Kututuluka ha Chikuma

Mazalo ni Kulilulieka Chami Yapwile ni Kuhukanyisa Akwetu

Mazalo ni Kulilulieka Chami Yapwile ni Kuhukanyisa Akwetu

Mazalo ni Kulilulieka Chami Yapwile ni Kuhukanyisa Akwetu

MALIJI JA EILEEN BRUMBAUGH

I Kangulelele mu yingeleja ya German Baptist Brethren ya mashimbu akunyima, yize yinalifwu ni uwayilo wa Amish ni Menonita. Uwayilo wa Brethren waputukile mu Alemanha ha mwaka 1708 yize te yinalingi chihanda mu uwayilo wa Pietismo. Umwe mukanda wakwamba ngwo: “uwayilo wa Pietismo wapwile ni shindakenyo ngwo atu te kanakafupiwa evanjelu ya Kristu.” Kunyonga chino chaatwalile kutuma ma Mishionaliu mu yifuchi yinji.

Ha mwaka 1719, chimwe chizavu chikehe chize te anachisongwela kuli Alexander Mack, chahetele ku mbonge yize musono akuvuluka ngwo Pensilvânia, mu estados unidos. Chize haze, katungile yizavu yinji nawa yizavu yacho yalihandunwine ni yizavu yikwo. Hita chizavu, yakaula ulumbunwiso wa ayo ene ha yize Alexander Mack apwile ni kulongesa. Mu yingeleja yetu mwapwile unji wa atu 50 waze apwile ni yiteli, chikwo nawa, ayo kapwile ni kushindakenya ulemu wa kutanga Mbimbiliya ni kukaula yiyulo yize mangana a mu yingeleja apwile ni kukwata.

Ha kupalika cha yisemuko yitatu, asoko jami kapwile mu uwayilo uno ni kumbata mwono uze apwile ni kulongesamo. Yingupwa ni yiteli mu yingeleja yacho, chikwo nawa kangupapachishile ni miaka 13. Chize ku wanuke wami, kangulongesele ngwo chili chipi kulanda ni kwendesa mashinyi, katumba ni kupwa ni telefone, yisaji ya fuji chipwe yingambiangambia yeswayo eletrônico. Mapwo a mu yingeleja te kakuzala mazalo alifwa chikwo nawa te keshi kutewula kambu, kapwile kufuka ku mutwe mashimbu eswe. Malunga te keshi kutewula wevu. Kumanyonga jetu kuchina kulinga chihanda cha hano hashi, te chinachingi kuhona kuzala mazalo aha waze atu anazange chinji ha mashimbu wano, kulipemesa ku meso, kuzala yuma ya kakanga yize yakusolola kulizata cha shili.

Katulongesele kuvumbika chinji Mbimbiliya, mumu chapwile kulia chetu cha ku spiritu. Matangwa eswe chimenemene shimbu kanda tuchilia, twapwile ni kulikungulula hamuwika ha chimwe chipatulo ni kupanjika chize tata apwile ni kututangila Mbimbiliya ni kuyilumbununa. Hanyima twapwile ni kufulamana muze te tata akulemba. Muze iye te akuhwisa kulemba, mama neye te kakulemba cheka yilemba ya Pai Nosso. Yami napwile ni kushimbwila uwayilo wetu wa chimene mumu usoko weswe wapwile hamuwika ni kulihulikila ha yuma ya Zambi.

Te twatwama hakamwihi ni Delphi, mbonge ya estado ya Indiana, EUA, kuze te twakulima yilimalima yinji. Te twakutwala yilimalima mu temba mu mbonge ni kuyilanjisa mu matapalo hanji ku zuwo ni zuwo. Twapwile ni kunyonga ngwetu kukalakala chinji chapwile chihanda cha uwayilo wetu. Kashika twapwile kukalakala chinji matangwa eswe kuchizako tangwa lia yenga mumu twapwile ni kulinga “mulimo wa ku musunya.” Kanji-kanji usoko wetu wapwile ni kulinga chinji mulimo wa kulima. Kashika, mumu lia mulimo wetu chapwile chikalu kulihulikila ha yuma ya ku ufulielo.

Umbachiso ni Asoko

Ha mwaka 1963, muze napwile ni miaka 17, yingulimbata ni James yoze neye wapwile mu uwayilo wa Old Brethren. Iye kapwile mu uwayilo uno, mumu wapwile uwayilo wa akakulwila jenyi. Yetu twapwile ni Zango linene lia kulingila Zambi ni kufuliela ngwo uwayilo wetu we wapwile wa umwenemwene.

Ha mwaka 1975, twapwile ni ana asambano. Mwanetu wamuchishimbiali nawa wa kasula, kasemukine ha mwaka 1983. Mwanetu Rebecca mwe wapwile wika pwo mukachi ka mandumbu jenyi. Twapwile ni kukalakala chinji, alioze twapwile ni kuzachisa mbongo jikehe mumu twambachile mwono washi. Yetu twapwile ni kusa tachi jinji hanga tulongese ana jetu shimbi ja mu Mbimbiliya jize atulongesele kuli yisemi jetu ni kuli mandumbu jetu amu uwayilo wetu wa Old Brethren.

Chize mutu te akusoloka ku meso chapwile chilemu chinji mu uwayilo wetu. Twapwile ni kunyonga ngwetu, amu te kutushi kuhasa kunyingika yize yili mu mbunge ya mutu, mutapu uze mutu akuzala ye yakusolola yize yili mbu mbunge yenyi. Kuli yetu nawa, nyi mutu mamutewula kambu hanji mamuyinda masoloka ngwe kakulizata. Mutu yoze te akuzala mazalo a ndando jinji te kanasolola ngwo kakulizata. Kanji-kanji yino yapwile ni ulemu unji kuhiana yize Mbimbiliya yakwamba.

Nyaliami Kamusele mu Zuwo Lia Ususu

Ku songo lia mwaka 1969, Jesse, mwanakwo wa mukwetu lunga yoze te wakuya mu uwayilo wa Old Brethren chize ku wanuke wenyi, kamusele mu zuwo lia ususu mumu kalitunyine mulimo wa maswalale. Mu zuwo lia ususu iye kanyingikine Yela ja Yehova amwe waze alitunyine mulimo wa uswalale mumu kuushi kulita ni shimbi ja mu Mbimbiliya. (Izaia 2:4; Mateu 26:52) Jesse kahanjikile chinji ni ayo hakutwala ku Mbimbiliya ni kumona yitanga yo yipema. Muze alilongesele chinji Mbimbiliya, yamupapachisa ngwe Chela cha Yehova—Yetu yitupihilila chinji.

Jesse kalwezele mukwetu lunga James, yuma yize alilongesele. Chikwo nawa yamukwasa hanga apwe ni kutambula mashimbu eswe mikanda ngwe Tuposhi ni Laulenu. Kutanga mikanda yino yokesele zango lienyi lia kutanga Mbimbiliya. James kazangile chinji kulingila Zambi, chipwe ngwe kalivwile ngwe kali kusuku ni iye. Kashika, iye kalihanyine chinji ha chuma cheswacho muchimukwasa kukundama kuli Zambi.

Mangana a mu yingeleja yatulweza hanga tutange mikanda ya mu uwayilo ya Amish, Menonitas ni mikanda ya mu yingeleja yikwo ya Old Brethren, chipwe ngwe yetu twapwile ni kuyimona ngwe yapwile ya hano hashi. Tata kapwile ni nyonga lipi hakutwala kuli Yela ja Yehova. Iye katukanjishile kutanga Tuposhi ni Laulenu. Yingupihilila chinji muze namwene James kanatange mikanda yacho. Nalipikalile mumu nanyongene ngwami hanji kanamupiangula ni malongeso a mahuza.

Chipwe chocho, James kaputukile kukakajana ni yize apwile ni kulongesa mu Old Brethren, mumu kapwile ni kunyonga ngwenyi yinalimiki ni shimbi ja mu Mbimbiliya, chipi-chipi longeso lia kwamba ngwo mutu katambile kulinga “mulimo wa ku musunya” ha liayenga. Ngwe chilweza, mu yingeleja yetu kapwile ni kutulongesa ngwetu te mutuhasa kuhana meya kuli tushitu, alioze te kutwatambile kupatula kashinde ha tangwa liacho. Mangana te keshi kuhasa kulumbununa chikuma chacho kulita ni Mbimbiliya. Ha kupalika cha mashimbu ni yami nawa yingupwa ni yihula yinji hakutwala ku malongeso jacho.

Kukatuka mu Old Brethren chapwile chikalu kuli yetu. Mumu ha mashimbu anji twapwile ni kufuliela ngwetu yili yingeleja ya Zambi, chikwo nawa te tunanyingika yize te muyilingiwa ni yetu. Alioze mbunge yetu te kuyishi kututayiza nawa kununga mu uwayilo uze te tunanyingika ngwetu kuushi kukaula malongeso a Mbimbiliya. Hachino, ha mwaka 1983 yitusoneka mukanda haze tunakalumbununa mumu liaka tuneche yingeleja yetu ni kwita hanga autange mu chikungulwila. Chocho yatuhanga mu chizavu.

Kufupa Uwayilo wa Umwenemwene

Chize haze, twaputukile kufupa uwayilo wa umwenemwene, uwayilo uze muli atu waze akukaula yize akulongesa kuli akwo. Twehukile uwayilo weswe uze wakulichinga ni yuma ya maswalale. Te tunalihulikila ha uwayilo uze atu jamo keshi kuzala mahina a ndando jinji mumu nihindu te twakunyonga ngwetu atu waze te keshi kuzala mahina a ndando jinji keshi kulinga chihanda cha hano hashi. Mukachi ka mwaka 1983 ni 1985, yituya wenyi mu chifuchi chetu hanga tuhengwole uwayilo weswe ni kunyingika uze unalite.

Ha mashimbu jacho, Yela ja Yehova katumenekene ku zuwo lietu lize liapwile hakamwihi ni mbonge ya Camden, Indiana. Twapwile ni kwapanjika ni kwita hanga azachise Mbimbiliya King James (Rei Jaime). Napwile ni kuvumbika chiyulo cho hakutwala ku jita, alioze chapwile chikalu kutayiza yuma yikwo yize ayo apwile ni kuhanjika. Nyi ayo keshi kulihandununa ni atu a hano hashi ha kuzala mazalo ja ndando jikehe, chekwamba ayo keshi mu uwayilo wamwenemwene. Napwile ni kunyonga ngwami, atu waze apwile ni kuzala mazalo waze analise ni ya yetu, kapwile akwa-kulizata. Te nakunyonga nawa ngwami kupwa ni yikumba yapwile kupwisa mutu ngwe mukwa-kulizata.

James yaputuka kuya ku Zuwo lia Wanangana lia Yela ja Yehova ni kutwala amwe twanuke a ku zuwo lietu. Nevwile kupiha chinji. Iye kapwile ni kungusanyika hanga nguye no, alioze yami te chishi kutayiza. Kashika tangwa limwe, iye kambile ngwenyi: “Chipwe ngwe yena kuushi kutayiza malongeso jo, yako hanga utale chize ayo akutwama ni akwo.” Chino chamukomwesene chinji.

Tangwa limwe, yingutayiza kuya nenyi mu Zuwo lia Wanangana. Muze nanjilile, twanuke amwe waze twejile no te kazalile sapato ku molu chikwo nawa, mazalo jo te hi a nando jinji ko. Chipwe chocho, Yela ja Yehova kejile ni kutumeneka ni kutusolwela zango. Nanyongene ngwami: “Tuli atu alisa, chipwe chocho ayo yatutambula kanawa.”

Chipwe ngwe zango lize te anatusolwela yangukomwesene, nihindu yami te ngunazange kutala wika. Kashika, chamanyine hanga ngwimbe miaso yo. Muze kukunguluka chahwile, naahulile yihula yinji ha yuma yize te namwene ngwami ayo te keshi kulinga kanawa ni kwahula nawa hanga angulumbunwine yimwe yisoneko ya mu Mbimbiliya. Chipwe ngwe chahanjikile chinji ni vumbi, alioze hita mutu yoze nahulile kangupanjikile ni zango. Nakomokene ni makumbululu alifwa a hita mutu nahulile. Amwe kangusonekenene makumbululo, chino changukwashile kuyitanga cheka muze napwile ukawami.

Ha mwaka 1985, yami ni asoko jami twayile ku kukunguluka cha mambonge cha Yela ja Yehova mu Memphis, mbonge ya Tennessee hanga tutale wika. James te kanda achitewula wevu ni yetu nawa twapwile ni mazalo waze-ene twapwile ni kuzala mu yingeleja yetu yitangu. Ha mashimbu akuhwima, atu anji te kakwiza hanga ahanjike ni yetu. Tunakawahilila ha zango lio ni kulihulumba cho ni chize atuzumbwile. Twakomokene nawa ni kulinunga cho ha yize akulongesa, ku chihela cheswacho mutukungulukila, yuma yize te akulongesa yapwile yimuwika.

Zango lize Yela ja Yehova apwile ni kusolola liakomwesene chinji James ni kumutwala hanga alilongese no Mbimbiliya. Iye kapwile ni kuhengwola kanawa hita chikuma hanga apwe ni shindakenyo ha yize te analilongesa. (Yilinga 17:11; 1 A-Tesalonika 5:21) Ha kupalika cha mashimbu, James kamwene ngwenyi kawanyine umwenemwene. Chipwe chocho, yami te ngunakakajana ndambu. Yami te ngunazange kulinga yize yinalite, alioze chazangile nawa “kwalumuna” chize nakuzala hanga ngupwe ngwe atu a “hano hashi.” Ha tangwa litangu muze natayijile kukaula chize te analongesa Mbimbiliya kuli James, ngunakakwata Mbimbiliya Rei James ni Mbimbiliya ya Yisoneko ya Chifuchi Chaha yize yinalumbununa Mbimbiliya mu majila ashi ni kuyisa mu kondo. Nahengwile hita chisoneko mu hita Mbimbiliya hanga ngupwe ni shindakenyo ngwami ayo keshi kungupiangula.

Yize Yanguhele Shindakenyo

Ni Yela ja Yehova, twalilongesele ngwetu, Tata yetu wa mu malilu kali Zambi wa wika hi tuzambi atatu ko, nawa ngwami yetu kutushi ni alma. (Uputukilo 2:7; Shimbi Yamuchiali 6:4; Ezekiele 18:4; 1 A-Korindu 8:5, 6) Twalilongesele nawa hakutwala ku chitende cha kahia, longeso liacho liangukwachile chinji ku mbunge. (Yombi 14:13; Masamu 16:10; Chilumbununyi 9:5, 10; Yilinga 2:31) Kulilongesa umwenemwne hakutwala ku chitende cha kahia, changukwachile chinji ku mbunge, mumu ku Old Brethren te keshi kuhasa kulumbununa kanawa chikuma chino.

Napwile kulihula nyi ngwe Yela ja Yehova kali lume mu uwayilo wamwenemwene, mumu kuli yami ayo kakulinga chihanda ha yuma ya hano hashi. Ayo te keshi kumbata “mwono” uze yami nanyongene ngwami uli upema. Sali likwo nawa, namwene chize ayo akukaula chiyulo cha Yesu cha kwambujola sango jipema ja Wanangana wa Zambi kuli atu eswe. Chino chapwile kungupinjisa chinji!—Mateu 24:14; 28:19, 20.

Ha mashimbu akalu, zango lia Yela ja Yehova liangukwashile kununga ni kufupa umwenemwene. Chikungulwila cheswe cha muwundu kazangile asoko jetu. Amwe a mu chikungulwila kapwile ni kutumeneka ku zuwo lietu. Ha kupalika cha mashimbu twamwene ngwetu kali lume atu apema. Ayo kakechele kuya ku zuwo lietu, chipwe ngwe hi ko ayo apwile ni kulilongesa ni yetu Mbimbiliya. Muze umwe wa mu chikungulwila te akupalika hakamwihi ni zuwo lietu, kapwile kwiza ni kutumeneka. Yino yapwile jila yipema ya kunyingikinamo Yela ja Yehova, kashika yituputuka kwavumbika chinji ha zango lio ni kulihulumba cho.

Yela ja Yehova waze te akulihulumba hali yetu kakapwile wika waze atwama mu chikungulwila hakamwhi ni yetu. Muze te ngunase tachi hanga ngunyike kanawa chikuma cha chize twatamba kuzala, Kay Briggs umwe Chela cha Yehova cha mu chikungulwila chikwo kejile kungumeneka. Iye kasakwile kuzala kwenyi mazalo a ndando jikehe ni kuhona kulipemesa ku meso. Nalivwile kanawa kuhanjika nenyi. Ha mashimbu akwo, Lewis Flora yoze neye akolele mu uwayilo ngwe wa yami, neye kejile ni kungumeneka. Iye te kananyingika kanawa yihula yami, kashika kangusonekene mikanda ni mafwo 10 hanga angukwase kulihumikiza. Iye kangusolwele zango linene lize liakungulilisa muze nakunyonga. Natangile mikanda yenyi yisuho yinji.

Netele kuli ndumbu O’Dell hanga angulumbunwine yisoneko ya Izaia 3:18-23; 1 Petulu 3:3, 4. Namuhulile ngwami: “Yisoneko yino yinasolola ngwo twatamba kuzala mazalo waze keshi a ndando jinji hanga tuvwise Zambi kuwaha nyi?” Iye kanguhulile ngwenyi: “Shina CHILI chipi kuzala chitambala? Mba kuyinda kambu necho chili chipi?” Mu Old Brethren twapwile ni kuyinda kambu. Kashika namwene ngwami yize te nakunyonga kuyalitele. Nakomokene nawa ha uhomboloji ni upeme uze Kalayi wa Mbonge angusolwele.

Hakehe-hakehe, yuma yaputukile kungulumbunuka. Alioze kwapwile chikuma chikwo chize chapwile kungupinjisa—Mapwo te kakutewula kambu. Mukulwana wa mu chikunguwila kangulwezele ngwenyi, kambu ja mapangi amwe kujishi kusoka chinji, Alioze ja mapanga akwo japwile kusoka chinji. Shina chino chinalumbunuka ngwo kambu ja mapangi amwe, jili jipema kuhiana ja akwo? Ayo kangukwashile kumona chize kuzachisa shimbi ya mbunge yakukwasa ku sakula kanawa chize mutuzala, yasoneka nawa yimwe hanga nguye kuyitanga ku zuwo.

Kusa mu Yitanga Yize Nalilongesele

Te tunafupu umwenemwnene, nawa twauwana. Yesu kambile ngwenyi: “Ku chino eswe makanyingika yenu nuli tumbaji twami, nyi munupwa ni zango umwe kuli mukwo ni mukwo.” (Yoano 13:35) Twapwile ni shindakenyo ngwetu, Yela ja Yehova kapwile atu waze te akulisolola zango liamwenemwene. Chipwe chocho, mashimbu jacho kapwile akalu kuli ana jetu Rebecca ni Nathan mumu o kapwile ni kutayiza yize alilongesele mu Old Brethren ni kwapapachisamo. Ha kupalika cha mashimbu, o yalumuna kunyonga cho mumu lia umwenemene wa mu Mbimbiliya ni zango lize Yela ja Yehova te akusolola.

Mwanetu Rebecca, kakuzanga chinji kupwa ni usepa upema ni Zambi. Haliapwila, chili chashi kuli iye kulemba kuli Zambi mumu kananyingika ngwenyi Zambi keshi kutesa yize hita mutu malinga ni yize muyilingiwa ni mutu wacho. Iye yakundama chinji kuli Zambi muze anyingikine ngwenyi iye keshi mu tuzambi atatu (trindande), alioze kali mutu wamwenemwene. (A-Efwesu 5:1) Kawahilile nawa hakunyingika ngwenyi, iye kakafupiwile kwimbulula maliji akulu waze ali mu Mbimbiliya Rei James hanga ahanjike ni Zambi ni kunyingika nawa yize Zambi anazange kulingila atu waze makatwama mu paraisu hano hashi. Chino chamukwashile kukundama chinji kuli Sakatanga.—Samu 37:29; Usolwelo 21:3, 4.

Yiwape Yize Twazukile

Yami ni James hamuwika ni ana jami Nathan, Rebecca, George, Daniel, ni John katupapachishile ngwe Yela ja Yehova ha mwaka 1987. Mwanetu Harley kamupapachishile ha mwaka 1989 ni Simon neye ha mwaka 1994. Usoko wami weswe kananungu ni kulinga mulimo uze Yesu ahele kuli tumbaji twenyi eswe: Kwambujola sango jipema ja Wanangana wa Zambi.

Ana jetu asambano Nathan, George, Daniel, John, Harley ni Rebecca kakalakalile ku Mutango wa Yela ja Yehova ku estados Unidos. Mwanetu George machikalakalako, mwanetu Simon yoze wahwishile shikola ha mwaka 2001, neye kakalakalile ku Mutango ha mashimbu amwe. Amwe ana jami a malunga kali makulwana a mu yikungulwila ya Yela ja Yehova, akwo kali tuvumbi. Mukwetu-lunga kali mukulwana wa mu chikungulwila cha Thayer mu mbonge ya Missouri, yami ngunanungu ni kwambujola sango jipema ni mbunge yami yeswe.

Tuli ni ajikulu atatu—Jessica, Latisha, ni Caleb—twakuwahilila ha kumona chize yisemi jo anaakwase kuzanga Yehova. Ngwe usoko, twakuwahilila ha kumona chize Yehova atukundamisa kuli iye ni kutukwasa kunyingika atu jenyi waze akumbata jina lienyi ha zango lize akusolola.

Yetu tunanyingika chize akulivwa atu waze anazange kunyingika umwenemwene ni kuvwisa Zambi kuwaha, alioze keshi kuhasa kuchilinga mumu lia yize aalongesele mu wanuke wo. Tunashimbwila ngwetu, no mahasa kuwana uwahililo uze yetu tuli nawo ha kuya ni kwambujola sango ja Wanangana wa Zambi kuli atu eswe. Nakulila muze nakunyonga ha chize mandumbu angusolwele uhomboloji ni zango.

Muze nawpile ni miaka 7, ni muze te hinakola

James, George, Harley, ni Simon kanazala mazalo a mu yingeleja yo

Chizulie chino chize ngunambate mafwo, kachisele mu mukanda wa sango ja mu mbonge yetu

Journal and Courier, Lafayette, Indiana

Ni asoko jami musono