1, 2. Ifa ewe manaman Piter me Jon ra féri kane ngeni asamalapen ewe imwenfel?

 A TTINEITI ewe mwichemmóngun aramas ttinen tuputiwen ewe akkar. Ekkewe chón Jus iir mi túppwél fengen me néún Kraist kewe chón káé ra tolong lón ewe imwenfel. Ekiseló mwirin epwele tori “ewe kulókun iótek.” a (Féf. 2:46; 3:1) Piter me Jon ra nóm lein ewe mwichemmóngun aramas me ra fetál ngeni asamalapen ewe imwenfel itan Echipwér. Ena leeni a fókkun akúrang pokiten a wor aramas ra fetálfeil me fóffósfengen, emén mwán mi pechemá a tingor néún moni. A lap seni 40 ierin me a pechemá seni chék leuputiwan.—Féf. 3:2; 4:22.

² Atun Piter me Jon ra kane ngeni ewe mwán, a tingorer moni. Ekkewe aposel ra kaúló, iwe ewe mwán a nennengeniir me a áneánei pwe repwe ngeni moni. Piter a ereni: “Ese wor nei silifer me kolt, nge met mi wor rei, úpwe ngonuk. Lón iten Jises Kraist ewe re Nasaret, kopwe fetál!” Anchangei úkúúkún máirúún ekkewe aramas atun Piter a angei péún ena mwán mi pechemá me a útá. Ina ewe ákkáeúin fansoun lón manawan an útá! (Féf. 3:6, 7) Ka tongeni anchangei án ena mwán netiwei pechen kana me sótun fetál? Esap pwata iwe a poputá le mwetemwet me mwareiti Kot fán léúwommóng!

3. Ifa ewe liffang mi amwarar ewe mwán mi chikar seni an pechemá me ewe mwichemmóngun aramas ra tongeni angei?

³ Ewe mwichemmóngun aramas ra fókkun pwapwa me ra ssá ngeni Piter me Jon lón ewe leeni itan Alen Salomon. Me ikkena ie, Jises a afalafal ngeni aramas me lóóm, nge iei Piter a áweweei  ngeni ekkena aramas pwata a tufich ena manaman. (Jon 10:23) A ngeni ekkewe aramas me ewe mwán mi kerán chikaretá eú liffang mi aúchea seni silifer are kolt. Ei liffang a múrinné seni án emén chikar seni eú semmwen. Ina ewe tufich le áier, kúna omusomusen ar kewe tipis, me wiliiti chón tapweló mwirin Jises Kraist, ewe Jiowa a seikaatá ngeni ewe wis “Samolun manaw.”—Féf. 3:15.

4. (a) Mwirin án Piter me Jon echikara emén mwán, met ekkewe aramas mi wor maner ra sótun féri? (b) Ikkefa ekkewe ruu kapas eis sipwe pélúweniir?

⁴ A ifa me amwararen ena rán! Piter a echikara emén mwán me iei a tongeni fetál. Me Piter a álisi fitengéréú aramas ar repwe weweiti letipen Kot pwe repwe tongeni apwapwaai. (Kol. 1:9, 10) Pwal och, pokiten minne a fis lón na ránin, ekkewe aramas mi wor maner, ra sótun akaúlóói néún Jises kewe chón káé mi túppwél seni ar apwénúetá án Jises allúk le afalafala pwóróusen ewe Mwú. (Féf. 1:8) Ekkena aramas mi wor maner ra ekieki pwe Piter me Jon iir “rese fiti sukul me iir chék aramas kisikis.” Nge met sia tongeni káé seni napanapen án ekkena rúúemén mwán afalafal ngeni ewe mwichemmóngun aramas? b (Féf. 4:13) Me ifa ussun sia tongeni áppirúúr me ekkewe pwal ekkóch chón káé atun ra likiitú fán riáfféúmwáál?

5. Met sia káé seni napanapen án Piter fós ngeni ewe mwichemmóngun aramas?

⁵ Piter me Jon ra fós ngeni ewe mwichemmóngun aramas. Me ra silei pwe ekkóch me leir eli ra fókkun mochen Jises epwe ninniiló. (Mark 15:8-15; Féf. 3:13-15) A ffat, pwe Piter a pwáári watteen pwora atun a erá pwe ewe mwán mi pechemá a chikar lón iten Jises. Fán pwora, Piter a pwáraaló ewe enlet. A affata ngeni ekkena aramas pwe ra kapachelong lón tipisin ninniilóón Jises. Nge Piter a silei pwe ekkena aramas rese “silei iká [Jises] wesewesen ié,” ina popun ese song rer. (Féf. 3:17) A kér ngeniir pwii me a fós ngeniir ussun pwóróus allimen ewe Mwú. Iká ra áier me lúkú Kraist, iwe ra tongeni kúna “ekkewe fansoun ngaseló” seni Jiowa. (Féf. 3:19) A pwal lamot ach sipwe pwora me tuwenewen atun sia esilei ngeni aramas warotoon án Kot kapwúng. Nge sisap arochongaw ngeniir are esiiter. Sipwe fen eáni ewe ekiek pwe chókkewe sia afalafaler ra tongeni wiliiti chienach Chón Kraist, me sipwe ussun Piter le ákkáeúin nefótófót wóón ekkewe pwóróus mi múrinné ussun ewe Mwúún Kot.

6. Ifa ussun Piter me Jon ra pwáári tipetekison?

 ⁶ Ekkewe aposel ra tipetekison. Rese erá pwe ra echikara ewe mwán ren pwisin ar tufich. Iei met Piter a ereni ewe mwichemmóngun aramas: “Pwata oua nennengenikem ussun itá nge ren pwisin ám manaman are ám angang ngeni Kot seni wenecharen letipem áúa féri án átei epwe fetál?” (Féf. 3:12) Piter me ekkewe pwal ekkóch aposel ra silei pwe sópwéchúr lón ewe angangen afalafal a lóngólóng wóón án Kot manaman nge esap seni pwisin tufichiir. Iwe pokiten ena, ra tipetekison me ra mochen án ekkewe aramas repwe mwareiti Jiowa me Jises.

7, 8. (a) Ifa ewe liffang sia tongeni awora ngeni aramas? (b) Ifa ussun ewe pwon ussun “liwinsefálin meinisin” a pwéppwénútá lón ach ei fansoun?

⁷ A pwal lamot ach sipwe tipetekison atun sia afalafal. Pwúngún, Kot ese atufichikich lón ei fansoun ach sipwe echikara aramas. Nge sia tongeni álisi aramas le ámááraatá ar lúkú Kot me Kraist me eáni ewe esin liffang Piter a awora ngeni ekkewe aramas, ina ewe tufich le kúna omusomusen ar kewe tipis me angei ourur seni Jiowa. Iteiten ier, fitepúkú ngeréú ra etiwa ena liffang me wiliiti néún Kraist chón káé mi papatais.

⁸ Sa silei pwe sia nóm lón ewe fansoun “liwinsefálin meinisin,” ewe Piter a fós ussun. Án Kot we Mwú a poputá le nemenem me láng lón ewe ier 1914 me a pwénúetá ekkewe oesini “Kot a fen apasa me ren awen néún kewe soufós mi pin me lóóm lóóm.” (Féf. 3:21; Kölf. 110:1-3; Tan. 4:16, 17) Ekiseló mwirin, Kraist a álisi néún kewe chón káé le eliwinisefáli fel mi enlet wóón fénúfan. Iwe pokiten ena, fite million aramas ra onómuur fán nemenien Mwúún Kot me ra fel ngeni Jiowa fán kinamwe me tipeeú. Ra pwilitawu ekkewe napanap me lóóm me ra “eáni ewe manaw mi fé mi ffér me ren met Kot a tipeni.” (Efi. 4:22-24) Chikaren ewe chón tingor mi pechemá me pwénútáán ei angang mi amwarar, a fis ren án Kot we ngún mi fel nge esap ren tufichin aramas. Sipwe ussun Piter me lipwákéch lón ach áeáéchú án Kot we Kapas le asukula aramas fán pwora. Me atun sia álisi emén le wiliiti néún Kraist chón káé, a fis ena pokiten án Kot manaman nge esap ren tufichich.

9-11. (a) Met ekkewe néúwisin Jus ra féri mwirin ar rong minne Piter me Jon ra erá? (b) Met ekkena aposel ra filaatá ar repwe féri?

⁹ Ewe mwichemmóngun aramas ra fókkun pwapwa me akúrang ren minne Piter a apasa me pokiten ewe mwán mi chikar a mwetemwet me mweireir fán léúwommóng. Ina popun, meilapen ewe imwenfel, ewe mi wisen túmúnú aramas lón ena leeni, me ekkewe souasor ra mwittir ssá  ngeniir pwe repwe etittina minne a fiffis. Ese mwáál, ekkena mwán iir Satusi, eú kúmien aramas mi wéúéch me mi wor maner lón pekin politics me ra achocho le efisi kinamwe lefiler me chón Rom. Iir ra oputa ekkewe ééreni ekkewe Farisi ra pinini, me rese pwal lúkú ewe manawsefál. c Ina popun, ra fókkun song atun ra kúna án Piter me Jon asukula aramas lón ewe imwenfel ussun án Jises manawsefál!

¹⁰ Ekkena chón oputer ra kalapuser me sorotáán ra etekinireló lón án chón Jus we kapwúng tekia. Ekkena sounemenem ra lúkú pwe ra tekia seni aramas me ekieki pwe Piter me Jon “rese fiti sukul me iir chék aramas kisikis” me ese wor ar pwúúng le asukula aramas lón ewe imwenfel. Rese sukul lón ekkewe sukulen lamalam mi iteféúló. Nge pokiten ra fós fán pwora me lúkúlúk iwe ekkewe soukapwúng ra osukosuk. Pwata Piter me Jon ra fókkun lipwákéch le fós? Eú popun, pokiten “ra piin fiffiti Jises.” (Féf. 4:13) Néúr na Masta a asukula aramas ussun emén mi wor an nemenem, me ese ussun ekkewe senseen allúk.—Mat. 7:28, 29.

¹¹ Chón ewe kapwúng tekia ra allúkú án ekkewe aposel repwe kaúló le afalafal. A fókkun watte manen ena kapwúng tekia. Fitu wiik mwen ena, atun Jises a útá mwer, iei met ra apwúngaló: “A fich ngeni an epwe máló.” (Mat. 26:59-66) Iwe nge, Piter me Jon rese pireir. Atun ra útá mwen mesen ekkeei mwán mi wéúéch, watte maner, me iir ra fiti sukul tekia, rese niwokkus le ereniir fán súfél: “Ikáámwo mi pwúng mwen mesen Kot án emén epwe aúseling ngenikemi lap seni an epwe aúseling ngeni Kot, oupwe pwisin apwúngaló. Nge ren ám, áúsapw tongeni úkútiw le kapas ussun ekkewe mettóch áúa kúna me rong.”—Féf. 4:19, 20.

12. Met epwe álisuk le alapaaló óm pwora me lúkú ewe enlet lón Paipel?

¹² Ka pwal tongeni pwáári ena esin pwora? Met meefiom atun ka tongeni afalafal ngeni chókkewe mi wéúéch, fiti sukul tekia, are watte maner lón leeniom we? Met kopwe féri iká chón óm famili, chienom kewe chón sukul, are chienom chón angang ra esiitok ren met ka lúkú? Ka niwokkus? Iká ewer, ka tongeni pworacho ngeni ekkena esin memmeef. Atun Jises a nóm wóón fénúfan, a asukula néún kewe aposel ifa ussun repwe penaatá minne ra lúkú fán lúkúlúk me súfél. (Mat. 10:11-18) Mwirin an manawsefál, a pwonei ngeni néún kewe chón káé pwe epwe sópweeló le nónnóm rer “lón ekkewe rán meinisin tori sópwólóón ótóten ei fénúfan.” (Mat. 28:20) Fán emmwenien Jises, “ewe chón angang mi túppwél me tipáchem” a asukulakich ifa ussun sipwe  penaatá minne sia lúkú. (Mat. 24:45-47; 1 Pit. 3:15) Sia angei ekkena emmwen lón ach kewe mwiich, áwewe chék ren ewe mwiich Manawach Chón Kraist me Ach Angangen Afalafal, me seni ekkewe puken álillisin Paipel, áwewe chék ren ewe lesen wóón jw.org “Kapas Eis mi Pélú Seni Paipel.” Ka néúnéúéchú ekkena minen álillis? Iká ewer, iwe epwe lapóló óm pwora me óm lúkú ewe enlet lón Paipel. Me, kopwe ussun ekkewe aposel, kesap mut ngeni och mettóch an epwe eppetuk seni óm fóffós ussun ekkewe pwóróus mi enlet me amwarar lón Paipel ka káé ussur.

13, 14. Atun aramas ra ú ngenikich, met sipwe féri me pwata?

¹³ Mwirin chék án Piter me Jon musowu, ra chufengen me chón ewe mwichefel. Iir meinisin, “ra chieppékútá le iótek ngeni Kot” fán iten pwora pwe repwe sópweeló le afalafal. (Féf. 4:24) Piter a fókkun silei pwe atun sia féri letipen Kot, sise tongeni lúkúlúk wóón pwisin ach tufich. Fitu wiik mwen ena, a lamalamtekia le ereni Jises ei: “Ikáámwo meinisin ekkewe ekkóch repwe chepetek ren met epwele fis ngonuk, ngang úsapw fókkun chepetek!” Iwe nge, ussun met Jises a fen oesini, Piter a mut ngeni an niwokkusiti aramas an epwe nemeni, me a amamesini chienan me néún we sense. Iwe nge, Piter a káé seni minne a mwáálliló wóón.—Mat. 26:33, 34, 69-75.

¹⁴ Iká ka mochen sópweeló le álleasochisi ewe allúk le afalafal ussun Kraist, iwe ese chék naf óm kopwe úppós le afalafal. Atun chón oputok ra sótun akaúlóói óm angang ngeni Jiowa are óm angangen afalafal, áppirú Piter me Jon. Iótek ngeni Jiowa fán iten péchékkúl. Kútta álillis seni chón óm we mwichefel. Ereni ekkewe mwán mi ásimaw me ekkewe pwal ekkóch mi ásimaw ussun ekkewe weires ka kúna. Atun ka silei pwe ekkewe ekkóch ra iótekuk, ena a tongeni apéchékkúlok.—Efi. 6:18; Jem. 5:16.

15. Pwóróusen ié kewe a tongeni apéchékkúlok iká ke úkútiw le afalafal ren och fansoun?

 ¹⁵ Iká ka tupuló ren ekkewe ekkóch me lóóm me úkútiw le afalafal ren och fansoun, kosap lichippúng. Chemeni, meinisin ekkewe aposel ra úkútiw le afalafal ren och fansoun mwirin málóón Jises, nge ra poputásefál le afalafal ekiseló mwirin. (Mat. 26:56; 28:10, 16-20) Kosap mut ngeni met ka mwáálliló wóón me lóóm an epwe elichippúnguk. Nge kopwe fen áeá minne ka káé le apéchékkúla ekkewe ekkóch.

16, 17. Met sia tongeni káé seni án néún Kraist kewe chón káé iótek lón Jerusalem?

¹⁶ Met sipwe ióteki atun chókkewe mi wor ar nemenem ra eriáfféúkich? Nengeni mwo pwe ekkewe aposel rese tingorei Jiowa an epwe túmúnúúr seni riáfféúmwáál. Ra chemeni alon Jises ei: “Iká ra eriáfféúei repwe pwal eriáfféwúkemi.” (Jon 15:20) Iwe, néún Kraist kewe chón káé mi túppwél ra tingorei Jiowa an epwe “áfánni” án chón ú ngeniir enniwer. (Féf. 4:29) Ekkena aposel ra silei pwe ar féri letipen Kot, ina ewe mettóch mi kon aúchea. Ra weweiti pwe ar kúna riáfféúmwáál ina pwénútáán oesini. Ra silei pwe Jises a fen áiti ngeniir ar repwe ióteki án mwúún Kot “epwe pwénúetá wóón fénúfan,” ese lifilifil met ekkewe sounemenemen fénúfan ra apasa.—Mat. 6:9, 10.

¹⁷ Ren án ekkewe chón káé repwe tongeni féri letipen Kot, ra iótek ngeni Jiowa: “Mut ngeni noum kewe slave ar repwe unusen pwora le apasa óm kapas.” Met Jiowa a mwittir féri mwirin? “A chechchech ewe leeni ra chufengen ie, me iir meinisin ra uroló ren ewe ngún mi fel me ra afalafala ewe kapasen Kot fán pwora.” (Féf. 4:29-31) Ese wor met a tongeni eppeti pwénútáán letipen Kot. (Ais. 55:11) Eli sia ekieki pwe esap tufich ena, pokiten neman a watte manen chón koputach kewe. Nge iká sia iótek ngeni Kot, iwe epwe awora ewe péchékkúl mi lamot pwe sipwe sópweeló le afalafal fán pwora.

18. Met chón ewe mwichefel lón Jerusalem ra álillisfengen wóón?

¹⁸ Chóchóón ewe mineféén mwichefel lón Jerusalem a tori lap seni 5,000. d Ikáámwo ekkena chón káé ra feito seni sókkopaten fénú, nge ra chúen eáni “eú letip me eú ekiek.” Ra unusen tipeeú lón eú chék ekiek pwal lón ar apwúngaló mettóch. (Féf. 4:32; 1 Kor. 1:10) Ekkewe chón káé ra tingorei Jiowa an epwe efeiéchú ar achocho. Nge ra féri pwal och mettóch. Ra apéchékkúlafengeni ar lúkú, me lón ekkewe atun mi lamot, ra álillisfengen lón pekin áion. (1 Jon 3:16-18) Áwewe chék, ewe chón káé Josef mi pwal iteni Parnapas me ren ekkewe aposel, a améméló fénúan me a ngeni ekkewe aposel ewe moni. Ra néúnéú ena moni fán iten ekkewe mineféén chón káé, iir seni fénú towaw, pwe repwe tongeni nómottam Jerusalem me alapaaló ar silei ussun ar mineféén lúkú.

19. Pwata Jiowa a nieló Ananaias me Safaira?

¹⁹ Eú pean pwúpwúlú iter Ananaias me Safaira ra pwal améméló eú fénú me ngeni ekkewe aposel ewe moni. Ra mochen ekkewe ekkóch repwe lúkú pwe ra ngeni ekkewe aposel meinisin méén ewe fénú, nge ra “opaaló och ewe méén.” (Féf. 5:2) Jiowa a nieló ena pean pwúpwúlú, esap pokiten úkúúkún ewe moni ra awora, nge a fókkun ngaw ewe popun ra fangoló ena moni. Ra “chofona, esap ngeni aramas, nge ngeni Kot.” (Féf. 5:4) Ananaias me Safaira ra ussun ekkewe mi likótuputup Jises a apwúngúúr, pwe ra chék kútta itéchúr seni aramas nge esap seni Kot.—Mat. 6:1-3.

20. Ikkefa ekkewe lesen sia káé seni ach fangafangéch ngeni Jiowa?

²⁰ Lón fansoun ekkewe aposel, ekkewe chón káé mi túppwél lón Jerusalem ra fókkun kisáséú. Lón ei fansoun, fite million Chón Pwáraatá Jiowa ra pwal kisáséú me ra eáni asor le álisaatá ewe angangen afalafal wóón unusen fénúfan. Ese wor emén a echchimwer le fangoló ar fansoun me néúr moni le álisaatá ei angang. Pwúngún, Jiowa ese mochen ach sipwe angang ngeni fán osenimu are echchimw. (2 Kor. 9:7) A lamot sipwe chechchemeni pwe met a aúchea me ren Jiowa, ina ewe popun sia asor néúch moni, nge esap úkúúkún met sia eáni asor. (Mark 12:41-44) Sise fókkun mochen ussun Ananaias me Safaira le angang ngeni Kot pwe sipwe kútta itéchúch me ren aramas are pokiten sipwe kúna feiéch. Nge amwo ach angang ngeni Jiowa epwe pop seni ach enletin tongei i me aramas ussun chék Piter, Jon, me Parnapas.—Mat. 22:37-40.