NINGA munziweyelani nsaka na wale mwilaboni yo Ejipitu nibugu nanlabihedhiwa vaddiddi mmabasani a oleba. A Grego na Aromano anleba muvitaganoni dhakosiwa na nibugu. * Mbwenye enziwa attu ang’onovi jawi nibugu vina nanlabihedhiwa wi nisasanyiwena mwanddiya.

Okwaranya vyaka 2.500 mundduni, namavuhulela Izaiya ohileba sabwa ya attu akala “okobela wa mwinje dha Etiópia!” Abuwene ‘aruma anamukatti avira munyaza na mwanddiya dha mabugu.’ Vasogorova namavuhulela Jeremiya ohiloga wi mudhidhi ogagujuliwe sidade yo Babilónia na akadda Medo-Pérsia agahiddumeya ‘mwanddiya dha mabugu’ wi akadda Babilónia anattawe.—Iza. 18:1, 2; Jer. 51:32.

Anamasunza Bibilia anoziwa wi dhotene dhili mBibiliani wobuweliha ddi Mulugu, nona kantikina wi dhifwanyile anamasunza dhilobo dhotibeliya [Arqueologos] dhinowoniha wi nsaka na Bibilia nibugu nansanyiwana mwanddiya. (2 Tim. 3:16) Txini evituliwe? Arqueologo ahifwanya dhitagano dhinoniha osasanyiwa wa mwanddiya dha mabugu elabo yo Ejipitu.

Madezenyu, ttukuwa vina dhikutta dha malugu dhili elabo yo Ejipitu, dhinowoniha mukalelo wagwaddiwa nibugu vina wasasanyiwanina mwanddiya. Mabuguya aroma ogwaddiwa omagiwa misubu dhing’ono-dhing’ono. Omaga na mukalelo obu yanakamihedha okala otadeyene vina anliba vaddiddi. Mowiwanana na nivuru dhahi na Mwijipitu Ninloga Mapadduwo Awale, ninowoniha wi mwanddiya dha mabugu dhanlapa ofiyedha meturu 17, vina epaddi modha-modha yankana ng’ombo 10 obe 12.

Mabugu kanrutxa ofwanyawa nikome na Mwinje Nilo. Ottiya ejo, osasanya mwanddiya dha mabugu kayarutxa. Masiki varomilani olabihedhiwa miri wi disasanyedhiwegena mwanddiya dhinddimuwa, enononeya ninga anamattadda na anamasapa a mutakwani anolabihedhavi magula na mwanddiya dha mabugu.

Attu ahidhavi alabihedhaga mwanddiya dha mabugu. Plutarco, Mugerego okalilewo nsaka noroma vina nanawili ohiloga wi nsaka nikalilewo iyene, mwanddiya dha mabugu kadharameya.