MWARI mwa vyaka 670 Kristu ahinabaliwa, akadda Asíria ali alamuleli anddimuwa a mwilaboni, mazu anfwanyeya mmuzewu Britânico anloga dhahi, “elabo yawa yaromana omadhowelo wanzuwa wo Chipre emwadheyelaga omadhelo wa nzuwa wo Irã, nsaka nina yahifiyedha obeddegela elabo ya Ejipitu.” Kwatti enddimuwa ya Asíria, Nínive yali sidadi enddimuwa ya mwilaboni. Awene anvittittimiha sabwa ya okana numba dhinddimuwa, majardi otikiniwa, numba dhokoddela mwakala alamuleli na mabibilioteka manddimuwa. Mazu alebiwe muviruguni nsaka nikalilewo kwatti ya Nínive anowoniha wi mwene ddi mwene walamulela o Asíria wavittana “mwene wa mwilaboni” dhahene ninga mwavittana Mwene Ashurbanipal. Nsaka nttile akadda Asíria oniwa ninga alamuleli ahawodhiwa ogonjihiwa na attu ena.

Masiki akadda Asíria valani nlogo novuwa mwilaboni namavuhulela wa Yehova Sofoniya wahivuhulela dhahi: ‘Yehova onele otolotxa elabo ya Asíria, onosaddula muttette w’o Nínive okale mburo wofudheya, ohinkaliwa.’ Namavuhulela Nahum wahivuhulela vina alogaga dhahi: “Kawumani parata, kathapathani nddarhama. Etene anawonege, anerege outxatxamela uddayi-wene, akuwaga dhahi, ‘Nínive omala otolotxiwa!’” (Sof. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Attu vewani dhovuhulela esi anvivuza: ‘Ohikala ezinddiyelo enoniha wila esodha dhinele opadduwa? Ninele ofiya nsaka ninalupeliwe elabo ya Asíria?’ Eji yakala ninga elobo ehinapadduwe.

Elobo yoniwa ninga kinawodheye yahidha owodheya! Mwari mwa yaka 600 Kristu ahinabaliwa, akadda Asíria ahigonjihiwa na akadda Babilónia vina akadda Medo. Omamalelowa elabo ya Nínive kuwakaliwa vina sidadiya yahigwa bidduwaliwa! Mowiwanana na muselu ovuwihile Museu Metropolitano de Arte de Nova York onloga wi, “por volta da idade média, o Nínive kuwakaliwa vina kwattiya yahigwa, attu yaziwa wi elabo eji yahikalawo agamwengesa Bibilia.” Saiti ya Sociedade de Arqueologia Bíblica enloga wi omaromo wa yaka ya 1800, “kawo nne muttu mmodha waziwa wi sidadi enddimuwa ya Asíria yahikalagawo txibarene.” Mbwenye yaka ya 1845, arqueólogo Austen Henry Layard wahiroma otiba mburo wafwanyeyaga sidadi ya Nínive. Dhibuwa dhifwanyiliyevo dhinoniha wi Nínive txibarene yali sidadi yottittimihiwa.

Mavuhulo aloga sabwa ya otolotxiwa wa sidadi ya Nínive ahakwanihedheya vina ejo enolibiha ororomela wehu mavuhulo a Bibilia anloga wi Omwene wa Mulugu onele wagonjiha amwene otene a mwilaboni.—Dan. 2:44; Ovuh. 19:15, 19-21.