1, 2. (a) Upite uka utatu uze unakatuka kuli Yehova? (b) Yika mutushimutwina mu mutwe uno?

YEHOVA mwe Pichi wahiana eswe mu malilu ni hashi. Yuma yeswe ni yenyi. (1 Sango ja Mianangana 29:11, 12) Chipwe chocho, Yehova kakusolola mbunge yipema kuli eswe. Twakuwahilila chinji mumu iye kakutwaha upite unji wa ku spiritu! Upite wacho ukwo uka? Uli (1) Wanangana wa Zambi, (2) mulimo wa kwambujola, ni (3) umwenemwene ulemu wamu Liji lienyi. Alioze nyi kutwakanyamine, ha mashimbu amwe mutuhasa kuvulama ulemu wa upite uno. Twatamba kununga ni kwiwuluka hamwe ni kukolesa zango lietu ha upite wacho, mumu ngwe chize ambile Yesu, “kweswe kwatwama upite wenu, kuzekwene mbunge jenu kumujipwa nawa.”—Luka 12:34.

² Tutalenu chize mutuhasa kufunga zango lietu ni kusakwilila chikolo ku Wanangana, mulimo wa kwambujola, ni ku umwenemwene. Mutuhasa kuchilinga, ha kupukuna ha chize hita mutu mahasa kwokesa zango lienyi ha upite uno wa ku spiritu.

3. Lunga wa ha chishima cha Yesu yika alingile hanga alande kakanga umuwika? (Tala chizulie ha uputukilo.)

³ Tanga Mateu 13:45, 46. Yesu katele chishima cha umwe lunga yoze te wakulanda ni kulandulula kakanga hanji mawe a ndando. Limwe tangwa, lunga wacho yawana limwe liwe lize liahianyine ndando mawe eswe waze apwile no. Iye yazanga chinji liwe liacho, chocho yalanjisa yuma yeswe apwile nayo hanga alilande. Chino chatukwasa kunyingika ngwetu liwe liacho liapwile ni ulemu unji kuli iye, nyi ngwami?

4. Yika tunazange kulinga ni mbunge yeswe mumu lia Wanangana?

⁴ Yika mutulilongesa ha chishima cha Yesu? Umwenemwene wa Wanangana wa Zambi wapwa ngwe liwe lia ndando yinji. Nyi mutuzanga chinji Wanangana ngwe lunga yoze walemesene liwe lize awanyine, mutwehuka chuma cheswacho hanga tununge ni kukwasa Wanangana wa Zambi. (Tanga Marku 10:28-30.) Tutalenu chize atu aali achilingile ku mwono wo.

5. Yika Zakeu alingile ni mbunge yeswe mumu lia Wanangana?

⁵ Zakeu te mukwa-kufwetesa lijimu. Iye kapwile pichi mumu te kakwita mbongo jinji kuli atu. (Luka 19:1-9) Alioze limwe tangwa, Zakeu yevwa Yesu kanahanjika hakutwala ku Wanangana wa Zambi. Yazanga yuma yize evwile, chocho yafupa kwalumuna mwono wenyi. Yamba ngwenyi: ‘Mwene, munguhana chihanda cha hakachi cha yikumba yami kuli yiswale; nyi natambwile kuli umwe mbongo ni kaliongela, mungumuhilwisa jo yisuho yiwana.’ Zakeu yahilwisa mbongo jize atambwile kuli atu, chocho yecha kulinga yuma ya kuzo.

6. Yuma yika umwe pwo alumwine ku mwono wenyi, nawa mumu liaka achilingile?

⁶ Muze umwe pwo evwile hakutwala ku Wanangana ha miaka yimwe kunyima, iye te kakulinga utumwa. Kapwile nawa mwata wa chizavu chize te chakukalila yitanga ya utumwa. Alioze muze alilongesele Mbimbiliya ni kunyingika ulemu wa Wanangana wa Zambi, chocho yasa tachi jinji hanga alumune mwono wenyi. (1 A-Korindu 6:9, 10) Hamukunda wa zango lienyi kuli Yehova, iye yatuhuka mu chizavu chacho nawa yecha kulinga utumwa. Chocho, ha mwaka 2009 yamupapachisa, ha mwaka uze wasulileho yapwa pionelu wa shimbu lieswe. Iye kalumwine mwono wenyi mumu te zango lienyi kuli Yehova liahiana usolo weswawo upi apwile nawo.—Marku 12:29, 30.

7. Kuchi mutuhasa kununga ni kukolesa zango lietu ku Wanangana wa Zambi?

⁷ Anji akuli yetu twafupiwile kwamuluna mwono wetu weswe mba yitupwa atu amu Wanangana wa Zambi. (A-Roma 12:2) Chipwe chocho, tuchili ni kwalumuna yitanga yetu. Kutwatambile kwecha zango lietu ku Wanangana wa Zambi likokoloke hamukunda wa chuma cheswacho, ngwe zango lia kupwa ni upite unji hanji usolo wa kulinga utanji ni yuma yikwo yipi. (Yishima 4:23; Mateu 5: 27-29) Mba atukwase hanga tununge ni kukolesa zango lietu ku Wanangana wa Zambi, Yehova hanatwehe liwe likwo lia ndando.

8. (a) Mumu liaka postolo Paulu atesele mulimo wetu wa kwambujola ngwe ‘liwe lia ndando mu yikwachilo ya uma’? (b) Kuchi Paulu asolwele ngwenyi kazangile mulimo wa kwambujola?

⁸ Yesu katwehele mulimo wa kwambujola ni kulongesa sango lipema hakutwala ku Wanangana wa Zambi. (Mateu 28:19, 20) Postolo Paulu katesele mulimo wacho ngwe liwe lia ndando mu yikwachilo ya ulopa, hanji milondo ya uma. (2 A-Korindu 4:7; 1 Timoteu 1:12) Amu tuli yihenge, tuli ngwe yikwachilo yacho ya uma. Alioze sango jize twakwambujola japwa ngwe liwe lia ndando mumu mujihasa kutwaha mwono wa mutolo hamwe ni waze akutupanjika. Kashika Paulu ambile ngwenyi: “Nakulinga yuma yeswe mumu ha sango lipema, hanga ngukapwe mukwa kuliangana-ni-mukwo.” (1 A-Korindu 9:23) Paulu kahondanganyine hanga alongese akwo hakutwala ku Wanangana wa Zambi. (Tanga A-Roma 1:14, 15; 2 Timoteu 4:2.) Zango ha sango lipema liamukwashile kununga ni kwambujola chipwe ngwe kapwile ni kumuhungumiona. (1 A-Tesalonika 2:2) Kuchi mutuhasa kwimbulula zango lia Paulu hakutwala ku mulimo wa kwambujola?

9. Mu majila aka waze mutusolwelamo zango lietu ha mulimo wa kwambujola?

⁹ Jila yimwe yize Paulu asolwelemo zango mu mulimo wa kwambujola yapwile hakuzachisa uhashi weswe uze apwile nawo ha kuhanjika ni akwo. Chizechene ngwe Paulu ni akwa-Kristu akwo ku sekulu yitangu, yetweswe twakwambulwila atu sango lipema ku zuwo ni zuwo, ha yihela ya mbunga, ni kweswako mutuhasa kwaawana. (Yilinga 5:42; 20:20) Nyi muchilita twakufupa majila a kwambulwilamo sango lipema kuli atu anji. Nyi tuli ni uhashi, ha mashimbu amwe twakukalakala ngwe pionelu a shimbu likehe hanji a shimbu lieswe. Chipwe kulilongesa limi lieka hanga tuye ni kwambujola ku chihela chikwo mu chifuchi chetu hanji kuya mu chifuchi cheka.—Yilinga 16:9, 10.

10. Yiwape yika Irene azukile mumu lia kuhondangana mulimo wa kwambujola?

¹⁰ Irene, umwe pangi twamishi mu Estados Unidos, kazangile kwambujola sango lipema kuli atu waze te akuhanjika Russu. Kashika ha mwaka 1993 yaya mu chizavu cha limi lia Russu chize chapwile mu Mbonge ya Nova Iorque. Ha mashimbu jacho, mu chizavu chacho mwapwile wika akwa-kwambujola 20. Hakupalika cha miaka 20, Irene yamba ngwenyi: “Ni haliapwila kuchishi kuhanjika kanawa limi lia Russu.” Alioze, Yehova kakumukwasa hamwe ni akwa-kwambujola akwo hanga ambujole kuli atu waze akuhanjika limi liacho. Hachino, haliapwila mu Mbonge ya Nova Iorque muli yikungulwila yisambano mu limi lia Russu. Irene kalilongesele Mbimbiliya ni atu anji, nawa 15 akuli ayo yaapapachisa.  Amwe akuli ayo kali Mbetelita, pionelu, nawa makulwana amu yikungulwila. Irene yamba ngwenyi: “Muze nakunyonga ha milimo yikwo yize te munguhasa kulinga, kuchishi kuhasa kumona uze te mungunehena uwahililo unji kuhiana.” Chochene Irene kakulemesa chinji mulimo wenyi wa kwambujola!

11. Yika mutuzukako, nyi mutununga ni kwambujola chipwe ngwe matuhungumiona?

¹¹ Nyi mutulemesa mulimo wetu wa kwambujola, mutupwa ngwe postolo Paulu nawa mutununga ni kwambujola chipwe muze matuhungumiona. (Yilinga 14:19-22) Chakutalilaho, mukachi ka mwaka 1930 ni 1944, mandumbu mu Estados Unidos kapwile mu yihungumiona yinji. Chipwe chocho, ayo kanungine ni kwambujola sango lipema. Muze manguvulu afupile kwaakinda, mandumbu te kakuya ku chota cha nguvulu nawa kasambile ha yikuma yinji. Ha mwaka 1943, Ndumbu Knorr yavuluka chimwe chikuma chize twasambile mu E.U.A. Ku Chota Chinene. Yamba ngwenyi, kachi kwakapwile chikuma nichimwe cha kutwala ku Chota chacho nyi mandumbu kechele kwambujola. Yawezela nawa ngwenyi, amu mandumbu a hashi heswe anungine ni kwambujola, ayo kasolwele ngwo yihungumiona kuyichi kuhasa kwaakwika. Mandumbu mu yifuchi yikwo no kakukumba yikuma yoyene ku yota ya manguvulu. Chochene, zango lietu ha sango lipema kulichi kwecha hanga yihungumiona yitukwike kwambujola.

12. Yika unazange kulinga?

¹² Nyi mutulemesa mulimo wetu wa kwambujola, kutuchi kulihulikila wika ha maola waze mutusonejeka ha papilo. Alioze mutulinga yeswe yize mutuhasa hanga ‘tushindakenye chikolo sango lipema.’ (Yilinga 20:24; 2 Timoteu 4:5) Mba yika mutulongesa kuli atu? Tutalenu upite ukwo uze Zambi anatwehe.

13, 14. “Upite” uka uze Yesu ambile uli ha Mateu 13:52, nawa kuchi mutuhasa kuuwana?

¹³ Upite wamuchitatu uze Yehova akutwaha  uli umwenemwene weswe uze twakulilongesa. Yehova kali Chishina cha umwenemwene. (2 Samuele 7:28; Samu 31:5) Nawa amu ali ngwe umwe Tata chihanyi, kanazange hanga ni yetu tunyingike umwenemwene wacho. Hachino, twakulilongesa umwenemwene wacho muze twakutanga Liji lienyi ni mikanda yetu ni muze twakuya ku kukunguluka chetu cha mambonge, cha mbonge ni kukunguluka chetu cha ha poso. Nyi mutukunga umwenemwene wacho hamuwika muupwa ngwe uze Yesu avulukile ngwo “upite” wa umwenemwene ‘waha ni ukulu.’ (Tanga Mateu 13:52.) Yehova matukwasa hanga tuzalise ‘machila jetu a upite’ nyi mutufupa umwenemwene ngwe chize twakufupa kamanga hanji mbongo. (Tanga Yishima 2:4-7.) Kuchi tunachinyingika?

¹⁴ Tunafupiwa kulilongesa Mbimbiliya ni mikanda yetu mashimbu eswe ni kuhengwola kanawa yikuma yamu Mbimbiliya. Chino muchitukwasa hanga tuwane umwenemwene ‘waha’ uze te kanda tuchinyingika. (Yoshua 1:8, 9; Samu 1:2, 3) Kaposhi wa Kutalila mutangu yoze atuhwishile ha Julho 1879, katesele umwenemwene ni chitemo chili mukachi lia katanda munji. Mutu yoze mazanga kuhela chitemo chacho katamba kusa tachi ha kusanda mu mingonga mba achiwane. Nawa muze machiwana, keshi kuwahilila wika ni chimuwika chize awana. Alioze manunga ni kufupa nawa yitemo yikwo yinji. Chizechene nawa, ni yetu kutwatambile kuwahilila wika muze mutunyingika umwenemwene umwe. Alioze twatamba kununga ni kufupa umwenemwene hanga tunyingike ukwo unji.

15. Mumu liaka mutuhasa kuvuluka umwe umwenemwene ngwo “ukulu” nawa ulemu uka ukwete?

¹⁵ Muze twakuputuka kulilongesa Mbimbiliya, twakunyingika umwenemwene ulemu. Mutuhasa kuuvuluka ngwo umwenemwene “ukulu” mumu we tunanyingika chitangu. Umwenemwene wacho uka? Ku uputukilo, tunakalilongesa ngwetu Yehova kali Sakatanga wetu nawa ngwetu kanazange kulingila atu yuma yipema. Tunakalilongesa nawa ngwetu Zambi katumine Mwanenyi hano hashi afwe ngwe chitapo hanga tuhase kutusuka ku shili ni kufwa. Nawa yitulilongesa ngwetu Wanangana wa Zambi muukahwisa lamba lieswe nawa ngwetu mutuhasa kutwama ku miaka yeswe hano hashi ni sambukila hamwe ni chiseke.—Yoano 3:16; Usolwelo 4:11; 21:3, 4.

16. Yika twatamba kulinga muze ulumbunwiso wetu hakutwala ku umwenemwene wa Mbimbiliya muwalumuka?

¹⁶ Ha mashimbu amwe, ulumbunwiso wetu hakutwala ku uprofeto wamu Mbimbiliya hanji chimwe chisoneko muuhasa kwalumuka. Nyi chino muchilingiwa, chili chilemu kusa mashimbu hanga tulilongese ulumbunwiso wacho waha ni kuupukuna. (Yilinga 17:11; 1 Timoteu 4:15) Kutwatambile wika kunyingika ulemu uze uli hakachi ka ulumbunwiso ukulu ni waha, alioze twatamba nawa kusa shindakenyo ha yikuma ya ulumbunwiso waha. Nyi twalinga chocho, mutupwa ni shindakenyo ngwetu umwenemwene wacho waha muulinga chihanda cha umwenemwene wa Mbimbiliya uze hi tunanyingika. Mumu liaka chili chipema kuli yetu kusa tachi jacho?

17, 18. Kuchi spiritu yisandu muyihasa kutukwasa?

¹⁷ Yesu kalongesele ngwenyi spiritu ya Zambi muyihasa kutukwasa hanga twiwuluke yuma yize hitunalilongesa kulu. (Yoano 14:25, 26) Kuchi chino muchihasa kutukwasa muze mutwambujola sango lipema? Tutalenu chilweza cha ndumbu Peter. Ha mwaka 1970, iye kapwile ni miaka 19, chocho yaputuka kukalakala ku Mbetele ya mu Grã-Bretanha. Peter te kanambujola ku zuwo ni zuwo yawana  umwe lunga mukulwana wa wevu unji. Iye yahula lunga wacho nyi te mazanga kunyingika umwenemwene wamu Mbimbiliya. Lunga wacho te ngana wa yingeleja ya A-Yunda, yevwa kupiha hakumona umwe mukweze kanazange kumulongesa Mbimbiliya. Ngana wacho yeseka Peter, ha kumuhula ngwenyi, “Mwanami, limi lika asonekenene nalio mukanda wa Daniele?” Peter yamba ngwenyi, “Chihanda cha mukanda wacho kachisonekene mu Aramaiku.” Peter kanewuluka ngwenyi: “Ngana wacho kakomokene mumu lia kunyingika kumbululo, alioze kakakomokene mumu lia miaka yize te ngulinayo! Mba kuchi nanyingikine kumbululo liacho? Muze nayile ku zuwo yinguhengwola Kaposhi wa Kutalila ni Despertai! a tukweji waze te hapalika kulu, yinguwana mutwe unalumbununa ngwo mukanda wa Daniele kausonekene mu Aramaiku.” (Daniele 2:4, maliji amushi lia lifwo, nwt) Chochene, spiritu yisandu muyihasa kutukwasa hanga twiwuluke sango jize twakutanga ni kujisa mu machila akulu a upite wetu.—Luka 12:11, 12; 21:13-15.

¹⁸ Nyi mutuzanga umwenemwene uze twakulilongesa kuli Yehova ni kusakwilila ha umwenemwene wacho, mutuzanga chinji kununga ni kuuwezela mu machila jetu a upite. Nyi mutuchilinga ni mbunge yeswe, mutulilulieka kanawa hanga tulongese akwetu.

19. Mumu liaka twatamba kufunga upite wetu wa ku spiritu?

¹⁹ Mu mutwe uno, twalilongesa chize twatamba kulemesa upite wetu wa ku spiritu. Alioze twatamba kukeya hanga tuhone kwecha Satana ni yuma ya hano hashi hanga yikokolole zango lietu ha upite wacho. Nyi kutwakeyele, mutuhasa kulalwoka ni yuma ngwe, kufupa mulimo uze matufweta mbongo jinji, kulota kupwa ni upite unji, hanji kupwa ni usolo wa kutembesa akwetu yuma yize tuli nayo. Postolo Yoano yamba ngwenyi, hano hashi ni yuma yeswe yize yiliho kwasala hakehe mayinongesa. (1 Yoano 2:15-17) Kashika, twatamba kununga ni kulemesa upite wetu wa ku spiritu ni kuufunga.

20. Yika tunazange kulinga hanga tufunge upite wetu wa ku spiritu?

²⁰ Twehukenu chuma cheswacho muchihasa kukokolola zango lietu hakutwala ku Wanangana wa Zambi. Tusenu tachi hanga twambujole sango lipema ni zango, nawa kanda tutokesa zango lize tukwete ha mulimo wa kwambujola. Tunungenu ni kuhengwola umwenemwene wa mu Mbimbiliya. Nyi mutuchilinga, mutupwa ni “upite mu malilu uze kuushi kuhwa, muze mwiji keshi kukundama chipwe ndulu keshi kupihisa. Mumu kweswe kwatwama upite wenu, kuzekwene mbunge jenu kumujipwa nawa.”—Luka 12:33, 34.