1. Yika akweze atamba kulinga hakutwala ku mwono wo wa kulutwe lia matangwa? Yika muyihasa kwaakwasa hanga ahone kulipikala chinji? (Tala chizulie ha uputukilo.)

AKWEZE, kota munutayiza ngwenu muze kanda nuchiputuka umwe wenyi, chapwa mana kunyingika kanawa kuze munuya. Mwono wapwa ngwe wenyi, nawa kukwata yiyulo ya kunyingika kuze munuya ndo kuchilinga muze nuchili akweze. Ewa, muchihasa kupwa chikalu kukwata yiyulo yacho. Mwana-pwo yoze avuluka ngwo, Madalena yamba ngwenyi: “Chakuneha woma. Ha kunyingika ngwo watamba kukwata chiyulo cha chize mulinga ni mwono we.” Nyi che wakwivwa, iwuluka ngwe Yehova kanambe ngwenyi: “Kanda wivwa woma, nguli hamwe ni yena, kanda ulishimwoka, nguli Zambi ye. Kumungukutakamisa, kumungukukwasa.”—Izaia 41:10.

2. Kuchi unanyingika ngwe Yehova kanazange hanga uwahilile kulutwe lia matangwa?

² Yehova kanakukolweza hanga ukwate yiyulo ya mana ku mwono we wa kulutwe lia matangwa. (Chilumbununyi 12:1; Mateu 6:20) Kanazange hanga uwahilile ku mwono. Yino yakusoloka muze wakumona, kupanjika ni kwivwa kuyema cha yuma yize iye atangile. Yehova nawa matukwasa mu majila akwo. Kakutwaha chiyulo nawa kakutulongesa jila yipema ya mwono. Alioze  muze atu akulituna chiyulo chenyi cha mana, iye keshi kuwahilila. Kanalweze waze keshi kukaula usongwelo wenyi ngwenyi: “Nwatongwele chize kuchawahililile nacho. . . . Tuvumbi twami makalia alioze yenu munukapwa ni zala. Tuvumbi twami makanwa alioze yenu munukapwa ni pwila.” (Izaia 65:12-14) Nyi twasakula kukwata yiyulo ya mana ku mwono wetu, chino muchihalisa Yehova.—Yishima 27:11.

3. Yika Yehova anazange hanga ulinge?

³ Yiyulo yika Yehova anazange hanga ukwate ku mwono we? Mba upwe ni uwahililo, watamba kunyingika Yehova ni kumuwayila. Mumu yeyino Yehova atangilile atu. (Samu 128:1; Mateu 5:3) Tushitu kakulia, kunwa ni kusema wika. Alioze Yehova kanazange hanga ukwate yiyulo yize muyikwaha uwahililo ni kulemesa mwono we. Sakatanga ye, kali “Zambi ya zango” nawa ‘Zambi ya uwahililo’ yoze watangile atu “mu chano chenyi.” (2 A-Korindu 13:11; 1 Timoteu 1:11; Uputukilo 1:27) Mukawahilila ku mwono nyi mwimbulula Zambi yetu wa zango. Mbimbiliya yinambe ngwo: “Chinawaha kutambula alioze shinaho kuhana.” (Yilinga 20:35) Shina chino kanda chichilingiwa kama ku mwono we? Uno uli umwenemwene uze wakulingiwa ku mwono. Kashika Yehova anazange hanga ukwate yiyulo ya kulutwe lia matangwa yize muyisolola ngwo wakumuzanga nawa wakuzanga akwenu.—Tanga Mateu 22:36-39.

4, 5. Yika yahanyine uwahililo kuli Yesu?

⁴ Akweze, Yesu Kristu kali chilweza chingunu chize nwatamba kukaula. Muze te uchili kanuke, iye kota kahehele hamwe ni twanuke-ni-akwo. Liji lia Zambi linambe ngwo, kuli “tangwa lia kuseha” ni “tangwa lia kuhangana.” (Chilumbununyi 3:4) Yesu neye kakundamine kuli Yehova ha kutanga Yisoneko yisandu. Muze te ali ni miaka 12, alongeshi amu tembele kakomokene ha “malinjekela jenyi ni makumbululo jenyi.”—Luka 2:42, 46, 47.

⁵ Muze Yesu akolele, kawahililile chinji kulinga yeswe yize amulwezele kuli Zambi hanga alinge. Chakutalilaho, Zambi kazangile hanga iye ‘ambujole sango lipema kuli yiswale’ ni ‘kulawisa meso atupuputa.’ (Luka 4:18) Mukanda wa Samu 40:8 unalumbununa yize Yesu evwile, ngwenyi: “Ngunawahilila kulinga upale we, Zambi yami.” Yesu kazangile chinji kulongesa atu hakutwala kuli Tato. (Tanga Luka 10:21.) Ha shimbu limwe, muze te hahwisa kuhanjika ni umwe pwo hakutwala ku uwayilo wamwenemwene, Yesu yalweza tumbaji twenyi ngwenyi: “Kulinga upale wa yoze wangutumine chenacho kulia chami.” (Yoano 4:31-34) Yesu kevwile chiseke chinji, mumu kasolwele zango hali Zambi ni hali atu. Ni yena, nyi wachilinga mwopwa ni uwahililo ku mwono we.

6. Mumu liaka chili chipema kuhanjika ni akwenu hakutwala ku yiyulo ye ya kulutwe lia matangwa?

⁶ Akwa-Kristu anji kaputukile mulimo wa upionelu muze te achili akweze, nawa chino chakwevwisa chiseke chinji. Kutala muhasa kuhanjika ni amwe akuli ayo hakutwala ku yiyulo ye? Mbimbiliya yinambe ngwo: “Nyi kukushi chiyulo kuhala kuchichi kulumbunuka, alioze ku wunji wa akwa chiyulo kakuchikolesa.”  (Yishima 15:22) Mandumbu jacho mahasa kukulweza ngwo mulimo wa upionelu uli mulimo uze muukakukwasa mu mwono we weswe. Yesu kanyingikine yuma yinji hakutwala kuli Tato muze apwile mu malilu. Chipwe chocho, muze apwile hano hashi mu mulimo wenyi wa kwambujola, nihindu kanungine ni kulilongesa. Kevwile chiseke ha kwambujola sango lipema kuli akwo ni kununga kushishika kuli Yehova ha mashimbu akalu. (Tanga Izaia 50:4; A-Hepreu 5:8; 12:2) Tutalenu chize mulimo wa shimbu lieswe muhasa kukuvwisa chiseke.

7. Mumu liaka akweze anji akuzanga mulimo wa kutayisa tumbaji?

⁷ Yesu katulwezele ngwenyi yenu “nukatayise tumbaji” ni kulongesa atu. (Mateu 28:19, 20) Nyi muzanga kulinga mulimo wacho ku mwono we weswe, mukapwa ni mwono upema uze muukahalisa Zambi. Ngwe chize chapwa mulimo weswawo, unafupiwa shimbu mba uunyingike kanawa. Ndumbu avuluka ngwo Timoteu yoze waputukile mulimo wa upionelu muze te uchili mukweze, yamba ngwenyi: “Nakuzanga kulingila Yehova mu mulimo wa shimbu lieswe mumu yili jila yize mungusolwelamo zango liami kuli iye. Ku uputukilo te chatwamine ni longi wa Mbimbiliya niumwe, alioze muze nayile mu njiza yikwo, ha kakweji umuwika wika yingupwa ni alongi anji. Umwe wa kuli alongi jacho yaputuka kwiza ku kukunguluka mu Zuwo lia Wanangana. Muze nayile ku Shikola ya Mbimbiliya ya Mandumbu waze Achili Twamishi ha tukweji aali, yangutuma kweka kuze naputukile kulilongesa Mbimbiliya ni alongi awana. Nakuzanga chinji kulongesa atu Mbimbiliya ni kumona chize spiritu yisandu yakwalumuna mwono wo.” * (Tala maliji mushi lia lifwo.)—1 A-Tesalonika 2:19.

8. Yika akweze amwe akulinga mba ambujole kuli atu anji?

⁸ Akweze amwe hanalilongesa limi lieka. Chakutalilaho, Jacob, wa ku Amerika ya Kusango, yasoneka ngwenyi: “Muze napwile ni miaka shimbiali, akweze anji waze napwile ni kulilongesa no ku shikola te aku Vietnamita. Nazangile kwaalweza hakutwala kuli Yehova, kashika nakwachile chiyulo cha kulilongesa limi lio. Chuma changukwashile chinji kuhanjika limi liacho chapwile kutesa Kaposhi wa Kutalila wa Inglês ni wa mu limi lia Vietnamita.” Nawa nalingile usepa ni mandumbu amu chikungulwila chize te chakuhanjika limi lia Vietnamita. Muze nakumbanyishine miaka 18, yinguputuka mulimo wa upionelu. Kulutwe, yinguya ku Shikola ya Mbimbiliya ya Mandumbu waze Achili Twamishi. Yino yangukwashile hamwe ni chiteli chaha chize natambwile mu chizavu cha limi lia Vietnamita muze nakukalakala ngwe mukulwana. Atu anji waze akuhanjika limi lia Vietnamita te kakukomoka ha chize nalilongesele limi lio. Ayo kakunguzumbula kanawa, nawa kanji-kanji nakulilongesa no Mbimbiliya. Amwe hanaapapachisa.”—Tesa Yilinga 2:7, 8.

9. Yika mulimo wa kutayisa tumbaji unatulongesa?

⁹ Mulimo wa kutayisa tumbaji wapwa mulimo upema chinji, muukulongesa kupwa ni ndako jipema ha mulimo, chize mupwa ni kuhanjika kanawa, ni chize mupwa ni ujikijilo ni malinjekela. (Yishima 21:5; 2 Timoteu 2:24) Alioze mulimo uno kanji-kanji wakuhana chiseke mumu mulilongesa chize  muufuliela mu Yisoneko. Nawa mulilongesa chize mukalakala hamwe ni Yehova.—1 A-Korindu 3:9.

10. Kuchi muhasa kupwa ni uwahililo mu mulimo wa kutayisa tumbaji chipwe ngwe njiza yenu, atu keshi kuzanga kulilongesa Mbimbiliya?

¹⁰ Muhasa kupwa ni uwahililo mu mulimo wa kutayisa tumbaji chipwe ngwe atu mu njiza yenu keshi kuzanga kulilongesa Mbimbiliya. Mba nutayise tumbaji, chikungulwila cheswe chakukalakala hamuwika ngwe chizavu. Chipwe ngwe umwe ndumbu mapwisa mutu kambaji, nihindu yetweswe twakuwahilila mumu tulieswe twakwashile hakumufupa. Chakutalilaho, Brandon, yoze wakalakalile ngwe pionelu ha miaka livwa mu yimwe njiza muze atu akehe wika te akulilongesa Mbimbiliya, yamba ngwenyi: “Nakuzanga kwambujola sango lipema mumu ye Yehova anatwite hanga tulinge. Naputukile mulimo wa upionelu muze nahwishile shikola. Nakuwahilila ha kukolweza akweze mu chikungulwila chetu ni ha kwaamona chize anakolo ku ufulielo. Muze nayile ku Shikola ya Mbimbiliya ya Mandumbu waze Achili Twamishi, yangutuma ku chihela cheka. Kwamba umwenemwene kanda nguchililongesa kama ni mutu niumwe mu njiza yino, yoze hamupapachisa, alioze alongi ja akwetu hanaapapachisa. Chipwe chcoho, nakuwahilila chinji hakulihana mu mulimo wa kutayisa tumbaji.”—Chilumbununyi 11:6.

11. Mitapu yikwo yika ya kulingilamo Yehova yize akweze anji akuwahilila nayo?

¹¹ Kuli mitapu yinji yakulingilamo Yehova. Chakutalilaho, akweze anji kakukwasa ku mulimo wa kutunga mazuwo. Kunafupiwa kutunga Mazuwo a Wanangana anji. Yihela yacho yakuhalisa Yehova, kashika kukwasa kuyitunga muchihasa kukunehena chiseke ku mwono. Nawa muhasa kupwa ni chiseke hakukalakala hamwe ni mandumbu je a malunga ni a mapwo. Nawa muhasa kulilongesa yuma yinji, ngwe kulinga mulimo mu mutapu walita ni kulivwashana ni mandumbu waze anasongwela mulimo.

12. Kuchi mulimo wa pionelu muuhasa kukutwala ku milimo yikwo?

¹² Ndumbu yoze avuluka ngwo Kevin, yamba ngwenyi: “Kukatuka haze napwile kanuke, nazangile limwe tangwa kulingila Yehova mulimo wa shimbu lieswe. Chocho, yinguputuka mulimo wa upionelu muze napwile ni miaka 19. Te nakulikwasa ha kukalakala shimbu likehe ku mulimo wa ndumbu yoze te wakutunga mazuwo. Yingulilongesa kusa fulumba, tupenda ni mapito. Kulutwe, yingulinga miaka yaali mu chizavu chize chakukwasa atu nyi kwalingiwa kakundukundu, ha kutungulula Mazuwo a Wanangana ni a mandumbu. Muze nevwile ngwo mu Africa du Sul munafupiwa kutungamo mazuwo, yingwita hanga nguyeko, chocho yangutumako. Muno mu Africa, ha poso jikehe wika twakutunga Mazuwo a Wanangana eka ni eka. Mu chizavu cha akwa-kutunga muze natwama hitunapu ngwe asoko. Twatwama hamuwika, twakulilongesa Mbimbiliya hamuwika, ni kukalakala hamuwika. Nawa hita poso nakuwahilila ha kwambujola hamwe ni mandumbu waze twakuwana mu yikungulwila. Yiyulo  yize nakwachile muze te nguchili kanuke yakungwaha chiseke chinji ku mwono wami.”

13. Mumu liaka akweze anji akuwahilila kulingila Yehova ku Mbetele?

¹³ Pionelu amwe haliapwila kanakalakala ku Mbetele. Mulimo wa ku Mbetele wapwa mulimo wa chiseke mumu yeswe yize mulingako yili ya Yehova. Asoko aku Mbetele kakukwasa kulinga Mbimbiliya ni mikanda yize muyihasa kukwasa atu hanga alilongese umwenemwene. Mbetelita yoze avuluka ngwo Dustin yamba ngwenyi: “Muze napwile ni miaka livwa nazangile chinji kulinga mulimo wa shimbu lieswe ku mwono wami, chocho yinguputuka mulimo wa upionelu muze nahwishile shikola. Muze te hikwapalika mwaka umuwika ni ndambu, yangusanyika ku Mbetele, koko yingulilongesa kuzata ni makina yakutuhwishila mikanda, kulutwe yinguputuka kuzata ni computador. Ku Mbetele, nakuwahilila hakulianga kwivwa lusango hakutwala ku mulimo wa kutayisa tumbaji uze unalingiwa hashi heswe. Nakuzanga chinji kukalakala ku Mbetele mumu yize twakulingako yakukwasa atu kukundama kuli Yehova.”

14. Yika muhasa kulinga haliapwila mba ulilulieka hakutwala ku mulimo wa shimbu lieswe?

¹⁴ Kuchi muhasa kulilulieka hakutwala ku mulimo wa kwambujola wa shimbu lieswe?  Mba uwayile Yehova mu mutapu uze walita, watamba kupwa ni yitanga ya Ukristu. Kulilongesa Mbimbiliya mashimbu eswe, kupukuna ha yize unalilongesa, ni kusolola ufulielo we muze uli ha kukunguluka. Ha mashimbu waze unalilongesa ku shikola, muhasa kululieka utotombo we ha kwambujola sango lipema kuli akwenu. Lilongesa kusolola zango kuli akwenu ni mana hakweecha ahanjike ni kupanjika makumbululo jo. Nawa muhasa kulihana hanga ulinge milimo mu chikungulwila, ngwe kukomba ni kululieka Zuwo lia Wanangana. Yehova kanazange kuzachisa atu waze alikehesa ni waze ali ni mbunge ya kukalakala. (Tanga Samu 110:3; Yilinga 6:1-3) Postolo Paulu kasanyikine Timoteu hanga aye mu mulimo wa mishionaliu mumu kamwehele ‘shindakenyo yipema kuli mandumbu.’—Yilinga 16:1-5.

15. Yika watamba kulinga mba uwane mulimo wa ku musunya uze mukukwasa kupwa pionelu?

¹⁵ Mandumbu anji waze ali mu mulimo wa shimbu lieswe kanafupiwa kupwa ni umwe mulimo wa ku musunya. (Yilinga 18:2, 3) Kashika muhasa kulilongesa yimwe milimo yize muyikukwasa kupwa ni mulimo wa shimbu likehe mu mbonge yize watwama. Hanjika ni kalayi wenu wa mbonge ni mapionelu akwo hakutwala ku yiyulo ye, nawa ete yiyulo. Ngwe chize Mbimbiliya yinambe, “kunjika yilinga ye kuli Yehova mba kuhala che muchikakola.”—Yishima 16:3; 20:18.

16. Kuchi mulimo wa shimbu lieswe muukufumba hakutwala ku yiteli yikwo ya kulutwe lia matangwa?

¹⁶ Muhasa kupwa ni shindakenyo ngwo Yehova kanazange hanga ‘ukazuke’ uwahililo kulutwe lia matangwa. (Tanga 1 Timoteu 6:18, 19.) Mulimo wa shimbu lieswe muukukwasa hanga upwe mukwa-Kristu wajama muze mukalakala hamwe ni tuvumbi akwo waze akulinga mulimo wacho. Nawa, anji hananyingika ngwo kupwa mu mulimo wa shimbu lieswe muze te achili akweze, chaakwashile mu malo jo. Kanji-kanji waze akupwa mu mulimo wa upionelu shimbu kanda achimbata muze mambata eswe ni aali kakununga ni kulinga mulimo wacho.—A-Roma 16:3, 4.

17, 18. Kuchi kukwata yiyulo chili nawa chuma cha ku mbunge?

¹⁷ Mukanda wa Samu 20:4, unambe hakutwala kuli Yehova ngwo: ‘Iye mahasa kukwaha yize wakunyonga ni kumanununa manyonga je yeswe.’ Muze mwopwa hakukwata yiyulo hakutwala ku mwono we kulutwe lia matangwa, nyonga kanawa yize unazange kulinga ku mwono we. Nyonga ha yize Yehova analingi ha matangwa jetu ni yize muhasa kulinga ku mulimo wenyi. Hachino, kwata chiyulo chakulinga yize muyimuvwisa kuwaha.

¹⁸ Nyi muzachisa mwono we hanga ulingile Yehova ni mbunge ye yeswe ni kumuhalisa, yenu mwopwa ni uwahililo unji ku mwono. Chocho ‘muukawahilila muli Yehova, iye makakwaha yeswe yize unazange mu mbunge ye.’—Samu 37:4.