Anamasunzetxa a Bibilia ahizinddiyela wila nzina na Mulugu, nintonyihedhiwa na maletra manayi, ankuweliwa Tetragarama (יהוה), ninofwanyeya dila dhowakwana 7.000 Mmaleboni oroma a Ebrayiko. Mbwenyi attu enji anona wila Mmaleboni oroma a Egregu a Okristu kaninfwanyeyamo. Sabwa ya ejuwene maBibilia meena a Etxuwabo a masaka abono, agatapulelaga epaddi enkuweliwa Nipagano Niswa, kanlabihedha nzina ntti Yehova. Masiki akala anamatapulelayá anttukula epaddi ya Malebo a Ebrayiko vandha Tetragarama, awene kanikavo, ottiya ejo anlabihedha “Nabuya” ottiya nzina na Mulugu.

Otapuleliwa wa Bibilia wa Elabo Eswa wa Malebo Okoddela kafwarile ekalelo eji enkosa anamatapulela ena. Nona Bibilia oddu onolabihedha nzina Yehova dila dhowakwana 241 Mmaleboni a Egregu a Okristu. Mwa ogana okosa ejuwene, anamatapulelayá atanaleli mwaha esi minli dhamakamaka: (1) Malebo a Egregu aliwo masaka abano kahiyo abale alebiwe vamaromo-vene. Matxikwi na matxikwi a kopiya dha malebo dhiliwo masaka abano, dhikosiwe badhivirile sekulu bili mmalele olebiwa dholeba dhoroma. (2) Na ovira wa mudhidhi, kopiya eso dha malebo, mpaddi mwadha Tetragarama, muhitxinjiwa na nzu na Egregu Kýrios, nintapulela “Nabuya,” obe awene atapuleli afwaraga kopiya dhamalile ovenyihiwamo nzinana.

Nikuru na Anamatapulela a Bibilia wa Elabo Eswa nihona wila dhikalawo vizinddiyelo dhinlagiha wi Tetragarama wandha mmaleboni oroma a Egregu alebiwe na mada. Vizinddiyelodhá eso sisi:

• Makopiya a Malebo a Ebrayiko alabihedhiwa nsaka na Yezu vina nsaka na arumiwi, mmaleboni mwetemwene wanfwanyeyamo Tetragarama. Wale attu ang’onovi annaganyedha, mbwenyi ovano mufwanyeliwani kopiya dha Malebo a Ebrayiko a sekulu yoroma N.K. waddamela o Kumran, kawo mwaha wa waganyedha.

• Nsaka na Yezu vina na Arumiwi, Tetragarama wanfwanyeya vina mmaBibiliani a Malebo a Ebrayiko atapuleliwe na Egregu. Mwari mwa sekulu dhinjene, anamasunzetxa a Bibilia obuwela wi Tetragarama kafwanyeya mmaleboni a Septuaginta Grega, kuloga otapuleliwa wa Malebo a Ebrayiko. Vano, vari-vari va sekulu 20 anamasunzetxa a Bibilia ahiziwihiwa wi dhikalawo  pedaso dha malebo a wale vaddiddi dha Septuaginta Grega dhaligiwo nsaka na Yezu. Pedasodhá eso dha malebo, munofwanyeya nzina na Mulugu na mulebelo wa Ebrayiko. Dhahene mmasikuni a Yezu, nzina na Mulugu nanfwanyeya mmakopiyani a Malebo a Egregu. Vano sekulu yanonayi N.K., mmaleboni a makamakayá a Septuaginta Grega ninga Kodisi Vatikano na Kodisi Sinaitiku kamwafwanyeya nzina na Mulugu, oromana nivuru na Wita ofiyedha Malakiya (mwenemo mwafwanyeya nzina na Mulugu mmaleboni a wale vaddiddi, alebiwe na mada). Nona kaninaganyedha mwa oziwa wila nzina na Mulugu kaninfwanyeyamo mmaleboni akoyiwe oromana nsakanene ntto, abuwene ankuweliwa Nipagano Niswa obe Malebo a Egregu.

  Yezu ohiloga mwawoneya-mwene: “Miyo ddidha na nzina na Babaga.” Iyene vina ohoniha wi mabasa akosiye, okosile na “nzina na Baba.”

• Malebo a Egregu a Okristu anologa wi Yezu oromola nzina na Mulugu dila dhinji vina ohaziwiha attu ena. (Joau 17:6, 11, 12, 26) Yezu ohiloga dhahi amulobelelaga Mulugu: “Miyo ddidha na nzina na Babaga.” Iyene vina ohoniha wi mabasa akosiye, okosile na “nzina na Baba.”—Joau 5:43; 10:25.

• Vowila Malebo a Egregu a Okristu wenjedhedhiwa wa Malebo a Ebrayiko avudheleliwe na Mulugu, orimelamo wohijedheleya wa nzina Yehova ogahitatamula waganyedha. Vari-vari va sekulu yoroma N.K., namasunza Tiago wahawaddela anddimuwa o Jeruzalemi: “Simeau otapulelamo dhotedhene dhikosile Mulugu, wi ovano ohawubuwela attu a malogo meena, vina ohasakulamo ena wi akuweliwege na nzina naye.” (Merelo 15:14) Kugakalilewo mwaha wa Tiago ologa ejene kowiliwa kuwali muttu waziwa obe walabihedha nzina na Mulugu sekulu yoroma.

• Mmaleboni a Egregu a Okristu, nzina na Mulugu ninofwanyeyamo n’ekalelo yogwaddela. Va Ovuhulela 19:1, 3, 4, 6, nzina na Mulugu ninokosa epaddi ya nzu ntti “Aleluya,” nindha mwa nzu na Ebrayiko nintappulela “Mmuttittimihe Jah.” “Jah” ekalelo ya ogwaddela oleba nzina Yehova. Mazina menji alabihedhiwe Mmaleboni a Egregu a Okristu andha mu nzina na Mulugu. Txibarene, manivuru a opepesana anotapulela wi nzina ntti Yezu nintapulela “Yehova ddi Mvuni.”

• Dholeba dha wale dha Ayuda dhinowoniha wi Akristu a Ayuda anlabihedha nzina na Mulugu mmanivuruni mwawa. Tosefta, nili otaganyihiwa wa dholeba dha malamulo, nigomihiwe  mwari mwa yaka ya 300 N.K., ninloga dhahi mwaha wa dholeba dha Akristu dhaddumeyiwa na Masabuddu: “Manivuru a Anamuttaka vina manivuru a minim [txino Akristu àli Ayuda] awene [amwiddaniya] anoddumeya-wene. Mbwenyi awene kankalela oddumeyavi bahi vano anddumeya dhahene ninga mulani vamodha na dhipaddidhá dhinna Nzina na Mulugu.” Ninga munlogela miselu esi, Murabino Yosé, w’o Galileya okalilewo sekulu yanawili N.K. wahiloga wi masiku meena a vasumanani, “enofuneya ogwaddawo [enkala ninga enaddiwana malebo a okristu] vipaddi dhinna Nzina na Mulugu, vina okoya, ngamala oddumeya epaddi enhalawoyá.”

•   Anamasunzetxa Bibilia ena anorumela wi nzina na Mulugu txino nanfwanyeya Mmaleboni a Egregu a Okristu, dhipaddi mwaromoliwa Malebo a Ebrayiko. Mutxiddo mwa mwana mutoma “Tetragarama Munipaganoni Niswa,” mu The Anchor Bible Dictionary (Dicionário Bíblico Anchor) onloga: “Dhihikalawo vizinddiyelo dhinoniha wila Tetragarama, Nzina na Mulugu, Yahweh, nandha mu N[ipaganoni] N[iswa], dhipaddi dhing’onovi obe dhotedhene dhalogiwani mazu a N[ipagano] N[awale] mudhidhi walebiwa nipagano niswa vamaromo-vene.” Namasunzetxa George Howard ohiloga: “Vowi Tetragarama wanlebiwavi mmakopiyani a Bibilia wa Egregu [Septuaginta] dhakosa  epaddi ya Malebo a kapela yoroma, kahiyo yabure orumela wi anamaleba a N[ipagano] N[iswa] mudhidhi waromolani Malebo a “Ebrayiko” annikamo Tetragarama wafwanyeya mmaleboni abo.”

• Anamatapulela ottittimihiwetxa a Bibilia ahilabihedha nzina na Mulugu Mmaleboni a Egregu a Okristu. Ena mwa abuwene ahilabihedha nzina na Mulugu Otapuleliwa wa Bibilia wa Elabo Eswa ahinatti okalawo. Mabasa meena a anamatapulela abo baba anfwarela: A Literal Translation of the New Testament . . . From the Text of the Vatican Manuscript, wa Herman Heinfetter (1863); The Emphatic Diaglott, wa Benjamin Wilson (1864); The Epistles of Paul in Modern English, wa George Barker Stevens (1898); St. Paul’s Epistle to the Romans, wa W. G. Rutherford (1900); The New Testament Letters, wa J.W.C. Wand, Bisko w’o Londre (1946). Mwa wenjedhedha, omaromo wa sekulu 20, namatapulela w’o Espãnha Pablo Besson olabihedha nzina “Jehová” va Luka 2:15 na va Juda 14, vina ovaha ninga mukalelo mwina wa otapulela mwa wika nzina na Mulugu mmanotani okwaranya dila 100. Dhotapulela esi dhihinatti, maBibilia a Ebrayiko a Malebo a Egregu a Okristu a oromana sekulu 16 mpaka musogorho, alabihedha Tetragarama dhipaddi dhinji. Na elogelo ya Ealemau, nzina Yehova (obe otapuleliwa ninga mulani na Ebrayiko “Yahweh”) ninolabihedhiwa mMabibiliani  11 ottiyana, a Malebo a Egregu a Okristu, oku anamatapulela ena anayi ahenjedhedha nzina Yehova ekaga mwari mwa parenti, agamala oleba “Nabuya.” Ottiya ejo, Mabibilia meena okwaranya 70, a elogelo ya Ealemau, anolabihedha nzina na Mulugu mmanotani, obe mwari mwa miselu dhina dhivahilani.

• Mabibilia meena atapuleliwe okwaranya dhilogelo zana ahikana nzina na Mulugu Mmaleboni a Egregu a Okristu. Dhilogelo dhinji dha mw’Afrika, Amerika, Ázia, Europa, vina suwa dha o Pasifiko, dhinolabihedha nzina na Mulugu se makani. (Kang’ana lista  mmakukuni aba 1742 vina 1743.) Anamatapulela a maBibilia abo ahigana olabihedha nzina na Mulugu, sabwa ya mwaha dhakakene dhilogiwe mwenemwa. Mabibilia abo a Malebo a Egregu a Okristu, menayá atapuleliwe ovanenevi, ninga Bibilia na Erotumano (1999), onlabihedha “Jihova” dila 51 mwari mwa maversu 48, vina wa Ebataki (Toba) wa (1989) o Indonésia, onlabihedha “Jahowa” dila 110.

Mohaganyedha, ohikala mwaha dhebaribari dhinttukulela wiyihedha nzina na Mulugu, Yehova, mmiburoni mwalani Mmaleboni a Egregu a Okristu. Jijuwene ekosile anamatapulela a Otapuleliwa wa Bibilia wa Elabo Eswa. Awene anoriha venjene nzina na Mulugu, vina anowova ofudha elobo-txilobo yafwanyeya mmaleboni oroma.—Ovuhulela 22:18, 19.