1, 2. Ng’ambo gani yalabihedhi Balaau wi avoreyena ana Izrayel?

NAMATTADDA onoziwa vego vankala oba. Iyene onosakula ng’ambo enjela deretu, onowika wimezoni agamala bavokela mmanjeni. Onofwaseya ajedhaga wi oba ettidde emezoya, agoona wi enojela, iyene onoweta mukasu nanda onomaga obaya.

² Yakene enopadduwa na attu. Koona yotagiha ya ana Izrayel, afunaga ovolowa Mwilaboni Yolibeliwa, awene ahiroma osama waddamana murudda wa akadda Moabe. Mwene wa Moabe wahimugula fumu watxemerhiwa Balaau na kobiri dhinjene wi aavoreye akadda Izrayel. Vowi Balaau kawodhile wakosa elobo yabure, iyene wahubuwela elobo yina egatotile ovoreyeya. Iyene wahalabihedha ayana a akadda Moabe ninga ng’ambo. Awene ahidhowa apale vasamile ana Izrayel nanda ahanyengetta alobwana wi akosena mararuwo.—Olebeliwa 22:1-7; 31:15, 16; Ovuhulela 2:14.

3. Yogana ya Balaau yadhilena yopurelamo gani?

³ Koddi mubuwelo obu wa Balaau wahilaba? Indde. Ana Izrayel ahikosa ‘mararuwo na akadda Moabe.’ Venevo ahiroma wawebedha amilugu a Moabe, Baal wa Peor na mulugu wogonihana. Ana Izrayel muttengo  wa attu matxikwi 24 ahikwa afunaga ovolowa Mwilaboni Yolibeliwa.—Olebeliwa 25:1-9.

4. Ana Izrayel enjene attegele eni?

⁴ Ana Izrayel enjene attegele eni? Sabwa yawi ahimudduwala Yehova na esile dhawireliye, obuweletxa dhifunelo dhawa dhomaningoni. Ana Izrayel kafwanyelela ottiya omwiwelela Mulugu. Yehova wahafurula mudharini na akadda Ejipitu, kakwile na dala mwiddeddereni, ovano afuna ovolowa mwilaboni yolibeliwa. (Ahebreu 3:12) Masiki dhawene awene ahikwekwetteyeleya okosa mararuwo. Murumiwi Paulo ohileba wi: “Kanivilevele dhojeberuwa nifwaraga dhirile enayámo, avitotelena okwa.”— 1 Korinto 10:8.

5, 6. Ninsunza elobo gani na ejile yapadduwele ana Izrayel?

⁵ Elabo eswa eli vakuvi. Moligana na ana Izrayel ali vakuvi na ovolowa Mwilaboni Yolibeliwa. (1 Korinto 10:11) Ovanene elabo ehijeya murima na ekarho ya oraruwa. Abale animulabela Yehova agahivilibihedhe anopattiwa. Mwebaribari, mararuwo emezo enlabihedha Satana bagamottihana attu.—Olebeliwa 25:6, 14; 2 Korinto 2:11; Juda 4.

⁶ Kavivuze, ‘Koddi egahikala miyo oguliha mperhe wa ovolowa mwilaboni eswa na dhilobo dhovira?’ Nne! Elobo yamakamaka omwiwelela Yehova, ologile wi: “Thawani ojeberuwa!”—1 Korinto 6:18..

7, 8. Ojeberuwa txini? Nanda ekaleleni yottega enddimuwa?

⁷ Attu enjene masiku abano, kana nriho na malago a Mulugu mowiwanana na ojeberuwa. Bibilia onloga wi ojeberuwa entapulela wabasa obe oddiginya  yano ya muguwoni ya muttu ohili mwadhiyo obe mamuno. Enotaganyiheya vina ogumaniha wa yano yamuguwoni ya attu ali alobwanavi obe ayanavi, vina ogumaniha yano ya enama na yano ya muttu. Wabasa wa yano yamuguwoni entapulela vina okosa mararuwo, ogonihana wa mulomo obe omarawuni, vina wabasa yano ya muttu wottiyana.—Koona Epaddi Ononelemo Deretu 23.

⁸ Bibilia onloga wi akala muttu onojeberuwa nanda kanfuna ottiya, iyeneya onoburutxiwa mmulogoni. (1 Korinto 6:9; Ovuhulela 22:15) Muliba ojeberuwa onojombeliwa nriho na maningo aye vina kana ntanaalelo na akwaye. Ojeberuwa onotota makattamiho menjene ninga: Odhugudheya wa muyubuweloni, yari yohifuna, makattamiho a vamateloni, maredda vina okwa. (Kengesa Galásia 6:7, 8.) Akala muttu onoroma otanalela makattamiho aniteya na ojeberuwa, kanakose. Mbwenye attu ena anttamageletxa okosa dhifunelo dhawa, anofiyedha okosa mararuwo. Wawona attu bali yovi, ttarho yoroma enattukulela wira mararuwo..

9. Wawona attu bali yovi ekaleli eni ngovi yawopiha?

⁹ Wawona attu bali yovi enomuttukulela muttu okaana ekarho ya okosa mararuwo. Masaka abano, wawona attu bali yovi enokosiwa epaddi yotene—ninga mwinternetini, mmanivuruni vina mujiboni. Attu enjene anubuwela wi wawona attu bali yovi kahiye elobo yabure, mbwenye ngovi yawopiha. Sabwa ya ejuwene attu enjene anopattiwa ekarho ya okosa mararuwo.  Wawona attu bali yovi enowattukulela attu ena otxatxela. Enotetela vina makattamiho vamuralani andana omwalana.—Roma 1:24-27; Éfeso 4:19; koona epaddi Ononelemo Deretu 24.

10. Nivuru na Tiago 1:14, 15 ninnikamihedha dhavi orabela ojeberuwa?

¹⁰ Elobo yamakamaka otamela ononelamo enimuttukulela muttu ojeberuwa. Koona malago anfanyeya va Tiago 1:14, 15: “Mutthu-muthu onehiwa na vidhivi-dhivi dha mmurimani mwaye, dhinimukwekwetha, dhinimugwihedha vamuregani. Dhahene mónlelo abure anobala yothega; yothega eli mmurimani, enobala okwa.” Akala onodheliwa dhubuwelo dhabure mmurimani mwawo, kamaguvela otxinja mubuwelo wawo. Elobo yonyakuwa egadha omentoni wawo mohifuna, ozugunuwele epaddi yina. Akala oli na komputadori, onfuge obe otxinje momaguva kanaliya. Kuttiye wi dhilobo dhonyakuwa dhivolowe muyubuweloni mwawo. Ogahikose ejuwene, muyubuweloni mugavolowa elobo yonyakuwa, enele orutxa oburutxamo.—Kengesa Mateu 5:29, 30.

11. Akala ninowubuwela dhilobo dhonyakuwa Yehova onanikamihedhe dhavi?

¹¹ Yehova ononiziwa deretu opitta iyo nanya. Iyene onoziwa wi nili attegi. Mbwenye onoziwa vina wi jowodheya iyo orabela elobo ennitotela ottega. Noona Yehova ohiloga: “Paní makalelo enyu otene, alí vimanya dha mwilaboni: ojeberuwa, oraruwa, vidhivi-dhivi, monlelo abure, ojiwa murima na muhaku, oli ekalelo ya webedha dha dhopaddutxiwa.” (Kolosi 3:5) Kahiye yovevuwa mbwenye Yehova ddovilela  vina onele onikamihedha. (Masalmo 68:20) Koona yotagiha ya muzombwe dhahi ogwele vamuregani woraruwa vina otxatxela. Akwaye a oskola anloga wila kahiye makani azombwe oraruwa, mbwenye iyene ohiloga: “Eji yahinonga mubuwelo waga vina ddahifiyedha okosa mararuwo.” Iyene ohona wila wanfwanyela wang’anela vidhivi-dhivi dhaye, na nikamihedho na Yehova ohiwodha okwaranya makattamiho aba. Akala onowubuwela dhilobo dhonyakuwa kalobela wa Yehova okumbiraga ‘owodha onddimuwa’ wi okaane dhubuwelo dhokoddela.—2 Korinto 4:7; 1 Korinto 9:27.

12. Ekaleleni elobo yamakamaka okoya murima?

¹² Salomau ohileba: “Koyá murima wawo, vowi jilobo yamakamaka ena weyo thi nipara na okalawo wawo.” (Gano 4:23) “Murima” wehu ku omuttu  wehu wa mwari, omuttu onwodha wona Yehova. Ninofwanyela okoya murima wehu sabwani onoravihiwa dhawoona dhehu. Noona Job ohiloga: “Ddakoddiha mento aga wawañgana anamwali, ddàsirhirha.” (Job 31:1) Moligana na Job, ninofwanyela okala txenjewa na mento vina dhubuwelo dhehu. Ninfuna nikose nlobelo noligana na Munasalmo. “Rabelihaní mento aga dhili maveya, muddikalihedhewo wedda mudila mwenyu.”—Masalmo 119:37.

13. Dina wasakulile amarho gani?

¹³ Akwehu ahikana ewodhelo ya onikwekwettela meddelo aderetu obe abure. Akala ninowasakula akwehu animwiwelela Yehova aweneya anele onikamihedha iyo vina omwiwelela Yehova. (Gano 13:20; kengesa 1 Korinto 15:33.) Mwa ejile empadduwele Dina enonisunziha wi wasakula amarho kahiyo elobo yovegana. Iyene waleliwe na amambali amwebedha Yehova. Iyene wali namwali wana mweddelelo waderetu, mbwenye akwaye asakuliliye akadda Kaná kali alabeli a Yehova. Nlogo na akadda Kaná nanziwiwana vaddiddi mweddelo wojeberuwa. (Onamakutha 18:6-25) Akwaye ahimuttukulela omuziwa muzombwe wakuweliwa Sikem wali wa nlogo na Kaná, wannimusirhirha Dina amoonaga ninga muttu wokoddela vaddiddi. Sikem wali muzombwe ‘warihiwa vaddiddi’ na amudhaye. Mbwenye yabureya jawi kamukwela Yehova.—Wita 34:18, 19.

14. Elobo gani ekosile Sikem na Dina?

¹⁴ Sikém wannimusirhirha Dina. Noona wahikosa  ejile yoniye ninga elobo ehina muladdu, ‘ohimuttidda’ Dina ohimmagelela ‘okosana mararuwo’. (Kengesa Wita 34:1-4.) Obu wali muladdu wamutabutxile Dina na amudhaye etene.—Wita 34:7, 25-31; Galásia 6:7, 8.

15, 16. Ninawodhe dhavi weddana mirugu?

¹⁵ Kaninfwanyela ovirigana ninga ekosile Dina, mbwenye enofuneya oziwa wi malamulo a Yehova b’oderetu wehu. “Ogedda n’aziwitxi, onopura ononelamo wawa: ogavitaganyiha na avuti, onorava obure wawa.” (Gano 13:20) Ogane osunza omulabihedha Bibilia wi oziwe ‘dila yaderetu ya wedda.’ Onele orabela wiwopa vina matabuwo menjene.—Gano 2:6-9; Masalmo 1:1-3.

¹⁶ Niziwa wi nili attu ohakwana vina awobana. (Jeremiya 17:9) Mbwenye enowodheya okaana mirugu nigamusunzaga Bibilia, nilobelege nihinatti okosa dhogana dhehu vina nifarege malago a mwimeleli wororomeleya. (Mateu 24:45; Tiago 1:5) Mbwenye enopadduwa dila yina mukwehu onivaha malago txino alogaga wi esi dhinkosiwe omagomelo onogwela vamuregani wa ojeberuwa. Weyo ogewilemo dhavi? Ogahisilidhiwa, obe ogahirumeela malagoya na oviyeviha?—2 Amwene 22:18, 19.

17. Kavaha yotagiha enoniha wi malago a emeleli ena a Yehova anowodha onikamihedha

¹⁷ Karoma wubuwela yotagiha eji: Omabasani wa murogora onkuweliwa Ana, ohikala mulobwana ontonyihedha wi onomuzuzumela nanda oddoya omukumbirha wi apasiyar. Iyeneya muttu waderetu vaddiddi mbwenye kahiyo mulabeli wa Yehova.  Venevo murogora mwina omoona Ana agali vamodha na mulobwana oddule nanda onomukamihedha amwaddelaga ngovi ya okala vamodha. Txino Ana onopwarapwaza obe ononelamo malagoya! Venevo Ana ologa wi onomukwela Yehova kanfuna okosa elobo yabure. Mbwenye kantxelelavi opasiyari na mulobwana oddule. Koddi veneva Ana onottawa ojeberuwa? Obe onkuluvela dhubuwelo dha ‘mmirimani mwaye’?—Gano 22:3; 28:26; Mateu 6:13; 26:41.

18, 19. Katagiha mukalelo owodhile José ottawa okosa mararuwo.

¹⁸ José valiye muzombwe, wali mudhari Mwijipitu, walaba vatakulu va fumu Putifar. Movira wa mudhidhi mwadhi wa fumu Putifar wannimunyengetta wi amugonihe, mbwenye José wanziwa wi yali elobo yotakala.  Ebaribari wi José wali mudhari iyene kaana ofuru wa ovenyavo vatakulu apale va fumu. Mbwenye José wannimukwela Yehova vina wanziveliwa okosa efunelo ya Yehova. Dila dhetene dhamudidela mwadhi Putifar wi akosena mararuwo iyene karumela. Mummageleliye wi akosena mararuwo iyene wahimusutula ‘battawa.’—Kengesa Wita 39:7-12.

¹⁹ Keliwa muyubuweloni mwa José mwahikala efunelo ya okosa mararuwo, egamurutxa okala woweddeyana na Yehova. Mbwenye mandano aye na Yehova ahikwaranya dhilobo dhetene. Iyene wahiwodha ologa na mwadhi Putifar wi: “Nyuwo munoziwa wi Nabuyaga onoddikuluvela vaddiddi . . . kaddikoddihile elowene, ehili nyuwo oli mwadhiye. Ddinwodha dhavi wira elobo ninga eji, yothabwetxa otakala, ddimuddawelaga Mulugu?”—Wita 39:8, 9.

20. Ninamwagalalihe dhavi Yehova?

²⁰ José wakala wolapela na amudhaye, egali dhawene wali muttu wororomeleya na Mulugu. Yehova wahiziveliwa vaddiddi sabwa ya weddeyana waye. (Gano 27:11) Nona musogorhomwa wahimureliha. (Wita 41:39-49) Joziweya wi elobo yorutxa ottawa mararuwo. Mbwenye kanidduwale malago aba: “Nabuya onowakwela anrabela obure, onowakoya aniwanana na iyene, onowavuna mmadani mwa amwiddani awa.”—Masalmo 97:10.

21. Muzombwe oddu omutagihile dhavi José?

²¹ Masiku otene nlogo na Yehova ninotonyihedha oliba murima modhela ‘orabela dhilobo dhabure’ vina ‘okwela dhilobo dhaderetu.’ (Amós 5:15) Jowodheya weyo omwiwelela Yehova masiki akala  wamwana obe wamuddinmuwa. Karoma otanalela nipadduwo ntti nigumanilena muzombwe oskola. Mwanamuyana dhahi wahiloga wi: Weyo ogaddikamihedha mabigiho [prova] ya matematika ddinele okosa mararuwo na weyo. Muzombwe oddu okosile eni? Iyene wahimutagiha José. “Mohigonela wahakula wi miyo kaddinfuna. Sabwa ya miyo okala mulabeli wa Yehova, ddahiwodha wona wi mubuwelowaga wali wotxenene.” Ojeberuwa onodhana oziveliwa mudhidhene-obule, mbwenye omagomelowa onotota matabuwo manddimuwa. (Ahebreu 11:25) Omwiwelela Yehova onodhana mareliho menjene.—Gano 10:22.

22, 23. Akala ninottega Yehova onnikamihedha dhavi?

²² Satana onele otamela olabihedha murega wa ojeberuwa wi ottiye omwiwelela Yehova, eji txino enokala makattamiho. Iyo notene mudhidhi-bu-mudhidhi ninofwanyiwa dhubuwelo dhawobana. (Roma 7:21-25) Yehova onoziwa vina kanduwala wi nili “mathaka.” (Masalmo 103:14) Kito akala Mukristu ologwela vamuregani wojeberuwa? Entapulela wi kana njedhelo vina? Kahiyo mwenemo. Akala muttuya onotxinuwa, Yehova onele omukamihedha. Mulugu oli ‘womala-nawale wi anilevelele.’—Masalmo 86:5; Tiago 5:16; kengesa Gano 28:13.

²³ Yehova ononikamihedha a’labihedhaga anddimuwa a mmulogoni ali ‘nvaho wa attu.’ (Éfeso 4:8, 12; Tiago 5:14, 15) Yehova oli ‘womala-nawale wi anikamihedhe.—Gano 15:32.

24, 25. Okana “malago” ennikamihedha dhavi orabela ojeberuwa?

²⁴ Wi nikose dhosakula dhofwanyela, enofuneya oroma oziwa yopurelamo endana wiwelela malamulo a Yehova. Nivuru na Gano 19:8 ninloga: “Onna malago, onosogorha; onna zelu, onofwanya gari.” Okala muttu wamalago ehittiyana n’okala muziwi. Nigakaana malago ninowodha ozinddiyela mubuwelo wa Mulugu nigamala nittiddihedha mabasa. Kaninfuna oladdana na muzombwe ologiwa va Gano 7:6-23. Iyene ‘kaana malago,’ noona ohimageya na murega wa oraruwa.

²⁵ Weyo ohikaana ebaribari yawakwana wi malago a Mulugu bokuluveleya? Onorumeela wi ogalabihedha onele ohagalala? (Masalmo 19:8-11; Izaiya 48:17, 18) Akala onowaganyedha karoma wubuwela dhilobo dhetene dhaderetu dhukosele Yehova. Munasalmo ohiloga wi: ‘Katagihani, moone oziva wa Yehova.’ (Masalmo 34:9) Ogatamelaga wiwelela malago aye, omukwela wawo onelege wunuwavi. Okwelege esile dhinkwela iyene oku orabelaga esile dhinimusilidha. Odhalihe muyubuweloni mwawo dhilobo dhaderetu, dhebaribari, dholigana, dhowakwana, dhokoddela, dhokweleya vina dhottittimihiwa. (Filipi 4:8, 9) Ninele owodha omutagiha José, wedihiwa na eziwelo ya Mulugu.—Izaiya 64:8.

26. Elobo gani enasunze iyo mwari mwa kapitulu 10 na 11?

²⁶ Yehova onfuna wi aziye vamodha na ateli ajevo egumi na ohagalala. Kapitulu 10 na 11 ninele osunza miselu dhinanikamihedhe okana egumi yohagalala vamuralani.