Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

Mu mbonge ya Ninive mwapwile mazuwo ni tuponya akukomwesa

Unachinyingika Nyi?

Unachinyingika Nyi?

Yika Yalingiwile ni Ninive Hanyima lia Matangwa ja Yona?

HA Mwaka 670 K.M.J., wanangana wa Asuria wapwile ni ndundo jinji hashi heswe. Yimwe site ya Museu Britânico yinambe ngwo, “ngiza yo yapwile yinene kukatuka ku chitokelo cha Shipre ndo ku chivumbuko cha Irã; ha mashimbu amwe te yakuheta ndo ku Engitu.” Mbonge ya Ninive, ye yapwile yinene chinji hashi heswe. A-Ninive kapwile ni kulizata ha kupwa ni tuponya a kukomwesa, minda ya tachi, mazuwo anene-anene a upite ni mazuwo a kutulikila mikanda. Sona jize asonekene ku yikalakala ya mbonge ya Ninive ku shakulu, jinasolola ngwo, mwanangana Assurbanipal, chizechene ngwe mianangana akwo Asuria, neye kapwile ni kuliamba ngwo, kali “mwanangana munene wa hashi heswe.” Ha mashimbu jacho, chapwile ni kusoloka ngwe mianangana akwo te keshi kuhasa kukumba chifuchi cha Asuria ni mbonge ya Ninive.

Mashimbu jacho wanangana wa Asuria wapwile ni ndundo jinji hashi heswe

Alioze, muze mwanangana wa Asuria amwene ngwe wanangana wenyi unakolo chinji, Zefania profeta wa Yehova yaprofeteza ngwenyi: “[Yehova] kumakwonwona Asuria; kumakapwisa Ninive yahululu; chifuchi cha kwenyeka chau, ngwe puya.” Profeta Nahume, neye kaprofetezele ngwenyi: “Pundenu prata! Pundenu oru! . . . [Chifuchi] cheswe chahululu! Chakwenyeka ni kulumbula! . . . Waze eswe makumona, makususukila ngwo, Ninive hanamwenyeka!” (Zefa. 2:13; Nahu. 2:9, 10; 3:7) Muze atu evwile uprofeto uno, kota kalihulile ngwo: ‘Shina chino muchihasa kulingiwa lume? Shina Asuria makayikumba tangwa limwe?’ Atu kapwile ni kumona ngwe chino kuchichi kulingiwa.

Ninive yasalile hululu!

Chipwe chocho, chifuchi chacho kachikumbile! Ha mwaka 600 K.M.J., Asuria yayikumba kuli A-Babilonia ni kuli A-Midia. Chocho, Ninive yiyisala yahululu ngwe mu yikulu, atu yayivulama! Umwe mukanda unambe ngwo, (Museu Metropolitano de Arte de Nova) “mbonge ya Ninive kuyatwamineko, yatokele kulu, nawa atu kakuyinyingikina wika kupalikila mu Mbimbiliya.” Site ya akwa-kuvumbula yuma yikulu yize yakuhanjika ha Mbimbiliya (Sociedade de Arqueologia Bíblica) yinambe ngwo, ku uputukilo wa mwaka 1800, “te kukushi mutu niumwe yoze unanyingika ngwo mbonge ya Ninive yapwileko.” Alioze ha mwaka 1845, Austen Henry Layard mukwa-kuvumbula yuma yikulu, yaputuka kuvumbula yuma haze hapwile mbonge ya Ninive. Yuma yize avumbwile yasolwele ngwo, Ninive yapwile mbonge ya lufuma.

Uprofeto hakutwala ku Ninive, wamanunukine pundu, chino chinakolesa ufulielo wetu ngwo, uprofeto wa Mbimbiliya uze wakuhanjika ha songo lia manguvulu a musono, newo muukamanunuka pundu.—Danie. 2:44; Uso. 19:15, 19-21.