BABANI wasilidheliwe nni? Kajedhani ddinfuna dduwaddeleni. Ddibaliwe labo 29 na Julyu wa 1929 vina ddunuwile murudda w’o Bulacan, o Filipina. Kanana kobiri yowinjiva noona egumi yehu yali yovevuwa. Valimi muzombwe anyakoddo o Japão ahibuddugela elabo y’o Filipina, venevo eroma orabiwa koddo. Vowi nali wolapela na mirudda dhina, koddoya kifihiletxe wakalihu. Kanana radiyo, televizau obe jornal, noona esuwene dha koddo nela wiwa attu ena bagaloga.

Ddana abali na arogora atanu na eli, nanda vanimi vyaka tanu nattaru, bibini waddidhela wila ddakalege na awene. Masiki valihu anya akatolika, bibini wanziveliwa vaddiddi ologa dha relijiau, n’eji wahirumela mafolyetu avahiwiye na akwaye. Ddinowubuwela wi iyene waddilagiha folyetu yaloga Proteção, Segurança e Descoberta yali na elogelo ya Tagalog, * (koona yowenjedha) wahivahiwa Bibilia mmodha. Ddanziveliwa omwengesa Bibilia, makamaka epaddi ya mittaka minayi. Esene dhiddittukulela onfara Yezu.—Joau 10:27.

Anyakoddo o Japão ahittiya elaboya yaka ya 1945. Mudhidhene-obo ababi aga ahiddikuwela wi ddiyelele vatakulu. Bibini oddipanga wi kadhowa, nona miyo ddirumeela odhowa.

Mweri wa Dezemburu wa 1945, Anamoona a Yehova a kwatti y’o Angat adha olaleya mmuruddani mwehu. Munamona nmodha wowunuwelavo ohidha vatakulu vehu, nanda otapulela enloga Bibilia mwaha wa “masaka omariha.” (2 Timóteo 3:1-5) Iyene oniwoba wi nimusunze Bibilia murudda dhahi waddamelihu. Miyo ddahidhowa masiki papayaga vakoddiye odhowawo. Nalivo attu 20, vina wankosiwawo mavuzo menjene odhela mBibiliani.

Vamaromo kaddanonelamo dhalogiwavo, noona ddofuna odhowa vyaga. Mmalelani awene oroma wiba jibo dha Omwene. Eddiziveli vaddiddi, mwa venevo kaddidhowile. Mmaleli jibo na nlobelo, iyo  niwobiwa vina wi nidhowe noone matugumano agakosiwe ddimingo o Angat.

Mutugumanoya wakosiwe vatakulu va mbali dhahi onkuweliwa Cruz, eena mwa iyo neddile makilometru matanu na mararu, wi nifiye wenewo. Adhilevo attu 50, mbwenye yadditikiniha jawi ahima ang’ono anakula mavuzo okattamiha a Bibilia. Mwa venevo ddihidhowa omatugumanoni dila dhinjene, mbali dhahi wowunuwela weliwa Damian Santos wali pionero, wakosetxa dhipaddi dhinjene oddiwoba wila ddagone owaniwaye. Nivira omattiyu wantero nimpepesaga Bibilia.

Nsaka nttile, attu ambatiziwa agamala osunza dhilobo dhamakamakadha dha Bibilia. Mmalilihu odhowa omatugumanoni dila dhinjene-wene, abali addivuza miyo na akwaga, “Onofuna-wene obatiziwa?” Venevo ddimwakula “ndde, ddinofuna.” Ddiziwa wi ejooya entapulela ‘onfwara Kristu.’ (Kolosi 3:24) Nomala nidhowa mwinje dhahi wali vakuvi, nanda miyo na mukwaga attu eeli nibatiziwa, labo 15 na Feverero, wa 1946.

Ddidha ononelamo wi abale abatiziwe anfanyela olaleya wili-wili ninga yakosa Yezu. Babani wobuwela wi ddali mwana wi ddilaleye, ottiya eji vina, obatiziwa kuwatapulela elobwene wi ddikale namalaleya. Ddimuttapulelamo wi efunelo ya Mulugu jawi ddilaleyege muthaka wapama wa Omwene waye. (Mateu 24:14) Ddahiloga wi ddanfanyela ovirihamo dhimpikirhelimi Mulugu. Pavenevo vadditxutxa babani ninga mulogile miyo omaromo. Iyene wafuna additxelelihe kakamwe olaleya. Ejo yali dila yoroma ottiya dhilobo mundduni wila ddimulabele Yehova.

Murala wa Kruz addiwoba wi ddakalege na awene o Angat. Addilibiha miyo na mwaniwa onkuweliwa Nora olaba ninga apionero. Noheli niromile olaba ninga apionero labo 1 na Novemburu wa 1947. Apo, Nora walaba ninga pionea kwatti yina, mbwenye miyo ddali o Angat.

Mukalelimi pionero mwa vyaka bili, mbali dhahi Earl Stewart, onlaba o Betel wahidha okosa diskurso, vasidadi ya Angat attuya alivo ali 500. Iyene wakosa na engelezi miyo ddatapulela na elogelo ya Tagalog. Apo ejoya yali diskursu yoroma otapulela sabwa ddali ddihinakosaga. Ddawodhile dhavi okosa dhawene? Ddisunzaga oskola mwa vyaka tanu na bili, purusori waga wanziveliwa vaddiddi ologa Engelezi. Ottiya ejene, ddahisunza manivuru menjene a Engelezi sabwani naana manivuru mang’onovi bahi a elogelo ya Tagalog. Dhipano esi dhiddikamihedha ononelamo Engelezi ofiyedha owodha otapulelaga madiskursu.

Mbali Stewart wahaddela mulogo wila amisionário  agahikuweliwa wila oone Mutugumano wa Murudda yaka ya 1950 mutomaya wali Aumento da Teocracia ogakosiwe o Nova York. Venevo o Filiali wanfuniwa pionero mmodha obe eeli wila akamihedhe mabasa o’Betel. Mmodhaya wawobiwe wali miyo. Veli-veli, ddittiya mabasa alemelimi okosa, nanda dila eji ddadhowa ddakamihedhe o Betel.

Ddifiyile o’Betel labo 19 na Junyu wa 1950. Beteliya yali numba enddimuwa, mbwenye ya wale, vatakuluva vahikala miri dhinjene vina dhinddimuwa, ottiya ejene mburoya vina wali munddimuwa wakwana ekitar bili. Abali enjene alaba wenewo ali aziye. Na membesi ddalaba omattuwani opiya dhoja. Ddigamala, mudhidhi wa wora tanu na nayi, ddadhowa ofula guwo dha abali. Mudhidhi wa txiguwo vina ddakosa mabasa akakene. Mmaleli Mutugumanoya, amisionário otene ahiyela, miyo vina ddalivi na awene o’Betel. Dhetene dhaddikumbirha abali wila ddikose, ddavira mwenemo. Ddilaba okambirhinya wa manivuru, ovahedha mpaganyo dha milogo, vina wawakela aleddo adha o Betel.

Yaka ya 1952, abali eena atano na mmodha o Filipina, vamodha na miyo nahiwobeliwa okosa epaddi ya gatta 20, ya Eskola y’o Gileade. Ddaziveliwa vaddiddi! Valimi o Estados Unidos ddihona vina ddiheha dhilobo dhinjene dhiswa mwa iyo. Ekalelo yehu wenewale yahisadduwa bittiyana vaddiddi n’ejile yalemelihu owanihu.

Motagiha, nanfuniwana osunza olabihedha dhilobo na dhipano dhinjene dhaligihu nihinonaga. Masakaya vina ahittiyana vaddiddi n’owanihu! Omembesi dhahi ddivenyaga wene, elabo yotene yakuneleya na murabo wotxena. Ddali ddihinoonaga kugu, apale wali oromawa. Yali yokoddela, mbwenyi mohigonela-mwene eroma oridha!

Ddiziveliwa vaddiddi oshagihiwa Oskola ya Gileade, ddisunza okosa masadduwo ahawodhimi. Asogorheliya a Eskola, anninsunziha deretu vina annikamihedha opepesa mowakwana. Okosa Eskola ya Gileade eddikamihedha olibiha omarho waga na Yehova.

Mmaleli eskola ddittomiwa ninga pionero wa mudhidhi mung’onovi o sidaadi y’o Bronx o Nova Iorque. Mweri wa Junyu wa 1953, ddahidhowa woona Mutugumano munddimuwa wakosiwe o Bronx. Vamalile Muttupoya, ddiwobeliwa wiyelela o Filipina, wakawene.

Abali o Betel ahiddittomela okosa mabasa a murudda. Eji eddivaha gari na mperhe womutagiha Yezu, wavira mirudda dhinjene, vamodha na mmasidadi wi akamihedhe attu a nikuru na Yehova.  (1 Pedro 2:21) Murudda waga wali munddimuwene, wanfiya o Luzon, suwa enddimuwa eli o Filipina. Wandhowa mpaka kwatti y’o Bulacan, Nueva Eciji, Tarlac na Zambales. Wila ddifiye kwatti dhina, ddanwela malugu aali waddamela Mwango Sierra Madre. Kuwali mikukutta dhowinjiva, noona ddanakumbirha aliba weddiha kamiawu wi addittebe, mbwenye ddakala vadhulu va miri dhattebani. Dila dhina awene anrumela, mbwenye okosa oleddo na mukaleloo obu wanlemiha vaddiddi.

Milogo dhina dhali ming’ono vina dhiswa. Abali antamalela sabwa ya wakamihedha na marhe a weddihana matugumano vina omalaleyoni.

Musogorhomwa ddiwobiwa wi ddidhowe ddeddelele murudda mwina wali kwatti y’o Bicol. Nmuruddanimwa, mwahikala makuru menjene mwalaleya apionero a mudhidhi wetene, okowa wali ohinafiyawo Anamoona a Yehova. Ntakulu dhahi, vamahabelova, vatibiwe nleje, wekiwavo miri minli bahi anya ohabaga venevo. Ddifunaga ohaba, ddanyigalile miri, nomala miridha ogwela mulejeni, miyo omotta. Ddahinonga mudhidhi mwinjene ddivikuputtaga wi ddigamala ddaje.

Valabimi wenewo ddanimubuwela Nora, aromile na miyo opionero. Mudhidhi obo, iyene alaba ninga pionera wa mudhidhi wotene kwatti ya Dumaguete nanda ddahidhowa omonawo. N’ovira wa mudhidhi nanlebelana majangarha, nomala nitelana yaka ya 1956. Mmalelihu otelana, sumana yoroma nahidhowa weddelela mulogo wali va suwa y’o Rapu Rapu. Wenewo, nanwela mwango vina wedda oleddo onddimuwene, mbwenye nanagalala sabwani nakala vamodha vina nanakamihedha abali mimburo dhottiyana-ttinyana vina wolapa.

Mmalelihu olaba ninga anameddelela milogo mwari mwa vyaka nayi, nikuweliwa wili-wili wi niyelele o Betel wakawene. Niromile olaba wenewo mweri wa Janero wa 1960. Mwari mwa vyaka dhinjene nigali o Betel, ddisunza olaba na abali ana mittorho dhinddimuwa mu nikuruni na Yehova. Nora wankosa mabasa ottiyana-ttiyana o Betel.

Naali nruriho ninddimuwa wawona attu owinjiva animulabela Yehova o Filipina. Mudhowelimi o Betel ninga muzombwe vina muziye, wahikala attu owakwana 10.000 odhela wa dhilabo dhotene. Mbwenye ovanene o Filipina ahikalawo anamalaleya owakwana 200.000, mbwenye mwa abene mazana mang’onovi anlaba o Betel, wi akamihedhe mabasa a olaleya.

Movira wa vyaka, wanfuneya mburo wi onuwihiwe mabasa o Betel. Abali a Nikuru Nolamulela ahinikumbirha wila nitamele mburo munddimuwa wila yenjedhedhiwe kambirinya ya Filiyali. Mwimeleli wa mparha wopida manivuru vamodha na miyo, nihedda murudda wantero wali waddamela va Betel, navuzaga anamuralaya akala ahikana mburo woguliha. Kavo wafunana. Mulobwana mmodha odha baloga: “Achina kanguliha. Mmbwe iyo ninogula.”

Mbwenye labo dhahi ehipadduwa elobo yahajedheleya. Mwanddamani wehu wafuna amwalele o Estados Unidos, noona wahidha ovuza akala nigahiziveliwa ogula mburo wotene wali numbaye. Nomala onigulihedha ohawaddela attu eena addamaniliyena wila agafuna akose yakakene. Nafiyedha ogula mburo wa mulobwana waloga wi “Achina kanguliha.” Mwa mudhidhi mung’onovi mburo wa Filiyali wahunuwa vaddiddi. Ddahikana ebaribari yawi ejile yali efunelo ya Yehova.

Yaka ya 1950 miyo ddali mimaya mwa abale alaba o Betel. Mbwenye mwa ovanene kalabaya ddi miyo na mwadhaga. Kaddintxinuwa sabwa ya onfara Yezu, mwego muli motene mwaddirumiye odhowa. Masiki ababaga vaddittamagihilani vanivawa, Yehova waddivaha anamudhi enjene ali attu animukwela. Miyo ddinororomela wila Yehova ononivaha dhetene dhinfunihu, ahang’anaga mabasa gani annivahiye. Nora na miyo ninomutamalela vaddiddi Yehova na dhilobo dhetene dhinikoseliye, iyo vina ninowakamihedha attu eena omweha Yeohva wi amoone.—Malakiya 3:10.

Yezu omoba namapitxiha musoko wi akale namafara waye akuweliwa Mateu Levi. Txini ekosile Mateu? “Ovenya othiya dhetene, oroma onfwara.” (Luka 5:27, 28) Miyo vina ddakaana gari y’ottiya dhetene wi ddinfare Yezu, noona ddinowalibiha eena anfuna okosa yakakene yawi txipo kananyimuwe, anele wakela mareliho menjene.