1, 2. Mvaho gani onda wa Mulugu oli wa makamaka ovanene, nanda sabwa yani?

BABI wehu wa odhulu ohinivaha yuma ya thima vaddiddi, mvaho wa egumi ninga athu a zelu abene anwodha otagiha mikalelo dhaye. (Wita 1:27) Sabwa ya mvaho obu wa thima, ninowodha otanaalela magano a Bibilia. Modheela othiddihedhaga mabasa magano aba, panakalihu athu owarala omuyani athu animukwela Yehova vina abene “anziwa opima, alemélele othiyaniha dhapama na dhabure.”—Ahebreu 5:14.

² Thotho ya otanaalela magano a Bibilia ja makamaka ovanene, sabwani elabo ehirutxa vaddiddi mpaka ohiwodheyaga okalawo malamulo abene anwodha othiddihedheya mmikaleloni dhimbudduwa mwigumini. Siensia wa sipitale onolagiha deretu mutoma obu, makamaka mwaha wa mirobwe vina magano a nikami. Obu mpaddi wofuneya vina onazuzumiha otene abale anfuna omwiwelela Yehova. Na dhaenevi, akala ninononelamo magano a makamaka a Bibilia, nigahifanyeela owodha osakula na zelu osakula oku ogazivelihile mobuwelo wehu nanda kunikalihavi mu okwelani mwa Mulugu. (Gano dh’olelana 2:6-11) Katanaalela mena mwa magano aba.

3, 4. Dila yoroma elogile Malebo okoddela wa nikami jivi, nanda enimetxeya va magano gani?

³ Voroma Yehova ohikavo wiwanana wa egumi na nikami, ninga vina okoddelawa wooneyile mudhidhi muñgonovi  Kaini mumpeliye Abeli. Mulugu ohiloga: “Nzu na nikami na mbalawo ninokuwa mwilaboni mpaka oddifiyedha miyo.” (Wita 4:10) Mmooneloni mwa Yehova, nikami na Abeli natapulela egumi yaye, ejilene yagwaddiwe na otabala. Noona egalogiwa wila, nikami na Abeli nannimukuwela Mulugu wila eyihedhe.—Ahebreu 12:24.

⁴ Muvireli mpulo wa Nowé, Yehova wahirumeela wila athu ajege nyama mbwenye kaavahile nikami. Mulugu ohiloga: “Ehinajege nyuwo ji nama eli na nikamená momo, . . . vowi [onja] miyo ddinomutabutxa, kaddinimutxelela.” (Wita 9:4, 5) Nlamulo nthi ninolaba wa adhuli otene a Nowé mpaka ovanene. Eji enolibiha ejile yatapulela mazu a Mulugu mwalogeliye na Kaini—yawila muzimu obe egumi ya dhothanddiwa dhotene enimeleliwa na nikami. Vina nlamulo nthi ninowimetxa ebaribari yawila Yehova, fukuwa ya egumi, onela wathonga athu otene ahinriha egumi vina nikami.—Masalmo 36:9.

5, 6. Nlamulo na Mizé nalagiha dhavi yawila nikami thokoddela vina tha thima? (Koona vina kaxa “ Karihaga Egumi Ya Dhinama.”)

⁵ Dhibaribari esi biili dha makamaka dhannooneya mu Nlamuloni na Mizé. Onamakutha 17:10, 11 onloga dhahi: “Muthu ddi muthu . . . agaja nama enna nikamená momo, ddinosilidhiwane, ddinomurimeliha munlogonimwá. Nipara na egumiya enama ji enama thi nikame. Miyo ddiurumelihani okuthulela nikamená vebuwani, wi niheleliwege oleveleliwana dhoddawa dhenyu. Nikame thinthimiha kwarula, vowi mwenemo puniteya egumi.” *—Koona kaxa enloga “ Guru Ya Wobola Wa Nikami.”

⁶ Akala nikami na enama yapiwe kanafanyeela olabihedhiwa vebuwani, nanfanyeela okuthuleliwa vati. Dhaene, na mukalelo wa ezinddiyelo, egumiya yeyihedhiwa wa Mwinya  witileya. (Olibiha 12:16; Ezekiyel 18:4) Vina koona yawila Aizrayel kafanyeela othabwiha mwa otamela ovenyihamo kadda etatali ya nikami mu nyamani yafunani oja. Venevo vapiwani nanda nikami na yothanddiwa eji banikuthuliwa na mukalelo wofanyeela, mukudda Izrayel wanfanyeela oja na mubuwelo wokoddela, sabwani mukalelo obu wokuthula nikami wannimuriha Namavaha Egumi.

7. Davidi olagihile dhavi nriho na okoddela wa nikami?

 ⁷ Davidi, ‘muthu onvirihamo dhetene dhinfuna Mulugu,’ wahinonelamo magano aali mu nlamuloni na Mulugu mwaha wa nikami. (Merelo 13:22) Mudhidhi dhahi bapiwe nthona vaddiddi, alobwana aye araru ahiidela mu sanjarhani ya amwiddani, baruga manje vatxelani, nanda bamudheelana. Davidi wakosile dhavi? Iyene wahivuza: “Ddinela omwa nikami na alobwana aba avilevele dhigumi dhawa?” Mmooneloni mwa Davidi, txibarene manjeya aali nikami na alobwana aye. Dhaene, masiki bapiwe nthona, iyene “okuthulela vati amperhekelaga Nabuya.”—2 Samuwel 23:15-17.

8, 9. Mukalelo onoona Mulugu nikami ohisadduwa na wimetxiwa wa mulogo woroma wa Okristu? Katapulelamo.

⁸ Vyaka 2.400 muvireli nlamulo na nikami navahiwe Nowé nanda muvireli vyaka 1.500 mumaleli okosiwa nipagano na Nlamulo, Yehova wahubuweliha nikuru nolamulela na mulogo woroma wa Okristu wila nilebe: “Muya Wokoddela na iyo nonimo wi kinkala oupwathelihani muthorho mwina, ehili ovirihamo magano aba a makamaka: Otadha nama ekutheliwe amulugu, otadha nikami, vinama dhohogiwa, vina okodda merelo otene a oraruwa.”—Merelo 15:28, 29.

⁹ Txibarene, nikuru nolamulela noromana nahizinddiyela yawila nikami elobo yokoddela nanda yawila olabihedha na mukalelo wohifanyeela kwabure ninga vina wawebedha amilugu obe oraruwa. Akristu a ebaribari ovanene anorumeela nigano nthi. Mowenjedhedhavo, sabwa yawila anubuwela na mukalelo wa Bibilia, anowodha omuhagalaliha Yehova agasakulaga olabihedha nikami.

10, 11. (a) Anamoona a Yehova anoona dhavi wikiwa nikami notene vina dhipaddi dha makamaka dha nikami? (b) Epaddi gani yowiwanana na nikami txino enakosiha Akristu okaana moonelo wothiyana-thiyana?

¹⁰ Anamoona a Yehova anoziwa yawila “Otadha . . . nikami” ontapulela okoodda wikiwa nikami vina okoodda ovaha obe okoya nikami nawa wila agamala ekiwe. Sabwa ya nriho  na nlamulo na Mulugu, awene vina kanrumeela dhipaddi nai dha makamaka dha nikami: glóbulos vermelhos, glóbulos brancos, plaquetas vina plasma.

¹¹ Ddabuno, na makalelo mena, dhipaddi esi wili-wili dhinogawiwa badhikala dhiñgono esene dhinlabihedhiwa na makalelo oothiyana-thiyana. Akristu anofanyeela orumeela dhipaddi esi dhiñgono dha nikami? Awene anoona dhipaddi esi ninga “nikami”? Kadda muthu onofanyeela osakula mwinya mwaha obu. Yakakene enolabihedheya na yeeddelo ya osipitale ninga hemodiálise, hemodiluição, vina recuperação sanguínea ejene entaganyiheya na nikami na muthu mwinya nthene nihikoyiwe.—Koona Yowenjedha “Dhipaddi Dha Nikami Na Meeddihedho A Operasau.”

12. Niwodhe dhavi woona vina okosana dhilobo dha mubuwelo?

¹² Akala ejiya enthiyedhiwa osakula wa kadda muthu wa iyo, kuloga wila peno elobo gani ensakulehu eji kinimpatha  Yehova? Nne-wene, sabwani iyene onotanaala vaddiddi dhubuwelo na dhifunelo dhehu. (Kengesa Gano dh’olelana 17:3; 24:12.) Dhaene nigamala opepesa na nlobelo dhitagano esi dha nikami dha osipitale, ninofanyeela ovuruwana mubuwelo wehu osunzihiwe na Bibilia. (Roma 14:2, 22, 23) Txibarene, athu ena kanfanyeela onimagelela okosa ejile enubuwelani, vina kaninfanyeela ovuza wila, “Kokala nyuwo mugakosile eni?” Mwa dhilobo esi kadda Mukristu “onopwathela dhitoteyile na merelo aye.” *—Galásia 6:5; Roma 14:12; koona kaxa enloga “ Ddinowoona Nikami Okala Nokoddela?”

13. Malamulo na magano a Yehova anlagiha eni mwaha wa iyene? Kaladdaniha.

¹³ Malamulo na magano anfanyeya mBibiliani anlagiha Yehova okala Namavaha Nlamulo wa zelu vina Babi wokwela oddwene ontanaala kakamwene oderetu wa ana aye. (Masalmo 19:7-11) “Masiki nlamulo na otadha . . . nikami” vahiperhekiwani ninga nigano na otanaala egumi, nthi ninonibarela dhovirigana dhiniwanana na wikiwa nikami. (Merelo 15:20) Txibarene, athu enjene ali afirimero anloga wila woperariwa s’ohikiwa nikami nthi “nigano na nddarhama” na magano a osipitale a ovanene. Wa Akristu a ebaribari, odhowa vasogorho oku onkosela onamoona zelu enddimuwa vina okwela wa obabi wa Yehova.—Kengesa Izaiya 55:9; Joau 14:21, 23.

14, 15. (a) Mulugu okwela nlogo naye wooneya na malamulo gani? (b) Owodhe dhavi othiddihedha mabasa magano ankamiha malamulo aba a muthiddeeleyo?

¹⁴ Mulugu ozuzumela oderetu wa nlogo naye mu Izrayel wa wale wannooneya mmalamuloni aye menji. Motagiha, iyene wafuna wila numba dha mudhulu dha akudda Izrayel  dhikaanege egubedde wila dhirabele ngovi, vowila odhulu wa numbaya wakala mburo wakosiwetxa mabasa. (Olibiha 22:8; 1 Samuwel 9:25, 26; Nehemiya 8:16; Merelo 10:9) Vina Mulugu wahiruma wila ñgombe dhawopiha dhañganeliwege. (Obudduwa 21:28, 29) Opwaza magano aba walagiha otuwa nriho onddimuwa mwa muthiddeeleyo wa athu ena nanda ogahitota muladdu wa nikami.

¹⁵ Owodhe dhavi olabihedha magano aba a malamulo? Onkooddela eni otanaalela mukalelo oli karo yawo, mweeddihedho wawo, dhinama dhawo, vatakulu vawo, mburo wawo wa mabasa, vina osakula ovega? Mu dhilabo dhiina, ngovi jili sabwa ya okwa wa azombwe, sabwani anovika mu ngovini yohifanyeela. Dhaene, azombwe anfuna okalavi mu okwelani mwa Mulugu anowika thima egumi nanda kantamela oziveliwa mmavegoni awopiha. Awene kanubuwela na otaduwa wila azombwe kanvoreyeya. Othiya eji, awene anojavo ozombwe wawa modheela orabela ngovi yohifanyeela.—Kohelét 11:9, 10.

16. Magano gani a Bibilia anlabihedheya orayiliwa yari? (Koona vina mazu a mutxiddo.)

¹⁶ Masiki egumi ya nyenye ohinathi obaaliwa ja thima vamentoni va Mulugu. Mu Izrayel wa wale, muthu aganvoreya muyana wa yari nanda akala iyeneya obe mwanaye akwa sabwa ya ejene, Mulugu wamoona oddule onna muladduya okala timbwini, nanda wanfanyeela “okwa oliviwe nokwa.” * (Kengesa Obudduwa 21:22, 24.) Katanaalela mukalelo oniwa Yehova agawoona anyenye oohengeseya ahinathi obaaliwa apiwaga kadda yaka, ena enjene ampeliwa sabwa ya ojeberuwa.

17. Ogampangarhazile dhavi muthu warayililege yari ahinathi osunza magano a Yehova?

¹⁷ Ngani, ki muyana warayililege yari ahinathi oziwa ebaribari? Entapulela wila Yehova kanamulevelele? Kili dhaene!  Txibarene, muthu otxinuwile-wene podi ojeedhela nlevelelo na Yehova nthene ninimetxiwa mu nikamini na Yezu nikuthuliwe. (Masalmo 103:8-14; Éfeso 1:7) Txibarene, mwinyene Kristu ohiloga: “Miyo kaddidhele wawithana athu apama, ddidhele wawobela athegi orugunutxa murima.”—Luka 5:32.

18. Bibilia onlagiha dhavi totela ya okuthuliwa winji wa nikami?

¹⁸ Othiya okooddavi wavoreya athu ena, Yehova onnifunana wila nigomihe mmirimani mwehu mwaha wotene wa okuthula nikami—widda. Murumiwi Joau ohileba: “Muthu ddi muthu onimwidda mukwaye, onkala panga.” (1 Joau 3:15) Muthu oddu kankalela osilidhiwanavi mbalaye mbwenye onimusililana okwa. Omwiddani waye podi wooneyana othambi onddimuwa obe modheela ommagedhela muladdu ogamuthongilena Mulugu. (Onamakutha 19:16; Olibiha 19:18-21; Mateu 5:22) Jofuneya vaddiddi wila nilabe na efunelo ya ogomiha mmirimani mwehu niwogo notene nthene txino nilimo!—Tiago 1:14, 15; 4:1-3.

19. Muthu oneeddihiwa na magano a Bibilia onoona dhavi magano a Malebo ninga Masalmo 11:5 na Filipi 4:8, 9?

¹⁹ Otene abale anikela thima egumi ninga munkosela Yehova nanda anfuna okalavi mu okwelani mwaye anorabela vina otimbwini wa mukalelo wotene. Masalmo 11:5 onologa: Yehova “onoapwaza [onowawidda] anziveliwa owali.” Nlebo nthi kayo ologavi mwaha wa omuthu wa Mulugu, nthi nigano nineeddiha egumi. Nthi ninowathukulela abale animukwela Mulugu orabela mukalelo wotene wa mavego anwaraliha otimbwini. Na mukalelo wakakene, mazu awila “Mulugu onvaha murenddele” anowalibiha adhari aye odhaaliha mubuwelo wawa na mirima na mikalelo dhokweleya vina dhilobo dhotamaaleleya, esene dhinkaliha murenddele.—Kengesa Akadda Filipi 4:8, 9.

20-22. Yimelelo gani enthukula Akristu vamentoni va elabo nanda sabwa yani?

²⁰ Mmooneloni mwa Mulugu, elabo yotene ya Satana ehikaana muladdu wa nikami. Elabo ya politika, enologiwa Mmaleboni ninga enama ya mukokolani, ehimala wapa athu matxikwi na matxikwi, otaganyiheya na anamoona a Yehova  enjene. (Daniyel 8:3, 4, 20-22; Ovuhulela 13:1, 2, 7, 8) Alabaga vamodha na alamuleli aba ankala ninga dhinama dha mukokolani, anyamarhondda vina asientista anolabaga wila asasanye futhi dhinddimuwa dhihinakalagawo, esene dhintolotxa vaddiddi. Ja ebaribari yawila ‘elabo yotene eli mmadani mwa Satana’!—1 Joau 5:19.

²¹ Sabwa yawila anamafara a Yezu ‘kankosa epaddi ya elabo’ mbwenye anokalavi s’ohikosa epaddi ya politika vina koddo, awene anorabela okaana muladdu wa muthu yeka vina ninga nikuru. * (Joau 15:19; 17:16) Nanda amutagihaga Kristu, awene kanakula na otimbwini athu ena agafarafaraga. Othiya eji, anowakwela amwiddani awa, mpaka walobelela.—Mateu 5:44; Roma 12:17-21.

²² Vadhulu va dhilobo dhotene, Akristu a ebaribari anorabela ovitaganyiha na “Babilonia Munddimuwa,” omwene wa elabo yotene wa relijiau ya othambi vina onetxa muladdu wa nikami. Nzu na Mulugu ninloga wila,  “mwenemo mBabilónia mufwanyiwa nikame na anamavuhulela, na athu okoddela murima, na etene apiwe mwilaboni.” Vina, ninolagiwa: “Nyuwo athu a nlogo naga, budduwaní mmuthetheni-mpuno.”—Ovuhulela 17:6; 18:2, 4, 24.

23. Obudduwa Mbabilonia Munddimuwa ontapulela eni?

²³ Omwala Mbabilonia munddimuwa onokwaranya othimihavi nzina na muthu mu listani. Enotaganyiheya vina na widda merelo a otimbwini anrumeelela relijiau ya othambi obe—dhilobo ninga esi ohikwa wa muzimu, ovolowa mpolitikani, vina nrima na omukumbela vaye. (Kengesa Masalmo 97:10; Ovuhulela 18:7, 9, 11-17) Wili-wili mabasa aba anothukulela okaana muladdu wa nikami!

24, 25. (a) Na matibelo gani anwodha Mulugu omulagihedha mahala muttu otxinuwile sabwa ya muladdu wa nikami? (b) Nanda ejiya ennubutxedha eni yapadduwa masaka a Bibilia?

²⁴ Nihinathi ofara ebaribari, kadda muthu wa iyo, na mukalelo mmodha obe mwina, nankamihedha elabo ya Satana dhaene nahikaana muladdu wa nikami. Dhaene, sabwa yawila nihisaddula mikalelo dhehu, nihunuwiha nroromelo mmukuthoni mwa Kristu, nanda nihimperhekela egumi yehu Mulugu, nihigumela mahala vina nibarelo na omuyani. (Merelo 3:19) Nibarelo ntti ninubutxela mittette dhaliwo mmasakani a Bibilia mwattaweliwa.—Olebeliwa 35:11-15; Olibiha 21:1-9.

²⁵ Musasanyedho obu walaba dhavi? Mukudda Izrayel agampa muthu mukwaye n’ohifuna, wanfanyeela othawela mmuthetheni mpu mothawela. Anamathonga oofanyeela vathongani mwahaya, muthu oddule wampile mukwaye n’ohifuna wankala mmuthetheni mothawela mpaka okwa wa namakuthaya munddimuwa. Venevo, wankaana ofuru wa okala wego ku wego. Eji yotagiha yaderetu vaddiddi vina ya thima ya mahala a Mulugu anavahiye athu! Onladdana ovanene na mithethe esile dha wale dhothawelamo bu musasanyedho wa Mulugu, wimetxiwe mmukuthoni wa yobolo wa Kristu, mwa onibarela okwa sabwa ya olupa nlamulo n’ohifuna mwaha wa okoddela wa egumi na nikami. Weyo  onowika thima musasanyedho obu? Olagihe dhavi wikela thima? Mukalelo mmodha bwa wawobela athu ena ovitaganyiha na weyo mmuthetheni mothawela mwa ovanene, makamaka mowiwanana na omaguva wa waddamela wa “goy [enddimuwa].”—Mateu 24:21; 2 Korinto 6:1, 2.

26-28. Ovanene mukalelo wehu oli dhavi woladdana na obule wa namavuhulela Ezekiyel, nanda niwodhe dhavi okalavi mu okwelani mwa Mulugu?

²⁶ Mukalelo wa nlogo na Mulugu mmasikuni abano onnubutxedha obule wa namavuhula wa wale Ezekiyel, oddulene wavahiwe mabasa na Yehova wila alabe ninga mwañganeli wa omuyani mu numba ya Izrayel. Mulugu ologile dhahi: “Ewagá enloga miyo, sumululagá na nzina naga.” Kowiliwa Ezekiyel ohipwaza mabasa aba, iyene agakalile muthu agakaanile muladdu wa nikami na abale apiwe mudhidhi wathukuleliwe Yehova othonga. (Ezekiyel 33:7-9) Mbwenye Ezekiyel wali muthu wowiwelela nanda kanna muladdu wa nikami.

²⁷ Ovanene, ninowaddamela ogoma wa elabo yotene ya Satana. Dhaene, Anamoona a Yehova anoona mabasa aba avahiwani okala mangau vina nriho olaleya “siku ninagwadde Mulugu wehu miladdu” mowiwanana na muselu wa Omwene. (Izaiya 61:2; Mateu 24:14) Weyo onokamihedha deretu mabasa aba a makamaka anvaha egumi? Murumiwi Paulo kavegilena mabasa aye a olaleya. Ninga yodhavoya, ohiwodha ologa wila: “Onarimele, muladdu kauwo waga vowi kadditxelele owaddelani ofuna wa Mulugu.” (Merelo 20:26, 27) Eji yotagiha yaderetu vaddiddi wila nifarege!

²⁸ Txibarene, wila nikalevi mu okwelani mwa obabi wa Yehova, ninofanyeela okosa opitha okalela woonavi egumi vina nikami ninga munoonela Yehova. Iyo vina ninofanyeela okala otxenene, obe okoddelene, vamentoni vaye, ninga munoonelihu mu kapituluni endawo.