1. Mukalelo gani wosunza wakosa Mbali Russell vamodha na akwaye, nanda wakalele nni wapama?

OKWARANYA vyaka zana mundduni, Mbali C. T. Russel vamodha na akwaye, nikuru ning’ono na anamasunza Mazu, a Mulugu ahiroma ottugumana vamodha. Awene afuna anonelemo mwawakwana-mwene txini ensunziha Bibilia mwaha wa Yehova Mulugu, Yezu Kristu, txini empadduwa na amarafula vina mwaha wa yobolo. Musunzeloya wawa kuwarutxa. Mmodhavo wela okosa nivuzo, ngamala nikuruna otamela malebo otene aniwanana na nivuzona nikosiwe. Omagomelowa, anleba dhotene dhinonelanimo mwaha wa ejileya epepesilani. Na mareliho a Yehova, Akristu abale ahiroma ononelamo masunziho menjene a mBibiliani, abuwene anvayihu ttima ofiyedha masaka  abano.

2. Masaka mena txini ennittukulelaga okana ononelemo wovirigana mwaha wa mavuhulo a mBibiliani?

² Anamasunza abale a Bibilia ahifiyedha ononelamo wi okana eziwelo yawakwana ya mavuhulo enorutxa opitha ononelamo masunziho meena a Bibilia. Na mukalelo gani? Sabwaya jawi mavuhulo a mBibiliani annoneleyamo mwawakwana-mwene agakwanihedheyaga obe agamala wakwanihedheya. Mbwenye ekalawo sabwa yina. Wila nivuhulo ninoneliwemo, enofuneya osunza mwawakwana makaniya etene. Akala onotamela osunza mpaddi mmodha wa nivuhulona, nanda opwaza makani mena, yodhelavoya enakale okana eziwelo yopupuruwa. Mokubanyiha-mwene jijuwene epadduwile na nivuhulo nili munivuruni na Jowel. Ninfuna none wili nivuhulo ntti vina niziwe ekalelani yofuneya osaddulela onenelamo wehu yovanene mwaha wa mavuhuloya.

3-4. Ofiyedha ovanene, iyo ninnonelamo dhavi nivuhulo ntti nili va Jowel 2:7-9?

 ³ Kengesa Jowel 2:7-9. Jowel ohiloga wi nikuru na anyazombe nigahitolotxa elabo ya Izrayel. Meno na milagu-lagu dhawa dhinladdanihiwa na dha poddogoma, dhinowodha otolotxa dhotene dhinfwanyani! (Jow. 1:4, 6) Mwari mwa vyaka dhinjene, nivuhulo ntti iyo nanonelamo na yubuwelo yawi vanladdanihiwa mabasa olaleya a nikuru na Yehova, abuwene ahinwodhiwa wimetxiwa dhahene ninga anyazombe ahinameleya vego-pavego vanfiyani. Nobuwela wi ovinga wa mabasa aba onopatta “elabo,” yotene, obe ohapatta attu otene anang’aneliwa na anddimuwa a mmakapela. *

⁴ Nigamwengesa Jowel 2:7-9, ninopeleya malago awi yotapuleliwa eji enowakwanela-wene nlebo ntti. Mbwenye nigatanalela mwawakwana-mwene nivuhulona ninowona wi vahikala opipirhiheya ong’onovi wa ononelamo. Ninlogela nni dhahene? Ndoweni none mwaha minayi.

5-6. Nivuzo gani ninvikosihu nigamwengesaga (a) Jowel 2:20? (b) Jowel 2:25?

⁵ Voroma-vene, wone wi nivuhulo na Yehova ninloga mwaha wa ezini ya anyazombe: ‘Ddinere outxatxamihani anamalupela [anyazombe] andha omadhulu.’ (Jow. 2:20) Kowiliwa anyazombe anatonya Anamoona a Yehova abuwene aniwelela nlamulo na Yezu na olaleya vina osunziha, Yehova agahiloga wi ddinere owutxatxamihani? (Ezek. 33:7-9; Mt. 28:19, 20) Txibarene, Yehova onowatxatxamiha, mbwenye kahiye aroromeli a nikuru naye, onatxatxamiha abale antotela goyi nlogo naye.

⁶ Mwaha wanawili, karoma wona elebiwe va Jowel 2:25. Veneva Nabuya Yehova onlogavo dhahi: “Ddinere ouwiyelihedhani milima dhenyu dhajiwe pombo, nyazombe, mitipa na matala-tala, muthithi obule wa anyakoddo waurumelani miyo.” Yehova bela onela ‘wawiyihedha’ milima dhawa dhijiwe na anyazombe. Akala anyazombe aba anlogiwa, anaddiwana anamalaleya Omwene, kuloga muselu onlaleyani onotota otolowa. Mottiyana-mwene, muselu onlaleyihu kunatotela attu otolowa; ottiya ejo, muselu obu onowattukulela attu otakala murima osaddulela merelo awa. (Ezek. 33:8, 19) Anamalaleya muselu obu anofwanyela orurihiwa!

7. Mazu aba awi “dhetene eso” alogiwe va nivuruni na Jowel 2:28, 29, antonya nni?

⁷ Kagesa Jowel 2:28, 29 [TNM]. Katanalela mwaha wanawuraru—muddonddonddo wa mapadduwoya ologiwe munivuhulonimwa. Ohona mazu alogile Yehova? Iyene wile: “Dhetedhene eso dhigavira, miyo ddinere wavudhelela athu etene muya waga”; kuloga wi vanlogiwana ogoma wa mabasa a anyazombe? Akala anyazombe anamalaleya a Omwene wa Mulugu, Yehova onavudhelele nni muya waye dhetedhene dhigavira obe mabasa awa agagoma? Enziweya jawi kowiliwa kavali nikamihedho na muya wokoddela wa Mulugu kigawodheyile okosiwa mabasa a olaleya ofiyedha vyaka dhinjene na ofwara-fwariwa vina n’otximihiwa wa mabasaya.

8. Ananyazombe alogiwe va nivuruni na Ovuhulela 9:1-11 anatonya ani? (Kang’ana foto ya kapa.)

⁸ Kengesa Ovuhulela 9:1-11. Ovano ndoweni none mwaha wanonayi. Enikosihile oladdaniha ezini entota anyazombe alogiwe va nleboni na Jowel na mabasa ehu a olaleya, ji  sabwa ya oligana ona nivuhulo ntti, na nttile ninfwanyeya va Ovuhululela. Ovuhulela onloga nikuru na anyazombe ana kove dhinladdana na dha attu, omusorho wawa wakala ninga oli ‘txapewa wenyakoddo wa nddarhama’. (Ovuh. 9:7) Awene ahaddeliwa wi “ànonge athu [amwiddani a Mulugu] ahipidiwe ezinddiyelo ya Mulugu vakoveni” mwari mwa nsaka na myeri mitanu, mudhidhi ongonela okalawo wa anyazombe. (Ovuh. 9:4, 5) Enoneya ninga veneva vanlogiwana adhari a Yehova ottikitteliwa. Awene anovuwiha mutongelo onattongena Mulugu elabo ejino emale otakalihiwa, ahovaga elo; nona eji enowakosiha anamakalamoya okala odhugudheyane.

9. Ottiyana gani ona anyazombe alogiwe va nivuhuloni na Jowel na anyazombe alogile Joau?

⁹ Ninorumela wi vahikala oladdana wa nivuhulo na Ovuhulela na nivuhulo na Jowel. Mbwenye dhintapulelanidha dhihittiyana. Karoma wubuwela: Nivuhulo na Jowel ninloga wi anyazombe ahija dhammuddani dhotene. (Jow. 1:4, 6, 7) Muwonihiwani mwa Joau, anyazombeyá “ahaddeliwa wi ahinonge mani, makupu, nne miri.” (Ovuh. 9:4) Anyazombe awoni Jowel abudduwile omadhulu. (Jow. 2:20) Mbwenye abale awoni Joau adhile velaboni ya vati va mattaka. (Ovuh. 9:2, 3) Anyazombe awoni Jowel ahitxatxamihiwa. Va Ovuhulela anyazombeyá kantxatxamihiwa, anottiyiwa ogomiha mabasa awa.  Kadhiwo dhologa dhinoniha wi awene ahikoddiwa na Yehova.—Kang’ana kasha “ Mavuhulo Mwaha wa Anyazombe—Oladdana, Mbwenye Antapulela Dhilobo Dhottiyana.”

10. Kaloga yotagiha enoniha wi enowodheya ologa wi anyazombe alogiwe na Jowel kantapulela makani akakene na anyazombe alogile Joau.

¹⁰ Ottiyana wa mavuhulo aba meeli ononittukulela ononelamo wi vanlogiwana dhawireya bili dhottiyana. Kuloga wi anyazombe alogiwe na Jowel kahiye anyazombe akakene alogiwe munivuruni na Ovuhulela? Pumwenemo. Mbibiliani munologiwa vizinddiyelo dhimodhene, mbwenye dhitapulelaga makani ottiyana. Ninga motagiha, nivuru na Ovuhulela 5:5, Yezu onittaniwavo “Poddogoma wa nihimo na Judá,” veli-veli 1 Pedro 5:8, onomuloga Ddiabo ninga “poddogoma ongóroma.” Mwaha esi minayi dhimalihu wona, dhihinizinddiyeliha wi vanofuneya wogolela ononelamo wehu wovanene oniwanana na nivuhulo ntti na Jowel. Ninogolele dhavi?

11. Jowel 1:6 na 2:1, 8, 11 onivaha dhavi ononelamo wawakwana mwaha wa anyazombe?

¹¹ Nigang’ananiha nivuhulo na Jowel na malebo mena ninowona wi nivuhulo ntti, ninaddiwana olupela wa anyakoddo. (Jow. 1:6; 2:1, 8, 11) Yehova ohiloga wi agahiruma muttitti wa “anyakoddo” (anyakoddo o’Babilonia) wi agwihedhena masoso ana Izrayel ahewelela malamulo aye. (Jow. 2:25) Anamalupela aba, akuweliwa anyakoddo andela “omadhulu”, sabwani akadda Babilónia agadhile elabo yomadhulu wi alupele ana Izrayel. (Jow. 2:20) Anyakoddo aba anoladdanihiwa na muddonddonddo wa anyazombe. Jowel ohiloga dhahi: “[Anyakoddoyá] anedda afwaraga nikuru naye-naye. . . . Anolupela mmuthetheni aviraga vadhulu va ngome, anovolowa mmamba aviraga mmajanelani ninga mbava.” (Jow. 2:8, 9) Onowodha wubuwela nipadduwona? Vanlogiwa anyakoddo ali mpaddi wetene. Kavali mburo wovitala. Kawo agawodhile ottawa supadda na akadda Babilónia!

12. Nivuhulo na Jowel ninloga mwaha wa anyazombe nakwanihedheyile dhavi?

¹² Dhahene ninga munkalela nikuru na anyazombe, attu a nlogo na Babilónia (obe, akadda Kaldeya) ahilupela muttette w’o Jeruzalemi yaka ya 607 K.A. Bibilia onologa wi: ‘Mwene wa akadda Kaldeya, ohatata azombwe otene na supadda . . . , kakanele supaje nne anamwali, nne anakalaba, nne aragali. Nabuya owagwihedha etene abo mmadani mwaye. Addumeya vina mparha wa Nabuya, athwa ngome yarugunuwela muthethe w’o Jeruzalemi, addumeya numba dha varuwani, annonga dhilobo dhotene dhattima.’ (2 Map. 36:17, 19) Mmalele akadda Babilónia okosa mabasa abale otolotxa, attu avira anloga: ‘elabo eji esadduliwa jikala eddeddere muhinkala athu nne vinama, eleveliwa akadda Kaldeya.’—Jer. 32:43.

13. Txini ennaddela Jeremiya 16:16, 18.

¹³ Muvirele vyaka 200 mmalele Jowel ologa nivuhulona, Yehova vina wahimwaddela Jeremiya muselu waloga mwaha wa otolotxiwa oku. Iyene wahiloga wi anamalupelaya agahatamela vina agahatxedha a’Izrayel otene—mwaha wa obure wottabwa wakosilani. Museluya onengesiwa dhahi: “‘Ddinowaruma mw’Izrayel amwiddanawa enjene, andhela wagulumanya, ninga enira anamathadda oba. Osogorhowa ddinowaruma ena enjene, andhela watota mmyangoni, muthukuwani, mugurugudhani mwa malugu, ninga enira anamasaya. . . . Ddinere watabutxela obure okosilani mpaka wakwanela.’” Ana Izrayel nne kagawodhile osutuwa mmadani  mwa akadda Babiloniya; kavo ogattawele mutakwani nne munyaza.—Jer. 16:16, 18.

14. Nivuhulo na Jowel 2:28, 29 nakwanihedheyile dhavi?

¹⁴ Elobo yina enoneyavo jawi Jowel ohiloga muselu wottabiha. Iyene ohiloga wi elaboya egahibala wili milima. (Jow. 2:23-26) Musogorho munela okala milima dhinjene dha oja wa omuyani. Jowel ohiloga: “Dhetene eso dhigavira, miyo ddinere wavudhelela athu etene muya waga,” onloga ddi Nabuya Yehova, “aninyu analobwana na anayana anerege ologa na nzina naga; . . . Masaka abo ddinere wavudhelela muya waga emeleli enyu alobwana na ayana.” (Jow. 2:28, 29, TNM) Ovudheliwa oku wa muya wa Mulugu kupadduwile mudhidhi ofuruliwe ana Izrayel mutxedhiwani eyelela mwilaboni mwawa. Opadduwile muvirele mudhidhi mwinjene, nsaka na Pentekosti wa  33 N.K. Ninziwa dhavi esidha?

15. Pedro ottiyanihile dhavi mazu alogiliye va Merelo 2:16, 17, na nivuhulo na Jowel 2:28 (TNM), vina ottiyana oku ontonya nni?

¹⁵ Murumiwi Pedro ohiloga mapadduwo otikiniha vaddiddi apadduwile siku na Pentekosti aniwawana na nivuhulo na Jow. 2:28, 29, TNM. Yali membesi mudhidhi wa notanu nawunayi, attu a malogo otene ahivudheliwa muya wokoddela ofiyedha owodha olaleya “matikiniho a Mulugu.” (Mer. 2:11) Eddihiwaga na muya wokoddela, murumiwi Pedro ohiloga mazu mang’onovi ottiyana aniwanana na nivuhulo na Jowel. Ohinonelamo ottiyanawa ologiliye? (Kengesa Merelo 2:16, 17.) Murumiwi Pedro karomile ologa mazu aba awi “dhetene dhigavira”, iyene ologile wi: “Dhinfuna opadduwa masiku omariha”—waddana masaka omariha a Ayuda—muya wa Mulugu agahikuthuleliwa “athu etene.” Eji enoniha wi ogahivira mudhidhi mwinjene  nivuhulo na Jowel nihinatti wakwanihedheya.

16. Na nikamihedho na muya wokoddela, txini yapadduwile na mabasa olaleya masaka zana oroma, vina masaka abano txini empadduwa?

¹⁶ Mabasa olaleya avingile mmalele anamafwara abale okuttuleliwa muya wokoddela wa Mulugu vyaka zana dhoroma. Yaka ya 61 N.K., murumiwi Paulo ohalebela karta akadda Kolosi, mukartanimwa ologilemo witeya wa mabasa a walaleya muttaka wapama “athu etene a mwilaboni.” (Kol. 1:23) “Athu” alogile Paulo veneva, wawaddana athu a mmasakani mwaye. Nsaka nttino nehu, mabasa olaleya ahivinga, sabwani nineddihiwa na muya wokoddela, ninela odhowanavi ofiyedha—“mwilaboni mwetemwene”!—Mer. 13:47; kang’ana kasha “ Ddinere Wavudhelela Muya Waga.”

17. Ovanene ninnonelamo dhavi nivuhulo na Jowel ninloga mwaha wa anyazombe?

¹⁷ Txini esadduliwe? Nihinonelamo mwawakwana-mwene nivuhulo na Jowel 2:7-9. N’ekalelo yohipipiriha, nlebo ntti kaninlogiwana mabasa ehu olaleya bahi, ninlogiwana vina mabasa akosile akadda Babilóniya a omutolotxa Jeruzalemi yaka ya 607 K.A.

18. Txini ehisadduwile eniwanana na nlogo na Yehova?

¹⁸ Txini ehisadduliwe? Nlogo na Yehova ninodhowavi nilaleyaga miselu dhapama alabihedhaga marhe ottiyana-ttiyana. (Mt. 24:14) Kawo alamuleli anawodhe wimetxa mabasa ehu a olaleya. Na mareliho a Yehova iyo ninowodha okosa mabasa ahinakosiwaga mwilaboni, na oliba murima wetene ninolaleya miselu dhapama dha Omwene! Ninomujedhela Yehova wi aninonihedhemo mavuhulo ali Munzuni naye; ninokuluvela wi na mudhidhiya onela onakwanihedha “ononelamo dhetene”!—Jo. 16:13.