ATTU enji anoziwa nipadduwo na Yezu wattongeliwe otomeyiwa vapingirhizini waddamana na atimbwini eli. (Mt. 27:35-38) Egali dhawene attu ena kanrumela wi dhinloga Bibilia mwaha wa nipadduwo ntti sebaribari, egalogiwaga wi maningo a Yezu aahiburutxiwavo badhowa wikiwa mwikuttani.—Mk. 15:42-46.

Anamasunza ena a Mittaka anowaganyedha wi muttu watomeyiwa vapingirhizini wamburutxiwavo wi ekiwe mwikuttani. Awene anrumela wi attu ninga aba wikiwa wawa ogali wottiyana. Jornalista Ariel Sabar, ohileba resvista atapulelagamo sabwaya enattukulela attu wubuwelaga dhawene: “Otomeyiwa vapingirhizini wali mukalelo wattongeliwa attu akosa dhotimbwini, anamapepesa ena anona ninga kahiyo ebaribari wi akadda Roma anrumeliha wi muttu ninga oddo watomeyiwa vapingirhizini ekiwe ninga muttu-muttuvi ahana muladdu.” Efunelo ya akadda Roma yali ya waveyiha atimbwini abale, attiyaga maningo awa vapingirhizini wi ajiwe na dhinama. Magogoddo ahalavo aponyedhiwa muttoloni.

Mbwenye Arqueólogo, onodhana makani ottiyana mwaha wa Ayuda apiwa. Yaka ya 1968, afwanyiwa magogoddo a mulobwana opiwe vyaka zana dhoroma. Magogoddo abo afwanyiwe waddamela na o Jeruzalemi mwikuttani dhahi yali ya anamudhi a Ayuda. Magogoddoya afwanyiwe mukashani mwekiwani masakene abale. Mwari mwa magogoddoya mwahifwanyiwa nigogoddo na etili natoroliwe na peregu ya masentimeturu 11.5 (polegadas 4.5). Sabar ohiloga dhahi: “Nigogoddo ntti na etili, nali na mulobwana dhahi wakuweliwa Yehochanan, yali ejuwene yakamihedhile ogomiha maguddulano mwaha wa ebaribari yaloga Mittaka sabwa ya wikiwa wa Yezu. Etili ya Yehochanan yali yotagiha yoniha wi akadda Roma yanrumeliha wi muttu apiwa vapingirhizini ekiwe mowiwanana na elemelelo ya Ayuda.”

Nigogoddo nttile na etili ninodhana monelo dhinji sabwa ya mukalelo okomeliwe Yezu vapingirhizini. Mbwenye enfwanyelihu oziwa jawi wattongeliwa opiwa vapingirhizini ninga timbwini, wannekiwa mwikuttani ottiya oponyedhiwa muttoloni. Nona, enloga Bibilia mwaha wa maningo a Yezu wikiwa mwikuttani ebaribari. Dhopepesa dha Arqueologia dhinokamihedha dhinloga Bibilia.

Ya makamakaya, jawi ddi Yehova wabazile ologa wi Yezu agahikiwa mwikuttani ya mureli, nona kawo agawodhile ontximiha wakwanihedheya wa nzu na Mulugu.—Iza. 53:9; 55:11.