1-6. Ikkefa ekkewe sókkopaten napanapen afalafal Chón Pwáraatá Jiowa ra fiti?

 EMÉN fépwúl Chón Pwáraatá Jiowa lón Ghana itan Rebecca a soun afalafal lón an we sukul. A kan uwei ekkewe puk mi lóngólóng wóón Paipel lón an we pwotou. Atun an asésé, a kútta alen an epwe afalafal ngeni chienan kewe chón sukul. Iwe, a poputá le káé ngeni ekkóch me leir.

² Wóón ewe fénú Madagascar kkan ngeni éétiwen Afrika, rúúemén pioneer ra fetál úkúúkún 15 mwail fán pwichikkaren ewe akkar pwe repwe tori eú sóópw mi towaw. Me ikena ie, ra káé ngeni chókkewe mi sani minne sia afalafal ussun.

³ Ren án pwiich kewe lón Paraguay me chókkewe mi etto álillis ikkena seni 15 fénú repwe tikeri ekkewe aramas mi nóm ppen ewe chénúpupu lón Paraguay me Paraná, ra angangfengen le fala efóch waa mi wor imwen aramas wóón. Pokiten a watte ena waa, iwe engol me rúúemén ra tongeni nóm wóón. Iwe, ekkena chón afalafal mi tinikken ra tongeni achéúfetálei ewe pwóróus allim ngeni chókkewe mi nóm lón ekkena leeni mi weires án aramas repwe tikeri.

⁴ Chón Pwáraatá Jiowa lón Alaska ra alamotaéchú ar fansoun lón summer atun chómmóng tourist ra etto lón fénúer na. Lón summer, chómmóng aramas mi fiti ekkewe watteen siip seni sókkopaten fénú ra etto kukkunou Alaska. Pwiich kewe lón ena leeni ra nóm wóón ewe oroor me ra ékúna ngeni aramas néúch kewe puk lón sókkopaten fós. Lón chék pwal ena leeni, pwiich kana ra fiti sepelin pwe repwe tikeri ekkewe sóópw mi towaw me ra uwei ngeni ekkewe chón Aleut, Athabascan, Tsimshian, me Tlingit ewe pwóróus allim.

 ⁵ A wor án pwisin Larry, seni Texas, U.S.A. leenien afalafal, ina lón ewe leenien túmún chinnap, ikewe a nóm ie. Inaamwo iká a wawa wheelchair pokiten an ákseten, nge a chúen chék achocho le afalafal. A apwóróusa ngeniir pwóróusen án Kot we Mwú, me an lúkú pwe lón ewe ótót séfé epwe tongeni fetálsefál.—Ais. 35:5, 6.

⁶ Ren úkúúkún úlúngát rán, eú kúmiin Chón Pwáraatá Jiowa ra fiti efóch siip seni Mandalay ngeni ennefenin Myanmar pwe repwe fiti eú mwichelap. Pokiten ra fókkun mochen afalafal ngeni ekkewe pasisé, ra uwei néúch kewe puk. Iteitan án ena siip kaúló lón eú sóópw, pwiich kana mi tinikken ra tétiw me mwittir anéúnéú ngeni aramas néúch kewe puk. Atun ra afalafal, minefé pasisé ra tétá iwe atun chienach kana ra liwin, ra tongeni afalafal ngeni ekkewe minefé ra kerán tétá.

7. Ifa ussun Chón Pwáraatá Jiowa ra afalafala pwóróusen ewe Mwúún Kot, me met ra achocho ngeni?

⁷ Chón Pwáraatá Jiowa wóón unusen fénúfan ra tinikken le “unusen pwáraatá ussun ewe Mwúún Kot” ussun pwiich kana mi mak pwóróuseer mwan. (Féf. 28:23) Ra afalafal imw me imw, wóón al, mak taropwe, me wóón phone. Inaamwo iká ra fiti bus, fetál lón park, are asésé lón ar leenien angang, nge ra kútta alen ar repwe afalafal ussun Mwúún Kot. A sókkopat alen ach afalafal ngeni aramas, nge a chék léllé met sia achocho ngeni, ina ach afalafala ewe pwóróus allim ngeni aramas ia chék ra nóm ie.—Mat. 10:11.

8, 9. (a) Pwata a fókkun amwarar chéúfetálin ewe angangen afalafal? (b) Ifa ewe kapas eis a ppiitá, me met a lamot sipwe féri ren ach sipwe silei pélúwan?

⁸ En emén me lein ekkewe fite million Chón Pwáraatá Jiowa mi afalafala pwóróusen ewe Mwú lón lap seni 235 fénú? Iká ewer, iwe ka tongeni pwapwa pokiten ka álillis le achéúfetálei ewe kapas allim wóón unusen fénúfan! Minne néún Jiowa kewe aramas ra féri wóón unusen fénúfan a fókkun amwarar. Chón Pwáraatá Jiowa ra unusen afalafala pwóróusen ewe Mwúún Kot ngeni aramas meinisin, inaamwo iká ra kúna watteen eppet me weires, pwal mwo nge án mwúún aramas pinei ar angang me eriáfféwúr.

⁹ Ekieki mwo ei kapas eis, Pwata ewe angangen afalafal a chék lallapoló, inaamwo iká a wor chómmóng minen eppet me Setan a achocho le aúkúkichetiw? Ren ach sipwe pélúweni ena kapas eis, a lamot ach sipwe etittina fansoun ekkewe popun Chón Kraist. Ren enletin sia sópweeló ewe angang a poputá lón ar we fansoun.

10. Ifa ewe angang mi lamot seni meinisin me ren Jises, me met a silei ussun ena angang?

¹⁰ Ewe angang mi lamot seni meinisin Jises a féri wóón fénúfan, ina an afalafala pwóróusen ewe Mwúún Kot. A poputááni ewe mwichefelin Chón Kraist, me a sópweeló le féri ena angang. A piin erá: “Mi lamot úpwe pwal esilei ewe kapas allim ussun ewe Mwúún Kot ngeni ekkewe ekkóch telinimw, pún iei popun úa tiitiito.” (Luk 4:43) Jises a fen silei pwe ese tongeni pwisin áwesaaló ewe angang a poputááni. Me mwen chék epwele máló, a oesini pwe aramas repwe afalafalafeili pwóróusen Mwúún Kot we “ngeni mwú meinisin.” (Mark 13:10) Iwe nge, ifa ussun epwe fis, me ié kewe repwe féri?

11. Ifa ewe angang mi lamot Jises a ewisa ngeni néún kewe chón káé, me ifa ewe álillis mi kawor ngeniir pwe repwe apwénúetá ena wis?

¹¹ Mwirin án Jises máló me manawsefál, a pwá ngeni néún kewe chón káé me a ewisa ngeniir ei angang mi lamot: “Oupwe feiló me asukula aramasen mwú meinisin pwe repwe wiliiti chón tapwoto mwiri, me papataisiir lón iten ewe Sam me ewe Naw me ewe ngún mi fel. Oupwe asukuler pwe repwe álleasochisi meinisin ekkewe mettóch úa fen allúkú ngenikemi. Me nengeni! Úpwe nónnóm remi lón ekkewe rán meinisin tori sópwólóón ótóten ei fénúfan.” (Mat. 28:19, 20) Ekkewe kapas “úpwe nónnóm remi” a affata pwe Jises epwe álisi néún kana chón káé lón ewe angangen afalafala me asukula aramas. A lamot ngeniir ena álillis pokiten Jises a fen oesini pwe repwe “kúna koput seni aramasen ekkewe mwú meinisin.” (Mat. 24:9) Nge ra pwal tongeni lúkúlúk wóón pwal och álillis. Me mwen chék án Jises feitá láng, a ereniir pwe repwe angei álillis seni án Kot we ngún mi fel pwe repwe pwáraatá ussun “tori lesopwuchikin fénúfan.”—Féf. 1:8.

12. Ikkefa ekkewe kapas eis mi lamot ra ppiitá, me pwata a lamot ach sipwe silei pélúwer?

¹² Iei a ppiitá ekkóch kapas eis mi lamot: Ekkewe aposel me ekkewe popun Chón Kraist ra achocho úkúúkún ar tufich le álleasochisi án Jises allúk le afalafal? Itá ena kúkkún kúmiin Chón Kraist ra unusen pwáraatá pwóróusen ewe Mwú inaamwo iká ra kúna watteen riáfféúmwáál? Ra wesewesen angei álillis seni láng me án Kot we ngún mi fel atun ra achocho le álisi aramas le wiliiti néún Jiowa chón angang? Repwe pélú me lón ewe puken Féffér ekkena kapas eis me pwal ekkóch kapas eis mi riri ngeniir. A mmen lamot ach sipwe silei pélúwer. Pwata? Pún Jises a pwonei pwe ewe angang a ewisa ngeniir  ar repwe féri epwe sópwósópwoló “tori sópwólóón ótóten ei fénúfan.” Ina popun, a lamot Chón Kraist mi enlet meinisin, kapachelong oukich ekkewe mi nóm lón ekkeei ránin lesópwólóón sipwe álleasochisi án Jises allúk le afalafal. Iwe pokiten ena, sia mochen káé ekkewe pwóróusen uruwo mi mak lón ewe puken Féffér.

13, 14. (a) Ié a wisen makkeei ewe puken Féffér, me ifa ussun a angei ekkewe pwóróus lón? (b) Met masouen ewe puken Féffér?

¹³ Ié a wisen makkeei ewe puken Féffér? Ese pwá lón ei puk ién a wisen makkeei, nge ekkewe kapasen lepoputáán a affata pwe ewe chón makkeei ewe puken Luk, pwal ina i ewe chón makkeei ewe puken Féffér. (Luk 1:1-4; Féf. 1:1, 2) Ina popun, seni me lóóm aramas ra fen mirititi pwe Luk, emén “tokter mi áchengicheng” me sou uruwo mi lipwákéch, a makkeei ena puk. (Kol. 4:14) Ei puk a fósun minne a fis lón úkúúkún 28 ier, seni ewe ier 33 lupwen Jises a feitá láng tori ina epwe ewe ier 61 atun aposel Paul a kalapus Rom. Luk a nóm atun a fis chómmóng mettóch a makkeei ussur. Sia silei ena pokiten a apachaalong pwisin i atun a apwóróusa minne a fis lón puken Féffér. (Féf. 16:8-10; 20:5; 27:1) Luk a mochen makkeei met a wesewesen fis, ina popun neman a fós ngeni Paul, Parnapas, Filip me ekkóch me mwen an makkeei ei puk.

¹⁴ Met masouen ewe puken Féffér? Lón ewe puken Luk, a mak ussun met Jises a apasa me féri. Iwe nge, lón ewe puken Féffér, Luk a makkeei ussun minne chókkewe mi tapweló mwirin Jises ra apasa me féri. Ina minne, ewe puken Féffér a pwóróus ussun chókkewe mi féri eú angang mi amwarar, inaamwo iká aramas ra ekieki pwe chómmóng me leir “rese fiti sukul me iir chék aramas kisikis.” (Féf. 4:13) Ewer, ewe puk Luk a makkeei fán emmwenien Kot, a áiti ngenikich ifa ussun ewe mwichefelin Chón Kraist a poputá me ifa ussun a lallapoló. Ewe puken Féffér a áiti ngenikich ifa ussun ekkewe popun Chón Kraist ra afalafal ngeni aramas me met ra kan ekieki ussun ena angang. (Féf. 4:31; 5:42) A áweweei ifa ussun ewe ngún mi fel a álisiir le achéúfetálei ewe pwóróus allim. (Féf. 8:29, 39, 40; 13:1-3; 16:6; 18:24, 25) Ewe puken Féffér a ussun ekkewe pwal ekkóch puk lón Paipel le menlapei ifa ussun án Kot we Mwú fán nemenien Kraist epwe epinaaló iten Kot we. A pwal pwáári ifa ussun néún Jises kewe chón káé ra sópwéch le afalafala pwóróus allimen ewe Mwú inaamwo iká aramas ra oputer.—Féf. 8:12; 19:8; 28:30, 31.

15. Ifa ussun sipwe feiéch seni ach etittina ewe puken Féffér?

 ¹⁵ Ewer, a mmen ámmeseik ach etittina ewe puken Féffér pokiten epwe apéchékkúlatá ach lúkú! Iká sia ekiekifichi ussun tinikkenin me pworaan ekkena popun Chón Kraist lón ewe angangen afalafal lóóm, iwe epwe lapóló ach aúcheani ar achocho. Epwe wor ach mochen áppirú án chienach kana lóóm lúkú. Ena epwe álisikich le álleasochisi án Jises ei allúk le ‘feiló me asukula aramas . . . pwe repwe wiliiti chón tapwoto mwiri.’ Ei puk ka álleani iei a ffér pwe epwe álisuk le káéfichi ewe puken Féffér.

16. Ikkefa ekkewe úlúngát mettóch ei puk epwe álisikich wóón?

¹⁶ Ifa ewe popun an ffér ei puk? Ei puk epwe álisikich wóón ekkeei úlúngát mettóch: (1) epwe alúkúlúkúkich pwe Jiowa a áeá an we ngún mi fel le álisaatá ewe angangen afalafal me asukula aramas, (2) epwe alapaaló ach tinikken lón ewe angangen afalafal ren ach etittina pwóróusen ekkewe popun Chón Kraist, me (3) epwe alapaaló ach súféliti án Jiowa we mwicheich me chókkewe iir mi emmweni ewe angangen afalafal me ekkewe mwichefel wóón unusen fénúfan.

17, 18. Met masouen ei puk, me ikkefa ekkóch ekkewe minen álillis epwe tongeni álisikich lón ach pwisin káé?

¹⁷ Met masouen ei puk? A wor wanú kinikin lón ei puk me eú me eú ekkena kinikin a menlapei fitu sópwun seni ewe puken Féffér. Sisap etittina eú me eú ekkewe wokisin lón ewe puken Féffér, nge sipwe fen káé ussun ekkewe pwóróus mi mak lón me ifa ussun sia tongeni apwénúretá. Lepoputáán eú me eú sópwun, a wor och pwóróus mi  menlapei masouen ena sópwun me ewe wokisin ena sópwun a lóngólóng wóón.

¹⁸ A wor pwal ekkóch minen álillis lón ei puk epwe álilliséch ngonuk lón óm káé Paipel. Óm katol ekkewe sasing lón ei puk epwe álisuk le anchangei minne a mak lón ewe puken Féffér. A wor chómmóng pwóór mi áweweei pwal ekkóch pwóróus. Áwewe chék, a wor pwóróusen chókkewe lón Paipel sia tongeni áppirú ar lúkú. Me pwóróusen ekkóch leeni, minne a fis me lóóm, ekkóch éérenien lóóm, are pwal ekkóch aramas ra pwá lón ewe puken Féffér.

19. Ikkefa ekkewe kapas eis sipwe pwisin eisinikich fán ekkóch?

¹⁹ Ei puk epwe álisuk le enletin etittina óm angang ngeni Jiowa. Ese lifilifil ifa úkúúkún ttamen óm afalafala pwóróusen ewe Mwú, nge fán ekkóch a lamot óm kopwe kaúló me etittina met mi kon aúchea me reom me met meefiom ussun ewe angangen afalafal. (2 Kor. 13:5) Pwisin eisinuk ekkeei kapas eis: ‘Úa chúen meefi pwe mi atapwalapwal ewe angangen afalafal? (1 Kor. 7:29-31) Úa chúen úppós le afalafala ewe pwóróus allim fán tinikken? (1 Tes. 1:5, 6) Úa chúen achocho úkúúkún ái tufich le fiti ewe angangen afalafal me álisi aramas le wiliiti Chón Kraist?’—Kol. 3:23.

20, 21. Pwata a fókkun atapwalapwal wisach we le afalafal, me met sipwe tipeppós le féri?

²⁰ Sisap fókkun ménúki pwe ewe angang mi fókkun lamot a kewis ngenikich ach sipwe féri, ina ewe angangen afalafal me álisi aramas le wiliiti Chón Kraist. A lallapoló atapwalapwalen ach apwénúetá wisach na pokiten a kakkanoto ewe sópwólóón. A lamot aramas repwe silei iei met repwe féri pwe repwe manawewu seni ewe Armaketon. Sise silei iká fitemén, letiper a páengeni ar repwe etiwa ewe enlet repwe chúen etiwa ewe pwóróus allim. (Féf. 13:48) Nge wisach ach sipwe álisi chókkana me mwen an epwe serlupwan.—1 Tim. 4:16.

²¹ Iwe pokiten ena, a fókkun lamot ach sipwe áppirú ekkewe chón afalafal mi tinikken lón fansoun ekkewe aposel. Amwo óm káéfichi ei puk epwe álisuk le alapaaló óm tinikken me pwora le afalafal. Me amwo epwe lapóló óm úppós le sópweeló óm “unusen pwáraatá ussun ewe Mwúún Kot.”—Féf. 28:23.