DDIBALIWE yaka ya 1923 o’Hemsworth, sidade ya Yorkshire, elabo ya Inglaterra. Ddahikaana mbalaga munddimuwaya wakuweliwa, Bob. Vanimi vyaka tanu na nai, babihu wahivahiwa nivuru naloga dha otabutxiwa wa attu na relijiau yonyengetta. Iyene wahitikina vaddiddi na esile dhengesiliye. Babani kaziveliwa na merelo a anddimuwa a marelijiau, awene anvaha masunziho ahawodhani ovirihamo. Muvireli vyaka dhing’ovi, Bob Atkinson wahidha vatakulu vehu barumiha diskursu yogravariwa ya mbali Rutherford. Venevo nihidha ononelamo wi yogaravariwa ejile anyaya ali akakene akosile nivuru enttile nengesile babini. Ababaga ahimukumbirha mbali Atkinson wi adhe ajege siyarhi na iyo malabo etene, wili-wili anakulege mavuzo agamukosihu aniwanana na Bibilia. Iyene wahinikumbirha wi nidhowe omatugumanoni akosiwa vatakulu va mbali wakala vakuvi na iyo. Venevo nihiroma wona matugumano sumana dhotene, mudhidhi mung’onovi ohiteya mutugumano wenewale o’Hemsworth. Musogorhomwa ahidha osasanyedhiwa mabasa a vamuruddani, (ovanene enlogiwa mutugumano wa ttattamwa) mbali Bob wahikala vamodha na iyo bagalaba mabasa opionero vakuvi va mulogo wamwaddamele. Yotagiha ya abali na arogoraya ehiddisunziha vaddiddi.

Nsakanene-nttile anamudhi aga ahikaana marhondda akosani. Mmalelani Papa wahiloga na mbalaga dhahi: “Akala weyo onfuna okale pionero, kavali makani miyo ddinela wusasanyedha dhotene”. Bob wahirumeela, vina wahivenyavo vatakulu badhowa olaba ninga pionero; iyene wana vyaka 21. Vavirile vyaka bili, miyo baddina vyaka 16, ddahiroma olaba ninga pionero. Omamalelo wa sumana miyo ddaneedda mmalaleyoni na abali enji, mbwenye vari va sumana ddeedda meka. Ddalaleyetxa na dhilobo bili: fonografu, na kartau; kartau ntti nali nipapi ning’ono nalebiwavo muselu wogwaddela wa Bibilia. Yehova wahiddiruriha na nsunzo nidhowile vasogorho vaddiddi. Anamasunza enji animi ahidha orumela obaribari. Vyaka dha musogorho, ddihittomeliwa mabasa a opionero wavawoka, vamodha na Mary Henshall. Nahirumiwa odhowa olaleya murudda w’o Cheshire, mpaddi wahali ohinatti olaleyiwa.

Nsaka na Koddo yanawili, ayana ammageleliwa okosa mabasa a okamihedha koddo. Anddimuwa a mmakapela anvuwiha muselu wawi, ole wotene oli munakapela, adhowe okoddoni, iyo nali awovenne nubuwelaga wi vowi mabasihu ali olaleya, nigahisukumihedhiwa mukoddoni. Vakoddilihu odhowa okoddoni, asupayi  ahinyaguleya vaddiddi; noona, nahifugeliwa mukambura mweri wantero. Musogorhomwa vakwanihilemi vyaka 19, ddahidhowa mukambura dila yanawili, vowi murima waga kuwaddirumeliha okamihedha koddo. Dila dhobili alamuleliya ahiddidhowana mukambura. Nsaka nttile notene nalimi mukambura, muya wokoddela wanddikamihedhavi vina ddahiziwa wi Yehova wahiddimetxa nne kattiyile okala na miyo.—Izaiya 41:10, 13.

Yaka ya 1946 ddihigumana na mbali wakuweliwa Arthur Matthews. Arthur wahifugeliwa mukambura myeri miraru sabwa y’okoodda odhowa okoddoni. Myeri esile dhaliye mukambura, miyo ddahivitaganyiha na mbale Dannis, pionero wa vawoka, walaba o’Hemsworth. Dannis oddu, osunzihiwe ebaribari na babe, iyeneya bali mwana vaddiddi; vina obatiziwe bali muzombwe. Vamaliye obatiziwa modhidhi mung’onovi ohiroma olaba ninga pionero, banigadhowa olaleya vamodha o’Irlanda, wenewo wattomeliwehu. Vasogorhova Arthur wahihala yeka. Amudhaga ahitikina vaddiddi na mabasa opionero akosiye. Noona awene ahimukumbirha wi akalege vamodha vatakulu vawa. Vadhowilemi omoona Arthur, iyene na miyo nihisuwa parato vamalilehu oja. Musogorhomwa iyo nahiroma olebelana miselu. Yaka ya 1948 Arthur wahidhowa mukambura dila yanawili bakalamo myeri miraru. Iyo nitelilena mweri wa Janero yaka ya 1949, mmalelihu nihigana wi yofuna yehu ekale olaba mabasa a mudhidhi wotene. Nankala pasope vina naninanela munongelo wa kobiri dhehu, mmalilihu obudduwa feriya, nankosa mabasa a owapa dhawima wi nikaane kobirhi eng’onovi. Na nikamihedho na Yehova iyo nahikaana ewodhelo ya odhowanavi mabasa a opionero.

Musogorhomwa, nahittomeliwa olaba o’Irlanda, omaromo-wene naromile odhowa o’Armagh mmalelani banidhowa o Newry, dhilabo esi dhobili attuya enjeene ali akatolika. Mipaddi esi dhahikaana kapela dhasegedha attu vaddiddi, noona iyo nankala pasope mmabasani a olaleya. Matugumano ehu nakosa vatakulu va abali obe va arogora, nannedda makilometro 16; wahilapelana-wene na wakalihu. Attu owakwana atanu na anai annoona matugumanoya. Malabo meena iyo nanribeliwa wenewo. Nagona vati, nijeedhaga vati oya; membesi nampiya mwana oja vang’onovi wi onivahe guru. Ovanene ddinokaana emweru-mweru enddimuwa, mwa oziwa wi ddabuno mpaddi obule ohikaana anamoona gwè.

Mbalaga vamodha na mwadhiye, Lottie, ela okosavi mabasa a opionero wavawoka; yaka ya 1952 iyo nonai nahidhowa wona mutugumano wa ttattamwa o’Belfast. Wahikalawo mbali dhahi wali womala na wale wi anakele, iyo nonai nahikala vatakulu vaye vamodha na Pryce Hughes. Mmalelihu nahidhowa olaba filiali y’o Grã-Bretanha. Labo dhahi na mattiyu naloga makanihu; makaniya ali a folhetu ena mutoma, Merelo Okwela a Mulugu, [na engelezi] folheyetu eji yakoseliwetxe attu ankala o’Irlanda. Mbali Hughes wahiloga wi yanrutxa vaddiddi walaleya akatolika mpaddi onkuweliwa República da Irlanda. Abali anttamagihiwa numba dhakalani, vina anddimuwa a mmakapela anatujela attu wi alupele abali n’owali. Pryce ohiloga, ‘ninowafuna atelani ana mukukutta wi akose mabasa asasanyedhiwe a opaka folhetu.’ * (Koona yowenjedha.) Noona iyo nihiloga “Mabasa aba iyo ninela okosa!”

 Mfiyedhihu mpaddi wakuweliwa Dublin apionero akaletxa vatakulu va Ma Rutland, murogora wororomeleya vaddiddi omulabeli Mulugu mwari mwa vyaka dhinji. Iyo vina nahiguliha dhokaana dhehu banidhowa okala mpadde-nne obule. Mmalelihu nonai nahiwela muna sikaleta dhahi ya Bob, banidhowa mpaddi wafunehu ogula mukukutta. Mmfiyelihu nahifwanya mukukutta waderetu vaddiddi wagulihiwa. Nahimukumbirha namagulihaya wi anivelelena mukukuttaya vatakulu, vowi mwa iyo kavo waziwa weddihawa. Arthur kagoni omattiyu wantero, wali wogilatene vakugulini; apo wobuwela mweddihedho wa karoya. Mmebesinimwa iyene ohiwela mmukukuttanimwa wi ngafuna-wene one akala agahiwodha oburutxela otakulu; wahikalawo misionaria dhahi wadhile vakalihu, wakuweliwa Mildred Willett (odhile oteliwa na John Barr). Iyene wanziwa weddiha mukukutta! Ohinikamihedha vaddiddi osunza, mmalelihu nahiziwa-wene weddihawa.

Yahala elobo yina; oveda vokala. Abali ahinaddela wi nikale pasope ninaboleye numba dhihinrutxa ottidda motto, sabwani annawova amwiddani anadhe oddumeya. Nihiveda numba mipaddi dhinji, mbwenye kanifwanyile nne modha. Omattiyu obule nigoni mmukukuttani. Mmebesinimwa muromelihu oveda numba dhafwanyihu dhali dhing’ono vaddiddi na kwartu dhohakwanela. Iyo kanana yina y’okosa, nil’oboleya ejuwene. Mbwenye kanonile goi, vatakuluva vahikala mulobwana dhahi wali namalima, odduwene ohinivahawo mpaddi mung’onovi wa vatakulu vaye wi nittiyegevo mukukuttehu. Mpaddi walaleyihu wahilapela makilometro 24. Nigamala olaleya mpaddi obule muswa naniyelela vakuvi na vatakulu vehu wi nalaleye attu anamwanddamani ehu.

Iyo nihilaleya mpaddi wotene w’omaddowelo wa nzuwa w’elabo ya República da Irlanda s’ohifwara-fwariwa. Nihipaka mafolhetu owakwana 20.000, vina nihiperhengeza o filiyal Grã-Bretanha mazina abale otene akaana efunelo ya omusunza Bibilia. Mpaddi obule wa Irlanda ohirurihiwa vaddiddi, sabwani ddabuno ohikala matxikwi menjeene a Anamoona.

Muvireli vyaka dhing’onovi, nahittomeliwa odhowa olabo y’ogusuni wa Londres. Sumana dhing’onovi abali a filiyal ya Grã-Bretanha ahimukuweliha Arthur, bamukumbirha wi arome mabasa a weeddelela milogo, abaliya ahiloga dhahi, orome mangwana! Na membesi navahiwa maswagiho, nigamala, okosa oleddo wi nidhowe neddelele milogo dha Escócia; noona Arthur kakaana mudhidhi wa osasanyedha diskursu dhaye. Mbwenye iyene wali womala na wale wi attidde mabasa-mabasavi a Mulugu, masiki nabaleya orutxa, iyene wankosa. Yotagiha yaye ehiddilibiha vaddiddi. Iyo nihipurelamo-wene mabasa ehu a weeddelela milogo. Mmalele iyo okala vyaka dhinjene mmuruddani mwahali anamalaleya, musogorhomwa nahivahiwa gari enddimuwa vaddiddi ya okala na abalihu vamodha na arogoraya.

Yaka ya 1962, yali yaka yafanyeela muttu-muttu wa iyo okala wovilibihene, sabwani mukwaga Arthur wahittomiwa wi asunze eskola ya Giliadi. Masunzo aba ali a myeri kumi, miyo kaddidhowile na iyene vowi kaddakuweliwewo. Mumalele iyo ologela makaniya, nihigwadda wi jofuneya Arthur odhowa oskola oko. Sabwa yawi miyo kaddana mukwaga wolaleyana, abali o’filiyal ahiddiruma wi ddalabe dila yanawili o’Hemsworth, ddadhowa olaba mabasa a opionero wa mudhidhi wotene. Mvireli yaka modha, Arthur ohiyela; mmalelihu nihirumiwa wi nalabe mabasa a waweddelela anameddelela milogo. Mirudda dheddihu dhali essi: Escócia, norte da Inglaterra na Irlanda do Norte.

Yaka ya 1964, Arthur ohittomiwa wi adhowe alabe o filiali ya República da Irlanda. Voroma-vene miyo kaddaziveliwe mwa oziwa wi ddindowa ddalabege o’Betel, sabwani ddahimala olemela mabasa a weddelela milogo. Mbwenye ddabuno, ddinotamalelela vaddiddi sabwa ya okaana gari ya olaba o’Betel. Miyo ddinorumeela wi, akala weyo onorumeela mabasa maswa anvahiwewi masiki oziwaga wi kunetxa ewodhelo ya okosa mabasaya, Yehova onela wururiha. O’Betel miyo ddalaba kambirhinya enkosiwa mabasa a osaka mabrochura, opiya, na mabasa oyesa. Akalawo malabo adhowihu waweddelela anameddelela milogo, malabo abo, ddankaana gari ya wawona abali a dhilabo dhottiyana-ttiyana. Mipaddi dhadhowihu nanawona anamasunza ehu adhowaganavi vasogoro ebaribari, eji ehunuwiha vaddiddi wakwela wehu abali na arogoraya a elabo ya Irlanda. Maruriho ninga aba, miyo kaddinonaga!

Mutugumano woroma ongumana abali a vilabo dhotene okosiwe yaka ya 1965 o’Dublin. * (Koona yowenjedha.) Masiki valiwani anamafwara-fwara gwé, mutugumanoya wahedda s’e makani. Alivo attu 3.948, nanda 65 ahibatiziwa labonene nttile. Abali owakwana 3.500, adhile vilabo dhina, ahittukuleliwa mmatakulu mwa attu o’Dublin. Anyaya a mmatakulumwa ahipakeliwa njangarha nalebiwevo mazu otamalela. Aliba mmatakulumwa vina ahisiba vaddiddi nriho na abali. Eji yahikosiha elabo ejile ya Irlanda osadduwa.

Yaka ya 1966 abali a elabo yotene ya Irlanda ahidha ofilial ya Dublin. Otugugamana oku wahittiyana vaddiddi na ejile empadduwa attu agagumana elabo ya wenewale, attu abale ali ogaweyene, mpaddi wa politika vina na mpaddiya wa relijiau. Iyo nahitikina vaddiddi, sabwani nela wawona akatolika bagadha orumela ebaribari, banigamulaba vamodha Yehova, na abalawaya ali a kapela enkuweliwa Protestante anda ovitaganyiha vamodha na iyo.

Yaka ya 2011, dh’egumi dhehu dhahisadduwa-wene, venevo vataganyihiwe filial ya Grã-Bretanha na ya Irlanda, mmalelihu iyo nihittomeliwa olaba Betel y’o London. Nsaka-nene ntto miyo ddanribela murima vaddiddi egumi ya Arthur. Iyene wahoniwa na adotoro wi ohikaana eredda enkuweliwa pankreya. Mokubanyiha-mwene iyene okwile labo 20 mweri wa Mayu yaka ya 2015, wana vyaka 66, iyene wanddivelela mmabasani otene.

Mwari mwa vyaka dhing’onovi, miyo ddahiwa opa vaddiddi, ddankubanya vopitta, ddahisegedheya-wene. Arthur wali muttu waddikosela dhotene dhafunemi. Ddimuyelele dhavi Arthur-aga! Mbwenye akala muttu onofwanyiwa segedho ninga esi, obu mudhidhi wa okala vakuvi va Yehova. Enoddihagalaliha oziwa wi ahikalawo attu enjeene aziveliwa na Arthur. Ddihittambirha majangarha a abali vamodha na arogoraya a elabo ya Irlanda, o’Grã-Bretanha vina na abaliya a w’Amerika. Majangarha aba adhana nipangarhazo operhengeziwena ddi mbale Arthur, Dennis; mwadhi wa Dinnis, Mavis, mwana mbalaga, Ruth, na Judy, aba otene ahiddivaha nikamihedho nihinwodhimi ologa.

Nlebo niddivaddihile tta Izaiya 30:18. Versu eji enloga dhahi: “N’esi dhetedhene, Nabuya onojyedha oulevelelani, onoupiselani murima, vowi Mulugu dhinireye sovulumutxavi. Wagari ddule onimuroromela.” Miyo ddinojeedha novilela wotene, labo ninagomihe Yehova matabuwo etene, wili-wili anivahaga mabasa oziva okosawa, mwilaboni eswa.

Ddigobuwela dhinipadduwele mundduni, ddinowona wi Yehova onorurihavi mabasa olaleya elabo ya Irlanda! Ddinowonamo ttima ya oziwa wi ddili vari va nikuru na attu enjeene akamihile mabasa a elabo ejile. Yohidduwaleya jiji: akala ninokosa mabasa anfuna Yehova, maruriho kananittawe.