Kututuluka ha Chikuma

Mbimbiliya Yika?

Mbimbiliya Yika?

 Yimwe yikuma yize Mbimbiliya yakuhanjika

  •   Iya wasonekene Mbimbiliya? Zambi mwe Mwenya-Mbimbiliya. Alioze iye kasakwile malunga 40 hanga ayisoneke. Amwe a kuli malunga jacho kali Mose, Mwanangana Ndawichi, Mateu, Marku, Luka ni Yoano. a Malunga jacho kasonekene manyonga aze Zambi aatumine kusoneka.—2 Timoteu 3:16.

     Ngwe chilweza: Tuchinyongenu hali umwe mukwa-mulimo yoze meta kuli chikwashi chenyi hanga asoneke umwe mukanda. Hachino, iye mamulumbunwina yuma yeswe yize atamba kusoneka ha mukanda wacho. Nihindu mwenya-mukanda wacho kali mwenya-mulimo. Chizechene nawa, chipwe ngwe Zambi kasakwile atu hanga asoneke sango, alioze iye mwe Mwenya-Mbimbiliya.

  •   Yika liji “Mbimbiliya” linalumbunuka? Liji Mbimbiliya linakatuka ha liji lia Ngregu biblia, lize linalumbunuka “mikanda yikehe-yikehe.” Alioze ha kupalika cha mashimbu, liji biblia yalitalikisa ha mikanda yikehe-yikehe yize twakuwana mu Mbimbiliya.

  •   Ha mashimbu aka asonekene Mbimbiliya? Mbimbiliya kaputukile kuyisoneka ha mwaka 1513 kunyima lia mashimbu jetu ni kuyihwisa ha kupalika cha mwaka 1,600, kota ha mwaka 98 mashimbu jetu.

  •   Yika yalingiwile ha yisoneko yitangu ya mu Mbimbiliya? Niumwe yoze wahasa kuwana yisoneko yitangu ya mu Mbimbiliya wakuhi. Mumu akwa-kusoneka Mbimbiliya, kayisonekene ha yikwata yize te yakutoka ni kawashi. Chipwe chocho, akwa-mana waze apwile ni kusonejeka yisoneko, kasonejekene mikanda yinji ya Mbimbiliya ha miaka yinji, kashika ayo ahashile kufunga sango jamo.

  •   Yika “Usendo Ukulu” ni “Usendo Waha” unalumbunuka? Chihanda cha mu Mbimbiliya chize twakuvuluka ngwetu Usendo Ukulu, chinatale ha mikanda yize asonekene mu limi lia Hepreu, b yize akuvuluka nawa ngwo Yisoneko ya Hepreu. Twakuvuluka ngwetu Usendo Waha chihanda cha mu Mbimbiliya chize asonekene mu limi lia Ngregu, chize akuvuluka nawa ngwo Yisoneko ya Ngregu ya Akwa-Kristu. Muze twakuchinga yihanda yino yaali, twakuyivuluka ngwetu, Mbimbiliya Yisandu. c

  •   Yika mutuhasa kuwana mu Mbimbiliya? Mbimbiliya yakuhanjika chinji ha shimbi, sango, uprofeto, poesia, yishima, miaso ni mikanda.—Tala chikuma chinambe ngwo, “ Mikanda ya mu Mbimbiliya.”

 Yika Mbimbiliya yakuhanjika?

 Mbimbiliya yinatukwase kumona chize Zambi Mukwa-Ndundo-Jeswe atangile malilu ni hashi. Chikwo nawa, Mbimbiliya yakutulweza ngwo jina lia Zambi Yehova ni chize atu mahasa kumunyingika.—Samu 83:18.

 Mbimbiliya yakulumbununa nawa chize alamikijine Zambi ni chize iye makapemesa jina lienyi mumu lia yuma yize akumulamikiza.

 Mbimbiliya yakulumbununa nawa upale wa Zambi hali atu ni hashi. Yakusolola nawa chize Zambi makahwisa lamba lize atu akumona.

 Mbimbiliya nawa yakutwaha yiyulo yipema yize yakutukwasa ku mwono hita tangwa. Tutalenu yimwe yilweza:

  •   Yakutukwasa kupwa ni usepa upema ni akwetu. “Kashika, yuma yeswe nunazange hanga akwenu alinge hali yenu, ni yenu nawa yilingenu hali ayo.”—Mateu 7:12.

     Ulumbunwiso: Twatamba kulingila akwetu yuma yipema ngwe chize ni yetu twakuzanga alinge hali yetu.

  •   Yakutukwasa kukumba kusakalala. “Kanda nulipikala ni tangwa lia hamene, mumu tangwa lia hamene ni yipikalo yalio.”—Mateu 6:34.

     Ulumbunwiso: Kutwatambile kulipikala chinji hakutwala ku yuma yize muyikalingiwa kulutwe, alioze twatamba kulihulikila ha yuma yize tunalingi musono.

  •   Yakutukwasa kuwahilila mu ulo. “Kashika, mutu ni mutu, akazange mukwo-pwo, ngwe chize akulizanga iye mwene; chikwo nawa, pwo katamba kuvumbika mukwo-lunga.”—A-Efwesu 5:33.

     Ulumbunwiso: Zango ni vumbi yili yilemu chinji mba mupwe uwahililo mu ulo.

 Shina Mbimbiliya kayalumuna?

 Ka. Akwa-kuhengwola Mbimbiliya katesele Mbimbiliya ya musono ni yisoneko yikulu ya mu Mbimbiliya. Ha kulinga chino, ayo kamwene ngwo sango ja mu Mbimbiliya ya Yisoneko yikulu ndo musono kakayalumwine. Chochene lume. Mumu nyi Zambi kanazange hanga sango jenyi ajitange ni kujinyingika, kashika chinalite kushimbwila ngwetu iye mafunga sango jenyi hanga achine kujalumuna. dIzaia 40:8.

 Mumu liaka kwatwama Mbimbiliya jinji jalisa?

 Malimi waze azachishile ha kusoneka Mbimbiliya yikulu keshi kulumbunuka kuli atu waze akutanga Mbimbiliya musono. Chipwe chocho, mu Mbimbiliya muli “sango jipema” ja kwambujola “ku minyachi yeswe, ni mavungu eswe, ni malimi eswe.” (Usolwelo 14:6) Kashika, atu kanafupu hanga Mbimbiliya ayilumbunune mu limi lize ayo akuhanjika kanawa hanga ahase kutanga ni kunyingika kanawa sango ja Zambi.

 Mbimbiliya kakuyilumbununa mu majila wano atatu:

  •   Kulumbununa liji ni liji ngwe chize alisonekene mu yisoneko yikulu.

  •   Kulumbununa maliji kulita ni nyonga lize lili ha yisoneko yikulu.

  •   Kulumbununa nyonga mu majila akwo hanga mukwa-kutanga awahilile. Alioze ha mashimbu amwe, kulumbununa mu jila yino muchihasa kutokesa ulumbunwiso wa sango kulita ni chize ajisoneke ha yisoneko yikulu.

 Mbimbiliya yize yili ya kulumbununa kanawa, yatamba kupwa hamwe ya kulumbununa liji ni liji, kuzachisa maliji waze atu ananyingika musono nawa ashi kwivwa hanga alumbunune sango ja Zambi kulita ni chize yili ha yisoneko yikulu. e

 Iya wakwachile chiyulo cha yize yatamba kunjila mu Mbimbiliya?

 Amu Zambi mwe mwenya-Mbimbiliya, iye mwe wasakwile yize te yatamba kunjila mu Mbimbiliya yisandu. Ku uputukilo, ‘Zambi kakunjikile maliji jenyi asandu’ kuli A-Izalele hanga ayo afunge Yisoneko ya Hepreu.—A-Roma 3:2.

 Shina kuli mikanda ya mu Mbimbiliya yize yatokele?

 Ka. Mumu Mbimbiliya yili yamuwundu; kukushi mikanda ya Mbimbiliya yize “yatokele.” Atu amwe kota mahasa kwamba ngwo, kuli mikanda yimwe yikulu yize te yatamba kunjila mu Mbimbiliya. f Alioze, Mbimbiliya yakusolola ngwo, mba mikanda yimwe yipwe mu Mbimbiliya yatamba kukaula shimbi jimwe. (2 Timoteu 1:13) Mikanda yize asonekene ni ukwaso wa Zambi, yinalite umwe ni mukwo. Alioze kutushi kuhasa kwamba chocho hakutwala ku mikanda yikwo yikulu yize atu akwamba ngwo yatamba kunjila mu Mbimbiliya. g

 Kuchi mutuhasa kuwana versu ja mu Mbimbiliya?

  Mikanda ya mu Mbimbiliya

a Mba uwane mikanda yeswe ya mu Mbimbiliya, atu waze ayisonekene ni shimbu lize ayisonekene, tala chikuma chinambe ngwo, “Mushete wa Mikanda ya mu Mbimbiliya.”

b Mikanda yimwe ya mu Mbimbiliya kayisonekene mu Aramaico, limi lize linalifu chinji ni limi lia Hepreu.

c Atu anji waze akutanga Mbimbiliya, kakuzanga kuvuluka “Yisoneko ya Hepreu” ni “Yisoneko ya Ngregu ya Akwa-Kristu.” Mumu chino chakukwasa hanga atu achine kunyonga ngwe “Usendo Ukulu” kushi ulemu hanji ngwetu kausalakana ni “Usendo Waha.”

d Tala chikuma chinambe ngwo, “Shina Mbimbiliya Kayalumuna?

e Atu anji kakuzanga kutanga Mbimbiliya ya Yisoneko ya Chifuchi Chaha mumu yili ni ulumbunwiso washi nawa chashi kuyitanga. Tala chikuma chinambe ngwo, “A Tradução do Novo Mundo é exata?

f Unji wa mikanda yacho kakuyivuluka ngwo, Apócrifos. Umwe mukanda wakwamba ngwo, “hakutwala ku mikanda ya Mbimbiliya, liji lino linatale ha mikanda yize kuyishi kulinga chihanda ha yisoneko yitangu.”

g Mba uwane sango jikwo, tala chikuma chinambe ngwo, “Evangelhos Apócrifos — verdades ocultas sobre Jesus?