Njangarha ntho nihitiwana nikuru nidhile okuweliwa Liga das Nações. Nikuru nthi niteliwe n’efunelo ya “olaba mumodhani orugunuwa elabo yotene wi okalewo murenddele vina nibarelo na athu otene.” Makapela menjene ahikamihedha nikuru nthi. O Amerika nihikalawo nikuru na makapela ninkuweliwa Conselho Federal das Igrejas de Cristo, nikuru nthi nihifiyedha ologa wi, “Omwene wa Mulugu bunaweddiha alamuleli a vati.” Nikuru ntti na makapela naharuma anddimuwa awa wi adhowe vamutugumanoni obule w’o Paris; elela onihe wi anokamihedha mutugumano obule walogela Murenddele. Munddimuwa dhahi mmodha wa nikuru nttile wali vamutugumanoniva, ohiloga wi mutugumano obule “ohisaddula okalawo wa athu otene a mwilaboni.”

Ndde, okalawo wa athu wahisadduwa-wene, mbwenye kuwasadduwile sabwa ya mutugumano obule. Yaka ya 1919 ahiteya mabasa maswa, mabasaya ali olaleya. Yehova wahathikithela alabeli aye guru dhinjene dha olaleyana. Mbwenye voroma-vene Anamasunza a Bibilia ahifwanyiwa masadduwo manddimuwa vaddiddi.

Osakuliwa wa mwimeleli wa Kathi Enddimuwa Enimelela Mabasa a Anamoona a Yehova, wafuna okosiwe sika Sabuddu labo 4, mweri wa Janeiro yaka ya 1919. Nsakanene nthile wemelela mabasa a nlogo na Yehova wali Joseph F. Rutherford. Epadduwile jawi iyene vamodha na abali ena atanu na eli ahimagedhiwa muladdu wahaddawilani ofiyedha ofugeliwa o Atlanta, Geórgia, elabo ya Estados Unidos. Nona abali anivivuza: Nasakule wili abali abale afugeliwe? Obe nasakule abali ena wi akale vamburoni vawa?

Mbali Rutherford bali mukambura wali wozuzumene, obuwelaga txini enapadduweliwe nikuru nehu. Iyene wanziwa wi ahikalawo abali ena anoonamo wi enofwanyela osakuliwa mbali mwina wi akale vamburoni vaye. Nona, wahileba njangarha alebelaga abali emelela mabasa abale osakuliwa mwimeleli; njangarha nthile naloga wi mwimeleli muswa akale Evander Coward. Vanjagarani nthile mbali Rutherford ohilogavo wi Evander wali  mbali “wamalago” vina wali muthu “wazuzumela mabasa a Nabuya.” Mbwenye, abali enjene ahubuwela wi yanfuneya okosavo elobo yina yothiyana, oroma ojeedha myeri mitanu na mmodha ahinathi omusakula mwimeleli. Anamalogela abuwene alogela abali abale afugeliwe ahirumela yosakula ejile. Mbwenye mwari mwa makani aba, vahikala juguja enddimuwa vaddiddi yowakulana.

Ninga mulogele Richard Barber, vahidha opadduwa elobo edhile ogwadda juguja ejile. Mbali dhahi walivo ohithukula mulomo ohiloga: “Miyo kaddili namalogela, mbwenye ddigang’ana deretu makani aba, ddinoziwa gano dhing’onovi dh’oweddeyana. Iyo ninfuna nikose ejile ennifunana Mulugu. Mwa miyo ddinonamo wi ninofwanyela okala athu a nikuluvelo, nona, kanithamageleni omuthiyiha Mbali Rutherford mabasa aye, sabwani miyo kaddinonavo mwaha wa iyo omuttiyiha; nigamuttiyiha ninkala ninga nili athu otowa nikuluvelo.”—Masal. 18:25.

Alexander H. Macmillan, wafugeliwe vina, ohiloga epadduwile, labo n’osakuliwa nihinafiya. Mbali Rutherford ohivada erugu ya kambura yaliye, vina ohiloga: “Keka mada otakulu.” Mbali Rutherford ohimvaha Macmillan nipapi ning’ini-ng’ini. Mwang’anele mbali Macmillan, ohonavo muselu mung’onovi momaguva banonelamo yalogani. Museluya waloga: “RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY NA SPILL EMELELI ARARU OKWELANA OKALE MWA OTENE.” Muselu obule waloga wi emeleli otene ahimala osakuliwa wili, Joseph Rutherford, na William Van Amburgh, agahidhowanavi mabasa awa a wimelela nikuru na Yehova. Mbali Rutherford agahimelelavi mabasa aye.

Abali abale balivi mukambura, Anamasunza a Bibilia ororomeleya ahubuwela olebiha majangarha menjene akumbirha ofuruliwa wa abaaliwa afugeliwe. Vanfuneya oliba murima onddimuwa vaddiddi, mbwenye abalihu ahafwanya athu matxikwi 700 arumeele ottikitta majangarhaya. Txittattu, labo na 26 Marsu, 1919, majangarhaya ahinathi operhengezeliwa mukamburhamwa, Mbali Rutherford vamodha na abali ena ahifuruliwa.

Mbali Rutherford mufiyedhiye-wene vatakulu, wahikosa diskursu, iyene wahiloga: “Ddihikaana ebaribari wi dhotedhene esi dhinipadduwele dheela onisasanyedhela masaka andawo musogorho .  . . Guru dhakosinyu kadhali dha waburutxanamo bahi abalinyu mukambura. . . . Guru dhenyu dhihoniha Ebaribari erumelinyu, vina abale akamihedhi mabasa aba enyu anowakela mareliho menjene.”

Dhotedhene dhapadduweli abali muthongiwani mwawa, dhinowoniha wi Yehova wali na awene. Labo na 14 mweri wa Mayu yaka ya 1919, muthego onthongiwa makani dila yanawili ohiloga: “Anamamagedha aba karumiwe wi athonge athu amagedhilani . . . kaninawonana athu aba muladdu wa ofugeliwana.” Abali abale ahimagedhiwa wi ahira dhopanga dhawopiha vaddiddi, kowiliwa wi awene ela oleveleliwa obe kowiliwa vyaka dha ofugeliwa wawa dheela ovuguliwawo, majangarha  awa aganlagiha wi awene apanga. Mbwenye kafugeliwe nne vina kamagedhiwena makani opanga. Nona Rutherford, kamagedhiwe muladdu obule wafuniye ofugeliwana, iyene wahifuruliwa vina wahibarela nlogo na Yehova o Mmuthegoni Munddimuwa w’o Estados Unidos.

Mbali Macmillan ohiloga: “Iyo kanigakale wogilatene goddoo, nimujedhaga Nabuya wi anithukulele odhulu. Nanfwanyela okosa elobo-txilobo wi ninonelemo txibarene ofuna wa Nabuya.”

Mbwenye abali ali o Betel kawodha okosa vina mabasa akosihu wale. Akoddela nni owodha? Sabwani mmalele abali ofugeliwa, vipano dhotene dh’opidana manivuru dhahimala ogujuliwa. Eji yahakumula vaddiddi abali enjene, vina enaya anivivuza akala mabasa olaleya ahifiya omagomo.

Koddi ahikalawo athu ana efunelo ya ovuruwana muselo wa Anamasunza a Bibilia? Mbali Rutherford wahigana okosa diskursu n’efunelo ya oziwa yowakula ya nivuzo nthi. Athu enjene ahiwobiwa. Mbali Macmillian wahiloga wi “kowiliwa athuya ela okodda odhawo awene agahikaana ebaribari yawi mabasa olaleya ahimala opula.”

Diskursuya yalaganeliwe okosiwa Ddimingu labo 4 mweri wa Mayu yaka ya 1919. Ddimingu nthile, mbali Rutherford wali muredda, mbwenye masiki dhawenevi ohikosa diskursu ejile, yana mutoma “Njedhelo na Athu Asegedheyile”, o Los Angeles, Califórnia. Ahidha athu owakwana 3.500, vina kiwodheliye otene okala vamodhavi sabwani mburoya wahiyeva. Mmangwananimwa athu owakwana 1.500 ahivuruwana diskursuya nona ahifanya yowakulaya—athu enjene ahikaana efunelo!

Dhikosile abali vasogorhova dhihipatha mabasa olaleya a Anamona a Yehova ofiyedha ddabuno.

Mwang’aneli wa labo 1 mweri wa Agosto yaka ya 1919, wa engelezi, ohivuwiha mutugumano wa ttattamwa ogakosiwe mweri wa Setemburu o Cedar Point, Ohio. Muzombwe dhahi wali Namasunza wa Bibilia wakuweliwa Clarence Beaty wakala o Missouri, ohiloga: “Athu otene ahikaana efunelo ya odhowawo.” Abali vamodha na arogora owakwana  matxikwi 6, ahidha va mutugumanoni obule okwaranya muthengo wajedheliwa. Vina elobo ekosihiletxe mutugumano obule okala w’ozivela vaddiddi yali obatiziwa wa athu 200, abuwene abatiziwe o Lake Erie, mburo wali vakuvi na vakosiwa matugumanoya.

Labo na 5 mweri wa Setemburu yaka ya 1919, nali labo nanotanu na mutugumanoya, Mbali Rutherford wahikosa diskursu yana mutoma waloga: “Muselu Onaddeliwa Akamihedhi,” mwari mwa diskursu eji iyene ohivuwiha revista niswa nakuweliwa, A Idade de Ouro. * Revista nthi nasasanyedheliwe wi nivuwihe “muselu wattima vaddiddi wa mabasa a olaleya, vina ninonihedhemo mutugumano obule wapadduwa.”

Anamasunza otene a Bibilia ahikokomeziwa oliba murima wi alaleyana revista nthile. Yahikalawo karta yana muselu wa maswagiho a olaleyana revista nthile, mpaddi mung’onovi wa njagarhana waloga dhahi: “Wotene ole omale okoddelihiwa na muya [omale obatiziwa], obuwele gari enddimuwa eniye ya olaba mabasa aba, vina apurhe ovanene mudhidhi obu wa olaleya elabo yotene muselu wa Mulugu.” Athu enjene ahirumela okosa mabasa abale! Ofiyedha mweri wa Dezemburu ahipakiwa marevista owakwana matxikwi 50.

Omamalelo wa yaka ya 1919, nlogo na Yehova nali nosasanyedheya-nene vina nolibanene. Othiya ejuwene, yahoneya wi mavuhulo menjene aloga sabwa ya masaka omariha ahiroma wakwanihedheya. Wehiwa vina otxithithiwa wa nlogo na Yehova olebiwe va Malakiya 3:1-4 wahimala ogoma, nlogo na Yehova nahimala ofuruliwa mwari mwa “Babilónia, muthethe munddimuwa”, vina Yezu wahimala omuthoma “Mwimeleli wororomeleya, wamalago.” * (Ovuh. 18:2, 4; Mt. 24:45) Txibarene, ovano Anamasunza a Bibilia ahimala osasanyedhiwa wi akele mabasa-mabasavi agavahiwani wa Yehova.