1. Ebaribari gani enziwehu sabwa ya abali ali azombwe?

NYUWO abali muli azombwe muhikana ewodhelo yinji yokamihedha mmulogoni. Enji mwa nyuwo muli ovadda vina muhikana guru dhinji. (Gano 20:29) Enowodheya nyuwo wakamihedha abali na arogora. Kajedhani mudhidhi onattomiwe nyuwo ninga adhari okamihedha. Txino weyo onodhaga wubuwela wila ena kanuwonana ewodhelo ya okana ettomo eji yamakamaka. Masiki buli wamuzombwe, dhihikalawo dhilobo dhinfwanyeliwe okosa ovanene wi okuluveliwe mmulogoni vina okane mandano ofiyedheya na abali.

2. Txini enfunihu osunza mwari mwa mutoma obu?

² Munsunzoni ntti, ninele osunza egumi ya Mwene David. Mogwaddela ninele wona vina dhapadduweli—amwene eli o’Juda Asa vina Josafat. Ninele wona makattamiho agumanilena alobwana aba araru, vina txini yakosilani mugumanilanina makattamihoya nanda azombwe anawodhe dhavi watagiha.

3. Azombwe anawodhe dhavi wakamihedha abali owunuwelavo a mmulogoni?

³ Bali muzombwe, David wahikana mikalelo dhasibiwa na attu ena. Mohaganyedha iyene wali muttu woliba mpaddi womuyani, wahikana ewodhelo ya wiba nanda wahilabihedha ewodhelo yaye wi empurele Saul mwene wattomiwe na Mulugu.  (1 Sam. 16:16, 23) Nyuwo azombwe muhikana mikalelo dhigapureli abali ena mmulogoni? Enji mwa nyuwo muhikana. Motagiha, weyo onele wawona anddimuwa ena awutamalelaga sabwa ya weyo wasunziha mukalelo wa olabihedha deretu telefoni dhawa na dhipano dhina dhottiyana ttiyana mmatugumanoni obe vansunzoni nawa nomwinya. Eziwelo yawo ya olabihedha pama vipano esi enele wapurelamo venji abali owunuwelavo.

4. Ninga David, azombwe anfwanyela wunuwiha mikalelo gani? (Kang’ana foto ya kapa.)

⁴ Nsaka na mwene David, iyene wahoniha wi wali muttu wororomeleya. Motagiha, bali muzombwe iyene wasapiha mabila a babe. Aba ali mabasa orutxa vaddiddi. Vasogorhova iyene wahimutapulelamo dhahi Mwene Saul: “Miyo mwimeleli wenyu vasapihagemi mabila a babaga, agadhaga poddogoma peno nikurukumwa othida mabila, miyo ddanimuthamagiha, ddanimpa, ddimuwoddobolaga mwano mwaye nibilaná.” (1 Sam. 17:34, 35) David wanziwa wi iyene wanfwanyela owana wi abarele mabilaya. Nyuwo azombwe munowodha omutagiha David modhela ovirihamo mabasa anttomeliwenyu.

5. Mowiwana na Masalmo 25:14, elobo gani yamakamaka enfwanyela okosa abali ali azombwe?

⁵ David wahunuwiha mandano aye ofiyedheya na Yehova. Mandano aba ali attima vaddiddi opitta oliba murima waye vina oyesa waye wa wiba. Yehova ottiya okala Mulugu wa David bahi, wali vina Marho waye—Marho wofiyedheya. (Kengesa Masal 25:14.) Abali muli azombwe, elobo yattima enfwanyelela nyuwo okosa ja wunuwiha mandano enyu na Babi wehu wa wirimu, ejo enele wukamihedhani wakela ettomo-ettomovi mmulogoni.

6. Attu ena obuwela eni sabwa ya David?

⁶ David wahiwodha opemberha monelo wohikala wobuwela attu ena. Motagiha, mudhidhi waviveleli David owana na Goliya, Mwene Saul wahimunyapwariha modhela ologa wi, “Weyo oli mwana.” (1 Sam. 17:31-33) Munddunimwa, abalaye ahimmagedha wi iyene kanna ttotto ya okala musogorheli. (1 Sam. 17:26-30) Masiki dhawene, Yehova kamona David ninga mwana vina muttu wahana ttotto ya osogorhela. Iyene wanimuziwa David mwawakwana-mwene. Sabwa ya iyene omukuluvela Marho waye, Yehova, David wahiwodha ompemberha Goliya.—1 Sam. 17:45, 48-51.

7. Ninsunzavo eni na ejile empadduweli David?

 ⁷ Ninsunzavo eni na yotagiha ya David? Ninsunzavo wi ninofwanyela okala attu ovilela. Ejo enele ottukula mudhidhi wi abale oziwile oromana muhimani ovano owonege ninga muzombwe woliba mpaddi womuyani. Kakana ebaribari wi Yehova onowona dhili mmirimani mwawo ottiya otakuluvi. Iyene onoziwa txini eli nyuwo vina ejile enwodha nyuwo okosa. (1 Sam. 16:7) Kalibihani mandano enyu na Mulugu. David wankosa ejuwene modhela otanalela mwawakwana-mwene dhottandda dha Yehova. David wahona wi Dhottandda dhinowoniha owodha wa Yehova. (Masal. 8:3, 4; 139:14; Rom. 1:20) Elobo yina enfwanyela iyo okosa ja omukuluvela Yehova wi anilibihe. Motagiha, amarho awo a oskola anowubedda sabwa ya okala Munamoona wa Yehova? Akala jijuwene, kalobela wa Yehova omukumbirhaga guru ya owanana makattamihoya abo. Vina kavirihamo malago amakamaka anfwanyeya mu Nzuni naye, mmanivuruni mwehu vina na mavidiyo. Mudhidhi ononiwe wi Yehova onowukamihedha owanana makattamiho, nroromelo nawo ninelege wunuwavi. Abali agaziwa wi weyo onomukuluvela Yehova, awene anelege wukuluvela.

8-9. Txini emukamihedhile David ojedha na ovilela wi akale mwene, vina azombwe ansunzavo eni na yotagiha yaye?

⁸ Katanalela makattamiho mena agumanilena David. Vasakuliwe David wi akale mwene, wanfwanyela ojedha vyaka dhinjidhene wi arome ottonga ninga mwene w’o Juda. (1 Sam. 16:13; 2 Sam. 2:3, 4) Txini emukamihedhile okala muttu wovilela mwari mwa vyaka esi? Ottiya okala owojeyene, David wahivilibihedha okosa ejile yawodhiye. Motagiha, nsaka namuttawiye mwene Saul adhowa elabo ya Afilistia, David wohona wi obule wali mudhidhi wa owana na amwiddani aye. Mwa okosa ejo, iyene wahibarela maddile a elabo y’o Juda.—1 Sam. 27:1-12.

⁹ Txini ensunzavo azombwe na yotagiha ya David? Kalabihedha mudhidhi oniwena wi wakamihedhe abalawo. Katanalela yotagiha ya mbali onkuweliwa Ricardo. * Muzombweni mwaye, wahigana olaba ninga pionero wa mudhidhi wotene. Mbwenye iyene wali ahinatti ovisasanyedha. Ottiya wiyelela mundduni obe okumuwa, Ricardo wammala mudhidhi mwinji mmabasani a olaleya. Iyene ohiloga: “Ddigobuwela nsaka na mundduni, ddinowodha wona wi jamalago miyo okosa guru. Miyo ddazuzumeletxa abale atonyihedha efunelo vina ddanivilibihedha wawiyelela. Ddahiroma weddiha nsunzo naga na Bibilia. Sabwa ya ejuwene, ddinodhowavi ddivikuluvelaga.” Ricardo ovano onlaba ninga pionero wa mudhidhi wotene vina mudhari wokamihedha.

10. Mudhidhi dhahi, David ahinagana okosa elobo txini yakosiliye?

¹⁰ Katanalela nipadduwo nina na mwigumini mwa David. Nsaka nattawiye na alobwana aye, awene ahattiya amudhawa badhowa oraba koddo. Bali wolapela-wene, amwiddani awa ahifiya mmuruddani mwawa oprumusula mittettedha vina atxedhamo attuya alimo. Na dhotagiha dhotene dha mwigumini maye, ninga okala munyakoddo woliba, kigamurutxile wattamagela amwiddani aye. Ottiya ejo, David wahivittiya wi Yehova amweeddihe. Na nikamihedho na namakutta Abiatar, David wahinvuza Yehova: “Ddigáthamagela athu abale, enokala?” Yehova wahimwakula wi attamagele vina wahimulibiha wi agahiwodha wagonjiha. (1 Sam. 30:7-10) Onsunzavo eni na nipadduwo ntti?

11. Txini enfwanyeliwe otanalela oyinakosa yogana?

 ¹¹ Katamela nikamihedho ohinagana okosa elobo. Kavuze amambalawo. Weyo vina onowodha okana nikamihedho naderetu ogatamela nikamihedho na anddimuwa a mulogo. Yehova ohakuluvela attu aba attomeliye, weyo vina enowodheya wakuluvela. Yehova onawoona awene ninga “nvaho” wa mmulogoni. (Ef. 4:8) Weyo onele opuramo venji sabwa ya otagiha nroromelo nawa, vina ovirihamo malago apama anuvahani. Ovano ninfuna nitanalele txini enasunzevo iyo na yotagiha ya Mwene Asa.

12. Mikalelo gani dhana Mwene Asa muromeliye olamulela?

¹² Mwene Asa bali muzombwe, wali wovyeviha vina woliba murima. Motagiha, vamuhabiliye mpaddo babe Abiya, wahilamula wi dhifudhiwe dhibuwa dha amilugu a amalabo. Nomala ‘ohalamula akadda Juda wi anfwarege Nabuya Mulugu wa makolo awa eddegenavi magano aye na malamulo aye.’ (2 Map. 14:1-7) Vina mudhidhi wadhile Zera mukadda Etiyopi na anyakoddo aye matxikwi-txikwi wi awane na akadda Juda, Asa na malago wahimuloba Mulugu waye eraga: “Nabuya, vanwana muthu wawobana na muthu waguru, ovuneya waye ondha mwa nyuwo bahi. Nikamihedhení, Nabuya Mulugu wehu, vowi ninouroromelani nyuwo.” Mazu aba okoddela anowoniha wi Asa wankuluvela ewodhelo ya Yehova ya onvuna vamodha na nlogo naye. Asa wahimukuluvela Babi waye wa wirimu, vina “Nabuya omvaha Asa na anyakoddo a Judá guru dh’owagonjiha akadda Etiópia.”—2 Map. 14:8-12.

13. Txini edhile ompadduwela Asa vasogorhova, nanda sabwaya jani?

¹³ Weyo kunaganyedha wi yali elobo yotxutxa vaddiddi vadhilani anyakoddo matxikwi-txikwi, owana na Asa. Mbwenye sabwa ya omukuluvela waye Yehova Asa wahapemberha. Mokubanyiha-mwene, Asa mugumanileyina makattamiho mena mang’onovi kamutamele Yehova. Mudhidhi watxutxiwiye na Basa Mwene wovuta wa Izrayel, Asa watamelile nikamihedho na mwene wa Asiriya. Yogana eji yahimutotela makattamiho! Yehova wahimuruma namavuhulela Hanani wi amwaddele Asa dhahi: “Nyuwo kammukuluvelile Nabuya Mulugu wenyu, mudhile omukuluvela mwene w’o Síria. Nona anyakoddo a mwene  w’o Síria awuvuluwani mmadani mwenyu.” Oromana labonene nttile, Asa wangumanana makattamiho a olupeliwa na amwiddani. (2 Map. 16:7, 9; 1 Amwe. 15:32) Ninsunzavo eni?

14. Onawodhe dhavi omukuluvela Yehova, nanda ninga munlogela 1 Timóteo 4:12, onapurelemo eni ogakosa ejuwene?

¹⁴ Kakalavi ovyeviha vina omukuluvelegevi Yehova. Vavivelelile weyo obatiziwa, ohoniha nroromelo nddimuwa vina omukuluvela wawo Yehova. Nanda Yehova ohagalala venjene vawoniliye buvitaganyihaga na nlogo naye. Enfwanyela weyo okosa ovanene ja odhowagavi omukuluvelaga Yehova. Enodha woneya wi kahiyo elobo yorutxa omukuluvela Yehova nigakosaga dhogana dha mwigumini mwehu, koddi onelege omukuluvelavi Yehova mwigumini mwawo mwetene? Jamakamaka vaddiddi omukuluvela Yehova ogakosaga dhogana mwigumini mwehu dhiniwanana na; mavego, osakula ganyo na dhina dhinkosiwe! Kukuluvele eziwelo yawo. Ottiya ejo, katamela magano a mBibiliani aniwanana na makattamiho awo, vina kakosa yogana mowiwanana na ejile enloga nzu na Mulugu. (Gano 3:5, 6) Weyo ogakosa dhawene, onele omwagalaliha Yehova vina abali a mmulogoni mwawo anelege wuriha.—Kengesa 1 Timóteo 4:12.

15. Ninga munlogela 2 Mapadduwo 18:1-3; 19:2, dhovonya gani dhakosile Mwene Josafat?

¹⁵ Ninga iyo notene, weyo vina oli muttu wohiligana, nona mudhidhi mwina onelege okosa dhovonya. Mbwenye ejo, kiyubarele okosa muli mwetemwene mmabasani a Yehova. Katanalela yotagiha ya Mwene Josafat. Iyene wahikana mikalelo dhinji dhapama. Bali muzombwe iyene wamuroromelile “Mulugu wa babe, avirihagamo malamulo aye.” Ottiya ejo, iyene waharuma anddimuwa a orhuwani odhowa mmittetteni mwetemwene m’o Juda asunzihe nlogo sabwa ya Yehova. (2 Map. 17:4, 7) Masiki Josafat valiye muttu wororomeleya masaka mena wankosa dhilobo dhohifwanyelela. Yodhelavolaya sabwa ya dhogana dhaye, Josafat wahilagiwa na namavuhulela wa Yehova. (Kengesa 2 Mapadduwo 18:1-3; 19:2.) Txini ensunzavo weyo na yopadduwa eji?

16. Onsunzavo eni na yotagiha ya Rajeev?

¹⁶ Karumela vina kavirihamo malago. Dhahene ninga azombwe ena, enodha okala yorutxa  weyo wika mabasa a Yehova vamburoni voroma. Akala ejo enopadduwa na weyo kukumuwe. Katanalela yotagiha ya mbali oniliwa Rajeev. Alogaga sabwa ya muhimani mwaye iyene ohiloga dhahi: “Miyo kaddaziwa yafwanyelimi okosa mwigumini mwaga. Ninga azombwe ena, miyo ddazuzumeletxa mpirha; ddankwela vaddiddi opitta odhowa omatugumanoni vina mmabasani a olaleya.” Txini emukamihedhile Rajeev? Iyene wavahiwe malago na munddimuwa wa mmulogoni. Rajeev ohenjedhedha: “Iyene wahiddikamihedha otanalela nigano ninfwanyeya va 1 Timóteo 4:8.” Rajeev wahakulela novyeviha malago avahiweyi modhela okosa matxinjo mwigumini mwaye. Omamalelowa ohiloga dhahi: “Miyo ddahigana wika vamburoni voroma dhilobo dhomuyani.” Yodhelavoya? Rajeev ohitapulelamo dhahi: “Vyaka dhing’onovi mwakelelemi malago abale, ddahittomiwa ninga mudhari wokamihedha.”

17. Anddimuwa a mmulogoni aniwamo dhavi sabwa ya azombwe animulabela Yehova?

¹⁷ Anddimuwa a mmulogoni anowatamalela azombwe animulabela Yehova vamodha na awene ‘oku n’oku!’ (Sof. 3:9) Awene anotamalela guru yenyu ya ovingela mabasa vina mukalelo onakwanihedhinyu mabasa anttomeliwenyu. Mugaddiddelavi okosa dhawene munere okana ttima vamentoni vawa.—1 Jo. 2:14.

18. Ninga munlogela Gano 27:11, Yehova oniwamo dhavi sabwa ya azombwe animulabela?

¹⁸ Nyuwo abali azombwe, txipo kamudduwale wi Yehova onowukwelani vina onowukuluvelani. Iyene wahiloga wi masaka omariha, makuru a azombwe agahivivelela wi amulabele na murima wotene. (Masal. 110:1-3) Iyene onoziwa wi nyuwo munomukwela vina munokosa guru ya omulabela na mukalelo waderetu ninga munwodhelinyu. Enfuneya ja nyuwo okala attu ovilela. Mugavonya, karumelani malago anvahiwenyu vina mvirihemo monaga wi malagoya andela wa Yehova. (Aheb. 12:6) Kalaba na guru wi wakwanihedhe mabasa anttomeliwiwe. Dhotene dhinkosa weyo kosá na murima wotene, wi omwagalalihe Babi wawo wa wirimu.—Kengesa Gano 27:11.