Yesu yamba ngwenyi: “Akwa vungu limwe kumakakatukila akwa vungu likwo, ni akwa wanangana umwe kumakakatukila akwa wanangana ukwo. Kumukukapwa minyiko yinene kweka ni kweka, ni tupunga ni yilungo.” (Luka 21:10, 11) Chizechene ngwe mihenyo yakusolola ngwo mukunoka vula, chilayi chize Yesu ambile te muchisolola ngwo “Wanangana wa Zambi uli hakamwihi.” Shina yuma yacho yinalingiwa lume hashi heswe? Tutalenu yuma yacho.

1. JITA

Ha mwaka 1914 kwalingiwile yimwe jita yize te kanda yilingiwa hano hashi! Akwa-kuhengwola sango ja ku shakulu, kakwamba ngwo yuma yalumukine chinji ha mwaka 1914, mumu he haputukile jita yitangu ya hashi heswe. Ha jita yacho kazachishileho mata ngwe, tenda-zundu, mbomba jize akuholola ku ndeke ni mbomba jize jakupihisa fuji ni mata akwo nawa. Kusulaho, yikulingiwa jita yamuchiali ya hashi heswe, haze azachishile mata a mbomba anene-anene kuhiana. Kukatuka ha mwaka 1914, kunalingiwa jita jinji jize jinashihi atu anji.

2. MINYIKO

Umwe mukanda a unambe ngwo, hita mwaka mukuhasa kulingiwa unji wa minyiko 100 yize muyihasa kwenyeka yuma yinji. Chimwe kuhengwola alingile mu Estados Unidos chinambe ngwo, “kulita ni sango jikulu (chize ha mwaka 1900) jinasolola ngwo, mukulingiwa minyiko yinene-yinene 16 ha umwe mwaka.” Amwe kakwamba ngwo, kota minyiko yinoke chinji mumu ngwo musono chili chashi kuyinyingika. Alioze umwenemwene uli ngwo, minyiko yinene-yinene yinanehe lamba ni kushiha atu anji.

 3. ZALA

Zala yakwiza mumu lia jita, kalimbalimba, uswale ni kuhona mavu akulima. Lusango wa 2018 wa chipatulo chize chakutala ha kulia hashi heswe kanambe ngwo: “Mu yifuchi yeswe, atu tununu 821 a tununu keshi ni kulia chinakumbana, nawa atu 124 a tununu kakufwa ni zala.” Kuhona kulia kanawa chinashihi twanuke tununu 3,1 a tununu hita mwaka. Ha mwaka 2011, kuhona kulia kanawa chashihile twanuke anji hashi heswe.

4. MISONGO

Umwe mukanda wa chipatulo chize chakutala ha misongo hashi heswe, unambe ngwo: “Kukatuka ha mwaka 2001, kunasoloka misongo yinji. Misongo yikulu ngwe cólera, febre amarela ni yikwo nawa kuyakahwile, alioze hikwasoloka nawa yaha ngwe Sars, pandemia de gripe, Mers, Ébola ni Zika.” Musongo wa COVID-19 wasolokele ha mashimbu akehe kunyima. Chipwe ngwe akwa-mana ni mandotolo kanalilongesa yuma yinji hakutwala ku misongo, nihindu keshi kuhasa kuwana uwukiso uze muhwisa misongo yeswe.

5. MULIMO WA KWAMBUJOLA HASHI HESWE

Yesu katongwele nawa chihanda chikwo cha chilayi chacho muze ambile ngwenyi: “Sango lino lipema lia Wanangana kumakaliambujola mu yifuchi yeswe ya hashi mukukapwa shindakenyo ku mavungu eswe, mba hohene songo kumulikeza.” (Mateu 24:14) Amu chifuchi chino chinapalika mu yipikalo yinji, atu kuhiana tununu nake, aku mavungu eswe kanambujola sango lipema lia Wanangana wa Zambi mu yifuchi 240 nawa mu malimi kuhiana 1.000. Chino te kanda chichilingiwa kama hano hashi.

Yuma yize yinalingiwa yinasolola pundu ngwo chilayi chize Yesu ambile chinasoloka musono. Mumu liaka twatamba kunyingika chikuma chacho? Mumu Yesu kambile ngwenyi: “Muze munumona yino yuma kumanunuka, nukanyingike ngwenu, Wanangana wa Zambi uli hakamwihi.”—Luka 21:31.

Muze twakuhengwola chilayi chize Yesu ambile ni kwalula chize chinakatuka ha Mbimbiliya twakunyingika ngwetu, Zambi kasele Wanangana wenyi mu malilu ha mwaka 1914. b Ha shimbu liacho, iye yasa mwanenyi Yesu Kristu ngwe Mwanangana mu Wanangana wa Zambi. (Samu 2:2, 4, 6-9) Kwasala hakehe, Wanangana wa Zambi muyula hashi ni kuchizaho manguvulu eswe ni kupwisa hashi paraisu hanga atu akatwameho ku miaka yeswe.

Kwasala hakehe hanga maliji a yilemba ya Yesu amanunuke waze anambe ngwo: “Wanangana wenu wize. Upale wenu ulingiwe hashi chizechene ngwe unalingiwa mwilu.” (Mateu 6:10) Yika Wanangana wa Zambi unalingi chize ha mwaka 1914? Yika mutuhasa kushimbwila muze Wanangana wa Zambi mukayula hashi?