1-2. Elobo gani yottiyana ekosile amwene aba eli nanda ninakule mavuzo gani?

NINELE osekeserha mapadduwo meeli a amwene akalilewo masaka a wale. Mmodha walamulela mahimo kumi a nlogo na Izrayel; wanawili walamulela mahimo meeli a omwene o Juda. Amwene aba, akalilewo masaka ottiyana. Mbwenye masiki dhawene ahikosa dhilobo dhinji dholigana oheli ahimusadduwela Yehova vina ahittukulela nlogo omuttegela Yehova. Oheli ahawebedha amilugu osemiwa vina ahaapa attu enjene. Masiki dhawene, mwa alobwana aba oheli, yahikalawo elobo yattiyanihile. Mmodha wa alobwana aba eli wahikosa dhottega dhinji mpaka okwa waye oku mwina wahitxinuwa baleveleliwa dhottega dhaye. Aboya bani?

² Mazina awa baba: Akab mwene wa Izrayel na Manassé mwene wa Juda. Ottiyana wa amwene aba eli enonisunziha venjene ttima ena otxinuwa wa—txibarene. (Mer. 17:30; Rom. 3:23) Otxinuwa txini nanda onlagihiwa dhavi? Iyo ninofwanyelela oziwa sabwaya enfunelihu wi Yehova anilevelele nigakosa yottega. Wila nakule mavuzo aba, ninele osekeserha mwaha wa amwene aba eli vina ninele wona dhinsunzavo iyo na yotagiha yawa. Omamalelowa ninele wona ejile esunzihile Yezu sabwa ya otxinuwa.

3. Akab wali mwene wa mukalelo gani?

³ Akab wali mwene wanetanu na bili walamulela mahimo kumi a omwene wa Izrayel. Iyene wamutelile Jezabel mwana wa mwene wa o Sidon elabo yofuma yakala omadhulu. Sabwa ya Akab omutela Jezabel yahattukulela ana Izrayel enjene okana gari yofuma. Mbwenye matelo aba ehattukulela ana Izrayel ogwadda mandano na Yehova. Jezabel wamwebedha Baal vina wahimukokomeza Akab odhowana vasogorho webedhiwa  wa amilugu a ottambi vina waddumeyaga aima ninga mukutto vebuwani ya Baal. Mudhidhi walamulela Jezabel kaliwo namavuhulela wa Yehova wali wobareleyene iyene wahapiha anamavuhulela enjene a Yehova. (1 Amwe. 18:13) Bibilia ohiloga wi Akab “ohira dhinimutakalela Nabuya opitha-wene amwene otene athongile, iyene ahinathi.” (1 Amwe. 16:30) Mbwenye Yehova wannoona dhotene dhakosa Akab na mwadhiye Jezabel. Sabwa ya supaje ya Yehova wahimuruma namavuhulela Eliya wila akamihedhe nlogo nttile ottiya merelo awa abure vina eyelele omwebedha Yehova. Mbwenye Akab na mwadhiye Jezabel ahikodda ovuruwana.

4. Ntowa gani nattongeliwe Akab, nanda txini ekosiliye?

⁴ Vasogorhova ovilela wa Yehova wahifiya omagomo. Iyene wahimuruma Eliya aloge ntowa nafuna wagwela Akab na Jezabel. Ziza na anamudhi aye otene nigahitolowa. Dhilogile Eliya dhahimukubanyiha venjene Akab! Txini yadhile opadduwa? Mulobwana oddu wovittukuleletxa, vasogorhova wahidha ‘ovikurumutxa.’—1 Amwe. 21:19-29.

5-6. Txini enoniha wi Akab katxinuwile mwebaribari?

⁵ Masiki vavikurumutxile Akab mudhidhi mung’onovi dhilobo dhikosiliye vasogorhova yahoniha wi otxinuwa okule kuwali watxibarene. Ottiya omwebedha Yehova iyene wahikalela ntidi omwebedha Baal mumweneni mwaye. Dhilobo dhikosile Akab dhahitonyihedha wi iyene katxinuwile mwebaribari.

⁶ Vasogorhova, vamuwobile Akab Mwene wapama w’o Juda onkuweliwa Josafat wila avitaganyihe na awene wi awane na Asíria Josafat wahimpanga voroma wila anvuze namavuhulela wa Yehova. Voroma, Akab wahikodda okosa emukumbirile Josafat alogaga: “Okalawo namavuhulela mwina, ogawodhile onombezela wa Nabuya; vano miyo kaddinimfuna. Dila dhotene dhaddombezeliye, kaddaddela dhapama waddaddela dhaburevi.” Masiki dhawene awene ahinvuza namavuhulela Mikeya. Namavuhulela wa Mulugu wahimwaddela Akab miselu dhahamuziveli! Ottiya otxinuwa vina okumbirha oleveleliwa na Yehova Akab wahinfugeliha Mikeya mukambura. (1 Amwe. 22:7-9, 23, 27) Vowi mwene wahinfugeliha namavuhulela wa Yehova iyene kawodhile oziwa nivuhulo nigakwanihedheyile musogorho vadhowilani oraba koddo Akab wahipiwa.—1 Amwe. 22:34-38.

7. Mukweli Akab txini elogile Yehova mwaha wa mulobwana oddu?

⁷ Mmaleli okwa Akab, Yehova wahitonyihedha mukalelo wamoniye mulobwana oddu. Vafiyile Mwene Josafat deretu vatakulu, Yehova wahimuruma namavuhulela Jeu wi amulage iyene sabwa ya omaga mandano na Akab. Namavuhulela wa Yehova wahiloga: “Munimukamiyedhela nni muthu wotakala murima? Munthiddela nni omarho na muthu onimuliga Nabuya?” (2 Map. 19:1, 2) Ovano kobuwela Akab kotxinuwa mwebaribari namavuhulela wa Yehova kagalabihedhile mazu ninga aba: Muttu wotakala murima, onimuliga Mulugu. Ebaribari wi Akab wahitxinuwa vang’onovi mbwenye iyene katxinuwile mwebaribari.

8. Txini ensunzavo iyo na otxinuwa wa Akab?

⁸ Txini ensunza iyo na yotagiha ya Akab? Vewaliye na namavuhulela Eliya sabwa ya ntowa nafuna ogwela murala waye vamaromo vene iyene wahivikurumutxa. Oku wali oroma waderetu. Mbwenye musogorho merelo aye yahitonyihedha wi katxinuwile na murima waye wotene. Otxinuwa webaribari onopitta ologa wi ddihitxinuwa na ekosilemi. Ndowe none dhotagiha dhina dhinanikamihedhe ononelamo ejile entapulela otxinuwa webaribari.

9. Manassé wali mwene wa mukalelo gani?

⁹ Muvireli vyaka mazana meeli, Manassé wahiroma olamulela ninga mwene w’o Juda. Dhottega dhaye dhahipitta dhottega dha Akab! Bibilia onologa: ‘Ohira dhotakala vamentoni va Nabuya iyene owakungela dhibuwa amilugu osemiwa.’ (2 Map. 33:1-9) Manassé ohimetxa nladdaniho na amilugu osemiwa mumparhani—mwa Yehova txino webedha wa—amilugu a mararuwo. Iyene wankosa makaga, wavuza azimu vina alawula. Manassé vina ohivuviha ‘nikami ninjene na attu ahana miladdu.’ Ohira dhilobo dhina dhowopiha ‘ofiyedha waddumeya anaye vamottoni’ ahelelaga ninga mukutto woddumeya.—2 Amwe. 21:6, 7, 10, 11, 16.

10. Yehova omusaddeyile dhavi Manassé, nanda iyene wakuleli dhavi osaddeyiwa oku?

¹⁰ Dhahene ninga Akab, Manassé vina wali vuruvuru kawiweleli anamavuhulela arumile Yehova. Keweleli malago anvahile Yehova alabihedhaga anamavuhulela nona ‘Yehova omurumihedha akazembe a amwene o Asíria, amuwerekwekwa Manassé gondda amuthukula na pingwi dha safuri amutxedhela o Babilónia.’ Manassé bali mukambura mwilaboni mwatxedheliwiye, wahitanaalela venjene. Iyene “wahivikurumutxa na murima wotene vamentoni va Mulugu wa makolo aye.” Ottiya okurumuwavi wahikosa elobo yina. ‘Iyene wahilobela akumbirhaga nikamihedho na Yehova.’ Mulobwana oddu wotakala murima wahitxinja merelo aye. Iyene wahifiyedha ononelamo wi Yehova “ddi Mulugu” wa txibarene.—2 Map. 33:10-13.

11. Mowiwanana na 2 Mapadduwo 33:15, 16, Manassé otonyihedhile dhavi wi wahitxinuwa txibarene?

¹¹ Movira wa mudhidhi, Yehova wahakula malobelo a Manassé. Iyene wahifiyedha ononelamo ejile yali mmirimani mwa Manassé. Mwiwaliye malobelo a Manassé Yehova ohimuttiya wiyelela omwene waye. Manassé wahipura gari ejile wila atonyihedhe wila wamala otxinuwa. Iyene ohiwodha okosa ehiwodhile okosa mwene Akab. Iyene ohitxinja merelo aye. Ohitolotxa mebedhelo abure ohimetxa webedha webaribari. (Kengesa 2 Mapadduwo 33:15, 16.) Ejo mohaganyedha yanfuniwana oliba murima vina nroromelo mwa mpaddi wa Manassé. Sabwani mwari mwa vyaka dhinjene iyene wali yotagiha yabure wa anamudhi aye attu akosa mpaddi wa olamulela waye vina wa nlogo. Mbwenye omamalelo wa vyaka dhaye dha okalawo Manassé wahitamela osasanyedha obure wetene okosiliye. Mwebaribari iyene wahidha okala yotagiya yaderetu ya mudhulaye Josiya odhile okala mwene waderetu vasogorhova.—2 Amwe. 22:1, 2.

12. Yotagiha ya Manassé enisunziha eni mwaha wa otxinuwa?

¹² Txini ensunzavo iyo na Manassé? Iyene wahivikurumutxa vamentoni va mulugu  vina wahikosa dhilobo dhina. Iyene ohilobela vina ohikumbirha nlevelelo na Yehova. Manassé wahitxinja merelo aye iyene wahikosa muli mwetene wila afudhe obure wetene okosiliye. Iyene ohivilibihedha omulabela Yehova vina owakamihedha attu ena okosa yakakene. Yotagiha ya Manassé enowavaha njedhelo attegi abale akosile dhottega dhottabwa. Iyo nihiwodha wona wi Mulugu ddwapama vina ‘oli omala-nawale wila alevelele.’ (Masal. 86:5) Oleveleliwa enowodheya—mbwenye mwa abale antxinuwa mwebaribari.

13. Nladdaniho gani nintonyihedha ttarho yamakamaka ya otxinuwa?

¹³ Manassé ottiya okubanyavi iyene vina ohikosa elobo mwaha wa yottega yaye. Eji enonisunziha elobo yamakamaka vaddiddi mwaha wa otxinuwa. Kobuwela yotagiha eji: Weyo onodhowa okule ongulihiwa mabolu wi wagule. Ottiya ovahiwa bolu namagulihaya onuvaha nzayi. Weyo ogahiziveliwa? Mwebaribari ne! Ki namagulihaya kologa wi nzayi elobo enkosiwana bolu? Weyo vina kugaziveliwe! Na mukalelo wakakene Yehova onomukumbirha muttu ottegile wi atxinuwe. Akala muttu ottegile onokubanya mwaha wa yottega ekosiliye okubanya oku kwaderetu onokosa mpaddi wa otxinuwa. Mbwenye okubanyavi bahi kunakwana. Elobo gani yina enfwanyela muttuya okosa? Iyo ninosunza na yotagiha yawumiha milomo elogile Yezu.

14. Mmusiboni wa Yezu, mwana wopawula otonyihedhile dhavi wila wamala otxinuwa?

¹⁴ Yezu wahiloga mwaha wa musibo wamakamaka vaddiddi wa mwana wopawula onfwanyeya va Luka 15:11-32. Mmusiboni obu, mwana onomusadduwela babe babudduwa vatakulu badhowa “elabo yolapela” vaddiddi. Wenewo mwanaya onottukula mweddelo ohifwanyelela vina yonyakuwa. Varomiliye ofwanyiwa makattamiho iyene ohubuwela venjene mwaha wa yakosiliye. Wahifiyedha wubuwela mukalelo wali egumi yaye valiye vatakulu va babe. Ninga mulogile Yezu ‘mwana oddu wahitxinuwa.’ Iyene wahigana wiyelela vatakulu vina omukumbirha nlevelelo babe. Mudhidhi obule okubanyile mwanaya sabwa ya dhoddawa dhakosiliye ejile yali elobo yamakamaka. Kito ejo yawakwana? Nne. Iyene wanfwanyela okosa elobo yina!

15. Mwana ologiwe mmusiboni wa Yezu otonyihedhile dhavi wi wahimala otxinuwa txibarene?

¹⁵ Mwana wopawula wahitonyihedha wi wamala otxinuwa txibarene mwaha wa dhikosiliye. Iyene ohikosa oleddo wolapela vaddiddi eyelelaga vatakulu. Nona vagumaniliyena babe ohiloga: “Babani, ddimuthegela Mulugu, ddiuthegelani nyuwo. Ddabuno kaddinfwanyela vina withaniwa mwaninyu.” (Lk. 15:21) Mazu abo atonyihedha wi mwanaya afuna eyelele mandano aye na Yehova.  Iyene vina wahinonelamo wi merelo aye ahimuttiya babe onyimuleyene. Iyene wali womala-nawale wila akose elobo txilobo wila babe amulevelele masiki kokala olaba ninga mudhari! (Lk. 15:19) Musibo wa mwana wopawula kahiyo yopadduwa bahi yokoddela. Ninowasunziha magano amakamaka anddimuwa a mmulogoni, mbali agakosa yottega enddimuwa, anddimuwa a mmulogoni anofwanyela opima wi one akala iyene ohitxinuwa txibarene.

16. Txini enkosiha okala yorutxa anddimuwa a mmulogoni oziwa wi muttu ohitxinuwa-wene?

¹⁶ Enodhaga okala elobo yorutxa anddimuwa a mmulogoni oziwa akala muttu ottegile ohitxinuwa-wene. Sabwaya jani? Sabwani anddimuwa a mmulogoni kanwodha oziwa dhili mmirimani. Awene anowona dhinkosa muttuya akala onowidda yottega ekosiliye. Masaka mena muttuya akala olokosa yottega enddimuwa, anddimuwa a mmulogoni antugumana na iyene anodhaga ohirumeela wi iyene ohitxinuwa-wene.

17. (a) Yotagiha gani entonyihedha wi ologa wila ddinokubanya sabwa yottega yaga kintapulela wila muttuya ohitxinuwa-wene? (b) Mowiwanana na 2 Korinto 7:11, txini enjedheliwana muttu otxinuwile-wene?

¹⁷ Koona yotagiha eji. Mbali onolupa matelo dila dhinjene vina mwari mwa vyaka dhinjene. Ottiya okumbirha nikamihedho, iyene onnovitela mwadhiye, akwaye vina anddimuwa a mmulogoni. Vasogorhova iyene onottiddiwa. Venevo vanloga anddimuwa a mmulogoni wi weyo ohilupa matelo mbali onorumela yottega yaye vina onovikosiha ninga okubanyile vaddiddi. Kito ejo jowakwana? Anddimuwa a mmulogoni kanfwanyela wona bahi okubanya. Nigoona mbaliya kattegile dila modha obe sabwa ya wobana mudhidhene obule, nne iyene wahikosa yottega enddimuwa dila dhinji vina mwari mwa vyaka dhinji. Ottiya ejo kahiye mbaliya ologile yeka yottega yaye, iyene olottiddiwa. Nona anddimuwa a mmulogoni anofwanyelela okana matibelo aderetu a wi muttuya yubuwelo yaye mukalelo oniwamo iyene vina merelo aye ahitxinja-wene. (Kengesa 2 Korinto 7:11.) Txino enottukula mudhidhi wila mbaliya oddu akose matxinjo anfuneya. Iyene onodha oburutxiwa mmulogoni.—1 Kor. 5:11-13; 6:9, 10.

18. Muttu oburutxiwe mmulogoni onatonyihedhe dhavi wi ohitxinuwa-wene nanda yodhelavoya jivi?

¹⁸ Muttu oburutxiwe mmulogoni, onofwanyelela okosa dhilobo dhintonyihedha wi ohitxinuwa-wene iyene onofwanyelela otugumanaga vina ofwara malago a anddimuwa a mmulogoni a olobela vina omusunza Bibilia. Iyene onofwanyelela okosa muli mwetemwene wi arabele dhilobo dhigamuttukuleli ottega. Akala muttuya onovilibihedha wila eyelele mandano aye na Yehova iyene onofwanyelela  oziwa wi Yehova onele omulevelela vina anddimuwa a mulogo anele omwiyihedha mmulogoni. Anddimuwa a mmulogoni ageddihaga makani a muttu ottegile awene anofwanyelela wubuwela wi makaniya ahittiyana, vina kanfwanyelela ottonga na mukalelo wohifwanyelela.

19. Otxinuwa webaribari entapulela okosa eni? (Ezekiyel 33:14-16)

¹⁹ Ninga monelihu otxinuwa webaribari enopitta okubanya mwaha wa yottega ekosilihu. Otxinuwa webaribari oniwanana na otxinja mubuwelo wehu vina esile dhiniwamo iyo. Matxinjo abo anele onittukulela orabela dila yabure vina baniyelela dila ya Yehova. (Kengesa Ezekiyel 33:14-16.) Muttu ottegile onofwanyelela ogana wiyelela mandano aye na Yehova.

20-21. Ninawodhe dhavi omukamihedha muttu okosile yottega enddimuwa?

²⁰ Mmabasani mwaye olaleya Yezu ologa elobo yamakamaka vaddiddi alogaga: ‘Miyo ddidhele wawittana attegi orugunutxa murima.’ (Lk. 5:32) Eji vina enofwanyela okala efunelo yehu. Kobuwela akala mukwawo wofiyedheya onokosa yottega enddimuwa, txini egakosile weyo?

²¹ Otamela ovita yottega ya mukwawo kinamukamihedhe vina Yehova onowona dhotedhene. (Gano 5:21, 22; 28:13) Akala weyo onofuna omukamihedha mukwawo kamwaddele wi aloge na anddimuwa a mulogo. Akala iyene kankosa ejuwene weyene onofwanyelela ologa na anddimuwa a mulogo sabwa ya makaniya eji txibarene jintapulela omukamihedha mukwawo. Sabwani mandano aye na Yehova ali vangovini!

22. Txini enone iyo mwari mwa nsunzo ninfwarela?

²² Masaka mena muttu okosile yottega enddimuwa dila dhinjene vina mwari mwa mudhidhi mwinjene anddimuwa a mulogo anogana omburutxa mmulogoni. Kito ejo entonyihedha wi anddimuwa a mulogo kamweddeli ttagaraga? Nsunzo ninfwarela ninele wona mukalelo onatxinutxa Yehova attu abale attegile na ttagaraga vina ninele wona mukalelo womutagiha.