Ddihiwodha ogomiha waganyedha waga baddiroma olaba ninga pionero, musuwo obu ofuguwile mwigumini mwaga, okwaranya dhubuwelo dhotene dhanemi. (Ef. 3:20) Mbwenye weyo txino kunziwa epadduwile. Ddinfuna ddirome.

Miyo ddibaliwe o Berlin, elabo ya Alemanha, badhivirile mweri ming’onovi vattabwile Koddo Yanawili ya Mulimau. Yaka ya 1945 Koddo egomaga-wene, Berlin wahipattiwa na mabalau avava odhulu aponya mabomba. Bomba dhina dhangwela mmuruddani mwehu, miyo na amudhaga nahittawela mugurugudhani. Wila nikale obareleya, nadhowile o Erfurt sidadi ebaliwe mamayaga.

Mamayaga wantamela ofwanya ebaribari. Iyene wahengesa manivuru a filozofia, wahivolowa makapela menjene mbwenye kakuluvela dhafwanyiye. Mwari mwa yaka ya 1948, Anamoona a Yehova eeli ahifiya vatakulu vehu. Mmani wahakumbirha awene ovolowa mba bakosa mavuzo menjene. Mohigoneela mmani wahiloga na miyo vina murogoraga, “ddifanya ebaribari!” Muvirile malabo mang’onovi, mmani na murogoraga na miyo, nahiroma odhowa wona matugumano o Erfurt.

Yaka ya 1950 nahiyelela o Berlin, banidhowa mulogo wa Berlin-Kreuzberg. Wenewo nahimwalela numba yina, baniroma otugumana na mulogo mwina o Berlin-Tempelhof. Na mudhidhiya mmani wahibatiziwa, mbwenye miyo ddali ddihinavisasanyedha. Sabwaya?

Ddagonelela sabwa ya okala muttu wa manyazo. Dhivira vyaka bili ddidhowaga mmabasani a olaleya, mbwenye kaddamulaleya muttu. Baddubuwela okala vamodha na abali oliba murima vina avivelelile amulabela Yehova. Ena ahivilela ofugeliwa o Nazi obe kambura ya Alemanha Oriental. Ena ahika ofuru wawa vangovini,  wila adhowena manivuru o Alemanha Oriental, yotagiha ya abali aba ehidditikiniha. Miyo ddahubuwela, akala awene ahiwodha wika egumi yawa vangovini sabwa ya Yehova na abali, enowodheya miyo opemberha manyazo aga.

Ddahiroma opemberha manyazo aga vavolowile miyo mmabasani a vawoka a yaka ya 1955. Vabudduwile nivuru naromoliwa Informante, * mbali Nathan Knorr wahileba wila, abale aali mabasa manddimuwa a vawoka asasanyedhi nikuru nehu. Iyene wahawaddela anamalaleya otene wi akose mpaddi wa mabasa aba, “obule wali mweri wotikiniha wa mabasa olaleya mwilaboni mwetemwene.” Jijuwene epadduwile! Mohigoneela ddahimperekela egumi yaga Yehova, yaka ya 1956, ddahibatiziwa vamodha na babani vina murogoraga. Mbwenye vahikala yogana yina yamakamaka.

Miyo danziwa wi ddinofwanyela okala pionero, mbwenye mwari mwa vyaka dhinjene miyo ddela ottigiriga. Voroma, ddaganile mabasaga oguliha marhondda, dhilabo dhina ottiya o Berlin bahi. Osogorhowa, ddahifuna olaba wila ddenjedhedhe eziwelo ya mabasaya. Nona yaka ya 1961, ddahirumeela olaba o Hamburgo sidadi enddimuwa ya Alemanha enna zambuwo. Ddanziveliwa mabasaya, mbwenye ddanttigirigihavi mabasa a opionero. Txini yafanyeelemi okosa?

Ddinomutamaalela Yehova sabwa ya walabihedha abali okwela wila addikamihedhe ogana okosa mabasa omuyani. Amarho aga enjene ahiroma mabasa opionero, nona miyo ddahigana watagiha. Ottiya ejo, mbali Erich Mundt wafugeliwe, ahiddilibiha wila ddimukuluvele Yehova. Iyene wahiloga wi vafugeliwiye abali avikuluvela anyene osogorhowa ahifiyedha wobana. Mbwenye abale amukuluvela Yehova ankalavi ororomeleya vina ahidha okamihedha nikuru na Yehova.

Elobo yina eddikamihedhile ba mazu a mbali Martin Poetzinger, olabile mpaddi wa Nikuru Nolamulela, wahalibiha abali dhahi, “Oliba murima nifumo ninfanyeelela muttu okana!” Vamalilemi otanalela mazu aba, ddahittiya mabasaga vina baddiroma mabasa a opionero mweri wa Junyu wa 1963. Eji yali yogana yapama mwigumini mwaga! Muvirile mweri minli, ddihinatti otamela ganyo eswa, ddahikumbirhiwa olaba ninga pionero wa vawoka. Muvireli vyaka dhing’onovi, Yehova oddireliha na mukalelo wahajedhelimi. Ddahikuweliwa okosa mpaddi wa kursu 44 ya Eskola ya Gileade.

“Kuwiyelele mundduni na mabasa attomeliwiwe” eji yali yosunziha yattima esunzile miyo na abali Nathan Knorr na Lyman Swingle. Awene ahinilibiha odhowanavi mabasa attomeliwehu masiki na dhorutxa. Mbali Knorr wahiloga: “Nyuwo munazuzumele eni? Dhopigidheya, dhilobo-lobo dhovava, na mayelego? Obe munafunetxe wan’gana miri, marhuwa na kove dhohagalala? Musunze wakwela attu ena!” Labo nimodha, Mbali Swingle atapulelagamo mwahaya onattukulela abali wiyelela mundduni momaguva, kawodhile oviyang’anela wahimottiya mintori. Nona, wahimela na diskursuya wila avume aridhihe murimaye. Ejile yahidiginya murima waga ofiyedha miyo ogana wi kaddifuna omunyimula Kristu na abalaye.—Mt. 25:40.

Vamalile iyo ottomeliwa mabasa ehu, a Betelita araru ahidha onivuza mpaddi wafunehu odhowa. Dhologa dhawa dhali dhapama, ofiyedha miyo ologa: “Ddindowa o Congo (Kinshasa).” Awene ahimela baloga: “Ondowa o Congo! Yehova awusogorhele!” Masakene abale, miselu dhavavihiwa dhalagiha wi Congo (Kinshasa) wahikala koddo, kani na opanga. Mbwenye miyo ddobuwela esile dhansunzilemi o Gileade. Vagomihilehu kursuya mweri wa Setemburu ya 1967, miyo, Heinrich Dehnbostel na Claude Lindsay nahidhowa o sidadi enddimuwa ya Congo (Kinshasa).

Vafiyile iyo o Kinshasa, nimala mweri miraru nisunzaga elogelo ya Francês. Nomala nahiwela balau banidhowa Lubumbashi wale weettaniwa Elisabethville waddamela na Zâmbia epaddi y’ogusuni wa Congo. Banidhowa okala numba ya amisionario vari va sidadi.

Epaddi enddimuwa ya Lubumbashi yali ehinatti olaleyiwa, nakala woziveliwene vowi nali attu oroma alaleya miselu dhapama mmuruddani mpule. Mohigoneela, nahikana masunzo menjene a Bibilia nne kanawodha weeddiha etene. Iyo vina nanwodha walaleya attu aalabela anamattonga obe asupayi. Attu enjene anvaha ttima Mazu a Mulugu vina mabasa ehu a olaleya. Attu awinjivaya aloga elogelo ya Swahili, nona miyo vamodha na Claude Lindsay nahigana osunza elogelo eji. Momaguva-mwene, nahittomeliwa mulogo wa elogelo ya Swahili.

Masiki na dhotagiha dhinjene dhapama, n’angumanana magudulano. Dila dhina, nanafanya asupayi ovuta bamalile olezela agamala onimagedhelaga ebewene. Siku nimodha nonaga matugumano onumbani ya amisionario, ninoona nikuru na asupayi nifiyaga valihu, banittukulela o esquadra vina ahinimagelela ogilati vati mpaka mudhidhi wa vari va mattiyu, vamalilani banittiya odhowa.

Yaka ya 1969, miyo ddahittomiwa ninga nameddelela milogo. Muruddaya waga, wanfiya o savana Africana, wahilapa, nona ddannededda mudhidhi mwinjene mbwebweni vari va takwa  enddimuwa mpaka ofiyawo. Ttattamwa mmodha yeddelela miyo, vatakulu vagonemi vahikala mwanaku wagona mutxiddo mwa kugulu na anaye. Miyo kaddindduwala mukalelo waddivenyiha iyene nzuwa nihinapattuwa masiku otene agonlaga. Ddinowubuwela wi miyo na abali nanloga makani ehu a mBibiliani oku nottaga na mattiyu.

Magudulano manddimuwa agumanilena miyo aali okala vamodha na abali osarapitta, akamihedha nikuru nakadda Kitawala. * Ena ahiwodha ovolowa mmulogoni ofiyedha okana ettomo. Mbwenye abali na arogora ororomeleya kagulehile na abale ‘atakaliha’ milogo. (Juda 12) Na mudhidhi, Yehova wahikuputta milogodha ofiyedha wunuwiha motikiniha-mwene.

Yaka ya 1971, ddihittomeliwa olaba o Betel ya Kinshasa, wenewo ddahittomeliwa mabasa ottiyana-ttiyana, ddanrumelela majangarha, osasanyedha manivuru akumbirhiwa na mabasa olaleya akosiwa. Betel, oddisunziha osasanyedha mabasaya mwari mwa elabo ejile enddimuwa, yana numba yoyeva ya Beteliya. Dila dhina, Betel wanperengeza sagwatidha na balau dhagonela mweri dhinjene wila dhifiye mmilogoni. Makaniya bawi mabalu abale attiya sagwati esile na mapaporo, mapaporoya ankala sumana sowedda sabwani anmageya na dhilulu dha mbara. Mabasaya ahikosiwa masiki na makattamiho.

Elobo yadditikiniha yali ya wawona abali akosaga matugumano a ttattamwa masiki na ojombeliwa wawa. Awene alabihedha eruwa wi ekale palku, masejele wila akokottelena erugu, anluwa masejeleya wila akale mabodde. Awene anikavo mirazi wila alibihena eruguya vina anluwa mikoba wi apibelena obe asasanye na meza. Vowi kana maperego, agwadda miri dhing’ono wi akomelena. Miyo ddantikina vaddiddi wawona abali na arogora otene alabihedhaga eziwelo yawa. Ddanakwela vaddiddi abali otene. Vattomeliwemi odhowa mpaddi mwina ddanukeliwa okala na awene!

Yaka ya 1974, ddattomeliwe o Betel ya Nairóbi elabo ya Quênia. Wahikala mabasa menjene vowi Quênia wahittiddela mabasa olaleya a dhilabo kumi dhowaddamela, dhilabo dhina dhankooddiha mabasa ehu. Dila dhinjene, ddittomeliwa wedelela dhilabo-dhene esile, makamaka Etiópia, wenewo abalihu aahifara-fwariwa vaddiddi vina ahigumanana makattamiho orutxa. Enjiya ahitabutxiwa obe ahifugeliwa, mbwenye ena ela opiwa. Masiki na ofwara-fwariwa, awene alivi ororomeleya vina anvilela sabwani annimukwela Yehova na abali ena.

Yaka ya 1980, ddahifwanya wagalala mwigumini mwaga, vamutelile miyo Gail Matheson. Gail obaliwe o Canadá, nakosile vamodha kursu o Gileade. Iyo nalebelana makarta. Gail walaba ninga misionária o Bolívia. Vavirile vyaka 12, nahigumana wili o Nova York. Mohigonela, iyo nahilebiha matelo o Quênia. Miyo ddinowutamaalela Gail sabwa ya ozuzumela wawo dhilobo dhomuyani. Iyene ddili mukamihedhi waga wawakwana vina mukwaga wokweleya.

Yaka ya 1986, miyo na Gail nahittomeliwa mabasa a nameddelela milogo oku ddilabaga na nikuru na Asogorheli a Katti. Mmabasani mwehu ninga anameddelela milogo nandowa dhilabo dhina dhang’aneliwa na Betel ya Quênia.

Kaddindduwala masasanyedho a mutugumano wa ttattamwa o Asmara (o Eritreia) 1992, nsaka nttile, mabasa ehu kakoddihiwa. Mokubanya-mwene, mburo ofanyilehu osasanyedha mutugumanoya yali nddara notakala, mbamwa mwahittabwa opitta otakuluwa. Siku na mutugumanoya, ddahatikina abali alabile na guru wila akoddelihe mburo obule wa omwebedha Yehova. Anamudhi enjene ahisona guwo dhokoddela na oyesa wi akoddelihena mbamwa.  Mutugumano obule wali wozivela vina wowagalala, wakaana anamewa owakwana 1.279.

Mabasa a weddelela milogo anrutxa vowi nankosa oleddo wottiyana vasumanani. Nsaka nimodha, nihikala numba yofuma; dila yina, nakala vamusasani dhahi wali wa anamalaba, wana ponddo yolapelana metru 100. Mimburo dhalaba iyo kadhali dhapama, mbwenye ninubuwela mabasa olaleya akosihu s’ohilema na abali ali apionero vina anamalaleya ena. Vattomeliwehu mabasa mena, nahapaganya amarho enjene.

Omamalelo wa yaka ya 1980 mpaka omaromelo wa 1990, mabasa ehu ahirumeliwa mwari mwa dhilabo esile dhasogoreliwa na Betel ya Quênia. Yopurelamoya jawi, dhahifuguliwa katti na kambirhinya mu dhilabo esile. Yaka ya 1993 nahittomeliwa olaba o kambirhinya ya Addis Abeba elabo ya Etiópia, mmaleli ovira vyaka kumi abali alabaga moviteyani, mabasa ehu ahidha orumeliwa.

Yehova oruriha mabasa o Etiópia. Abali na arogora enji anolaba ninga apionero. Yaka ya 2012, mapursentu 20 a anamalaleya ahilaba ninga apionero a mudhidhi wotene. Ottiya ejo, abali enjene ahishagihiwa mmaskolani a omwene vina dhihimagiwa Numba Dhomwene dhokwaranya 120. Yaka ya 2004, abali o Betel akaana mburo muswa, mwari mwa mburoya mwahikala Numba ya matugumano a Murudda, txibarene abale aali mareliho.

Movira wa vyaka, miyo na Gail nahikaana mandano ofiyedheya na abali o Etiópia. Iyo ninowakwela sabwa ya oderetu na okwela wawa. Ovano ninowana na makattamiho a egumi nona ninlabela okuno o Betel ya Europa Central. Okuno abali anonizuzumela, mbwenye ninonukeliwa okala vamodha na amarho ehu o Etiópia.

Yehova onowunuwiha mabasa aye, iyo niwodha wona na yotagiha yehu. (1 Kor. 3:6, 9) Motagiha, varomile miyo walaleya anamalaba a magoliddi o Ruanda aali o Congo atamelaga safuri, o Ruandawa kawali anamalaleya. Ovano akalawo anamalaleya ofiyedha matxikwi 30. Yaka ya 1967, o Congo Kinshasa wali anamalaleya matxikwi 6 bahi. Ovanene, akalawo anamalaleya matxikwi 230, vina yaka ya 2018, attu ofiyedha matxikwi mmodha ahona siyarhi ya Nabuya. Muttengo wa anamalaleya a dhilabo dhasogoreliwa na Betel ya Quênia, wahinjiva ofiyedha matxikwi 100.

Vyaka 50 mundduni, Yehova wahalabihedha abali ottiyana-ttiyana addikamihedhile oroma mabasa a mudhidhi wotene. Masiki na wova waga, ddisunza omukuluvela Yehova. Dhotene dhivirilemi mu Afrika dhiddikamihedha okalavi muttu wovilela, wowagalala na esile dhina miyo. Miyo na Gail ninowatikina abali na arogora ali tagiha yapama ya wawakela aleddo, amukuluvelaga Yehova. Miyo ddinomutamaalela Mulugu mwa oddivaha mahala aye. Kavali waganyedha mareliho addivahile Yehova ahipitta njedhelo naga.—Masal. 37:4.