Ddibaliwe o Paris, elabo yo França yaka ya 1941, amudhaga kali areli. Ddanziveliwa venjene osunza. Ddinowubuwela mudhidhi wasilidhiwemi baddina vyaka kumi, sabwani ddahipattiwa eredda ya tuberkulozi, makattamiho aba ahitximiha masunzo akosimi oskola! Dotori wahiddaddela wi yanfuneya okalavi vakamani mpaka ovulumuwa. Eji yahittukula myeri dhinjene, mudhidhene obo ddanengesa disionario vina ddanvuruwana porograma ya Radiyo Sorbonne wavavihiwa o Universidade yo Paris. Omamalelowa dotori wahiloga wi ddahimala ovulumuwa vina ddanfwanyela wiyelela oskola, ddahiziveliwa venjene. Ddahubuwela dhahi, ‘Dotori oddu okosa elobo yapama vaddiddi!’ Oromana apalene miyo okana enfunelo y’okala dotori wi ddavulumutxege aredda. Mudhidhi wotene waddivuza babani sabwa ya elobo yafunemi okosa mwigumini ddamwakula elobo modhene, “Ddinfuna ddikale dotori.” Okala dotori yali elobo yakweletximi mwigumini.

Amudhaga ali Akatolika. Miyo kaddarumela wi Mulugu okalawo, ddahikana mavuzo menjene ahanemi dhowakula. Ddidhile ononelamo wi ohikala muttanddi wa dhilobo dhetene varomelimi osunza medisina o universidade.

Ddinowubuwela dila yoroma yang’anilege miyo selula mmikroskopiyuni. Ddona mukalelo onvibarelani egafwanyiwa oviya vina oridha. Mufwaseyelimi wang’ana citoplasma (etagano enrugunuwa selula) ddahona wi egagumana na mwinyu enoyeva, oku egekiwa mmanjeni ottorhora enomwadheya. Mulabelo wa vitagano esi mmaningoni mwehu enokamihedha wi niwodhege okala niburo-niburovi noridha obe noviha. Monelimi wi enorutxa ononelamo selula modha-modha, eddittukulela ononelamo wi egumi kilopadduwa, elottanddiwa.

Yaka yanawili ddikosaga masunzo a medisina, ddihisunza dhitagano dhinoniha wi Mulugu ohikalawo. Mmasunzoni ankuweliwa anatomia nampepesa  mikalelo dhinwodhiha mono okamihedha dhibuno dhehu ofunyeya vina otapuwa. Motagiha, ddihisunza wi ekalawo tubu munvira misipe dhehu oromana mwigugunyoni mpaka nigogoddo nanawili ya ebuno yehu, tubu ejo enogaweya ddila bilimo ekalaga ninga muratto. Misipe dhindhowa nigogoddo nomariha na ebuno yehu dhinvira mutxiddo oku misipe dhindhowa nigogoddo nanawili ya ebuno yehu dhinvira vadhulu. Makalelo avolowile misipe esi mutubuni vina mmagogoddoni badhigalaba mumodhani enotikiniha, dhibuno dhehu kohisasanyiwa dhahene tubudha kadhafunyeyege sabwa ya ejuwene dhibuno kadhalabege pama. Miyo ddihona kakamwe wi oddule opaddutxile maningo a muttu dwa eziwelo vaddiddi.

Ddihitikina venjene na mabasa a Muttanddi vasunzilemi makalelo anroma mwana ovuma agamala obaliwa. Mwana agakala mbani mwa maye onakela muya wakene onvumana maye [recebe oxigênio de sua mãe através do cordão umbilical]. Eji empadduwa sabwa yawi dhitagano dhing’ono-ng’ono dhinkala ninga balawu dhinkuweliwa alvéolos dhinkala mmadhadhuni kadhinatti okana ewodhelo yowakela muya wovumana. Sumana dhing’onovi mwanaya ahinatti obaliwa dhitagano esi dhinkuweliwa alvéolos dhinoroma olaba vang’ono-vang’ono. Mwanaya agabaliwa baroma ovuma enopadduwa elobo yottikiniha vaddiddi. Ekalawo epaddi mmurimani mwa mwanaya enfugeya. Mudhidhene obo dhitagano dhinkuweliwa surfactante dhinokamihedha wi dhipaddi dha alvéolos dhinagumane vamodhavi, venevo mwanaya onokana ewodhelo ya oroma ovuma.

Miyo ddahikana efunelo ya omuziwa muttanddi oddu okosile dhilobo esi dhotikiniha, venevo ddahiroma omwengesa Bibilia s’ovegana. Ddahitikina venjene muziwilemi malamulo avahile Yehova ana Izrayel aloga sabwa ya oyesa vina nipagano nakosiliye na nlogo nttile vyaka 3.000 mundduni. Mulugu wahawaddela wi muttu agafuna odhowa oponddo, atibe agamala avuhele, vina yanfuneya onawaga mada mudhidhi wotene, muttu wapattiwa eredda yoraviheya wanfwanyela okala vayevene wi anaravihe attu ena. (Onam. 13:50; 15:11; Olib. 23:13) Oromana wale Bibilia wandha alogaga muvapeyelo wa maredda oraviheya, oku asentista adhile oziwa ejuwene vyaka 150 mundduni. Ddihidha ononelamo wi malamulo aloga sabwa ya mulobwana obe muyana wakwarula muguwoni, anfwanyeya nivuru na Onamakutha anakamihedha ana Izrayel otene okana egumi. (Onam. 12:1-6; 15:16-24) Venevo ddihidha ononelamo wi Muttanddi wahavaha ana Izrayel magano aba wi akamihedhege vina iyene wanaruriha abale ewelela malamulo aye. Pavenevo vadhile miyo okana ebaribari wi Bibilia mwinya ddi Mulugu—Mulugu odduwene wahamuziwemi nzina naye mudhidhene obule.

Mudhidhi wakosa miyo masunzo o Universidade a okala dotori pamuziwilemi namwali dhahi wakuweliwa Lydie, vamuziwilemi ddahiroma oziweliwa venjene na iyene. Iyo nitelilena yaka ya 1965 mudhidhene obo ddali vari va masunzo aga. Yaka ya 1971, miyo na Lydie nahikana aima araru, vasogorhova nahidha okana aima ena araru. Lydie oddikamihedha venjene dhipaddi dhobili omabasani ddilabaga ninga dotori vina vatakulu vehu ninga anamudhi.

 Ddihilaba osipitale vyaka ttaru ddihinatti wita clinica. Mudhidhi mung’onovi vasogorhova ahidha atelani abale alogile miyo omaromo wi aje mirobwe. Mudhidhi wamulebelimi mulobwanaya mirobwe dhafwanyeliye oja mwadhiye wahiloga dhahi: “Ddinowukumbirhani, Dotori, munamulebele mirobwe dhinfwanyeyamo nikami.” Notikina ddahinvuza: “Ebaribari? Sabwaya jani?” Wahiddakula: “Iyo nili Anamoona a Yehova.” Miyo txipo ddali ddihinewaga ologiwa wa Anamoona a Yehova vina yimelelo yawa sabwa ya nikami. Muyanaya wahimuttukula Bibilia badditonyihedha Malebo oniha yogana yaye ya ohikiwa nikami. (Mer. 15:28, 29) Ottiya ejo iyene na mamune, ahidditonyihedha ejile enakwanihedhe Omwene wa Mulugu; ogomiha otabuwa, maredda vina okwa. (Ovuh. 21:3, 4) Mwiwalimi ddiloga dhahi notikina: “Ejoya enddaddelinyu jilobo enjedhelimi oromana muhimani! Eddittukuleli okala dotori ji enfunelo yowavugulela attu otabuwa.” Ddahitikina venjene, nahiloga makani aba ottamagela wora bili. Mudhowile atelani abale miyo kaddifunile vina okala Mukatolika, venevo ddahiroma osunza sabwa ya Muttanddi, ddahitikina muziwilemi wi nzina naye ddi—Yehova!

Atelani abale ali Anamoona a Yehova ahidha dila ttaru vakilinikani vaga, dila esi dhetene dhadhani nanloga makani a mBibiliani okwaranya wora modha. Ddahawobela vatakulu vaga wi niwodhe okana mudhidhi mwinjene wa ologa makani a mBibiliani. Ottiya ejo, Lydie wahivitaganyiha na iyo wi amusunze Bibilia, vamaromo karumela wi masunziho a Katolika avirigana. Bili dhawene, ddahimuwobela padiri vatakulu vehu. Nahimulabihedha Bibilia omattiyu dhahi wi nilogele sabwa ya masunziho a kapela. Makani abale ahimuttukulela Lydie orumela wi masunziho a Anamoona a Yehova bebaribari. Venevo omukwela wehu Yehova wahidhowa bugonuwa, Iyo nibatiziwe yaka ya 1974.

Musunzile miyo efunelo ya Mulugu na nlogo na attu ddahinonelamo wi ddanfwanyela wika dhifunelo dha Yehova vamburoni woroma. Miyo na Lydie nahiroma omulabela Yehova vina jijuwene yazuzumelihu mwigumini mwehu. Nahigana walela anihu mowiwanana na magano oligana a Bibilia. Motagiha, nahasunziha anihu  omukwela Yehova vina wakwela attu ena, eji ekamihedha murala wehu okala wofiyedheya.—Mt. 22:37-39.

Miyo na Lydie nigatanalela dha mundduni ninowagalala oziwa wi anihu annonelamo wiwanana wehu ninga amambali. Awene ahinonelamo wi ntakulu nehu nalabihedha nigano na Yezu ninloga wi “wakula wenyu okalege ‘Ndde’ akala  pumwenemo, ‘Nne,’ akala ‘munokodda.’” (Mt. 5:37) Motagiha, siku dhahi Lydie karumelile wi mwanihu wa namwali wa vyaka 17, abudduwe na nikuru na azombwe. Mmodha wa nikuruna ologa dhahi, “Akala mayo kanurumeliha odhowa na iyo kadhowa wamukumbirhe babo!” Mwanihu omwakula dhahi: “Iyene onaddakule yakene. Sabwani awene anowiwanana mwa dhetedhene.” Anihu otene atanu na mmodha, annonelamo wi iyo naniwananela ovirihamo magano a Bibilia. Iyo ninomutamalela Yehova vowi enji mwa anamudhi ehu anomulabela Yehova.

Oziwa ebaribari ohitxinja dhogana dhafwanyelimi wika vamburoni woroma, ddilabihedha ewodhelo yokala dotori wi ddikamihedhe nlogo na Mulugu. Ottiya ejo, ddihivilevela wi ddakamihedhe Abetelita o Paris vasogorhova anamudhi o Beteli eswa yo Louviers. Ddihakamihedha anamudhi o Beteli mwari mwa vyaka 50. Mudhidhene obo ddahakosa amarho apama vaddiddi mwari mwa anamudhi o Beteli, enaya mwa amarho abo ovanene ana vyaka 90. Ddahagalala vamuziwilemi Betelita mmodha. Odduwene odhile miyo oziwa wi ddahimukamihedha maye ombala.

Mwa ovira wa vyaka, omukwela waga Yehova ohunuwa, ddihona mukalelo oneddiha Yehova vina onakamihedhiye alabeli aye alabihedhaga nikuru naye. Omaromo wa yaka ya 1980, Nikuru Nolamulela nahimetxa porogarama o Estados Unidos yakamihedha wanonihedhamo pama a dotori vina anamalaba ena a osipitale ononelamo mowakwana-mwene dhogana da aredda ali Anamoona a Yehova sabwa ya okodda wikiwa nikami.

Ottiya ejo yaka ya 1988, Nikuru Nolamulela nahimetxa mparha muswa o Beteli wakuweliwa Serviços de Informação Hospitalar. Vamaromo-vene mparha obu wang’anela mparha mwina wakuweliwa, Comitês de Ligação com Hospitais (CLH) wetiwe elabo ya Estados Unidos wi wakamihedhege aredda ali Anamoona a Yehova wafwanya adotori ariha yogana yawa ya okodda wikiwa nikami. Masasanyedho aba murumelihiwani wi akosiwege elabo yotene mparha obu CLH wemetxiwe elabo yo França. Ddihagalala wona nikuru na Yehova na okwela nakamihedhaga abali na arogora agakala aredda!

Ddankwela venjene mabasa okala dotori. Mbwenye ddahona wi yafwanyelimi wika vamburoni voroma yali wakamihedha attu ovulumuwa mpaddi— womuyani vina wakamihedha okana mandano na Muttandi wa egumi Yehova Mulugu. Muttiyile miyo mabasa ddigattambira wogilatene, miyo na Lydie nahiroma olaba ninga apionero a mudhidhi wotene, myeri dhotene nankosa mawora menjene mmabasani a olaleya miselu dhapama dha Omwene wa Mulugu. Napanovi ninolabavi mabasa aba anvuna dhigumi.

Mudhidhi na mudhidhi ddinowakamihedhaga aredda. Mbwenye ddihinonelamo wi dotori ona eziwelo eli yotene kana ewodhelo ya ogomiha maredda otene obe obarela okwa. Ddinojedhela mudhidhi ohinakalewo vina wiwa opa, maredda vina okwa. Mudhidhi onasaddule Yehova elabo yotene ekala paraizu ddinele osunza okala n’okala-wene sabwa ya muttanddi vina osunza mukalelo wotikiniha ottanddiwe maningo ehu. Txibarene njedhelo nina miyo oromana muhimani, ninele wakwanihedheya kakamwe. Ofiyedha veneva ddikana ebaribari wi dhilobo dhapama dhili osogorho!