1. (a) Menni wis Kot a ewisa ngeni Atam? (b) Seni ena atun, ifa usun néún Kot aramas ra áeá ewe liffang, tufichin fós?

 JIOWA KOT a liffang ngeni aramas ar repwe tufichin fós. Lón ewe tánipiin Eten, Kot a ewisa ngeni Atam an epwe eita ekkewe man meinisin. Atam a eita emén me emén man ngeni ewe it mi fich ngeni. (Ken. 2:19, 20) Seni ena atun, néún Kot aramas ra áeá ena liffang, tufichin fós, le mwareiti Jiowa me apwóróusa ngeni aramas usun i. Lón ekkewe ier kukkuto chék, néún Kot aramas ra áeá ena liffang le afféúni ewe Paipel pwe chómmóng aramas repwe silei usun Jiowa.

2. (a) Menni kapasen emmwen ewe Kúmiin Chón Afféúni Paipel a fiti lón an angangen afféú? (b) Met sipwele káé lón ei lesen?

² Mi wor fitengeréú afféún ewe Paipel, nge ekkóch afféún ra pwúng lap seni pwal ekkóch. Ren an epwe pwúng afféún ewe Paipel, ewe Kúmiin Chón Afféúni ewe New World Translation a apwúngaló an epwe fiti ekkeei úlúngát kapasen emmwen: (1) Asamolu iten Kot we me eliwinalóng itan na lón pwúkútáán leenian me lón ewe popun makken Paipel. (Álleani Mateus 6:9.) (2) Ika mi tufich, afféúni ewe pwóróus me ren ewe popun mak ren ar afféúni eú  me eú kapasen lón. Nge ika ese tufich, afféúni wesewesen weween ewe pwóróus. (3) Áeá ewe sókkun fós mi mecheres le állea me weweiti. * (Álleani Nehemia 8:8, 12.) Ekkewe chón afféúni ewe New World Translation lón lap seni 130 fósun fénúfan ra fen fiti ekkena úlúngát kapasen emmwen. Lón ei lesen, sipwe káé ifa usun ekkeei kapasen emmwen ra weneiti ewe mineféén afféún New World Translation minen 2013 me weneiti an a afféú ngeni pwal ekkóch fós.

3, 4. (a) Ia sia tongeni kúna me ie ewe Tetragrammaton? (b) Met chómmóng chón afféúni Paipel ra féri ngeni iten Kot we?

³ Iten Kot a mak lón rúáánú mesen mak lón fósun Ipru, sia kan eita ngeni Tetragrammaton. Sia tongeni kúna ena Tetragrammaton me lón chómmóng kapiin ewe Paipel Tesin Ipru minen lóóm, áwewe chék ekkewe Dead Sea Scroll. Sia pwal tongeni kúna ena Tetragrammaton me lón ekkóch kapiin ewe Paipel itan Septuagint lón fósun Krik. Ekkóch ekkena kapi ra ffér 200 ier mwen Kraist me pwal ekkóch 100 ier mwirin Kraist. Chómmóng aramas ra mwaar lupwen ra kúna iten Kot we mi mak fán chómmóng lón ekkena kapiin Paipel minen lóóm.

⁴ A ffat pwe itá iten Kot we epwe nóm lón ewe Paipel. Nge chómmóng chón afféúni ewe Paipel rese waalong iten Kot lón. Áwewe chék, lón 1950 ewe New World Translation of the Christian Greek Scriptures a katowu, nge ruu chék ier mwirin lón 1952 a pwal katowu ewe afféún Paipel American Standard Version mi fférsefál. Ena afféún Paipel ese chúen féúni iten Kot we inaamwo ika ewe afféún akkomw minen 1901 mi féúni. Pwata ese chúen féúni? Pokiten ekkewe chón afféúni ra meefi pwe “ese fókkun fich” ar repwe waalong iten Kot we lón Paipel. Pwal ina met chómmóng chón afféúni ewe Paipel lón fósun Merika me pwal ekkewe ekkóch fósun fénúfan ra féri.

5. Pwata a lamot iten Kot we an epwe nóm lón Paipel?

⁵ Itá a wesewesen lamot án ekkewe chón afféúni Paipel repwe apachaalong iten Kot we lón Paipel? Ewer! Jiowa, ewe Sou Nemenemen Makken ewe Paipel, a mochen án aramas repwe silei itan. Mi lamot emén chón afféú mi múrinné epwe silei met ewe sou mak a mochen me epwe ina lóngólóngun minne epwe filatá le féri lón an we angangen afféú. A chómmóng wokisin mi pwáraatá lamoten iten Kot we me án aramas repwe asamolu. (Eks. 3:15; Kölf. 83:18; 148:13; Ais. 42:8; 43:10; Joh. 17:6, 26; Föf. 15:14) * Jiowa a pwal emmweni ekkewe chón makkeei Paipel ar repwe néúnéú itan we fán fitengeréú lón ekkewe kapiin Paipel minen lóóm lóóm. Isikiel 38:23, NW, a apasa: “Upwe fókkun átekiaeitá me epinieiló me féri pwe upwe silleló mwen mesen aramasen chómmóng mwú; me repwe fókkun silei pwe ngang Jiowa.” Iwe, lupwen ekkewe chón afféú ra télawu iten Kot we, ra pwáraatá pwe rese súféliti Jiowa.

6. Met popun ra apachaalong iten Kot we lón ekkewe wonu wokisin lón ewe mineféén afféún New World Translation?

⁶ Lón ei fansoun, a pwal chómmóngóló ekkewe pisekin ánnet mi pwáraatá lamoten ach sipwe néúnéú iten Kot we, Jiowa. Lón ewe mineféén afféún New World Translation minen 2013 a mak fán 7,216 iten Kot we. Weween a lapóló wóón wonu lap seni minne a mak lón ewe afféún Paipel akkomw mwen ena. Ra apachaalong iten Kot we lón nimu wokisin pokiten minne ra kúna me lón ekkewe Dead  Sea Scroll ekkewe sou káé usun Paipel ra kerán atowu. * Ikkeei ekkewe nimu wokisin, 1 Samuel 2:25; 6:3; 10:26; 23:14, 16. Nge ewe awonuen wokisin ra pwal apachaalong iten Kot we lón, ina Soukapwüng 19:18 pokiten minne ra kúna seni ar sópweló le ekketittina ekkewe kapiin Paipel minen lóóm lóóm.

7, 8. Met weween ewe it Jiowa?

⁷ Me ren ekkewe Chón Kraist mi enlet, a lamot ach sipwe weweiti unusen weween iten Kot we. Itan we a wewe ngeni “A Efisi An Epwe Wiliti.” * Me lóóm, ren ach sipwe áweweei weween iten Kot we, néúch kewe puk ra néúnéú Ekistos 3:14, NW, iei met a mak: “Ngang Upwe Wiliti Met Ua Filatá.” Ewe afféún New World Translation minen 1984 a áweweei pwe Jiowa a efisi an epwe pwisin wiliti met chék a filatá, pwe epwe apwénúetá an kewe pwon. * Iwe nge, ewe mineféén afféún Paipel New World Translation minen 2013 a áweweei: “Weween iten Jiowa we ese chék weneiti minne a filatá an epwe wiliti. A pwal kapachelong minne a féri pwe epwe fis ngeni férian kewe me pwénúetáán minne a tipeni.” (Pwal ppii ewe puk Minen Álillis fán Iten Káéén Paipel pekin taropwe 5.)

⁸ Jiowa a efisi án férian kewe repwe wiliti met chék a filatá ar repwe wiliti. Áwewe chék, Kot a féri pwe Noa epwe wiliti emén chón falei ewe waimw, Pesalel a wiliti emén mi angangéch le ffér pisek, Kition a wiliti emén soufiu mi lap, me Paulus a wiliti emén misineri. A watte weween iten Kot we me ren néún kewe aramas, ina ewe popun ewe Kúmiin Chón Afféúni ewe New World Translation a waalong iten Kot lón ei afféún Paipel.

9. Pwata ach mwicheich a fókkun alamota ei angangen afféúni ewe Paipel lón pwal ekkóch fósun fénúfan?

⁹ A chóchchómmóngóló ekkewe afféún Paipel ekkewe chón afféúni ra télawu iten Kot we seni. Iwe ra fen chék néúnéú ewe itelap “Samol” are iten ar kot lón pwisin fénúer. Iei eú me lein populapen án ewe Mwichen Soupwúngúpwúng meefi pwe a fókkun lamot pwe aramas mi eáni sókkópaten fós repwe néúni eú Paipel mi asamolu iten Kot we. (Álleani Malakai 3:16.) Iei, ekkewe afféún New World Translation mi asamolu iten Jiowa we ra kawor lón lap seni 130 fósun fénúfan.

10, 11. Ikkefa ekkóch áweiresin ewe angangen afféúni ewe New World Translation ngeni pwal ekkóch fósun fénúfan?

¹⁰ A wor ekkóch áweiresin ewe angangen afféúni ewe New World Translation fósun Merika ngeni pwal ekkóch fósun fénúfan. Áwewe chék, ewe afféún Paipel lón fósun Merika a néúnéú ewe kapasen Ipru “Sheol” lón Än Salomon Afalafal 9:10 me pwal ekkóch wokisin. Ekkewe ekkóch afféún Paipel lón fósun Merika ra kan pwal néúnéú ena kapas. Iwe nge, ekkewe chón afféúni Paipel lón chómmóng fós rese tongeni néúnéú ei kapas “Sheol” pokiten lap ngeni chón fénúer kewe rese silei ena kapasen Ipru. Ese mak lón néúr dictionary, nge pwal ekkóch ra mwo nge ekieki pwe “Sheol” ina iten eú leeni. Ren ekkeei popun, a mumutá ngeni ekkewe chón afféúni Paipel ar repwe néúnéú ewe kapas “Peias” fán iten ewe kapasen Ipru “Sheol” me ewe kapasen Krik “Hades.” Mi pwúng afféún ei me a fataffatéch.

¹¹ Ekkewe kapasen Ipru me Krik fán iten ewe kapas “soul” a pwal áweires an epwe afféú lón ekkóch fós. Lón ekkena fós, ewe kapas fán iten “soul” a kan wewe ngeni emén ngún are och mettóch mi towu seni emén lupwen a máló. Iwe, ren an esap wor  wewengaw, a mumutá ngeni ekkewe chón afféú ar repwe etittina eú me eú leeni ia a pwá ei kapas “soul” me siwili ngeni ewe kapas mi wesewesen wewe ngeni. Áwewe chék, ra tongeni siwili ngeni ekkeei kapas, “aramas,” “man,” are “manaw.” Ekkewe kapas ra tongeni wewe ngeni “soul” ra fen eiteitetiw lón ewe appendix lón ewe New World Translation of the Holy Scriptures​—With References. Lón ewe mineféén afféún ena Paipel ra waalong lón footnote pwal ekkóch pwóróus mi álilliséch fán iten ekkewe ekkóch kapas lón fósun Ipru me Krik pwe epwe mecheresiló ach álleani ekkewe wokisin me weweitiir.

12. Menni siwil a pwal fis lón ewe mineféén afféún New World Translation minen 2013?

¹² Ekkewe kapas eis seni ekkewe chón afféúni ewe Paipel lón sókkópaten fósun fénúfan ra pwáraaló ekkewe pwal ekkóch itiitin kapas lón Paipel aramas ra tongeni wewengaweiti. Ina minne, lón ewe September 2007 ewe Mwichen Soupwúngúpwúng a mutatá an epwe fférsefál ewe New World Translation lón fósun Merika. Atun ewe kúmiin chón afféú a féri ei angang, a etittina chómmóng kapas eis seni ekkena pwal ekkóch chón afféúni ewe Paipel. Ekkóch mwuten kapas lón fósun Merika ra fen minen lóóm, iwe ra siwili ngeni ekkewe kapas aramas ra kan nénnéúnéú lón ei fansoun. Iwe a mecheresiló án aramas álleani ekkewe wokisin me weweiti, nge a pwal pwúng afféún. Ewe angangen afféú mi fis kukkuto chék lón pwal ekkóch fós, a pwal álisi ena kúmi le ámúrinnééló ewe afféún Paipel New World Translation lón fósun Merika.​—SalF. 27:17.

13. Met meefien chómmóng aramas usun ewe mineféén afféún New World Translation minen 2013?

¹³ Met meefien aramas usun ewe mineféén afféún New World Translation lón fósun Merika? Chómmóng pwiich kewe ra tinaló néúr taropwe ngeni ewe ofesilapen Chón Pwáraatá Jiowa lón Brooklyn, New York mi pwáraatá ar kilisou. Chómmóng ra meefieni meefien emén pwiich, a erá: “Ewe Paipel a usun eú pwórun leenien pisek aúchea mi urourowu ren faú aúchea. Ai álleani án Jiowa kewe kapas mi fataffatéch seni ei Paipel minen 2013, a usun chék ai etittina unusen eféú me eféú faú aúchea me ingeiti anúwer, linger, me fataffatéchúr. Án Kot we Kapas mi mak lón kapas mi mecheres a álisiei le silefichi Jiowa, usun emén sam mi foropacheei atun a álleani ngeniei an kewe kapas mi ekinamweei.”

14, 15. Met meefien aramas usun ewe New World Translation mi afféú lón pwal ekkóch fós?

 ¹⁴ Me lúkún fósun Merika, ekkewe aramas mi eáni pwal ekkóch fós ra pwal pwáraatá ar kilisou ren ewe New World Translation. Iei meefien emén chinnap mwán seni Sofia lón Bulgaria usun ewe New World Translation lón fósun Bulgaria: “Ua fen álleani Paipel ren fite fite ier, nge iei ua kerán álleani eú afféún Paipel mi kon mecheres ai upwe weweiti me a achchúngú letipei.” Emén pwiich fefin seni Albania a pwal erá: “A ifa me ngingiéchún án Kot we Kapas lón fósun Albania! A ifa me watteen feiéchúch ren án Jiowa fós ngenikich lón pwisin ach fós!”

¹⁵ Lón chómmóng fénú, a mémmong Paipel me a weires án aramas repwe kúnékún. An wor néún emén Paipel ina eú watteen feiéch! Iei met eú pwóróus seni Rwanda a apasa: “Ren fite fite ier chómmóng aramas mi kákkáé Paipel ren pwiich kewe rese kon lien feffeitá pokiten ese wor néúr Paipel. Ese wor néúr moni le mééni ewe Paipel férien ekkóch lamalam. Fán chómmóng rese kon lien weweiti weween ekkóch wokisin, iwe ena mettóch a pwal ammanga ar feffeitá lón ar lúkú.” Lupwen a kawor ewe New World Translation lón fósun Rwanda, eú famili mi wor fémén teenage lón a apasa: “Aua wesewesen kilisou ngeni Jiowa me ewe chón angang mi alúkúlúk me tipachem ren ar awora ngenikem ei Paipel. Aua fókkun wéúngaw me ese wor néúm moni le mééni Paipel fán iten emén me emén chón ám famili. Nge iei ám meinisin a wor pwisin néúm Paipel. Ren ám aupwe pwáraatá ám kilisou ngeni Jiowa, aua álleafengen ewe Paipel iteiten rán.”

16, 17. (a) Met Jiowa a mochen fán iten néún kewe aramas? (b) Sipwe apposa letipach le féri met?

¹⁶ Ewe mineféén afféún New World Translation epwe pwal kawor lón pwal ekkóch fósun fénúfan lón mwachkkan. Satan a achocho le aúkatiw ei angang, nge sia silei pwe Jiowa a mochen án néún kewe aramas meinisin repwe aúseling lupwen a fós ngeniir lón eú sókkun fós mi fataffatéch me weweéch. (Álleani Aisea 30:21.) Ekiseló chék, “än chon fanüfan silei ewe Samol mi Lapalap epwe alolol usun chök alololun matau.”​—Ais. 11:9.

¹⁷ Amwo sipwe apposa letipach le alamota meinisin ekkewe liffang seni Jiowa me asamolu itan we. Mut ngeni Kot an epwe fós ngonuk me ren an we Kapas iteiten rán. A tongeni aúselingéch ngeni ach iótek meinisin. Ei pwóppwóróusfengen lefilach me Jiowa epwe álisikich le silefichi i me ach tong ngeni epwe chék péppéchékúleló.​—Joh. 17:3.