KAPITULU 10
Matelo—Nvaho wa Mulugu
“Kabala eritiwe goro tharu, enorutxa othumulawá.” —KOHELÉT 4:12.
1, 2. (a) Atelani aswa anjedhela elobo gani? (b) Mavuzo gani anakule iyo mwari mwa kapitulu eji?
KAROMA wawubuwela attu aneddelelana vina ansasanyedha matelo awa. Awene anowagalala vaddiddi sabwa ya okala vamodha. Oheli, anogana okosa masasanyedho anakamihedhege okala vamodha mwigumi mwawa motene.
2 Matelo menjene anoroma deretu mbwenye kangoma deretu. Wi matelo agalale, enofuneya atelaniya weddihiwa na Mazu a Mulugu. Ndoweni nirome wona mwakulelo wa Bibilia na mavuzo aba: Yopurelamo gani ena matelo? Akala weyo onfuna otele onawodhe dhavi omusakula muttu onufwanyelela? Onawodhe dhavi okala mamuni vina muteliwi waderetu? Elobo gani enlibiha matelo wi agonele?—Kengesa Gano 3:5, 6.
DDIHAKWANA WI DDITELE OBE DDITELIWE?
3. Koddi ebaribari wi muttu onkaana wagalala agatela obe agateliwa? Katapulela.
3 Attu ena anubuwela wi agatela obe agateliwa anele ofwanya ohagalala. Mbwenye ejo kahiyo ebaribari. Yezu ohiloga wi muziye onowagalala. (Mateu 19:11, 12) Murumiwi Paulo ohiloga wi oziye ohikaana yopurelamo. (1 Korinto 7:32-38) Kuttiye wi akwawo, anamudhi, yeddelo ya mmuruddani mwawo yuttukulele omaguvela otela obe oteliwa. Eji yosakula ya muttu yeka.
4. Yopurelamo gani ena matelo a ohagalala?
4 Bibilia onologa wi matelo nvaho wa Mulugu nanda ahikaana yopurelamo. Yehova wahiloga dhahi na Adamu na Eva: “Kinkala mulobwana okala yeka; ddinomvaha mukwaye woladdana na iyene.” (Wita 2:18) Mwamuttanddele Yehova Eva banvaha Adamu awene ahikala murala woroma wa nlogo na attu. Akala atelani anokaana aima, matelo anodhana moonelo mwina wa walela aima wi onuwe na ohagalala. Mbwenye okaana aima bahi kahiyo nipara na ohagalala wa matelo.—Masalmo 127:3; Éfeso 6:1-4.
5, 6. Matelo ankala dhavi ninga “kabala eritiwe goro tharu”?
5 Mwene Salomau ohiloga: “Japama wedda eli ehilí okala weka; mabasa origanela anopuriha vopitha. Mmodha agagwa, mukwaye onomvenyiha. Vano ntowa tha muthu onedda yeka: Oddoyá agagwa kawo onimvenyiha . . . Kabala eritiwe goro tharu, enorutxa othumulawá.”—Kohelét 4:9-12.
6 Matelo aderetu, wiwanana wa attu eli ankamihedhana, ampagarhazana vina ambarelana muttu na mukwaye. Ebaribari wi okwelana onolibiha matelo. Mbwenye akala attu eli anomulabela Yehova matelo awa anovadda. Pavenevo vanladdanihiwa matelo na “kabala eritiwe goro tharu” obe kabala ttaru dhipottiwe vamodhavi. Kabala ttaru dhopottiwa dhinovadda opitta kabala bili. Yehova agekiwa vamateloni, mateloya anoliba.
7, 8. Elobo gani elogile murumiwi Paulo sabwa ya matelo?
7 Attu agamala otelana, mulobwana na muyana ahikana ofuru wa ogonihana ninga atelani, akwanihedhaga dhofuna dhawa muttu na mukwaye. (Gano 5:18) Mbwenye akala muttu ontelela wi awodhege ogomiha dhifunelo dha muguwoni obe ogonihana bahi, dila dhina onomusakula muttu ohininfwanyelela. Noona murumiwi Paulo ohiloga wi muttu onfwanyela otela akala ‘ohimala wunuwa’ obe agamala okwaranya yimo ya wunleletxa efunelo yogonihana. (1 Korinto 7:36) Enofuneya ojeedha wi owodhe opimelela efunelo eji, mwa venevo onele owodha otanalela deretu vina omusakula muttu onfwanyelela.—1 Korinto 7:9; Tiago 1:15.
8 Akala weyo onfuna otele, enofuneya okaana ebaribari yawi vamateloni vahikala makattamiho. Murumiwi Paulo ohiloga wi ‘atelani anowoona makattamiho vamateloni vawa.’ (1 Korinto 7:28) Masiki matelo ofwanyela anooneyana ozivela, anogumanana mudhidhi worutxa. Akala onfuna otele obe oteliwe, omusakule deretu oddule onakale mwadhiyo obe mamuno.
DDINAMUTELE OBE DDINATELIWE NAANI?
9, 10. Elobo gani egapadduwile koteliwa obe k’omutela muttu ohili mulabeli wa Yehova?
9 Ohinatti omusakula mwadhiyo obe mamuno, enofuneya wi orome otanaalela gano esi: “Kamurumele ovijela kanga yokokene ya athu ahinimuroromela Kristu.” (2 Korinto 6:14) Kanga, nipadda nosemiwa na muri, nimmageliwa vetturini va dhinama bili wi dhilabege vamodha mmunddani. Akala munuwelo obe guru ya dhinamadha dhittiyana, kadhinfwanyela omageliwa vamodha kanga yawa. Sabwa yawi dhobili dhigahitabuwa. Na mukalelo woligana, oteliwa obe omutela muttu ohinimulabela Yehova onodhana maguddulano vamuralani. Noona Bibilia ononilaga wi enofuneya ‘oteliwa mwa Nabuya.’—1 Korinto 7:39.
10 Akristu ena anofiyedhaga wubuwela elobo ninga yaderetu otela obe oteliwa na muttu ohinimulabela Yehova ottiya okalaga iyene yeka. Okodda okosa esile dhinloga Bibilia onodhana matabuwo. Iyo ninimwebedha Yehova ninowodha wona wi omulabela iyene elobo yamakamaka opitta dhilobo dhetene. Weyo ogewilemo dhavi kotuwa ofuru wa ogawelana na mwadhiyo obe mamuno dhilobo dhamakamaka dha mwigumini mwawo? Attu enjene anosakula okala aziye ottiya oteliwa obe omutela muttu ohinimulabela Yehova.—Kengesa Masalmo 32:8.
11. Onawodhe dhavi omusakula mamuni obe muteliwi waderetu?
11 Eji kintapulela wi muttu wotene onimulabela Yehova onele owukalela mamuni obe muteliwi wofanyelela. Akala weyo onfuna otele obe oteliwe, omutamele muttu onewananege deretu na weyo vina onuzivela. Ojeedhe mpaka onfwanya muttu ona dhifunelo dholigana na dhawo vina onika mabasa a Omwene vamburoni voroma. Otamele mudhidhi wa wengesa vina otanaalele malago a matelo mwari mwa manivuru a mwimeleli wororomeleya.—Kengesa Masalmo 119:105.
12. Yotagiha gani enittiyedhi Abrahamu modhela omutamelela muyana Izaki?
12 Yeddelo yina enorumeliha amambali a mulobwana omutamela muwenya obe muyana onamutele mwanawa. Egakala dhawene, attu anononelamo wi amambali anomuziwa oddule oninfwanyelela mwanawa. Yeddelo eji yankosiwa vaddiddi masaka a Bibilia. Motagiha, Abrahamu wahimusakulela muyana mwanaye Izaki. Abrahamu katamelile orela obe ovuwa wa ziza na muwenya waye, mbwenye wafuna wi namwaliya akale mulabeli wamukwela Yehova.—Wita 24:3, 67; kona epaddi Ononelemo Deretu 25.
DDIVISASANYEDHE DHAVI DDIGAFUNAGA OTELA OBE OTELIWA?
13-15. (a) Akala mulobwana onfuna atele, muttorho gani onfwanyeleliye otanalela? (b) Akala muyana onfuna ateliwe muttorho gani onfwanyeleliye otanalela?
13 Enofuneya okaana ebaribari akala onfuna otele obe oteliwe. Txino weyo wamwinya onona ninga omala wakwanela. Ovano ninfuna nisekeserhe entapulela ovisasanyedha wawakwana. Dhowakuladha dhinele owutikiniha.
Katamela mudhidhi wa otanaalela malago a Bibilia anloga dha makani a matelo
14 Bibilia onloga wi muteli na muteliwi mabasa awa a vamuralani ahittiyana. Nona antamela otela obe oteliwa anofwanyela ononelamo vina ovisasanyedha mabasa awa a vamuralani. Akala mulobwana onfuna atele enofuneya iyene owodha okala musogoreli wa matelo. Yehova onfuna wi amamuni aweddihege deretu awadhiwa na anawa mpaddi womaningoni vina wawubuwela, ottiya ejo onfuna wi mamuni aweddihege deretu amudhaye mpaddi womuyani. Bibilia onloga wi ohinatanala omudhaye, ‘ohitakala murima opitha oddule ohineddana magano a Mulugu.’ (1 Timóteo 5:8) Akala wamulobwana onfuna wi otele karoma wona enloga Bibilia: “Ogafuna omaga numba yawo, romá otamela mabasa anupuriha kobiri, limá vina mundda wawo.” Na mazu mena, karoma oziwa akala onele okala mamuni onziveliwa na Yehova. —Gano 24:27.
15 Muyana onubuwela oteliwa enofuneya ononelamo wi ohimala wakwana wi akale muteliwi obe mambali. Bibilia onologa dhilobo dhinfwanyela okosa muteliwi wi eddihena murala waye aziwaga omutanala mamune vina anaye. (Gano 31:10-31) Masaka abano ayana enjene animujedha muttu mmodha. Mbwenye Yehova onfuna wi iyo nanya niziwe ejile enakale iyo nigatela obe nigateliwa.
16, 17. Akala weyo onubuwela wi otele obe oteliwe onfwanyela otanalela elobo gani?
16 Ohinatti otela obe oteliwa karoma otanaalela esile dhilonga Yehova mwaha wa ateli na ateliwi. Motagiha, okala musogoreli wa ntakulu kintapulela wi ohikaana mperhe wa ologa mazu ovadda obe onbubudda mwadhiyo. Musogorheli waderetu onomutagiha Yezu oduwene wakosela oderetu abale asogorhela iyene. (Éfeso 5:23) Muyana onofwanyela wubuwela entapulela orumela vina wiwelela dhogana dha mamune. (Roma 7:2) Enofuneya vina iyene oziwa akala onelege owodha omwiwelela nohagalala mulobwana wohakwana. Akala yowakula yaye enloga nne, txino enofuneya oroma okalavi muziye.
17 Atelani anofwanyela oziveliwa okosa oderetu wa mukwaye ottiya waye. (Kengesa Filipi 2:4.) Murumiwi Paulo ohileba: ‘Muttu-muttu wa nyuwo amukwelege mwadhiye nekalelo envikweliye, ateliwi arihege amamunawa.’ (Éfeso 5:21-33) Mulobwana na muyana anofwanyela oziwa wi anokweliwa vina anorihiwa. Mbwenye wi matelo eddege deretu, mulobwana onofwanyela woona wi mwadhiye onomuriha, muyana vina onofwanyela wona wi mamune onomukwela.
18. Atelani anfwanyelela eni okala txenjewa mudhidhi wa weeddelelana?
18 Enofuneya wi nsaka na weeddelelana okale mudhidhi wa oziwana deretu. Obu mudhidhi onfwanyelela awene oziwa wi anofunana-wene wi akale vamodha egumi yawa yotene. Nsaka naweeddelelana ooheli anosunza ologaga muttu na mukwaye, venevo anoziwana deretu ejile eli muttu-muttu. Akala weeddelelana wawa onodhowavi bugonuwa, anoroma ozivelana. Mbwenye anofwanyela ovyang’anela wi anakose mararuwo. Okwela webaribari onokamihedha owodha weddana opimelela. Okwela oku onele wakamihedha wi ananonge mandano awa vina agwadde mandano awa na Yehova.—1 Tesalónika 4:6.
Nsaka na weddelelana mulobwa na mwiyana anosunza mukalelo wa ologa makani
DDINALIBIHE DHAVI MATELO AGA?
19, 20. Matelo a Akristu anfwanyela ogonela mudhidhi gani?
19 Mavidiyu na manivuru menjene anolagiha mattanga a matelo oziva vaddiddi. Mbwenye mattanga a matelo omaromo. Yehova onfuna wi abale antelana akalege vamodha mudhidhi wotene.—Wita 2:24.
20 Attu enjene anoona ninga matelo elobo ya mudhidhi mung’onovi. Attu abo anubuwela wi vagapadduwa makattamiho obo mudhidhi womwalana. Mbwenye Yezu ohiloga: “Emagile Mulugu; muthu katapule.”—Mateu 19:6. Onowubuwela musibo wa kabala ttaru dhiritiwe vamodhavi? Ebaribari wi enorutxa opatulawa. Akala ninomweka Yehova vamateloni vehu, nikumbiraga nikamihedho naye, matelo ehu anele ogonela.
21. Elobo gani enakamihedhe atelani okaana matelo ozivela?
21 Notene nihikaana mikalelo dhaderetu vina dhimanya dhabure. Wona dhovirigana dha muttu mwina kinrutxa, makamaka agakala oddule onkala na iyo mudhidhi mwinjene. Mbwenye akala iyo nili dhawene kaninafwanye ohagalala vamateloni. Mwa mpaddi mwina akala ninzuzumela mikalelo dhaderetu dha mwadhihu obe mamunihu, matelo ehu anelege oziva. Enowodheya ozuzumela mikalelo dhaderetu nittiyaga wona bahi mikalelo dhabure? Ndde. Motagiha Yehova onoziwa wi nili attegi. Masiki dhawene iyene onzuzumela mikalelo dhaderetu dhina iyo. Karoma wubuwela keliwa iyene watamela dhovirigana dhehu? Munasalmo ohileba: “Nabuya, mugalaza dhothega dhehu, on’halavo bani?” (Masalmo 130:3) Atelani anokokomeziwa wi amutagihe Yehova modheela olevelena vina wang’ana mikalelo dhaderetu dha mukwaye.—Kengesa Kolosi 3:13.
22, 23. Yotagiha ya Abrahamu na Sara enakamihedha dhavi atelani?
22 Movira wa vyaka matelo anodha oliba. Abarahamu na Sara ahikaana matelo a wagalala. Mwalogele Yehova na Abrahamu wi amwale elabo ya Ur, Sara txino wana vyaka 60. Yali elobo yorutxa ottiya numba yaye yokoddela bagadhowa okalaga mmisasani. Mbwenye Sara wahandana vaddiddi na mamune vina wali mukamihedhi waye. Iyene wannimuriha vaddiddi, wamukuwela “Nabuya.” Noona wahimwiwelela vina ahiwodha okosa masasanyedho bamwala.—Wita 18:12; 1 Pedro 3:6.
23 Ebaribari wi okaana matelo a wagalala kintapulela orumela dhilobo dhotene. Siku dhahi, Abramu kafuna orumeela dhamwaddela mwadhiye, mbwenye Yehova wahiloga wi: “Kakosa dhetene dhinuloba Sara.” Abrahamu wahiwelela nanda dhilobodha dhahidha okala.—Wita 21:9-13.
Enofuneya wi Bibilia akose epaddi ya matelo awo ovenyana omaromo
24. Elobo gani enfwanyela okosa weyo wi matelo awo amuttittimihe Yehova?
24 Mwari mwa nikuru na Yehova muhikala atelani enjene anagalala na matelo awa. Akala weyo onfuna otele obe oteliwe, kudduwale omusakula muttu oniwanana na weyo, sabwani ejo yosakula yaderetu vaddiddi mwigumini mwawo. Yosakula eji enele opatta egumi yawo. Egali dhawene enofuneya oroma okumbirha nikamihedho na Mulugu. Ogakosa dhawene onele owodha omusakula muttu wamakamaka, onele owodha ovisasanyedha deretu vina onele okosa matelo animuttittimiha Yehova.
