A1
Gano dha Omutapulelana Bibilia
Omaromelo-wene Bibilia walebiwe na elogelo ya Ebrayiko, Eramayiko vina Egregu. Masaka abano Bibilia okalawo wotene obe mpaddi-mpaddi na dhilogelo dhowakwana 3.000. Vowi attu enjene animwengesa Bibilia masaka abano kannonelamo dhilogelo esi dhiromile olebiwana Bibilia, awene anomutamela Bibilia otapuleliwe n’ekalelo yokuluveleya. Gano gani dhinfwanyela ofwariwa agatapuleliwaga Bibilia, vina gano eso dhifwariwe dhavi mudhidhi wasasanyedhiwa Otapuleliwa wa Bibilia wa Elabo Eswa wa Malebo Okoddela?
Attu ena anubuwela wi otapuleliwa dhahene ninga mulani, nzu na nzu, nifwariwaga linya tti linya, egahakamihedha anamengesa owodha ononelamo mowakwana-mwene esile dhalogiwe na dhilogelo dhiromile olebiwana Bibiliayá. Vano ejoyá dila dhina kinwodheya. Ndhoweni noneni mwaha dhing’onovi:
-
Kadhiwo dhilogelo bili dhinna gramatika, vokabulariyu wakakene vina dhinsasanyedha ddimadhá n’ekalelo yakakene. Namasunziha dhahi wa Ebrayiko S. R. Driver, ohileba wila dhilogelo “kadhinttiyana bahi gramatika vina oroma wa mazuyá, mbwenyi . . . mukalelo onsasanyedhiwa ddimadhá onottiyana vina.” Mukalelo wa wubuwela, elogelo ji elogelo onottiyana na yina. “Nona,” Namasunziha Driver, onologavi “kadda elogelo enosasanyedha makani mottiyana na yina.”
-
Masaka abano kayiwo elogelo enna vokabulariyu, gramatika onligana na elegelo ya Ebrayiko, Eramayiko vina Egregu dhilebiwena Bibilia vamaromo. Dhahene otapulela nzu na nzu egahirutxiha ononeliwamo, obe egahivaha monelo ohili obuwene.
-
Mowiwanana na ejile enlogiwa mmakaninimwá, nzu nimodha ninotapulela dhilobo dhottiyana.
Namatapulela txino onowodha otapulela dhipaddi dha malebo dhahene ninga mwalebeliwani vamaromo, mbwenyi enofuneya okalela txenjewa.
Koona dhotagiha dhinoniha wila otapulela nifwariwaga nzu na nzu onodha ovaha monelo ohili obuwene:
-
Malebo anolabihedha nzu “ogona” vina “ogonelavo” addagana ogona wa tturho vina ogona mukwani. (Mateu 28:13; Merelo 7:60) Akala mazuyá anlogiwa mmakanini aniwanana na okwa, anamatapulela a Bibilia anolabihedha mazu ninga “ogona mukwani,” ejo enowakamihedha anamengesa a masaka abano ohizuzuma.—1 Korinto 7:39; 1 Tesalónika 4:13; 2 Pedro 3:4.
-
Va Éfezo 4:14 murumiwi Paulo ohilabihedha mazu a emariha yawale, mazuyá kotapuleliwa ninga mwalebeliwani, agakalile dhahi “ojogar na dadu dha attu.” Mazu aba anlogiwana elemelelo ya oswagela mujoguni dhakosiwa na dadu. Mwa dhilogelo dhinji dha masaka abano, kotapuleliwa ninga mwalebeliwani, kiganoneleyimo. Otapulela mazu aba ninga “oswaga wa attu” mukalelo wapama wa ononihedhamo makaniyá.
-
Va Roma 12:11, mazu a Egregu alivo agatapuleliwa ninga mwalebeliwani annoneleyamo ninga “muya onila.” Mbwenyi mazu aba agatapuleliwa na Etxuwabo, kanvaha monelo wafuneya va nleboniva.
-
Va Diskursuni yaye ya Vamwagoni, Yezu olabihedha dila dhinjene mazu antapuleliwa dhahi “Orelihiwa ba ayelegi omuyani.” (Mateu 5:3, Versão Rei Jaime) Mbwenyi mwa dhilogelo dhinjidhene, otapulela mazu aba ninga mwalebeliwani vamaromo, kinnoneleyamo pama. Mwa mpaddi mwina, mazu aba kotapuleliwamo ninga mwalebeliwani agahidha ononeleyamo wi “ayelegi omuyani,” anaddiwana attu ahili pama muyubuweloni, ahinna guru vina ahinwodha ogana yokosa. Vano Yezu kaasunziha wila wagalala wa attu ondha mwa wakwanihedha dhofuna dhawa dhomaningoni, mbwenyi ondha mwa ononelamo wi anofuna osogorheliwa na Mulugu. (Luka 6:20) Dhahene, otapulela mazu aba dhahi “abale anziwa wi anofuna omuziwa Mulugu,” obe “abale anziwa wi anonfuna Mulugu” onovaha monelo wowakwana onnonihedhamo yafuna ologa mazu aba.—Mateu 5:3; Bíblia Facíl de Ler.
Nigatanalela mwaha esi ninowona wila omutapulela Bibilia kahiyo bahi ottukula mazu a elogelo elebiwiyena vamaromo, butapulela na elogelo yina na mukalelo wakakene. Namatapulela
onofwanyela olabihedha malago wi asakule mazu na elogelo yaye, anatapulele monelo wakakene onvaha makaniyá na elogelo elebiwena vamaromo. Ottiya ejo, enofuneya osasanyedha makaniyá ofwaraga gano dha gramatika dha elogelo entapuleliwa wila ddimadha dhihirutxege wengesawa.Mwa mudhidhi wakakene, enofuneya orabela ottabwiha otxinja makaniyá. Akala namatapulela onotxinja mutadeliwo wa makaniyá afwaraga dhubuwelo dhaye mowiwanana na ejile ennoneliyemo vanleboniva, onodhaga opupurutxa makaniyá. Na mukalelo gani? Namatapulela txino onowenjedhedha dhubuwelo dhaye n’ovonya mwa ejile enubuweliye wi jintapulela nlebona, obe onodha ofudhamo dhilobo dhamakamaka dha nlebona. Dhahene masiki eziweyaga wila otapulela n’ekalelo ya otxinja makaniyá kinrutxa wengesawa, mukalelo obu wa otapulela onodha omurutxiha namengesayá ononelamo yafuna ologa makaniyá dhahene ninga mwalebeliwani vamaromo-vene.
Masunziho a relijiau enrumela muttu anodha opatta mabasa a namatapulela. Motagiha, Mateu 7:13 onloga: “Musuwo munddimuwa vina dila enddimuwa dhinowattukulela attu wukwani.” Vano anamatapulela ena txino mwaha wa ofwara masunziho a relijiau yawa, va versuni eji alabihedhi nzu ntti “omottoni” ottiya “okwa obe otolotxiwa” ninga muntapuleliwa mazuyá na Egregu.
Namatapulela wa Bibilia onofwanyela wubuwela wila Bibilia olebiwe n’ekalelo ehinrutxa ononeliwamo, na mulogelo onlogiwa siku-siku, na attu a mmawani ninga anamalima, akumbuzi a mabila vina anamattadda. (Merelo 4:13) Nona, Bibilia agatapuleliwa pama, mazuyá ankala ononeleyamo wi attu abale anna efunelo awodhe omunonelamo, ehitanalaga ekalelo yawa. Onolabihedha mazu owiweya, ohirutxa vina ononeleyamo, ottiya mazu ahinlogiwetxa vina ahinnoneleyamo na attu a mmawani.
Anamatapulela enjene a Bibilia ahinna mwaha ahigana oburutxamo nzina na Mulugu, Yehova, mMabibiliani atapuleliwe masaka abano, masiki nzina ntti nifwanyeyaga mmaleboni a wale a Bibilia, (Kang’ana Apendisi 04.) Mmabibiliani menjene muhiburutxiwa nzina na Mulugu, bekiwamo mazina a ettomo ninga “Nabuya,” meena anofiyedha opipiriha alogaga wi Mulugu kanna nzina. Motagiha, maBibilia meena epaddi ya nlobelo na Yezu ninfwanyeya va Joau 17:26, atapuleli dhahi: “Miyo ddikosiha wila awene auziweni,” vina va Joau 17:6, “Miyo ddihuziwihani wa abale addikuluvelihilenyu.” Vano, mukalelo wa otapulela wokuluveleya wa mazu a nlobelo na Yezu bubu: “Miyo ddihaziwiha nzina nenyu,” vina “Ddihaziwiha nzina nenyu attu addivahilenyu mwilaboni.”
Epaddi ya mazu oroma a Bibilia woroma wa Engelezi a Otapuleliwa wa Elabo Eswa ninofwanyavo mazu aba: “Kanikosile matxinjo a osasanyedhiwa wa ddimadha wa Malebo. Nihikosa guru wila ninburutxe Bibilia wotapuleleya nifwaraga mazuyá ninga mwalani vamaromo, bari munrumelihedha elegelo ya Engelezi ya masaka abano, akala otapulela dhahene kumpupurutxa moneloyá.” Nikuru na Anamatapulela a Otapuleliwa wa Bibilia wa Elabo Eswa, nihivilibihedha opima wila nilabihedhe mazu vina mulogelo oniwawana na mazu oroma, oku nirabelaga oleba afwaraga dhahene ninga mwalebiwani vamaromo akala okosa ejuwene onopupurutxa moneloyá. Mwaha wa ejuwene Bibilia onowodha wengesiwa n’ekalelo yohirutxa vina namengesayá onowodha okaana nikuluvelo wila museluyá ohitapuleliwa n’ebaribari.—1 Tesalónika 2:13.