Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

MUTWE WAKULILONGESA 33

Lilongese ku Chilweza cha Daniele

Lilongese ku Chilweza cha Daniele

“Kanakuzange chikolo.”—DANIE. 9:23.

MWASO 73 Twehe Kama Hamu

CHIKUMA CHILEMU a

1. Mumu liaka A-Babilonia akomokene profeta Daniele?

 PROFETA Daniele kapwile mukweze muze A-Babilonia amukwachile ni kumutwala kusuku ni mbonge yo ya Yerusaleme. Alioze chipwe ngwe kapwile mukweze, nihindu kakomwesene chinji yilolo A-Babilonia. Ayo kamwene ngwo, iye kali mukweze mupema yoze wakatukile mu umwe usoko ulemu. (1 Samue. 16:7) Chipwe ngwe Daniele kapwile mukweze, nihindu yilolo A-Babilonia kakomokene chinji ha yize amwene kuli iye. Daniele kakapwile ni kapalia; kapwile ‘mupema ku meso,’ chikwo nawa, ‘kakatukile ku umwe usoko ulemu.’ Kashika, A-Babilonia amufumbile hanga akalakale ku zuwo lia mwanangana.—Danie. 1:3, 4, 6.

2. Kuchi Yehova te akumona Daniele? (Ezekiele 14:14)

2 Yehova kazangile Daniele, hi wika ko mumu lia kupema cha kumeso hanji mumu lia chiteli chize apwile nacho ku zuwo lia mwanangana. Alioze kamuzangile mumu lia utu uze apwile nawo. Daniele kota kapwile ni miaka 20 muze Yehova amwambile ngwenyi, kali ngwe Noa ni Yombi. Yehova te kakumona Daniele ngwo kali mungunu ngwe Noa ni Yombi waze amulingilile ha miaka yinji kunyima. (Uputu. 5:32; 6:9, 10; Yombi 42:16, 17; tanga Ezekiele 14:14.) Daniele kapwile ni mwono upema ha kulingila Yehova ha miaka yinji, chocho Yehova yamuzanga ha miaka yino yeswe.—Danie. 10:11, 19.

3. Yika mutulilongesa ha mutwe uno?

3 Ha mutwe uno, mutulilongesaho yitanga yaali ya Daniele, yize yamupwishile mutu mulemu kumeso ja Yehova. Chitangu, mutuhanjika ha yitanga yino, ni kumona ha yuma yize Daniele atambile ku yisolola. Hanyima, mutumona yize yakwashile Daniele mba apwe ni yitanga yacho. Mba hi kusongo, mutumona chize mutuhasa kumwimbulula. Chipwe ngwe mutwe uno kausonekena akweze, yetu eswe mutuhasa kulilongesa ha chilweza cha Daniele.

IMBULULENU HAMU LIA DANIELE

4. Kuchi Daniele asolwele hamu? Hana chilweza.

4 Mutu mukwa-hamu mahasa kwivwa woma, alioze kechi kwecha kulinga yuma yipema mumu lia woma. Daniele kapwile mukweze wa hamu. Mutumona ha yisuho yaali haze iye asolwele hamu. Chisuho chitangu, chalingiwile ha kupalika cha miaka yaali chize haze A-Babilonia anongesele Yerusaleme. Mwanangana Nabukanezore, kalotele yuma ya kuvwisa woma hakutwala ku umwe kaponya munene. Iye yafupa kushiha akwa-mana eswe, kuchingako Daniele, nyi ayo te mahona kumulweza yize alotele ni ulumbunwiso wa chilota chacho. (Danie. 2:3-5) Daniele katambile kukwasa kawashi-washi nyi ka, kachi atu anji kafwile. Iye ‘yanjila; yeta kuli mwanangana amusele ola akalweze kuli mwanangana ulumbunwiso.’ (Danie. 2:16) Ha chikuma chino, iye kafupiwile hamu linji ni ufulielo. Mbimbiliya kuyishi kwamba ngwo, kunyima Daniele te hanalumbununa kama yilota yimwe. Iye yeta kuli masepa jenyi Shadrake, Meshake ni Abedenego hanga “akalembele keke kuli mwe Zambi ya mwilu hakutwala ku chijimbikilo chino.” (Danie. 2:18) Yehova yakumbulula yilemba yo. Ni ukwaso wa Yehova, Daniele yalumbununa chilota cha Nabukanezore. Hachino, Daniele, masepa jenyi ni akwa-mana eswe yaalamwina.

5. Ha chisuho chika nawa Daniele atambile kusolola hamu?

5 Ha kupalika cha amwe mashimbu chize haze Daniele alumbunwine chilota cha kaponya, hamu lienyi yilipwa nawa mu cheseko. Nabukanezore yalota nawa yimwe yuma yikalu. Mu chilota chacho, iye yamona umwe mutondo unene. Ni hamu lieswe, Daniele yalumbunwina mwanangana chilota chacho ni kumulweza ngwenyi mazaluka; ni kwecha kuyula ha amwe mashimbu. (Danie. 4:25) Mwanangana kachi kanyongene ngwenyi, Daniele kali mukwa-kole yenyi ni kutuma hanga amushihe. Chipwe ngwe kapwile mu ponde, Daniele yasolola hamu ha kulumbununa chilota chacho.

6. Yika kota yakwashile Daniele mba apwe ni hamu?

6 Yika kota yakwashile Daniele mba apwe ni hamu ku mwono wenyi weswe? Muze apwile kanuke, pundu Daniele kahashile kulilongesa ku chilweza cha tato ni naye. Ayo te kakwononokena usongwelo uze Yehova ahanyine kuli yisemi A-Izalele, hanga alongese Shimbi ja Zambi kuli ana jo. (Shimbi 6:6-9) Daniele kanyingikine kanawa Shimbi ya Zambi ngwe hakutwala ku Kumi lia Shimbi, ni ku yuma yikwo yilemu ngwe yize Ka-Izalele atamba kulia ni yize katambile kulia. b (Levi 11:4-8; Danie. 1:8, 11-13) Daniele nawa kalilongesele ha lusango wa tuvumbi twa Zambi, ni kunyingika lamba lize liapwile ni kwizako muze atu te akwehuka shimbi ja Yehova. (Danie. 9:10, 11) Daniele kapalikile mu yuma yinji, chocho yino yiyimutwala kupwa ni shindakenyo ngwenyi, yeswayo muyilingiwa ku mwono wenyi, Yehova ni angelo jenyi mamukwasa.—Danie. 2:19-24; 10:12, 18, 19.

Daniele kahashile kupwa ni hamu mumu lia kulemba kuli Yehova, kulilongesa Liji lienyi ni kumujikijila (Tala paragrafu 7)

7. Yika nawa yakwashile Daniele kupwa ni hamu? (Tala nawa chizulie.)

7 Daniele te kakulilongesa uprofeto uze wapwileko ha mashimbu jacho, kuchingako uprofeto wa Jeremia. Kupalikila mu longeso liacho, Daniele yanyingika ngwenyi, mashimbu waze A-Yunda apwile mu ufunge ku Babilonia te kwasala hakehe hanga ahwe. (Danie. 9:2) Kumona uprofeto mumanunuka, pundu lume chino chatwalile Daniele kufuliela chinji muli Yehova. Mutu yoze wakufuliela muli Yehova ni mbunge yeswe, kakusolola hamu lize atu akwo keshi kuhasa kusolola. (Tala nawa A-Roma 8:31, 32, 37-39.) Alioze chahiana ulemu, Daniele te kakulemba mashimbu eswe kuli Yehova. (Danie. 6:10) Iye te kakwita ukonekeno wa milonga yenyi ni kusolola kuli Yehova chize te akwivwa. Iye nawa te kakwita ukwaso. (Danie. 9:4, 5, 19) Daniele kapwile ngwe yetu, kashika kakasemukine ni hamu. Alioze kahashile kupwa ni hamu, kupalikila mu longeso ni kulemba kuli Yehova ni mbunge yeswe.

8. Kuchi mutuhasa kupwa ni hamu?

8 Yika mutuhasa kulinga mba tupwe ni hamu? Yisemi jetu mahasa kutukolweza hanga tupwe ni hamu. Alioze chitanga chino, ana keshi kuchihinga kuli yisemi jo. Kupwa ni hamu chili ngwe kulilongesa utotombo waha. Mutapu wa kulilongesamo utotombo wacho, uli kutala kanawa atu waze ali nawo ni kwimbulula chilweza cho. Chizechene nawa, mutuhasa kulilongesa kupwa ni hamu, ha kutala kanawa waze akusolola hamu ni kwimbulula chilweza cho. Mba yika twalilongesa ha chilweza cha Daniele? Twalilongesa ngwetu, chizechene ngwe Daniele tunafupiwa kunyingika kanawa Liji lia Zambi. Tunafupiwa kupwa ni usepa upema ni Yehova ni kulemba kuli iye mashimbu eswe. Chikwo nawa, tunafupiwa kujikijila muli Yehova ni mbunge yeswe ni kupwa ni shindakenyo ngwetu, matukwasa. Hachino, nyi ufulielo wetu muupwa mu cheseko mutuhasa kusolola hamu.

9. Mumu liaka chili chipema kupwa ni hamu?

9 Hamu mulihasa kutukwasa mu majila eka ni eka. Talenu yize yalingiwile kuli Ben. Ku shikola yenyi mu Alemanha, atu anji te kakutayiza ngwo yuma yalitangile yene. Ayo te kakunyonga ngwo, lusango wa Mbimbiliya hakutwala ku yitangiwa kali wa mahuza. Tangwa limwe, Ben yapwa ni uhashi wa kulumbununa yimwe kuli akwo mu kalasa, ni kwasolwela yize yakumutwala mba afuliele ha yitangiwa. Iye kapwile ni hamu lia kulumbununa kuli eswe yuma yize afuliela. Mba yika yalingiwileko hanyima? Ben yamba ngwenyi: “Longeshi yami yapanjika kanawa yize te ngunalumbununa, chocho yachiza makopia a yuma yacho ni kwahana kuli alongi-ni-akwetu mu kalasa.” Mba yika alongi anyongene ha yize Ben alingile? Ben yanunga ngwenyi: “Anji a kuli ayo kapanjikile kanawa yikuma yacho, chocho yaputuka kungukomoka.” Yize yalingiwile kuli Ben yinasolola ngwo, atu waze akwete hamu, kanji-kanji kakwavumbika kuli akwo. Chochene, kuli yuma yinji yize muyitukwasa kupwa ni hamu.

IMBULULENU USHISHIKO WA DANIELE

10. Ha yika Mbimbiliya yakuhanjika chinji?

10 Mbimbiliya, kanji-kanji yakuhanjika ha ‘ushishiko’ hanji ‘zango lingunu’ lize Zambi akusolola kuli masepa jenyi. Mbimbiliya yakuhanjika nawa ha ushishiko uze tuvumbi twa Zambi akulisolwela umwe ni mukwo. (2 Samue 9:6, 7) Ushishiko wetu muhasa kukola chinji ha kupalika cha mashimbu. Yino ye yalingiwile kuli Daniele.

Yehova kawahishile ushishiko wa Daniele ha kutuma mungelo hanga apakike makanwa ja ndumba (Tala paragrafu 11)

11. Kuchi ushishiko wa Daniele wapwile mu cheseko muze te hapwa kulu kashinakaji? (Tala chizulie ha chifukilo.)

11 Ushishiko wa Daniele kuli Yehova wapwile mu cheseko ku mwono wenyi weswe. Alioze, cheseko chinene chalingiwile muze te ali ni miaka 90. Ha mashimbu jacho, A-Babilonia te haatambula wata kuli A-Media ni A-Persia ni kwayula kuli mwanangana Dariu. Yilolo ja mwanangana te keshi kuzanga Daniele, nawa te keshi kuvumbika Yehova. Chocho, yatesa kulinga yimwe hanga ashihe Daniele. Ayo yatwala mwanangana kusa chijikilo ha shimbi yize te yinakanjisa atu kulemba kuli umwe Zambi hanji kuli mutu mweswawo yoze te hi mwanangana ko. Chuma chize Daniele atambile kulinga chapwile kwecha kulemba kuli Yehova ha matangwa 30. Hachino, te masolola ngwenyi kanashishika kuli mwanangana ni kuhona kumumwesa lamba. Alioze, Daniele yalituna kuchilinga. Chocho, yamumbila mu wina wa ndumba. Mumu lia ushishiko, Yehova yalamwina Daniele ku makanwa ja ndumba. (Danie. 6:12-15, 20-22) Kuchi mutuhasa kupwa ni ushishiko ukolo kuli Yehova ngwe uze apwile nawo Daniele?

12. Yika yakwashile Daniele mba anunge ni kushishika kuli Yehova?

12 Ngwe chize twamona ku uputukilo, mba tununge ni kushishika kuli Yehova, twatamba kumuzanga chinji. Daniele kahashile kununga ni kushishika kuli Yehova, mumu te kakumuzanga ni mbunge yeswe. Chochene, Daniele kasolwele zango liacho mumu te kakunyonga ha yitanga ya Yehova, ni kupukuna ha chize Yehova apwile ni kusolola yitanga yacho. (Danie. 9:4) Daniele nawa te kakusa mashimbu hanga apukune ha yuma yize Yehova amulingilile ni yize alingilile atu jenyi. Chikwo nawa, iye te kakusakwilila chinji Yehova ha yuma yacho.—Danie. 2:20-23; 9:15, 16.

Ngwe Daniele, nyi wazanga Yehova ni mbunge yeswe ni yena muhasa kununga ni kushishika kuli Iye (Tala paragrafu 13)

13. (a) Yeseko yika ya ufulielo yize akweze akupalika? Hana chilweza. (Tala nawa chizulie.) (b) Kulita ni chinema, yika muwamba nyi ngwe makuhula nyonga lia Yela ja Yehova hakutwala ku utumwa?

13 Chizechene ngwe Daniele, akweze waze akuwayila Yehova musono, kali mukachi ka atu waze keshi kuvumbika Zambi ni shimbi jenyi. Atu amwe keshi kuzanga kwivwa umwe mamba ngwenyi, kanazange Zambi ni kukaula shimbi jenyi. Akwo kakukekuna akweze jacho hanga eche kushishika kuli Yehova. Talenu yize yalingiwile kuli mukweze Graeme, yoze watwama mu Austrália. Muze apwile ni kulilongesa, kapalikile mu chimwe cheseko chinene. Longeshi yahula kuli alongi yize te malinga nyi umwe sepa maalweza ngwenyi, kakulinga utumwa. Longeshi yamba ngwenyi, alongi eswe waze makwasa sepa wacho maya mu chipatulo chimwe, waze kechi kumukwasa maya mu chipatulo chikwo. Graeme yamba ngwenyi: “Alongi eswe mu kalasa yaya mu chipatulo chitangu, kuchizako yami ni ndumbu mukwo waze twayile mu chipatulo chamuchiali.” Yize yalingiwile hanyima, yapwile cheseko chinene cha ushishiko wo kuli Yehova. Iye yamba ngwenyi: “Ha tangwa liacho, katukekwine chinji kuli longeshi ni kuli alongi-ni-akwetu. Nasele tachi hanga ngukalile ufulielo wami ni uhumikizo ni vumbi, alioze ayo kakangupanjikile chipwe hakehe.” Kuchi Graeme alivwile hanyima lia cheseko chino? Mwene yamba ngwenyi: “Chakazangile kupalika mu yuma ya mutapu au, alioze nalivwile kanawa mumu ngunakakalila ufulielo wami ni kununga ni kushishika kuli Yehova.” c

14. Yika muyihasa kutukwasa kununga ni kushishika kuli Yehova?

14 Chizechene ngwe Daniele, nyi mutuzanga chinji Yehova, mutuhasa kununga ni kushishika kuli iye. Chikwo nawa, zango lietu kuli Yehova mulikola chinji muze mutununga ni kulilongesa ha yitanga yenyi. Chakutalilaho, mutuhasa kulilongesa hakutwala ku yuma yize atangile. (Roma 1:20) Mba wokese zango ni vumbi lie hali Yehova, muhasa kutanga yikuma yinambe ngwo, “Shina Kuli Yoze Wayitangile?” hanji kutala yinema. Muhasa nawa kutanga mikanda yikwo yize yakuhanjika ha yitangiwa. (A Vida—Teve um Criador? ni A Origem da Vida—Cinco Perguntas que Merecem Resposta.) Tala yize mukweze Esther wa ku Dinamarca ambile hakutwala ku mikanda yino: “Mikanda yino yakulumbununa yuma mu yimako-yimako, kuyishi kulweza mutu yize atamba kufuliela, alioze yakusolola pundu yuma ni kwecha mutu mwene hanga akwate chiyulo.” Ben yoze twatongola helu, yamba ngwenyi: “Sango jino jangukwashile chinji kukolesa ufulielo wami, ni kungukwasa kupwa ni shindakenyo ngwami, Zambi mwe watangile yuma yeswe.” Nyi walilongesa sango ja mu mikanda yino, muopwa ni shindakenyo ha yize Mbimbiliya yakwamba ngwo: “Yenu kunwatela, Yehova Zambi yetu, kutambula uhenya ni ulemu ni ndundo, mumu yenu nwatangile yuma yeswe.”—Uso. 4:11. d

15. Mutapu ukwo uka uze mutuhasa kukoleselamo usepa wetu ni Yehova?

15 Jila yikwo yize muyitukwasa kuzanga chinji Yehova yili kulilongesa ha mwono wa Mwanenyi, Yesu. Yino ye alingile mukweze Samira yoze watwama mu Alemanha. Iye yamba ngwenyi: “Nanyingikine kanawa Yehova ha kulilongesa hakutwala kuli Yesu.” Ku wanuke, chapwile chikalu kunyonga ngwe Yehova mahasa kupwa sepa lienyi ni kumuzanga. Alioze, muze anyingikine chize Yesu apwile ni kwivwa, yamba ngwenyi: “Yami te nakuzanga Yesu, mumu kapwile ni kulikata ni akwo ni kuzanga twanuke.” Hachino, muze apwile ni kulilongesa chinji hali Yesu, chocho yokesa zango lienyi hali Yehova. Mumu liaka? Mwene yamba ngwenyi: “Ha kupalika cha mashimbu, yinguputuka kunyingika ngwami, Yesu kembulwile Tato ni ungunu weswe. Ayo kalifwa mu yuma yinji. Yingunyingika nawa ngwami, chuma chikwo chize Yehova atuminyine Yesu hano hashi, chapwile hanga atu ahase kunyingika kanawa Tato.” (Yoa. 14:9) Nyi unazange kukolesa usepa we ni Yehova, muchilita kulilongesa ha chilweza cha Yesu. Nyi wachilinga, ushishiko ni zango lie kuli Yehova muyoka.

16. Mumu liaka twatamba kushishika kuli Yehova? (Samu 18:25; Mika 6:8)

16 Waze akusolola ushishiko, kanji-kanji kakupwa ni masepa waze akushishika kuli ayo. (Rute 1:14-17) Chikwo nawa, nyi twashishika kuli Yehova, mupwa ni sambukila ya ku mbunge. Mumu liaka? Mumu Yehova kanalakenya ngwenyi, mashishika kuli waze eswe akushishika kuli iye. (Tanga Samu 18:25; Mika 6:8.) Achinyonga ha chikuma chino. Chipwe ngwe tuli akehe ha kulitesa ni Sakatanga wa ndundo jeswe, nihindu iye kanalakenya ngwenyi, manunga ni kutuzanga. Nyi tuli ni usepa ukolo ni Yehova, kukushi kapinda, hanji mukwa-kole chipwe lume kufwa kuyichi kuhasa kutuhandununa kuli iye. (Danie. 12:13; Luka 20:37, 38; Roma 8:38, 39) Kashika, chili chilemu kwimbulula Daniele ni kununga ni kushishika kuli Yehova!

NUNGENU NI KULILONGESA KU CHILWEZA CHA DANIELE

17-18. Yika mutuhasa kulilongesa nawa ku chilweza cha Daniele?

17 Ha mutwe uno, twamonaho wika yitanga yaali ya Daniele. Alioze kuli yuma yinji yize mutuhasa kulilongesa ku mwono wenyi. Chakutalilaho, Yehova kahanyine usolwelo ni yilota yinji kuli Daniele; ni kumwaha uhashi wa kulumbununa yilota ya uprofeto. Uprofeto wacho, unji hiunamanunuka. Ukwo, unasolola yuma muyikalingiwa kulutwe yize muyikakwata ku mwono wa atu eswe hano hashi.

18 Ha mutwe uze muuhataho, mutulilongesa kanawa uprofeto waali wa Daniele. Kunyingika uprofeto wacho, muchitukwasa kukwata yiyulo yipema haliapwila chipwe ngwe tuli ni miaka yeswayo. Uprofeto wacho muutukwasa nawa hanga twokese hamu ni ushishiko wetu kuli Yehova ha kulilulieka ha yeseko yize mutupalika kulutwe.

MWASO 119 Twatamba Kupwa ni Ufulielo

a Akweze waze akulingila Yehova musono, kakupalika mu yuma yize yakweseka hamu ni ushishiko wo kuli Yehova. Alongi-ni-akwo ku shikola, kakwakekuna mumu lia kufuliela ha yitangiwa. Ha mashimbu akwo, kakwamba yuma yipi mumu lia kulingila Zambi ni kwononokena shimbi jenyi. Alioze ngwe chize mutumona ha mutwe uno, chuma chipema kulinga chili kwimbulula chilweza cha profeta Daniele, ni kulingila Yehova ni hamu ni ushishiko.

b Daniele kota kamwene kulia cha A-Babilonia ngwe chili cha luchisa ha yikuma yitatu: (1) Hanji yifwo yize te akulia yapwile ya tushitu waze Yehova akanjishile A-Izalele. (Shimbi 14:7, 8) (2) Hanji yifwo ya tushitu jacho te keshi kuyipatula muliwu hanga amwange manyinga hashi. (Levi 17:10-12) (3) Kulia yifwo yacho te chinatale nawa ku uwayilo wa tuzambi a mahuza.—Tala nawa Ulevi 7:15; 1 A-Korindu 10:18, 21, 22.

d Mba ukolese zango lie kuli Yehova, muhasa nawa kulilongesa mukanda Achegue-se a Jeová, uze muukukwasa kunyingika kanawa Sakatanga ye, yitanga yenyi ni utu wenyi.