KAPITULU TANU NA NAI
Mirala Dhina Mambali Mmodha Podi Weeddeleya Deretu!
1-3. Txini entota winjiva wa mirala dha mambali mmodha, nanda abale anfanyiwa ejene ampakeleya dhavi?
MIRALA dhina mambali mmodha dhihitxemerhiwa okala “mukalelo wa murala oninjivavi n’omaguva vaddiddi” mwilaboni ya Estados Unidos. Mukaleloya onoladdana na wa dhilabo dhiina dhinjidhene. Muthengo munddimuwa vaddiddi wa omwalana, onyanyala ntakulu, othiyana vina obaala wohifuna ohatotela amambali vamodha na ana matxikwi na matxikwi makathamiho manddimuwa.
2 Muyana dhahi wa muziye ohileba: “Ddili mamukwela wa vyaka 28 dha obaaliwa na ana eeli. Ddihinyimuwa vaddiddi sabwani kaddinfuna walela anaga s’ohikaana babi. Enkala ninga kavo ondditanaala-wene. Nanda wili-wili anaga anoddoona baddigalila nanda eji enowazuzumiha mobuwelo.” Wenjedhedha owanana na makalelo ninga abene, oludduwa, niwogo vina okala moka, amambali enjene a aziye anokaana muthorho wa olaba otakulu wa murala vina okosa mabasa a vatakulu. Mwina ologile dhahi: “Okala mambali wa muziye onkala ninga muliba ovegana mpirha dhiñgono mmadani. Dhigavira myeri mitanu na mili dh’otagiha, nyuwo podi owodha ovegana mpirha minai dila modhene. Mbwenye mugawodha okosa ejene, mohigoneela muthu mwina onowuvokedhani mpirha muswa!”
3 Azombwe ali mmiralani dha mambali mmodha wili-wili anokaanaga makathamiho anwananina. Awene podi odhugudheya mmirimani mambali wawa agabudduwa vatakulu na rurumutxa obe agakwa. Wa azombwe enjene okoodda okalavo wa mambali mwina onowapakela na mukalelo wabure.
4. Ninziwa dhavi yawila Yehova onozuzumela mirala dhina mambali mmodha?
4 Mirala dhana mambali mmodha dhahikalawo nsaka na Bibilia. Malebo anoromola wili-wili mwaha wa “mwana-mpawi” vina “mamukwela.” (Obudduwa 22:21; Olibiha 24:19-21; Job 31:16-22) Yehova Mulugu kapwazile mukalelo wawa. Munasalmo wamutxemerhile Mulugu okala “babi w’anapawi, mukoyi w’amamukwela ayana.” (Masalmo 68:5) Txibarene, ovanene na mukalelo wakakene Yehova onozuzumela mirala dha mambali mmodha! Indde, Nzu naye ninoperheka magano abene anwodha wakamiha weeddeleya deretu.
OZIWA OTANAALA DHA VATAKULU
5. Makathamiho gani angumanana amambali a aziye omaromo?
5 Katanaalela nibasa na weeddiha ntakulu. Muyana dhahi omwaliwe ohirumeela wila “ohikala midhidhi dhinjidhene dhinubuweliwe dhahi: nga kokaana mamuni, motagiha karwawo egaroma onyagula nanda kunziwa onda onyagulawa.” Alobwana enjene amwaliwe ovanenevi obe ali amamukwela awene vina podi woonaga goi na winjiva wa mabasa a vamuralani abene anfanyeelani okosa oromana ovanene. Wa ana, oheedda deretu wa dhilobo dha vatakulu onowakosiha woona wila murenddele na muthiddeeleyo kawiwo.
6, 7. (a) Yotagiha gani yaderetu yimetxile “muyana wamurima” wa Gano dh’olelana? (b) Okala wa ntidi na mabasa a vatakulu onkamiha dhavi vatakulu vali mambali mmodha?
6 Txini enakamihe? Koona yotagiha yimetxiwe na “muyana wamurima” olebiwe va Gano dh’olelana 31:10-31. Ohiwodha osoriha dhilobo gwe—ogula, oguliha, osona, opiya, ogula mundda, olima vina weeddiha mpinddu. Emukamihile txini? Iyene wali wa ntidi, wanlaba mpaka mathiyu nanda bagavenya membesene wila arome mabasaye. Nanda wansasanyedha deretu dhilobodha, agawaga mabasa mena vina alabaga na madaye wila atanaale athu ena. Kintikiniha, iyene wanfanyeela otamaaliwa!
7 Akala muli mambali wa muziye, katanaalani okosa mabasa enyu a vatakulu. Kahagalalagani okosa mabasa aba, sabwani okosa ejene onowenjedha osanzaya wa anenyu. Txibarene, oliganihedha vina osasanyedha deretu onofuneya. Bibilia onloga dhahi: “Onfuna okosa elobo, agaroma otanaalela pama, enosogorha.” (Gano dh’olelana 21:5) Babi dhahi wa muziye ohirumeela: “Ddinotamela okoodda wubuwela oja mpaka ddigapiwa dala.” Mbwenye, yoja entanaaleliwa membesene enovaha egumi vina enoziva vaddiddi opitha ejile empiyiwa n’omaguva. Vina munofanyeela osunza okosa mabasa maswa na madenyu. Modheela wavuza akwenyu anziwa, manivuru ansunziha vina aziwi ankamiha, amai ena a aziye ahiwodha osigiha muthwethwe dhirugu, osasanyedha turnera dha manje vamodha na mabasa mena oohirutxa a osasanya karo.
8. Ana a amambali a aziye anwodha dhavi okamiha vatakulu?
8 Enokala wakumbirha aima wila okamiheni? Mai dhahi wa muziye wahubuwela: “Onofuna wakosiha ana ohimubuwela mambali oddo mwina modheela ohirutxiha okalawo wawa.” Eji podi okala yowiweya mbwenye wili-wili kinimukamiha mwanaya. Azombwe a nsaka na Bibilia abene amova Mulugu anthomeliwa mabasa oofanyeela. (Wita 37:2; Jibo ya Aliba Okwelana (Jibo ya Salomau) 1:6) Dhaene, masiki bamugakala pasope wila muhalemelihe muthorho anenyuya, munela okala wa zelu wathomela mabasa ninga osuwa dhobo vina osela mpule mungonani. Ki mugakosa vamodha mabasa mena? Eji podi ohagalaliha vaddiddi.
NIKATHAMIHO NA OFANYA MABASA
9. Amai a aziye angumanelaga eni wili-wili na makathamiho a kobiri?
9 Amambali enjene a aziye anowoona okala yorutxa ofanya kobiri dha ogulana dhilobo dhinfuneya, nanda amai a azombwe ahiteliwe wili-wili bankaanetxa nikathamiho nthi. * Mu dhilabo muli nikamihedho na guverno, txino ja zelu olabihedha ejene, mpaka agafanya ganyo. Bibilia onowarumeela Akristu wakela nikamihedho ninga nthene egakala yofuneya. (Roma 13:1, 6) Ayana enjene a amamukwela vamodha na aliba omwaliwa ena anogumana na nikathamiho nakakene. Enjene ammageleliwa ovolowa wili mu ganyoni badhivirile vyaka dhinjidhene dha mabasa a vatakulu, ampitxiwa kobiri dhiñgonovi bahi. Ena anowodha wogolela mukalelo wawa modheela ovilebiha ninga anamasunziha mabasa obe okosa kursu dhiina dhohigoneela dha oskola.
10. Mai wa muziye awodhe dhavi watapulelamo anaye sabwa enfanyeeliye otamela ganyo?
10 Munatikine akala ana enyu kan’hagalala mugatamelaga ganyo, vina kamuvivahe muladdu. Othiya eji, kaatapulelenimo sabwa enfanyeelenyu olaba, nanda kaakamiheni ononelamo wila Yehova onowufunanina wasapela. (1 Timóteo 5:8) Na mudhidhi, ana enjene podi osadduwa. Txibarene, katamelagani olabihedha mudhidhi mwinjene na awene mowiwanana na mudhidhi wenyu. Ntanaalo nthi na okwela podi vina ovugula nikathamiho na otuwa kobiri wa murala.—Gano dh’olelana 15:16, 17.
BANI ONFANYEELA OMUTANAALA MUKWAYE?
11, 12. Amambali ali aziye anfanyeela wimetxa maddile gani, nanda awodhe dhavi okosa ejene?
11 Jobaaliwana wa amambali a aziye okala owiwanana vaddiddi na anawa, na dhaenevi anofanyeela okala pasope ohilupa maddile emetxile Mulugu vari va ana na amambali. Motagiha, podi obudduwavo makathamiho manddimuwa akala mai wa muziye onfuna wila mwanaye wa mulobwana ahabe mpaddo wa mulobwana vatakulu obe ompanga dha okothi mwanaye wa muyana, amulemelihaga mwana muyana na makathamiho a okothi. Kinfanyeela okosa ejene, enodhugudha mobuwelo vina podi omuzuzumiha mwanaya.
12 Kaakuluveliheni anenyu yawila nyuwo ninga mambali, munelege watanaala—othiya awene wutanaalagani. (Kaladdaniha 2 Korinto 12:14.) Mudhidhi mwina, txino munofuna nlago obe nikamihedho. Katamelani nikamihedho nthi mwari mwa anddimuwa a mmulogoni wa Okristu obe alobwana owarala a Okristu, othiya wa anenyu añgono.—Tito 2:3.
OVELEELA NLAGO
13. Nikathamiho gani mwaha wa nlago txino ningumanana mai wa muziye?
13 Kinrutxa mulobwana wooniwaga ninga namalaga wofanyeela, mbwenye podi orutxa muyana wooniwa okala namalaga. Mai dhahi wa muziye ohiloga: “Anaga ahikaana mooneyelo a olobwana vina lizu na olobwana. Mudhidhi mwina kinrutxa wila ddiweye okala wowova obe wowobana ddigalogaga na awene.” Vina, nyuwo podi okubanyagavi sabwa ya okweliwa mukwenyu wa matelo wamukwelinyu obe podi ovivahaga muladdu obe oludduwa sabwa ya onongeya wa matelo. Akala ohikala nlamulo na guverno na ogawana muthorho wa watanaala ana, txino podi wovaga mwanaya onela oziveliwa okala wa mukwenyu watelanigi na nyuwo. Mikalelo esi podi orutxiha olaga na mukalelo wopimelela.
14. Amambali a aziye awodhe dhavi okaanavi moonelo wopimeleleya?
14 Bibilia onloga wila “mwana onthiyiwa okosa enfuneye, onodha omulemeliha musolo maye.” (Gano dh’olelana 29:15) Nyuwo muhikaana nikamihedho na Yehova Mulugu na okunga vina olibiha magano a murala, noona munanyanyale modheela ovivahaga muladdu, okubanyaga obe wovaga. (Gano dh’olelana 1:8) Txipo kamobanihe magano a Bibilia. (Gano dh’olelana 13:24) Katamelani okala worumeelela, wohikosa dhothiyana vina woliba. Na mudhidhi, ana enjene anela osoriha. Na dhaenevi, munofanyeela otanaalaga dhiwelo dha ana. Babi dhahi wa muziye ohiloga: “Mulagelo waga wanfanyeela otaganyihiwa na thagaraga voonemi sabwa ya okweliwa mai wawa. Ddinologa na awene mudhidhi wotene ddigakaana gari. Ninokaanaga ‘mudhidhi wa ologa dha okothi’ nigapiyaga siarhi. Ja txibarene yawila awene anoddikuluvela.”
15. Mambali omwalani onfanyeela orabela okosa eni agamulogaga oddule watelanigi na iyene?
15 Akala mwile omwalana, kinkala okoodda omuriha oddule watelanigi na nyuwo. Wakulana vari va amambali onowavoreya aima nanda omagomelowa onowobaniha nriho nawa vamentoni venyu moheeli. Dhaene, karabelani mazu anlata ninga aba: “Weyo onkala ninga babo!” Peno dhopa gani dhukoselini mamunenyu obe mwadhinyu wa wale, iyene ddilivi mambali wa mwanenyu, oddwene onfuna okwela, ntanaalo vina nlago na nyuwo moheeli. *
16. Musasanyedho gani wa omuyani ohinfanyeela ovumeliwa bugakala mpaddi wa nlago va takulu na mambali mmodha?
16 Ninga musekeserhiwani mmakapituluni avirile, olaga onotaganyiheya na osunziha vina olaga, kayo osothotha bahi. Makathamiho menjene podi orabeliwa modheela osasanyedha programa ya nsunzo na omuyani. (Filipi 3:16) Okoodda ojombaga o matugumanoni a Okristu onofuneya. (Ahebreu 10:24, 25) Eli ninga vina okaana nsunzo na Bibilia na murala na kadda sumana. Txibarene, enorutxa osogorhiha nsunzo nthi. Mai dhahi ontanaala ohiloga: “Ogeyela omabasani weyo onfuna ovuma bahi. Mbwenye ddinovisasanyedha mmubuweloni mwaga wila ddisunze na mwanaga wa muyana, sabwani ddinoziwa wila eji elobo enfanyeelemi okosa. Txibarene mwanaga onohagalala vaddiddi na nsunzo nehu na murala!”
17. Ninsunzamo eni mu yotagiha ya oleliwa waderetu wa Timóteo marho wa Paulo?
17 Timóteo marho wa murumiwi ninga munooneyelani, Paulo wahisunzihiwa magano a Bibilia na mai waye vina bibi waye wa muyana—mbwenye enkala ninga kasunzihiwe na babi waye. Masiki dhaene, Timóteo wahikala Mukristu wana yotagiha yaderetu vaddiddi! (Merelo 16:1, 2; 2 Timóteo 1:5; 3:14, 15) Na mukalelo wakakene nyuwo podi ojeedhela dhodhavo dhaderetu venevo vanivilibihedhenyu walela anenyu ‘na malago animuzivela Nabuya.’—Éfeso 6:4.
OPEMBERHA KODDO YA OKALA MOKA
18, 19. (a) Okala moka onooneya dhavi na mambali wa muziye? (b) Nlago gani nimperhekeliwa okamiha wañganela dhifunelo dha maningo?
18 Mambali dhahi wa muziye ohiloga: “Ddigafiya vatakulu baddigoobuwela wila ddili meka, makamaka aima agamala ogona ddinowiwa txibarene okala meka.” Indde, okala moka thilitxi nikathamiho nddimuwa ninkaana mambali wa muziye. Jobaaliwana osilila okala vamodha na mukwawo na okwelana wa mmateloni. Ngani ki muthu onofanyeela ogomiha nikathamiho nthi na mukalelo mukalelovi? Mmasikuni a murumiwi Paulo, ayana a amamukwela a anamwali anthiya ‘ofuna wawa oteliwa, omuthiya Kristu.’ (1 Timóteo 5:11, 12) Orumeela dhifunelo dha maningo odadabwela dhifunelo dha omuyani podi oputhula.—1 Timóteo 5:6.
19 Mulobwana dhahi wa Mukristu ohiloga: “Ofuna ogonihana kwa guru vaddiddi, mbwenye mobuwelo obu podi wañganeliwa. Mobuwelo obu ogadha mmusorhoni, munavite. Munofanyeela obuddutxamo. Omubuwela mwanenyu onokamiha vina.” Nzu na Mulugu ninolaga: ‘Paní vyano dha maningo, dha ojeberuwa.’ (Kolosi 3:5) Akala muntadha oja, mugannengesa marevista anlagiha foto dha dhoja dhaderetu, obe mugannandana na athu anlogetxa dhoja? Nne-wene! Yakakene enopadduwa na dhifunelo dha maningo.
20. (a) Wopiha gani wavitaleli abale aneeddelelana na athu ahili Akristu? (b) Aziye a vyaka dhoroma vina a ovanene anwanaga dhavi na okala woka?
20 Akristu ena ahiroma weeddelelana na athu ahili Akristu. (1 Korinto 7:39) Eji ehigomiha nikathamiho nawa? Nne. Mukristu wa muyana omwaliwe onolaga: “Ohikala elobo yina enkubanyiha vaddiddi opitha okala muziye. Ku otelana na muthu wohifanyeela!” Ayana a amamukwela a Akristu a vyaka zana dhoroma mohaganyedha aniwa okala woka, mbwenye aziwiya andhaaleliwa mabasa a ‘wawakela aleddo, osuwa manyalo a Akristu, wakamyedha ahawi.’ (1 Timóteo 5:10) Akristu oororomeleya ovanene ajeedhile vyaka dhinjidhene wila anfanye muthu waderetu onimova Mulugu na mukalelo wakakene ahidhaaleliwa mabasa. Mamukwela dhahi wa Mukristu wa muyana wana vyaka 68 wahiroma waweeddela amamukwela akwaye a ayana mudhidhi wewiye okala yeka. Iyene ohiloga: “Ddinowoona wila weedda-wene oku, okosaga mabasaga a vatakulu vina otanaala ekalelo yaga ya omuyani, wiwa okala meka kunkaana mburo.” Wasunziha athu ena mwaha wa omwene wa Mulugu aba mabasa aderetu anranjuliha.—Mateu 28:19, 20.
21. Nlobelo vamodha na mandano aderetu ankamiha dhavi wakwaniha okala moka?
21 Txibarene, kuli murobwe wa ntikiniho onvulumutxa okala weka mudhidhi mmodha. Mbwenye eji podi wakwanihiwa na guru enda wa Yehova. Guru eji enda Mukristu ‘agalobaga nikamyedho na Mulugu mathiyu na mutana.’ (1 Timóteo 5:5) Oloba ku okumbirha wa mmirimani, indde, okumbirha nikamihedho, txino na okuwa vamodha na mintori. (Kaladdaniha Ahebreu 5:7.) Okuthula murima wenyu vamentoni va Yehova “mathiyu na mutana” txibarene podi okamiha. Mandano aderetu podi okamiha vaddiddi okathamiha wiwa okala moka. Mwari mwa mandano aderetu muthu podi ofanya “mazu apama” anlibiha abene alebiwe va Gano dh’olelana 12:25.
22. Nipepeso gani ninakamihe mewelo a okala moka agatatamuwa mudhidhi na mudhidhi?
22 Akala okala moka onotatamuwa mudhidhi na mudhidhi—ninga munapadduwelani-wene—kobuwelagani wila kuli muthu ona egumi yowakwana. Txibarene, “amudhinyu ali mwilaboni” anowoona goi mmukaleloni mmodha obe mwina. (1 Pedru 5:9) Karabelani wubuwelaga vaddiddi dha mundduni. (Kohelét 7:10) Kapepesagani dhaderetu dhotene dhinuhagalalihani. Vadhulu va dhilobo dhotene, kakalani owimela okoyavi wimela wenyu vamodha na ohagalaliha murima wa Yehova.—Gano dh’olelana 27:11.
MUKALELO ONWODHA OKAMIHA ATHU ENA
23. Mabasa gani ana Akristu akwehu na mirala dha mambali mmodha mmulogoni?
23 Nlibiho vamodha na nikamihedho na Akristu akwehu tha makamaka vaddiddi. Tiago 1:27 onologa: “Omulaba webaribari Mulugu Babihu, ninga munimuzivela iyene, kuku: wakoya anapawi na amamukwela ayana mmakathamihoni mwawa.” Indde, Akristu anolibihedhiwa okamiha mirala dha mambali mmodha. Mikalelo gani dhiina dha makamaka dhinfanyeela okosiwa ejene?
24. Murala wa mambali mmodha onwodha okamihiwa na mukalelo gani?
24 Podi ovahiwa nikamihedho na omaningoni. Bibilia onologa: “Muthu onna dhorela dha mwilaboni, agamona mbale worábula, afugá murimaye, onaloge dhavi wi ddinomukwela Mulugu?” (1 Joau 3:17) Nzu na Egrego ninloga “agamona” kaninaddana wañgana dila modha bahi, mbwenye ninaddana wañganaga. Eji enlagiha wila Mukristu wa nemi voroma onofanyeela olemelelana na mikalelo vina dhoyelegela dha muralaya. Txino ayelegeli kobiri. Txino ena anofuna okamihiwana osasanyedha numba. Obe anotamaalela owobeleliwa oja wogumanela.
25. Akristu anwodha dhavi walagihedha thagaraga amambali ali aziye?
25 Mowenjedhedha, 1 Pedru 3:8 onologa: “Mukale na murima mmodhene: mweddelagane thagaraga.” Mambali dhahi wa muziye ona ana atanu na mmodha ohiloga: “Enorutxa vaddiddi nanda midhidhi dhiina ddinonyoonyeya vaddiddi mmirimani. Masiki dhaene mudhidhi na mudhidhi abali vamodha na arogori anoddipanga wila: ‘Joana, onokosa deretu vaddiddi. Onela osinanga deretu.’ Oziwavi yawila athu ena anowuwubuwela vina yawila anowutanaala onokamiha vaddiddi.” Ayana owunuwelavo a Akristu txino podi wakamiha vaddiddi amambali a anamwali abene ali aziye, wavuruwanaga agakaana makathamiho txino abene ahinfanyeelani ologa na mulobwana.
26. Alobwana a Akristu owarala anakamiha dhavi ana apawi?
26 Alobwana a Akristu podi okamiha na mukalelo mwina. Job mulobwana woligana ohiloga: “Ddanimukamyedha . . . mwana-mpawi watowa vosamela. Muthu wosegedheya vaddiddi.” (Job 29:12, 13) Na mukalelo wakakene alobwana ena a Akristu ovanene anowatanaala deretu ana apawi nanda anowalagihedha “okwela, ombudduwa mmurimani wothorhorha” s’ohikaana dhifunelo dha omukumbela vawa. (1 Timóteo 1:5) S’ohinyanyala mirala dhawa, mudhidhi na mudhidhi awene podi otamela olaba na azombwe aba mmabasani a Okristu nanda vina wawobela okala va nsunzoni na murala obe mmavegoni. Nemi eji podi wawobola ana apawi otene mu dila ya ovaanya.
27. Amambali a aziye anfanyeela ororomela nikamihedho na ani?
27 Na dhaenevi, txibarene, amambali a aziye anofanyeela ‘opwathela’ muthorho wawa wa mabasa. (Galásia 6:5) Noona, awene podi okaana okwela wa abali na arogori a Okristu vina okwela wa mwinyene Yehova Mulugu. Bibilia onloga dhahi amwaddagana iyene: “Onowakaliha apawi na amamukwela ayana.” (Masalmo 146:9) Na nikamihedho Naye nokwela, mirala dha mambali mmodha podi weeddeleya deretu!
^ par. 9 Namwali wa Mukristu agakaana yari sabwa ya oraruwa, mulogo wa Okristu kumpwaza ejile ekosileye. Mbwenye akala iyene onotxinuwa, anddimuwa a mmulogoni vamodha na ena txino podi ofuna onvaha nikamihedho.
^ par. 15 Kaninaddana mukalelo onfuna mwana obareliwa vamentoni va mambali waye wa timbwini. Vina, akala mambali mukwenyu onotamela wobaniha onddimuwa wenyu, txino na efunelo ya wanyengetha aima wila onyanyaleni, egahikala deretu ologa na akwenyu anziwa dhilobo dhinji, ninga anddimuwa a mmulogoni wa Okristu, wila oovaheni malago a okosana mukalelo obu.
