Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

Imbulula Ufulielo ni Kwononoka cha Noa, Daniele ni Yombi

Imbulula Ufulielo ni Kwononoka cha Noa, Daniele ni Yombi

“Noa, ni Daniele, ni Yombi . .  hindu mapulula mwono wo wika ha mukunda wa ululi wo.”—EZEKIELE 14:14.

MIASO: 89, 119

1, 2. (a) Mumu liaka kuhengwola chilweza cha Noa, Daniele ni Yombi muchitutakamisa? (b) Ha mashimbu aka waze Ezekiele asonekene maliji ali mu Ezekiele 14:14?

KUTALA unapalika mu yipikalo mumu unayiji, kuushi ni mbongo, hanji kanakuhungumiona? Shina ha mashimbu amwe chakukukalila kununga ni uwahililo mu mulimo wa Yehova? Nyi che wakwivwa, hengwola chilweza cha Noa, Daniele, ni Yombi hanga upwe ni utakamiso. Malunga wano te yihenge nawa kapwile ni yipikalo ngwe yize tuli nayo musono. Ha mashimbu amwe, chipwe mwono wo te wakupwa mu ponde. Chipwe chocho kanungine ni kushishika kuli Yehova, chocho iye yaamona ngwenyi kali yilweza yipema ya ushishiko ni kwononoka.—Tanga Ezekiele 14:12-14.

2 Ezekiele kasonekene maliji a chisoneko chetu chinakwate mutwe uno, mu Babilonia ha mwaka 612 muze Kristu te kanda eza. * (Tala maliji mushi lia lifwo.) (Ezekiele 1:1; 8:1) Kukwakapalikile miaka yinji ni haze anongeselele Yerusaleme ha mwaka 607. Atu akehe wika mu Yerusaleme apwile ashishika ni kwononoka ngwe Noa, Daniele ni Yombi, waze alamwinyine. (Ezekiele 9:1-5) Atu jacho amwe te Jeremia, Mbaruke, Ebede-meleke, ni A-Rekabe.

3. Yika mutulilongesa mu mutwe uno?

3 Ni musono nawa, atu waze Yehova anamono ngwe kali a ululi, kapwa ngwe, Noa, Daniele ni Yombi makaalamwina ku songo lia hano hashi hapi. (Usolwelo 7:9, 14) Kashika, tutalenu mumu liaka Yehova azachishile malunga wano atatu ngwe yilweza ya atu waze te akulinga yuma yipema kumeso jenyi. Mutushimutwina chitangu (1) yipikalo yize hita umwe wakuli ayo amwene, ni (2) chize mutuhasa kwimbulula ufulielo ni kwononoka cho.

NOA KASHISHIKILE NI KWONONOKA HA MIAKA KUHIANA 900!

4, 5. Mu yipikalo yimwe yika Noa apalikile, nawa yika yinakukomwesa hakutwala kuli iye?

4 Yipikalo yika Noa amwene? Ha mashimbu a kakuluka wa Noa, Enoke, atu kapwile chinji yingulungulu. Ayo te ‘kakuhanjika ya kulimika’ ni Yehova. (Yundase 14, 15) Chocho hashi yihapiha chinji. Ha mashimbu ja Noa, “hashi te hazala to ni upupilo.” Angelo api kejile hashi, yazala mijimba ya atu chocho yalimbata ni mapwo. Ana waze asemene yapwa yingalwe nawa te yingulungulu. (Uputukilo 6:2-4, 11, 12) Alioze atu eswe te kakumona ngwo Noa kalisa. Mbimbiliya yinambe ngwo, “Noa wawanyine vumbi kumeso ja Yehova.” Kulisa ni atu waze te atunga no, iye kalingile yuma yize yalita. ‘Noa wendelele ni Zambi’ wamwenemwene.—Uputukilo 6:8, 9.

5 Yika maliji wano anatulongesa hakutwala kuli Noa? Chitangu, tuchinyongenu ha miaka yize Noa te akuwayila Yehova ni ushishiko weswe mu chifuchi chipi muze apwile, shimbu Sanga lia Meya te kanda liza. Yino kuyakapwile wika miaka 70 hanji 80, alioze ha miaka 600! (Uputukilo 7:11) Chamuchiali, twiwulukenu ngwetu, iye kakapwile ni chikungulwila chize te chakumukwasa ni kumukolweza ngwe chize tuli musono. Chinasoloka ngwe chipwe mandumbu jenyi kakamukwashile. *— Tala maliji mushi lia lifwo.

6. Kuchi Noa asolwele hamu linene?

6 Noa kakanyongene ngwenyi katamba wika kupwa mutu mupema. Iye kapwile ni hamu lia kuhanjika ni akwo hakutwala ku ufulielo wenyi kuli Yehova. Mbimbiliya yakumuvuluka ngwo, “mukwa kwambujola ululi.” (2 Petulu 2:5) Postolo Paulu yahanjika hakutwala kuli Noa ngwenyi: “Chochene wahishile akwa hashi.” (A-Hepreu 11:7) Kwamba pundu, atu kapwile ni kumuhepwisa ni kulituna kumupanjika. Nawa kota te kazangile kumulinga yuma yipi. Alioze Noa kakevwile woma wa atu. (Yishima 29:25) Mba Yehova yamwaha hamu hamukunda wa ufulielo wenyi. Nawa, Zambi kakuhana hamu kuli tuvumbi jenyi eswe ashishika musono.

7. Yipikalo yika Noa amwene hakutunga ulungu?

7 Noa te hashishika kuli Yehova ha miaka yinji kuhiana 500 muze Yehova amulwezele hanga atunge ulungu unene. Ulungu wacho te muupulwila atu ni tushitu ku Sanga lia Meya. (Uputukilo 5:32; 6:14) Kota chapwile chikalu kuli Noa kutunga ulungu wacho. Nawa kanyingikine ngwenyi atu te mamukekuna chinji ni kukalisa mwono wenyi. Alioze Noa yashishika ni kwononokena Yehova. “Chocho yalinga” yeswe yize amutumine.—Uputukilo 6:22.

8. Kuchi Noa afulielele muli Yehova ha kufunga asoko jenyi?

8 Noa kamwene yipikalo yikwo. Katambile kufunga mukwo-pwo ni ana jenyi. Shimbu Sanga lia Meya kanda liza, atu kapwile ni kuhondangana chinji ni kulima mbuto. Ni Noa neye te kakuchilinga. (Uputukilo 5:28, 29) Chipwe chocho, iye kakechele hanga kufunga asoko jenyi chipwe chuma chilemu ku mwono wenyi. Kuwayila Yehova che chapwile chuma chilemu chinji kuli iye. Chipwe ngwe Noa kapwile ni mulimo unene wa kutunga ulungu ha miaka 40 hanji 50, iye kanungine ni kulihulikila hali Yehova. Nawa yalinga chino ha miaka yikwo 350 muze Sanga lia Meya liapalikile. (Uputukilo 9:28) Noa kapwile chilweza chipema cha kushishika ni kwononoka!

9, 10. (a) Kuchi mutuhasa kwimbulula ufulielo ni kwononoka cha Noa? (b) Yika muyilingiwa nyi mutusa tachi ni kwononoka shimbi ja Zambi?

9 Kuchi mutuhasa kwimbulula ufulielo ni kwononoka cha Noa? Mutulinga chocho hakukalila nyonga lia Yehova hakutwala ku yize yalita, hakwehuka kulinjisa mu yuma ya hano hashi ni kusa Yehova mu chihela chitangu ku mwono wetu. (Mateu 6:33; Yoano 15:19) Kwamba pundu, akwa-hashi matuvwila kole ha kulinga chino. Chakutalilaho, amu twakusa tachi ni kukaula shimbi ja Zambi hakutwala ku kulisumbakenya ni ulo, atu mahasa kutwamba yuma yipi. (Tanga Malakia 3:17, 18.) Ngwe Noa, ni yetu kutushi kwivwila atu woma. Twakwivwila woma Yehova, che kwamba, twakumuvumbika ni kuhona kumuvwisa yinyengo. Tunanyingika ngwetu iye wika mwe mahasa kutwaha mwono wa mutolo.—Luka 12:4, 5.

10 Hita mutu katamba kulihula ngwenyi: ‘Shina mungununga ni kulinga yize yalita kumeso ja Zambi, chipwe ngwe akwetu manguchoka hanji kungukekuna? Kutala nakufuliela ngwami, Yehova mafunga asoko jami chipwe ngwe mwono unakale chiji musono?’ Nyi mutufuliela muli Yehova ni kumwononokena ngwe chize alingile Noa, mutuhasa kupwa ni shindakenyo ngwetu Yehova matufunga.—A-Fwilipu 4:6, 7.

DANIELE KASHISHIKILE NI KWONONOKA CHIPWE NGWE KAPWILE MU MBONGE YIPI

11. Yipikalo yika yinene amwene Daniele ni masepa jenyi atatu mu Babilonia? (Tala chizulie ha uputukilo.)

11 Yipikalo yika Daniele amwene? Daniele kamutwalile ku tachi akatwame mu Babilonia, mbonge yize yapwile ni tuzambi a mahuza ni yitanga ya kupanda-panda. Atu jamo te keshi kuzanga A-Yunda nawa te kakwakekuna hamwe ni Zambi yo Yehova. (Samu 137:1, 3) Yino kota yapwile ni kuvwisa Daniele kupiha ni A-Yunda akwo waze azangile Yehova! Nawa, atu anji te kakwendejela Daniele ni masepa jenyi, Hanania, Mishaele ni Azaria, mumu te kumaafumba hanga akalakalile mwanangana wa Babilonia. Te kanaashimbwila hanga alie kulia cha mwanangana, chize chapwile chakuchinga ni yuma yize Yehova akanjishile atu jenyi kuyilia. Alioze Daniele ‘kakalichishile ni kulia chipema cha mwanangana.’—Daniele 1:5-8, 14-17.

12. (a) Daniele kapwile mutu wamutapu uka? (b) Kuchi Yehova te akumona Daniele?

12 Daniele kamwene yipikalo yikwo, yize te ku uputukilo kuyakapwile ni kusoloka ngwe yikalu. Kapwile ni uhashi wakulinga yuma yinji, hachino, mwanangana yamwaha yiteli yalipwila. (Daniele 1:19, 20) Chipwe chocho, Daniele kakapwile mukwa-kulizata hanji kunyonga ngwenyi, yeswe te akwamba yalita. Yanunga ni kupwa mukwa-kulikehesa. Mashimbu eswe te kakwamba ngwenyi, Yehova mwe te wakumukwasa. (Daniele 2:30) Achinyonga: Yehova yatongola Daniele, hamuwika ni Noa ni Yombi, ngwenyi kapwile yilweza yipema yakukaula. Ha mashimbu jacho, Noa ni Yombi te hawayila Yehova ni ushishiko weswe ku mwono wo, alioze Daniele te uchili mukweze. Kwamba pundu, Yehova kafulielele Daniele! Kashika Daniele yanunga ni kushishika ni kwononokena Zambi ku mwono wenyi weswe. Muze Daniele apwile ni miaka 100, mungelo wa Zambi yamwamba maliji wano apema, ngwenyi: ‘Daniele, Zambi kanakuzange chinji.’—Daniele 10:11.

13. Mumu liaka Yehova akwashile Daniele kupwa mu chihela chinene?

13 Hamukunda wa ukwaso wa Yehova, Daniele yapwa chilolo munene wa nguvulu, chitangu mu Wanangana wa Babilonia, kusulaho mu Wanangana wa Media-Persia. (Daniele 1:21; 6:1, 2) Kota Yehova kasele shindakenyo ngwo Daniele apwe ni chihela chinene ku unguvulu hanga akakwase atu jenyi, ngwe chize alingile Yosefwe mu Engitu, ni Estere ni Mordekai mu Persia. * (Tala maliji mushi lia lifwo.) (Daniele 2:48) Achinyongenu ha chize evwile Ezekiele ni akwo A-Yunda mu undungo hakumona chize Yehova azachishile Daniele hanga aakwase. Chino kota chaakolwezele chinji!

Yehova matuzanga chinji nyi mutununga ni kushishika kuli iye (Tala paragrafu 14, 15)

14, 15. (a) Kuchi mwono wetu walifwa ni wa Daniele? (b) Yika yisemi mahasa kulilongesa kuli yisemi ja Daniele?

14 Kuchi mutuhasa kwimbulula ufulielo ni kwononoka cha Daniele? Musono hashi hanazale too ni utanji ni uwayilo wa mahuza. Atu kanaapiangula ku Babilonia Yinene, uwayilo wa mahuza wa hashi heswe, uze Mbimbiliya yinavuluka ngwo, “chiswamo cha andemoniu.” (Usolwelo 18:2) Alioze etu tuli ngwe yilambala hano hashi. Kashika, atu mahasa kutumona ngwo twalisa, mba mahasa kutuhepwisa. (Marku 13:13) Alioze ngwe chize alingile Daniele, twatamba kukundama kuli Zambi yetu, Yehova. Matuzanga chinji nyi mutulikehesa, kufuliela muli Yehova ni kumwononokena.—Hagaia 2:7.

15 Yisemi mahasa kuwana malongeso alemu kuli yisemi ja Daniele. Muze Daniele te uchili kanuke mu Yunda, atu anji waze te atunga no kapwile yingulungulu. Alioze iye kakolele ni kuzanga Yehova. Shina yino yalingiwile chamulingiwila nyi? Ka. Yisemi jenyi kota kamulongesele hakutwala kuli Yehova. (Yishima 22:6) Chipwe jina lia Daniele, lize linalumbunuka “Ngaji yami Zambi,” linasolola ngwo yisemi jenyi te kakuzanga Yehova. (Daniele 1:6, maliji amushi lia lifwo NM.) Kashika, enu yisemi, nwatamba kulihumikiza hakulongesa ana jenu hakutwala kuli Yehova. Kanda nuhonga ha kwaalongesa. (A-Efwesu 6:4) Lembenu no hamuwika, ni kwavuluka mu yilemba. Senu tachi hanga nwaalongese azange yize Yehova hanambe ngwenyi yalita. Nyi nwalinga chocho, Yehova manuwahisa chinji.—Samu 37:5.

YOMBI KASHISHIKILE NI KWONONOKA MUZE APWILE PICHI NI MUZE APWILE CHISWALE

16, 17. Yipikalo yika Yombi amwene ha mashimbu alisa ku mwono wenyi?

16 Yipikalo yika yimwe yize Yombi amwene? Yombi kapalikile mu yipikalo yinji ku mwono wenyi. Chitangu, “kapwile munene kuhiana eswe a ku yifuchi ya Chivumbuko.” (Yombi 1:3) Kapwile pichi, nawa atu anji yamunyingika ni kumuvumbika chinji. (Yombi 29:7-16) Chipwe chocho, Yombi kakanyongene ngwenyi te mupema kuhiana atu eswe hanji kulivwa ngwe kakafupiwile usongwelo wa Zambi. Tunanyingika chino mumu Yehova kamuvulukile ngwenyi “kavumbi kami” ni kumwamba ngwenyi: “Iye keshi kapalia; mukwa ululi; mukwa kuvwila woma Zambi; keshi kutala ku chuma chipi.”—Yombi 1:8.

17 Susumuku, mwono wa Yombi yiwalumuka chitaka. Yatokesa yuma yeswe, chocho yazanga kufwa. Musono tunanyingika ngwetu Satana mwe wamwesele Yombi lamba. Iye kambile ngwenyi, Yombi te kakulingila Yehova mumu lia kupwa ni mwono upema. (Tanga Yombi 1:9, 10.) Yehova kakalelesele saki jacho. Mba yika te Yehova malinga hanga asolole ngwenyi Satana kali mukwa-mahuza? Iye yahana Yombi uhashi wakusolola ushishiko wenyi hanga asolole ngwenyi kakumuwayila ni zango, hi mumu lia kupwa ni mwono upema ko.

18. (a) Yika yakukukomwesa hakutwala kuli Yombi? (b) Yika twalilongesa hali Yehova ha chize afungile Yombi?

18 Satana kanungine ni kupinjisa Yombi, ni kumulingisa hanga anyonge ngwe yipikalo yacho yapwile ni kukatuka kuli Zambi. (Yombi 1:13-21) Chocho malunga atatu waze te akuliamba ngwo masepa ja Yombi yamba yuma yipi hali iye. Ayo yamba ngwo iye te mutu mupi kashika Zambi te anamumwesa lamba. (Yombi 2:11; 22:1, 5-10) Ha yuma yeswayi, nihindu Yombi yanunga ni kushishika kuli Yehova. Kwamba umwenemwene, ha mashimbu amwe Yombi kambile yuma yize te kuyalitele. (Yombi 6:1-3) Alioze Yehova kanyingikine ngwenyi, iye kambile yuma yacho mumu lia lamba. Yehova kamwene ngwenyi Yombi kakamuhichikile, chipwe ngwe Satana te kakumulukukila ni kumuhungumiona mashimbu eswe. Muze yipikalo yacho yapalikile, Yehova yahana Yombi yuma yinji kuhiana yize apwile nayo ni kumuwezelako nawa miaka 140 ya mwono. (Tiangu 5:11) Ha mashimbu jacho, Yombi yanunga ni kuwayila Zambi ni mbunge yenyi yeswe. Kuchi tunachinyingika? Tunachinyingika mumu chisoneko cha mutwe wetu Ezekiele 14:14, kachisonekene miaka kulakaji muze te Yombi hafwa.

19, 20. (a) Kuchi mutuhasa kwimbulula ufulielo ni kwononoka cha Yombi? (b) Kuchi mutuhasa kusolola keke kuli akwetu ngwe chize akulinga Yehova?

19 Kuchi mutuhasa kwimbulula ufulielo ni kwononoka cha Yombi? Yeswayo mutupalika ku mwono, twatamba kujikijila hali Yehova kumusa ha chihela chitangu ku mwono wetu. Twatamba kumufuliela ni kumwononokena ni mbunge yeswe. Chikwo nawa, tuli ni yitela yinji yakuchilinga kuhiana Yombi. Kwamba pundu, musono tunanyingika yuma yinji hakutwala kuli Satana ni yeseko yenyi. (2 A-Korindu 2:11) Hamukunda wa Mbimbiliya, chipi-chipi mu mukanda wa Yombi, tunanyingika mumu liaka Zambi akwecha lamba. Kupalikila mu uprofeto wa Daniele, tunanyingika ngwetu, Wanangana wa Zambi uli Wanangana wamwenemwene uze anayulu kuli Yesu Kristu. (Daniele 7:13, 14) Nawa tunanyingika ngwetu kwasala hakehe hanga Wanangana wacho uhwise lamba lieswe hano hashi.

20 Yuma amwene Yombi yinatulongesa nawa ngwo twatamba kusolola keke kuli mandumbu jetu waze anamono lamba. Ngwe Yombi, ayo mahasa kwamba yuma yize kuyalitele. (Chilumbununyi 7:7) Alioze kutwatambile kwaanyongena yuma yipi hanji kwaasuma mulonga ngwetu kanalingi umwe upi. Shimbu tunyonge chocho, tusenu tachi hanga tunyingike chize anevu ku mbunge. Nyi twalinga chocho, mutupwa ngwe Tata yetu wa mu malilu, Yehova, yoze ukwete zango ni keke.—Samu 103:8.

YEHOVA “MAKANUTAKAMISA”

21. Kuchi maliji a 1 Petulu 5:10 anatwiwulwisa yize Noa, Daniele ni Yombi amwene?

21 Noa, Daniele ni Yombi katwamine ha mashimbu alisa nawa kapalikile mu yuma yeka ni yeka ku miono yo. Chipwe chocho, eswe kanyongonwene mu yipikalo yize apalikele. Yuma yize amwene yinatwiwulula yize postolo Petulu ambile ngwenyi: ‘Muze te hinwamona lamba ha shimbu likepe, Zambi ya vumbi lieswe, . . . iye mwene, kumakanupwisa angunu, makanujikijisa, makanutakamisa.’—1 Petulu 5:10.

22. Yika mutulilongesa ha mutwe uze muusulaho?

22 Maliji ali ha 1 Petulu 5:10 kanatale nawa hali tuvumbi twa Zambi musono. Yehova kanalakenya ngwenyi makwasa tuvumbi twenyi amane ngu ni kutakama. Tulieswe tunazange hanga Yehova atutakamise nawa tunazange kumana ngu ni kununga ni kushishika kuli iye. Kashika tunazange kwimbulula ushishiko ni kwononoka cha Noa, Daniele ni Yombi. Ha mutwe muusulaho, mutulilongesa ngwo malunga wano kapwile ni uhashi wakununga ni kushishika kuli Yehova mumu te kamunyingika kanawa. Kwamba pundu, ayo kahashile ‘kunyingika yuma yeswe’ yize iye azangile hanga alinge. (Yishima 28:5) Ni yetu mutuhasa kuchilinga.

^ kax. 2 Ezekiele kamutwalile mu Babilonia ha mwaka 617 shimbu Kristu te kanda eza. Iye kasonekene maliji wano tunawane mu Ezekiele 8:1–19:14 “ha mwaka wamuchisambano” muze te hamutwalamo kulu, chekwamba ha mwaka 612.

^ kax. 5 Tato ya Noa Lameke, te kafuliela muli Zambi alioze yafwa muze te hi kwasala miaka yitano shimbu Sanga lia Meya kanda liza. Nyi naye ya Noa ni mandumbu jenyi kanungine ni mwono muze Sanga lia Meya liaputukile ayo kafwile.

^ kax. 13 Chinasoloka ngwe Yehova che alingile nawa kuli Hanania, Mishaele ni Azaria hanga no te ahase kukwasa A-Yunda.—Daniele 2:49.