1. Dhilobo gani dhiñgonovi dhinwodha ogawa mirala?

OOSANZAYA ba abale ali mmiralani muli okwela, wiwanana vina murenddele. Ninjeedhela yawila murala wawo oli dhaene. Mbwenye jokubanyiha ologa wila mirala gwe kadhili dhaene vina dhihigaweya na sabwa dhothiyana-thiyana. Txini engawa mirala? Mu kapituluni eji ninfuna nisekeserhemo dhilobo tharu. Mmiralani dhiina, athuya kana relijiau yakakene. Dhiina, ana kankala na babi obe mai wabaali. Nanda mmiralani dhiina goi ya ovisapela obe ofuna okaana mazanga enkala ninga enowamwadha anamuralaya. Masiki bili dhaene, dhilobo dhingawa murala mmodha txino kayo dhakakene dhili vamuralani mwina. Othiyanawa oli vavi?

2. Athu ena antamela wuvi musogorhelo wa vamuralani, mbwenye nipara nikaliletxe na musogorhelo thivi?

² Mukalelo onubuwela muthu, ji elobo modha. Ogatamela-wene ononelamo ejile enubuwela muthu mwina, panazinddiyelitxiwe mukalelo wa okaanavo murala wowiwanana. Elobo yanawili, ku okule ondiwena musogorhelo. Athu enjene ansoriha malago a anamalaba akwawa, a amwaddamani, a anamaleba majornale obe athu ena anlaga. Mbwenye athu ena ahizinddiyela ejile enloga Nzu na Mulugu mwaha wa esile dhinapadduwela, venevo bathiddihedha mabasa esile dhisunzilani. Okosa ejene onkamiha dhavi murala okaanavi murenddele vamuralani?—2 Timóteo 3:16, 17.

3. (a) Bibilia onlaga dhavi mwaha wa omutela obe oteliwa na muthu wa relijiau yina? (b) Magano gani anthiddihedheya mabasa akala muthu mmodha mwiweleli mwina kayo?

³ Bibilia ononilaga mowarala mosadduwela otela obe oteliwa na muthu ona relijiau yina. (Olibiha 7:3, 4; 1 Korinto 7:39) Txino empadduwa jawila osunzile ebaribari ya Bibilia bumalile oteliwa mbwenye mamunawo kasunzile ebaribari. Ki okose dhavi? Ebaribari jawila mapikirelo a matelo anolabavi. (1 Korinto 7:10) Bibilia onowooniha deretu yawila matelo ba mukalakala vina onowalibiha abale atelanile ologelaga magudulano awa, kanloga wila athawe. (Éfeso 5:28-31; Tito 2:4, 5) Kito akala mamunawo onovanya vaddiddi relijiau yawo ya Bibilia? Txino onotamela wukathamiha odhowaga omatugumanoni a mulogo obe txino onologa wila kanfuna wila mwadhiye adhowege numba na numba bagaloga dha relijiau. Okose eni?

4. Muyana alagihe dhavi nzuzumelo akala mamunaye kana relijiau eniyena?

⁴ Kavivuze: ‘Mamunaga onubuwelelani dhaene?’ (Gano dh’olelana 16:20, 23) Akala kannonelamo-wene esile dhinkosiwe, txino onowukubanyedha. Obe txino onodideliwa na amudhaye sabwani weyo ohinyanyala mithupo dhinoonani wila sa makamaka. Mamuni dhahi ohiloga: “Othiyiwa mba meka, ddinkala ninga ddili mwiddeddereni.” Mulobwana oddu woona ninga wela omuyeleela mwadhiye ovolowile mu relijiauni. Mbwenye ovithukulela wela omukathamiha orumeela yawila wakalavo yeka. Txino mamunawo onofuna nikuluvelo nawila sabwa ya weyo omukwela Yehova kuntapulela yawila kunimukweletxa mamunawo ninga mwakoseliwe wale. Okaanege mudhidhi wa okala na iyene.

5. Mpimo gani onfanyeela okaaniwa na muyana ona mamune wa relijiau yina?

 ⁵ Noona, ohikala elobo elitxi ya makamaka enfanyeela osekeserhiwa akala onfuna wakwanihe mwaha obu na zelu. Nzu na Mulugu ninowakokomeza ateliwi dhahi: “Mwakurumuwele amamuninyu; jijene yeddelo ya muthu wa Nabuya.” (Kolosi 3:18) Dhaene Nzu nthi ninolaga yawila muthu kakaane emanya ya ofunaga ofuru. Mowenjedha, sabwa ya ologa “jijene yeddelo ya muthu wa Nabuya,” nlebo nthi nintonyihedha wila omwiwelela mamuni onofanyeela vina wooniwaga yawila ku omwiwelela Nabuya. Vanofanyeela wañgananihiwa.

6. Magano gani anfanyeela wubuweliwa na muteliwi oli Mukristu?

⁶ Sabwani mpaddi wa Mukristu, odhowaga omatugumanoni vina walaleyaga athu ena nroromelo na Bibilia dhilobo dha makamaka dha webedha webaribari, esene dhihimpwaziwa. (Roma 10:9, 10, 14; Ahebreu  10:24, 25) Ogakosile eni kowiliwa muthu ohuruma kakamwe olupa nlamulo na Mulugu? Arumiwi a Yezu Kristu ahiloga dhahi: “Enfuneya kumurumela Mulugu opitha athu.” (Merelo 5:29) Yotagiha yawa ehivaha nlagiho ninthiddihedheya mabasa mwa dhopadduwa dhinjidhene mwigumini. Omukwela Yehova onela wukosiha omwebedha okwene oninfanyeela? Mudhidhi wakakene, okwela vina nriho ninimukaaneliwe mamunawo ninela wukosiha ejene na mukalelo onrumeeliwa na mamunawo?—Mateu 4:10; 1 Joau 5:3.

7. Mukristu wa muyana onfanyeela ogana okosa eni?

⁷ Yezu wahoona wila dila dhiina okosa ejene kugawodheyile. Wahilaga yawila sabwa ya opambihiwa wa webedha webaribari, vamuralani mmodha eweleli agahisuguliwa, okalaga ninga agwaddiwe vari na supadda bakala wolapela na anamudhi ena. (Mateu 10:34-36) Muyana dhahi wa elabo ya o Japão wahipadduweliwa ejene. Wahipambihiwa na mamunaye mwari mwa vyaka 11. Mamunaye wannimukosela dhotabala nanda dila dhinjidhene wela omuthiya otakulu bafuga musuwoya. Mbwenye bavilela. Amarho a mmulogoni mwa Okristu aahimukamiha. Wanlobela wili-wili nanda bagapangarhazeya na mazu a 1 Pedro 2:20. Mukristu oddu wa muyana wahikaana nikuluvelo nawila agalibavi txithi, siku nimodha mamunaye agahiviperheka bamulaba Yehova vamodha na mwadhiye. Ji ejene-wene edhiliye okosa.

8, 9. Muteliwi akose dhavi wila arabele omukathamiha na ebewe mamunaye?

⁸ Ohikala dhilobo dhinjidhene dhothiddihedheya mabasa dhinwodhiwe okosa wila osaddule ekalelo ya mamunawo. Motagiha, akala mamunawo onovanya relijiau yawo, kunvahe sabwa dha ologa bure modheela woonaga dhojomba na dhilobo dhiina. Othiyege vatakulu vokoddelene. Ovitanaalege na  oyesa. Omukwelege vina omutamaalelege. Othiya osumulelaga, kakala mukamihedhi. Kooniha yawila onotamela musogorhelo waye. Agokosela yabure kumwiyihedhe. (1 Pedro 2:21, 23) Opiselege murima dhohakwana dha omuthu nanda vagatatamuwa wakulana, kakala woroma okumbirha nlevelelo.—Éfeso 4:26.

⁹ Kuyelutxege oja waye sabwa ya odhowaga omatugumanoni. Podi osakula odhowaga omalaleyelo mamunawo agahikale vatakulu. Ja zelu Mukristu wa muyana orabelaga omulaleya mamunaye akala kanfuna. Mbwenye, afarege nlago na murumiwi Pedru: “Nyuwo vina ateliwi mwakurumuwelege amamuninyu. Dhahene agakalawo alobwana ena anvanya nzu, medelo enyu apama anowodha wakukusela ororomela, muhilogilena elo. Enowakwana, awene wona ekalelo yenyu yovikoya, yoriheya.” (1 Pedro 3:1, 2) Ateliwi ali Akristu anolaba mowakwana wila alagihege misapo dha muya wa Mulugu.—Galásia 5:22, 23.

10. Mamuni oli mwiweleli akose dhavi akala mwadhiye kayo?

¹⁰ Kito akala mulobwana ddili Mukristu nanda muyana kayo? Akala eli dhaene, Bibilia onovaha nlago. Onloga dhahi: “Akala mukristu okana muyana ohibatiziwe, onfuna okalavi na iyene, kammwale.” (1 Korinto 7:12) Bibilia vina onowakokomeza amamuni: “Mwakwele awadhinyu.”—Kolosi 3:19.

11. Mamuni alagihe dhavi zelu vina ofewa murima agamusogorhelaga mwadhiye, akala kayo Mukristu?

¹¹ Akala weyo oli mamuni wa muyana ona relijiau ehili yawo, okale mento wila omurihege mwadhiyo vina otanaalege esile dhiniwiye. Sabwa yawila munddimuwa, onofuna muna ofuru wila eeddege mmatugumanoni mwaye masiki akala kunrumeela masunzihoya. Dila yoroma enlogiwe na iyene mwaha  wa nroromelo nawo, kujeedhele wila onela onyanyala masunziho ankuluveliye ovenya wale wila arumeele elobo eswa. Othiya ologa na rurumutxa yawila merelo a relijiau eliye na amudhaye ovenya wale kayo ya txibarene, na ovilela kavilibihedhe otanaalela na iyene modheela Malebo. Ogalabihedhaga mudhidhi mwinjiya na mabasa a mulogo, txino onoonege ninga onopwaziwa. Txino onokathamiha guru dhawo dha omulaba Yehova, mbwenye mpaganyoya oli mwari mwa esene bwawi: “Ddinofuna wila olabihedhege vina mudhidhi mwinjene na miyo!” Kavilelaga. Na ntanaalo nawo nokwela, na mudhidhi onela okamiheya othiddeela webedha webaribari.—Kolosi 3:12-14; 1 Pedro 3:8, 9.

12. Masiki akala mamuni na mwadhiye ana relijiau dhothiyana, Malebo athiddihedhiwe dhavi mabasa mwa walela ana?

¹² Vatakulu vahinebedhiwa elobo modha, dila dhiina wasunziha ana dhilobo dha relijiau onokala mwaha. Malebo athiddihedhiwe dhavi mabasa? Bibilia omuthomeli babi mabasa manddimuwaya a wasunziha ana, mbwenye mai vina ohikaana mabasa a makamaka mwa ejene. (Gano dh’olelana 1:8; koona Wita 18:19; Olibiha 11:18, 19.) Masiki akala babi kanrumeela musogorhelo wa Kristu, kanthiya okala musorho wa murala.

13, 14. Akala mamuni onomukooddiha mwadhiye wadhowana aima omatugumanoni a Okristu obe osunza na awene, muyana akose eni?

¹³ Ababi ena ahiniwelela kanakooddiha awadhiwa wasunziha ana dhilobo dha relijiau. Ena anowakooddiha. Okose dhavi akala mamunawo kanuthiya wadhowana aima omatugumanoni a mulogo obe kanuthiya omusunza Bibilia na awene vatakulu? Veneva onofanyeela wañgananiha mabasa menjene aniwena, mabasa aniwene na Yehova Mulugu,  abale aniwene na mamunawo ninga musorho vina anawo anakweliwe. Wiwananihe dhavi esene?

¹⁴ Txibarene onela olobelela mwaha obu. (Filipi 4:6, 7; 1 Joau 5:14) Mbwenye omagomelowa, ddi weyo onfanyeela osakula yokosaya. Ogaroma ologa na oyesa, bugamooniha deretu mamunawo yawila weyo kunovaanela osogorhela waye, txino opambiha waye onodha ovuguwa. Masiki akala mamunawo onowukooddiha wadhowana aima omatugumanoni obe omusunza Bibilia na awene, weyo podi wasunzihavi. Modheela makani awo a siku na siku vina yotagiha yawo, katamela okokomeza mmirimani mwawa omukwela Yehova vaddiddivene, ororomela Nzu naye, wariha ababi, vamodha na babi wawa, wazuzumelaga athu ena vina ofunaga olaba deretu. Na mudhidhi, txino babi onodha woona misapo dhaderetu dhibudduwilevo, badha otamaalela thima ya guru dhawo.—Gano dh’olelana 23:24.

15. Mabasa gani a babi oniwelela mwa walela ana?

¹⁵ Akala oli mamuni oniwelela nanda mwadhiyo kaniwelela, onofanyeela opwathela mabasa a wawunuwiha ana “na malago animuzivela Nabuya.” (Éfeso 6:4) Bugakosa ejene, onofanyeela-wene okaana oderetu, okwela vina omweeddihaga mwadhiyo mofanyeela.

16, 17. Magano gani anfanyeela wubuwela ana agarumeela relijiau yothiyana ya amambaliwa?

¹⁶ Enopadduwa venjivene aima añgono othiddeela masunziho a relijiau anthiyana na abale a amambaliwa. Jijene enupadduwela? Akala jijene, Bibilia ohikaana nlago ninupangiye.

¹⁷ Nzu na Mulugu ninloga dhahi: “Mwarumelege amambalinyu mmukwelaga Nabuya; eji jinfuneya.  ‘Omurihe babo na mayo.’” (Éfeso 6:1, 2) Ejene enotaganyiheya na nriho ninfanyeela amambali. Mwa dhaene, masiki wawiwelela amambali vakalilani wa makamaka, kinfanyeela okosiwa s’ohimutanaala Mulugu webaribari. Mwana agonuwa mpaka oroma okosaga dhilobo yeka, panakulitxiye sabwa ya esile dhinkosiye. Ejene kimpadduwa na nlamulovi na mwilaboni, mbwenye empadduwetxa na nlamulo na Mulugu. Bibilia onloga dhahi: “Muthu-muthu wehu onere othongiwa na Mulugu mwaha wa dhirileye.—Roma 14:12.

18, 19. Akala ana ahikaana relijiau enthiyana na ya ababawa, aakamihe dhavi ababawa ononeletxamo relijiau eji yawa?

¹⁸ Akala esile dhinsunziwe dhinosaddula egumi yawo, katamela ononelamo esile dhinubuwela ababi awo. Agahiziveliwa vaddiddi kowiliwa ohikaana nriho vaddiddi, onowiwelela vaddiddi vina onosoriha vaddiddi esile dhinurumani, sabwa yawila onothiddihedha mabasa masunziho a Bibilia. Mbwenye akala relijiau eji yawo eswa enowukosiha okoodda meeddelo abene ambonani, txino anoona ninga ononyanyala yohalana ejuwene yatamelani wuthiyedha. Txino anowukubanyedha vina, akala esile dhinkosiwe kadhilemeeliwe vamuruddani obe akala dhinovugula guru dhakositxiwe dha otamela mazanga abene anoonani yawila agahukamiha ofuma. Ovithukulela podi vina okala nibarelo. Txino anubuwela yawila mwatxibarene, weyo onkala ninga onila awene kanziwa elobo, onziwa ddi weyo.

¹⁹ Noona vahinavire mudhidhi mwinjene, kaakumbirhe ababi awo aaziwe anddimuwa ena a mmulogoni obe Anamoona ena oowarala a mulogo oliwe. Kaalibihe ababi awo adhowe o Numba ya Omwene wila ewe anya esile dhinsunzihiwa mwenemo vina oone na mento awa mukalelo oli Anamoona a  Yehova. Na mudhidhi, ekalelo ya ababi awo txino enokurumuwa. Masiki akala ababi anopambiha vaddiddi, anotaya manivuru a Bibilia vina anowakooddiha ana odhowa omatugumanoni a Okristu, ohikala midhidhi dha wengesa manivuru aba mpaddi mwina, ologa na Akristu akwihu vina wakamiha athu ena na wavaha onamoona wa gari. Weyo vina podi omulobelela Yehova. Ohikala azombwe anfanyeela ojeedha mpaka wunuwa deretu babudduwa vatakulu wila akose dhilobo dhinjidhene. Peno vatakuluva vakale mikalelo gani, kudduwale yawila onofuniwana wila “omurihe babo na mayo.” Kakosa epaddi yawo wila okalihe murenddele vatakulu. (Roma 12:17, 18) Elitxi ya makamaka jawila otamelege okaana murenddele na Mulugu.

20. Dhubuwelo gani txino dhinkaana ana, akala babi obe mai wawa ddwa odila?

²⁰ Mmatakulu menjene mwaha onrutxetxa kayo wa relijiau, mbwenye bwa mabaaliwo. Mirala dhinjidhene dha nsaka na ovanene dhihikaana ana a matelo a odila a muthu mmodha obe oheeli. Mmiralani mpu txino ana anokaana aje vina ya mmirimani obe kanziwa onfanyeelani omwiweleletxa. Sabwa ya ejene, kantanaala guru dhinkosa babi obe mai wa odila na murima wotene wila akale babi obe mai waderetu. Txini enkamiha murala wa matelo anawili weeddeleya deretu?

21. Masiki na mikalelo dhawa dha vawoka, amambali a odila anfanyeelela eni otamela magano anfanyeya mBibiliani wila aakamihe?

²¹ Kaziwa yawila masiki na mikalelo esi dha vawoka dhinenyuna, magano a Bibilia ankaliha deretu matakulu mena anothiddihedheya vina mabasa vanivenyu. Opwaza magano aba onkala ninga onvumiha  makathamiho mudhidhi muñgonovi, mbwenye onodha otota masoso musogorho. (Masalmo 127:1; Gano dh’olelana 29:15) Kakaana zelu vina mirugu, zelu ya othiddihedha mabasa magano a Mulugu ojeedhelaga opuramo na mudhidhi wogoneela, nanda mirugu wila ozinddiyele sabwa enkosela athu a vanivenyu dhilobo dhahi. Vahikala vina ofuneya wa nzuzumelo.—Gano dh’olelana 16:21; 24:3; 1 Pedro 3:8.

22. Aima anrutxeliwani omurumeela babi obe mai wa odila?

²² Akala oli babi obe mai wa odila, txino onowubuwela yawila buli marho wa murala obu, wela okweliwa. Mbwenye ovanene vakaliliwe babi obe mai wawa wa odila, ekalelo yawa txino ehisadduwa. Omubuwela babi obe mai wawa wabaali, oddwene ohinkala na awene, onowakosiha ana oraba koddo mmusorhoni, vowi kanimuziwa oddule onfanyeeletxani omwiwelela, txino bagoona wila weyo onfuna ofudhe nzivelo nikaanilani na mambaaliwa oddwene ohinkala viina na awene. Midhidhi dhiina, txino anowuwubutxedha na mazu oowarala yawila kuli babi wawa obe mai wawa. Malogelo aba anosuva. Masiki dhaene, ‘kuvivoreye sabwa ya omaguvela onyanyuwa.’ (Kohelét 7:9, NM) Vanofuneya mirugu vina nzuzumelo wila wakwanihe esile dhiniwa aima mmirimani.

23. Osaddeya okosiwe dhavi vatakulu vali ana a odila?

²³ Mikalelo esi sofuneya vaddiddi muthu mmodha agasaddeyaga. Vanofuneya osaddeya wohikaana nsakulano. (Gano dh’olelana 6:20; 13:1) Vowila aima kanligana, osaddeya vina onothiyana mwana na mwana. Ababi na amai ena a odila ahizinddiyela yawila, egahikala deretu mambali ombaalile arome. Noona ja makamaka amambali oheeli afunege wila osaddeya okalevo vina akamihedhege, othiya watanaalaga anawavi owabaala bagathiya abale a odila. (Gano dh’olelana 24:23) Wiwelela kofuneya,  mbwenye jaderetu vina olevelelaga dhohakwana. Kunyanyuwe bure. Olagege na okwela.—Kolosi 3:21.

24. Txini enwodha obarela opadduwavo makathamiho a mweeddelo vari va anamudhi a vyano dhothiyana vamuralani va matelo anawili?

²⁴ Makani a ntakulu anowodha vaddiddi okathamiha opadduwavo magudulano. Aba anokamiha murala ofwaseyeletxa dhilobo dhilitxi dha makamaka mwigumini. (Koona Filipi 1:9-11.) Aba vina anomukamiha kadda muthu woona mukalelo onwodhiye okamihedha murala okosa esile dhinfuniwavo. Mowenjedha, makani a murala anlogiwa na murima wotapuwa anobarela mweeddelo wotakala. Anayana anofanyeela ononelamo mwabalelo vina mweeddelo vamentoni va babi wawa wa odila vina arogori arogorivi awa a odila nanda analobwana  anofuna nlago na mweeddelo onfanyeelani omukaanela mai wawa wa odila vina arogori arogorivi awa a odila.—1 Tesalónika 4:3-8.

25. Mikalelo gani dhinwodha okamiha wimetxa murenddele vamuralani wa matelo anawili?

²⁵ Ogasorihaga nivurhano nthi na vawoka na okala babi obe mai wa odila, kavilela. Okaana omarho oswa onogoneela. Ofiyedha okweliwa vina orihiwa na ana akooddiliwe wabaaala onorutxa. Mbwenye enowodheya. Murima wa zelu na mirugu dhogumana na efunelo ya guru ya omuhagalaliha Yehova thi nipara na murenddele vamuralani va matelo anawili. (Gano dh’olelana 16:20) Mikalelo esi dhinowodha vina wukamiha wakwaniha mapadduwo mena.

26. Makalelo gani angawa murala makathamiho na dhimanya dhofunetxa ogumela mazanga?

²⁶ Makathamiho na dhimanya dhofuna ogumela mazanga dhinogawa matakulu mwa makalelo menjene. Mokubanyeya, mirala dhiina dhihifudheya sabwa ya owanela kobiri vina ofuna oreela, obe ngafuna oreela vañgono. Magawano antatamuwa akala atelani oheeli anolaba nanda ahikaana emanya ya ologaga “kobiri dhaga, kobiri dhawo.” Masiki akala kavankalaga kani, atelani oheeli agalabaga anodhaaleliwa dhokosa mpaka ohikalavo mudhidhi wa woonana deretu. Empadduwetxa ovanene mwilaboni ja ababi okala mudhidhi mwinjene wolapela na ntakulu nawa, myeri obe vyaka wila agumeletxe kobiri dhigakooddilani ogumela kookala mmudhi. Ejene enoputhula vaddiddi.

27. Magano gani ankamiha murala ontuwiwa kobiri?

²⁷ Kuli magano anwodha olamuliwa mwaha wa osasanyedha mapadduwo aba, vowila mirala dhothiyana-thiyana dhinakwaniha mazuzumiho na dhofuneya dhothiyana-thiyana. Masiki na ejene, nlago na Bibilia ninokamiha. Motagiha, Gano dh’olelana 13:10 onotonyihedha yawila dila dhiina enowodheya orabeliwa wakulana wohifanyeela, modheela ‘ovuzana.’ Kayo ologavi esile dhinubuwela muthu, mbwenye ku otamela nlago buzinddiyeliwa mukalelo onubuwela muthu mwina. Mowenjedha, olaganela muthengo wa kobiri onfanyeela olabihedhiwa onokamiha wiwananiha guru dha murala. Txino jofuneya dila dhiina, na mudhidhi muñgonovi, atelani oheeli olabaga otakulu wa murala sabwa ya magastu mena anfuneya, makamaka vagakala ana na athu ena ansapeliwa na awene. Akala empadduwa jijene, mamuni onofanyeelavi omuziwiha mwadhiye yawila ohikaanavi mudhidhi wa okala na iyene. Na okwela mamuni na ana podi omukamiha muyana mabasa mena abuwene txino ankosiye yeka.—Filipi 2:1-4.

28. Dhubutxedho gani dhigasorihiwa dhinokamiha murala wiwanana?

 ²⁸ Mwa dhaene, kudduwale yawila masiki kobiri vanfuneyani mwilaboni ejino ya ovanene, kobiri kadhinkaaniha osanzaya. Kadhinvaha-wene egumi. (Kohelét 7:12) Noona wiketxa bure thima dhilobo dha omaningoni onotolotxa mweeddelo waderetu wa muthu vina mpaddi wa omuyani. (1 Timóteo 6:9-12) Elitxi yaderetu ku otamela voroma Omwene wa Mulugu na okosa enfunani, na nikuluvelo na oreelihiwana guru dhehu dha ogumela dhofuneya dha egumi! (Mateu 6:25-33; Ahebreu 13:5) Modheela wikaga dhilobo dha omuyani vamburoni voroma vina otamelaga oroma okaana murenddele na Mulugu, onela ozinddiyela yawila athu a murala wawo masiki vagaweyilani na mazuzumiho, anodha okala mumodhani mwa dhilobo dhilitxi dha makamaka.