1, 2. Nvaho wa ttima onivahile Yehova txini?

YEHOVA ohinivaha egumi, eli nvaho wattima. (Wita 1:27) Iyene onfuna wi nikaana egumi yofwasa. Ononikamihedha ozinddiyela dhilobo dhabure na dhaderetu. Onfuna vina wi nikosege dhosakula dhaderetu. Nigalabihedha magano aye anele onikamihedha ‘ozinddiyela’ dhilobo ‘dhabure vina dhaderetu.’ (Ahebreu 5:14) Yehova ononikamihedha wubuwela na mukalelo wofanyelela. Okalawo wehu nigalabihedha magano a Yehova egumi yehu enokaana yopurelamoya vina ninowona wi Yehova ononitanaala.

² Dila dhina okalawo elobo yorutxa vaddiddi. Motagiha, iyo txino ninogumanana dhosakula dhihina yowakulaya yonyaala eli mBibiliani ninga mpaddi wa magano a egumi aniwanana na wikiwa nikami. Ninakose yosakula gani enimwagalaliha Yehova? Bibilia ohikaana magano annisunziha moonelo wa nikami. Enofuneya ononelamo magano aba wi anikamihedhe okosa dhosakula na mubuwelo wotxena ohinnipatta muladdu. (Gano 2:6-11) Ovano ninfuna nirome otanaalela magano meena a Bibilia.

3, 4. (a) Egumi entapulela eni? (b) Yehova onoona dhavi nikami?

³ Egumi elobo ena ttima enddimuwa vamentoni va Yehova. Yehova onoona nikami ninga elobo yotxena, sabwani egumi enttiddeliwa na nikami. Kayini mumpeliye mbale, Yehova ohiloga na Kayini wi: ‘Nikami na mabalawo ninokuwa mwilaboni.’ (Wita 4:10) Nikami na Abel natapulela egumi yaye. Noona Yehova aloga wi nikami na Abel ninokuwa walogana egumi ya Abel.

⁴ Muvirile Mpulo wa nsaka na Nowé, Yehova waharumeliha attu ojaga dhinama. Mbwenye iyene wawaddele dhahi: ‘Ehinajege nyuwo ji nama eli na nikamina momo.’ (Wita 9:4) Nlamulo ntti ninolabihedhiwa na attu etene oromana nsaka nttile ofiyedha ovanene. Elobo yoziweya wi mwa mpaddi wa Yehova, nikami nintapulela egumi.—Masalmo 36:10.

5, 6. Monelo wa Yehova na nikami buvi mowiwanana na Malamulo a Mizé?

⁵ Nlamulo nanvahile Yehova Mizé naloga wi: “Muthu ddi muthu . . . agaja enama na nikaminá momo, ddinosilidhiwane. Ddinomurimeliha munlogonimwá. Nipara na egumi ya enama ji enama thi nikami.”—Onamakutha 17:10, 11.

⁶ Nlamulo naloga wi muttu agapa enama wi aje, nikami na enamaya nanfanyeela okuttuleliwa vati. Eji yatapulela wi egumi ya enama yahimala wiyihedhiwa wa muttanddi wa egumi, Yehova. (Olibiha 12:16; Ezekiyel 18:4) Yehova kalogile wi ana Izrayel anfwanyeela wumiha mattotto otene a nikami mwari mwa enamaya. Awene koburutxamo apale vawodhelani, aganja  na mubuwelo wohikaana muladdu. Wi atonyihedhe nriho na egumi ya enama, awene annimuriha Yehova Onivahile egumi. Nlamulo nanrumeliha ana izrayeli omperhekela Mulugu mukutto wa vinama wila dhottega dhawa dhileveleliwe.—Koona epaddi Ononelemo Deretu 19 na  20.

7. David otonyihedhe dhavi nriho na nikami?

⁷ Ndoweni noone yotagiha yina enoniha wi nikami elobo ya ttima enddimuwa. Nsaka nawana David na akadda Afilistia, anyakoddo a David ahoona wi apiwa nttona nanda ahikosa elobo yawopiha. Ahivolowa mmuruddani mwa amwiddani awa ekaga vangovini egumi yawa, wi aruge manje o’mwa. Mbwenye mudhelena awene manjeya banvaha David, iyene ‘okuttulela vati amperhekelaga Nabuya’ eraga: ‘Nabuya, kaddinfwanyelela omwa manje aba, enkala ninga ddinmwa nikami na attu aba avivelele odhowa ahovaga opiwa.’ David wanziwa wi nikami nihikaana ttima vamentoni va Mulugu.—2 Samuwel 23:15-17.

8, 9. Akristu a masaka abano.anoonamo dhavi nikami?

⁸ Nsaka na arumiwi, Akristu kaana nikokomezo na omperhekela Mulugu mukutto wa dhinama. Mbwenye awene anfwanyeela wiwelela mpaddi mwina wa malamulo mowiwanana na nikami. Awene anfwanyeela ‘okodda wikiwa nikami.’ Eji yali elobo yohivegana yoligana na orabela merelo otene a mararuwo vina webedha dhilobo dhosemiwa.—Merelo 15:28, 29.

⁹ Jakakene jimpadduwa na Akristu a nsaka na ovanene. Ninoziwa wi Yehova ddi munttaddi, dhigumi dhotene mwinya ddi iyene. Ninoziwa wi nikami  elobo yokoddela nanda egumi enokosa epaddi ya nikami. Noona ninofwanyela wiwelela magano a Bibilia akala ninfuna nikose yosakula eniwanana na nikami.

10, 11. (a) Anamoona a Yehova anoonamo dhavi mwaha wa wekiwa nikami, na dhipaddi dhina nayi dha nikami? (b) Elobo gani enfwanyela okosa Mukristu?

¹⁰ Anamoona a Yehova anoziwa wi makani a ‘okodda nikami’ kahiye oja omwa bahi. Entapulela okodda wikiwa nikami mmaningoni mwehu masiki alabihedhiwaga elobo-elobovi. Kuloga: Okodda wekiwa nikami, okodda onvaha muttu mwina, okodda okoya wi nigamala nilabihedhiwe mudhidhi mwina. Makaniya anofiyedha vina okodda olabihedha dhipaddi nayi dha nikami dhinkuweliwa glóbulos vermelhos, glóbulos brancos, plaquetas na plasma.

¹¹ Dhipaddi esi minayi dha nikami, dhinogawiwa badhikala dhing’ono dhinkuweliwa frações de sangue. Mukristu wotene onofwanyela olabihedha mubuwelo waye wi aziwe akala onorumela obe onokoodda dhipaddi esi dhing’ono. Onofwanyela osakula vina akala onorumela osasanyiwa wa nikami ninkweyiwa mwego wi nilabihedhiwe mudhidhi mwina, eji enkuweliwa hemodiálise, hemodiluição e recuperação intraoperatória de células.—Koona epaddi Ononelemo Deretu 21.

12. (a) Yehova onan’ganela eni dhosakula dha mubuwelo wehu? (b) Ninawodhe dhavi okosa osakula waderetu mwaha wa meeddihedho a osipitale?

¹² Koddi Yehova onowang’ana murima wa muttu-muttu  mowiwanana na yubuwelo yaye? Indde, sabwa yawi iyene onozuzumela dhubuwelo dha mmirimani mwehu. (Kengesa Gano 17:3; 24:12.) Kito ninakose dhavi dhosakula dhaderetu mowiwanana na meeddihedho a egumi yehu osipitale? Modhela opepesa vina olabihedha mubuwelo woshagihiwa na magano a Bibilia nigafunaga okosa dhogana dhehu. Kinfuneya wavuzega attu wi kokala weyo ogakosile dhavi. Oku osakula wa omwinya, attu ena kanfwanyelela wakulela dhogana dhehu. Mukristu “onopwathela dhitoteyile na merelo aye.”—Galásia 6:5; Roma 14:12.

13. Malamulo na magano a Yehova anloga mwaha wa nikami annisunziha eni?

¹³ Malamulo a Yehova anoniha wi iyene ononikwela, esile dhinkumbirha iyene, onkosela oderetu wehu. (Masalmo 19:8-12) Wiwelela malamulo aye enobarela egumi yehu. Iyo ninomukwela Yehova, noona kaninrumeela wikiwa nikami. (Merelo 15:20) Attu enjene masaka abano anoziwa wi wikiwa nikami dila dhinjene enodhana makattamiho wa muttuya onikiwa. Adotoro enjene anoziwa wi operasau onkosiwa s’enikami bwaderetu vaddiddi. Kahiyo elobo yowaganyedha wi Yehova onoziwa dhilobo dhinkamihedha oderetu wehu. Malamulo a Yehova akaana eziwelo vina b’okwela.—Kengesa Izaiya 55:9; Joau 14:21, 23.

14, 15. (a) Malamulo gani a nsaka nawale anoniha wi Yehova onozuzumela nlogo naye? (b) Elobo gani enkosa weyo enoniha wi onoriha egumi?

¹⁴ Yehova onozuzumela nlogo naye, ninowodha  wona ejene na esile dhikosiliye nsaka na mundduni na nlogo na Izrayeli. Motagiha, nlamulo nimodha naloga wi numba dha mudhulu dhanfwanyela okana nsitto na ngome yotene wi muttu anadhe amotte. (Olibiha 22:8) Nlamulo nina naloga wi muttu agakaana ng’ombe yowali wanfwanyela ofugela obe wang’anela wi enamulupele muttu emutotele ngovi. (Obudduwa 21:28, 29) Akala mukadda Izrayel welokodda wiwelela nlamulo ntti, nanda vapadduwa ngovi, mwinya wa enamaya wampwattela muladdu.

¹⁵ Malamulo aba otene anoniha wi egumi ehikaana ttima vamentoni va Yehova. Ninsuzavo eni na malamulo aba? Ninsunzavo wi ninofwanyela okalela txenjewa na mukalelo onsasanyedha iyo numba dhehu, oneddiha iyo mikukutta, mota peno sikaleta vamodha na mavego ehu wi dhinatote ngovi. Attu ena ankosa dhilobo dhawopiha onoga ninga kavanapadduwe ngovi. Dhilobo ninga eso dhintota ngovi dhinkosiwetxa na azombwe. Mbwenye Yehova kanziveliwana. Iyene onfuna wi nirihege egumi yehu vina ya attu ena.—Kohelét 11:9, 10.

16. Yehova onimoona dhavi muttu onrayila yari?

¹⁶ Egumi ya attu ehikaana ttima vamentoni va Yehova. Egumi ya mwana ohinatti obaliwa ehikaana ttima vina. Mowinana na malamulo a Mizé, akala muttu wela onvoreya muyana wa yari ahifunaga, nanda mwanaya akwa, muttuya okosile ngovi ahifunaga wampwattela muladdu. Masiki akala yali ngovi yohifuna, vowi vahikwa muttu, Mulugu wanlogosa wi muttuya apitxele egumi yaye vina. (Kengesa Obudduwa  21:22, 23) Mwana ohinatti obaliwa oli mbani mwa maye, Yehova onimoona ninga egumi ya muttu. Noona, orayila yari elobo yabure vaddiddi. Kito iyene oniwamo dhavi mwaha wa anyenye enjene ampiwa mwilaboni sabwa ya orayila yari?

17. Elobo gani enimulibiha muyana warayile yari ahinatti omuziwa Yehova?

¹⁷ Kito akala mwiyana wahirayila yari ahinatti osunza ebaribari ya Yehova? Enofwanyela okaana ebaribari yawi Yehova onele omulevelela sabwani, Yezu okwele dhottega dhehu. (Luka 5:32; Éfeso 1:7) Akala muyana wahirayila yari wale nanda ohitxinuwa kanfwanyela ovipwatteliha muladdu. Yehova Mulugu “ddanthebwa, ddathagaraga . . . Mulapelano oli omadhelo wa nzuwa na omaddowelo, ji ekalelo ennibareliha iyene dhothega dhehu.”—Masalmo 103:8-14.

18. Ninfwanyelela eni ovilibihedha oburutxamo ntxiga nili mmirimani?

¹⁸ Nriho na nvaho wa egumi ninroma mmirimani mwehu. Eji eniwanana na mukalelo onawoona iyo attu ena. Murumiwi Joau ohileba wi: “Muthu ddi muthu onimwidda mukwaye, onkala panga.” (1 Joau 3:15) Ntxiga ninomukosiha muttu okodda omuriha mukwaye, omudhivalela, dila dhina omuganana okwa. Mbwenye Yehova onoziwa dhili mmirimani. (Onamakutha 19:16; Olibiha 19:18-21; Mateu 5:22) Nigoona wi nihiroma omwidda muttu, nikose guru wi niburutxemo ntxiga nili mmirimani.—Tiago 1:14, 15; 4:1-3.

19. Elobo gani yina enoniha wi ninoriha egumi?

¹⁹ Ohikalawo mukalelo mwina wa otonyihedha  nriho na egumi. Bibilia onloga wi: Yehova “onoapwaza anziveliwa owali.” (Masalmo 11:5) Akala ninovega na mavego antota ngovi eji entapulela wi ninoziveliwa otimbwini. Kaninfuna odhaliha muyubuweloni mwehu dhilobo dha otimbwini. Ottiya eji, ninfuna nidhaalihe muyubuweloni mwehu merelo a murenddele.—Kengesa Filipi 4:8, 9.

20-22. (a) Yehova onona dhavi elabo eji ya Satana? (b) Nlogo na Mulugu ninoniha dhavi wi kaninkosa epaddi ya elabo?

²⁰ Elabo eji enlabihedhiwa na Satana, attuyamo kanziwa oriha egumi, Yehova onloga wi elabo eji ehikaana muladdu wa nikami. Movira wa mudhidhi, alamuleli ahaapa attu matxikwi menjene otaganyiha na adhari ororomeleya a Yehova. Bibilia onowaladdaniha aguverno aba na enama yoludha [yowali]. (Daniyel 8:3, 4, 20-22; Ovuhulela 13:1, 2, 7, 8) Masaka abano, oguliha futti mpinddu wa kobiri dhinjene. Attu ena anorela sabwa ya oguliha futti dhinapa attu. ‘Ebaribari, elabo yotene eli mmadani mwa Satana.’—1 Joau 5:19.

²¹ Akristu ebaribari kankosa ‘epaddi ya elabo.’ Nlogo na Yehova kanindowa owana koddo vina kaninvolowela makani a politika. Vowi kanfuna wapa attu ena, kanimukamihedha muttu onimpa muttu. (Joau 15:19; 17:16) Akala anofwarafwariwa, kanpitxela obure-nobure. Yezu ohinisunziha wi enofuneya wakwela amwiddani ehu.—Mateu 5:44; Roma 12:17-21.

²² Marelijiau vina anokosa epaddi ya opiwa wa attu  matxikwi menjene. Mwaha wa Babilónia Munddimuwa obe marelijiau a ottambi, Bibilia onloga wi: “Mwenemo m’Babilónia mufwanyiwa nikami na anamavuhulela, na athu okoddela murima, na etene apiwe mwilaboni.” Ninowona wi vakala mwaha onimuttukulela Yehova ologa wi: “Budduwaní mmuthetheni-mpuno w’o Babilónia.” Abale animwebedha Yehova kankosa mpaddi wa marelijiau ottambi.—Ovuhulela 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Elobo gani enfwanyela okosa muttu wi abudduwe mwari mwa Babilónia Munddimuwa?

²³ Wi muttu ‘abudduwe’ mwari mwa Babilónia Munddimuwa, muttuya onofwanyela woniha wi kankosa vina epaddi ya relijiau yonyengetta. Egawodheya, adhowe apaganye okule webedhaga iyene wale. Enofuneya vina widda dhilobo dhiniwanana na relijiau yottambi. Sabwani awene anowanyengetta attu okosa dhilobo dhonyakuwa, okosa epaddi ya politika vina otameletxa orela ohinafwanyelela. (Kengesa Masalmo 97:10; Ovuhulela 18:7, 9, 11-17) Mwari mwa vyaka dhivirile amiliau attu ahikwa sabwa y’ofwara mweddelo obu.

24, 25. Nimpurelamo eni sabwa ya oziwa ebaribari ya Yehova?

²⁴ Nihinatti osunza miselu dha Yehova, nankosa dhilobo dhohifwanyelela dha elabo ya Satana. Mbwenye ovano nihimala ottiya. Nihiwodha ononelamo nroromelo na mukutto wa Yezu vina nihimperhekela egumi yehu Yehova. Ninowodha omoona Yehova ninga ‘ttawela yehu.’ Nihikaana mubuwelo ohinnipatta muladdu sabwa yoziwa wi ninkosa dhilobo dhinimwagalaliha Yehova.—Merelo 3:19; Izaiya 1:18.

 ²⁵ Txino wale nankamihedha makuru ankodda oriha egumi. Mbwenye Yehova ohinilevelela na mukutto wa Yezu. Ovano iyo ninoriha egumi. Ninokosa ejuwene modhela wakamihedha attu osunza miselu dha Yehova wi abudduwemo mwilaboni ya Satana akale amarho a Mulugu.—2 Korinto 6:1, 2.

26-28. (a) Yehova wanvahile mabasa gani namavuhulela Ezekiyel? (b) Ovanene elobo gani ennikumbirha iyene wi nikose?

²⁶ Nsaka na ana Izrayel Yehova wahinvaha mabasa namavuhulela Ezekiyel wi adhowe awaddele attu a nlogo wi Jeruzalemi agahitolotxiwa, awaddele vina ejile yafwanyelela awene okosa wi avuneye. Iyene kokodda wawaddela, agahakulela vamentoni va Yehova sabwa ya attu abale afuna okwa. (Ezekiyel 33:7-9) Ezekiyel wahooniha wi iyene onoriha egumi modhela ovilibihedha wawaddela attu.

²⁷ Nsaka ntti nehu, Yehova ohinivaha mabasa a wawaddela attu sabwa ya ogujuliwa wa elabo eji ya Satana onapadduwe mohigoneela, vina wakamihedha attu osunza miselu dha Yehova dhinattukulele ovolowa mparaizu mwilabo eswa. (Izaiya 61:2; Mateu 24:14). Noona ninfuna nivilibihedhe ninga munwodhela iyo wi nawaddele attu miselu esi. Murumiwi Paulo ohileba: ‘Mmodhavo wenyu onarimele muladdu kahiye waga, vowi kadditxelele owaddelani ofuna wa Mulugu.’—Merelo 20:26, 27.

²⁸ Kapitulu endawo ninele osunza mukalelo onfwanyela iyo okala attu otxena vamentoni va Mulugu.