótek, ekilon me asésé.​—Mat. 14:23; Mark. 1:35; 6:31, 32.

15. Met Paulus a erá mi lamot Chón Kraist repwe féri, me ifa usun a isetiw eú leenien áppirú mi múrinné?

¹⁵ Aposel Paulus a apasa pwe ekkewe Chón Kraist ra usun chék chón ssá lón eú kitir mi ttam, nge ren ar repwe áwesaaló ewe kitir mi lamot repwe likitatiw mettóch mi tongeni ammanger are eppetiir. (Álleani Ipru 12:1.) Paulus a isetiw eú leenien áppirú mi múrinné. A tongeni an epwe pisekisek me iteféúló usun emén néúwisin lamalamen Jus, nge a likitaló ena angang me nefotofot wóón “mine a fokun mürina.” A angang weires lón ewe angangen afalafal, a sái ngeni chómmóng leeni, kapachelong Siria, Asia Minor, Masetonia, me Jutea. Paulus a ápilúkúlúkú ewe feiéchún manaw esemuch lón láng. A apasa: “Üa manlükala mine a nom lükisöküri, nge üa achocho ngeni ai üpwe tori mine a nom mwei. Iei mine üa säwenewen ngeni ewe sopolan ai üpwe angei ewe win.” (Fil. 1:10; 3:8, 13, 14) Paulus ese pwúpwúlú, me ena mettóch a álisi an epwe ‘fangala unusen manawan ngeni än ach Samol angang, nge esap rik seni.’​—1 Kor. 7:32-35.

16, 17. Inaamwo ika kich lipich are mi pwúpwúlú nge ifa usun sipwe áppirú Paulus? Ifa usun Mark me Claire ra áppirú Paulus?

¹⁶ Ekkóch néún Jiowa chón angang ikenái ra usun chék Paulus, ra filatá ar resap pwúpwúlú pwe repwe tongeni alapaaló ar angang ngeni Jiowa. (Mat. 19:11, 12) Fán chómmóng ekkewe lipich ese kon watte wiser lón famili epwe usun ekkewe mi pwúpwúlú a kan watte wiser. Nge ese lifilifil ika kich mi pwúpwúlú are sise, kich meinisin sia tongeni “likitätiu mettoch meinisin mi epetikich” mi tongeni erikikich seni ach angang ngeni Jiowa. Eli a lamot sipwe siwili ekkóch mettóch sia féfféri mi asolapaaló ach fansoun pwe sipwe tongeni alapaaló ach angang ngeni Jiowa.

¹⁷ Áwewe chék, Mark me Claire, iir ra mááritá lón ewe fénú itan Wales, ra poputá le pioneer lupwen ra sochungio seni sukul. Ra chúen sópweló le pioneer mwirin ar pwúpwúlú. Nge ra pwal mochen alapaaló ar angang ngeni Jiowa. Mark a áweweei: “Aua ámecheresaaló nónnómun manawem ren ám améméló imwem we mi wor úlúngát ruumwen annut lón me towu seni ám angangen moni part time pwe aupwe tufichin fiti ewe angangen kaú imw lón sókkópaten fénú.” Lón ekkewe 20 ier ra ló, ra sái ngeni sókkópaten leeni lón Afrika pwe repwe álillis lón angangen kaútáán ekkewe Leenien Mwich. Fán ekkóch a chék fókkun ekis néúr moni, nge Jiowa a kan túmúnúúr. Claire a erá: “Ám akkangang ngeni Jiowa iteiten rán a atoto ngenikem pwapwa wachemwuk. Aua kúnékún chómmóng chiechiem me ause osupwangen och mettóch. Ewe ekis mettóch aua fangóló ese akkarap ngeni ewe pwapwa a feito seni ám angang ngeni Jiowa full-time.” A pwal ina usun meefien chómmóng chón angang ngeni Jiowa full-time.

18. Ikkefa ekkewe kapas eis sia tongeni pwisin eisinikich?

¹⁸ Ka meefi pwe ka tongeni alapaaló óm pwapwa lón óm angang ngeni Jiowa? Mei wor ekkóch mettóch mi erikukóló seni ewe angang mi kon lamot? Ika ina, met ka tongeni féri? Eli ka tongeni ámúrinnééló napanapen óm állea me káé Paipel. Ewe lesen mwirin ei epwe áweweei ifa usun ka tongeni féri ena.