Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

IMBULULA UFULIELO WO | ENOKE

‘Te Kakupemena Kuli Zambi’

‘Te Kakupemena Kuli Zambi’

ENOKE katwamine miaka yinji. Chino muchihasa kupwa chikalu chinji kuli yetu kuchinyonga, alioze mwono wa lunga yono walingile 365​​—⁠ha mwono uze twakupwa nawo musono munjilaho yisuho yiwana! Alioze aye kakapwile kashinakaji, hi ha mashimbu jenyi wika ko. Nyi mutufuna ha ma sekulu 50 kunyima, atu katwamine miaka yinji kuhiana a musono. Alama, mutu mutangu, katwamine miaka kulakaji jisambano, mba Enoke yasemuka, nawa Alama yatwama sekulu jikwo jitatu! Amwe aku munyachi wa Alama katwamine miaka yinji kuhiana iye. Kashika miaka 365 yize Enoke apwile nayo, kota kuli iye kapwile ni kunyonga ngwenyi ku mwono wenyi kuli yuma yinji yize te mahasa kulinga kulutwe. Chipwe chocho, kakayilingile.

Enoke kapwile mu ponde yinene. Achimunyonge kanachina nawa kanaswame, keshi kuhasa kuvulama yitanga ya atu waze ambulwile sango lipema lia Zambi. Kumeso jo kunapihi ni ufwatulo. Atu jacho kanamuvwila kole. Kanalelesa sango jenyi, nawa kakuvwila kole Zambi yoze wamutumine. Ayo te keshi kuhasa kulimika ni Zambi wa Enoke, Yehova, alioze ayo te mahasa kushiha lunga wacho! Kota kalihulile nyi te mamona nawa asoko jenyi. Shina kapwile ni kunyonga hali mukwo-pwo ni ana jenyi a mapwo hanji mwanenyi wa lunga Metusela ni hali mujikulu wenyi Lameke? (Uputukilo 5:​21, 23- 25) Kutala lino lie te songo lia mwono wenyi?

Enoke kali mutu wakukomwesa mu sango ja Mbimbiliya. Kanamuvuluka wika chikehe ha yihanda yitatu ya Mbimbiliya. (Uputukilo 5:​21-24; A-Hepreu 11:5; Yundase 14, 15) Kashika, versu jino jinasolola, kanawa chize mutuhasa kunyingika lunga yono wa ufulielo unene. Shina ena ukwete umwe usoko uze wakufunga nyi? Kutala hi unalitakana kama ni umwe ukalu hakutwala ku yize unanyingika ngwe yalita? Nyi chocho, muhasa kulilongesa chinji hakutwala ku ufulielo wa Enoke.

“ENOKE WALIENDELELE NI ZAMBI”

Atu kapwile ni yitanga yipi chinji muze Enoke asemukine. Aye kapwile wamuchisemuko chamuchishimbiali mujiko lia Alama. Ha mashimbu jacho atu te achili ni ndambu ya ungunu yize Alama ni Eva atokesele. Kashika atu te akutwama ni mwono miaka yinji. Chipwe chocho, ayo kapwile mu ponde hakutwala ku yitanga yipema ni ku ufulielo. Ungulungulu te hi woka chinji. Ungulungulu wacho waputukile ha chisemuko chamuchiali cha Alama, muze Kene ashihile mwanako Abele. Umwe waku munyachi wa Kene kapwile ni kulizata ni kulinga ungulungulu unji nawa te kakufunyisa upi ni upi kuhiana Kene! Ha chisemuko chamuchitatu, yikusoloka nawa upi ukwo. Atu te kakuvuluka jina lia Yehova, alioze te keshi kumuwayila kanawa. Kwamba pundu ayo te kakushililika jina lisandu lia Zambi, hachino, te kakumuhona vumbi.​​—⁠Uputukilo 4:​8, 23-26.

Uwayilo uno wa mahuza yiwoka chinji ha mashimbu ja Enoke. Mba muze Enoke hakola, aye te katamba kusakula jila yize makaula ku mwono wenyi. Shina iye te membulula yitanga ya atu ha matangwa jenyi? Nyi te mafupa Zambi wamwenemwene, Yehova, yoze watangile malilu ni hashi? Iye kota kafupile kulilongesa chinji hakutwala kuli Abele, yoze wafwile chitaka mumu lia kuwayila Yehova mu jila yize Iye akuzanga. Enoke yazanga kukaula chilweza cha Abele. Mukanda wa Uputukilo 5:22 unatulweze ngwo: “Enoke waliendelele ni Zambi” wamwnemwene. Maliji wano kanasolola chize Enoke apwile ni kuvwisa Zambi kuwaha mukachi ka atu waze te keshi kuwayila Zambi. Iye kali mutu mutangu yoze Mbimbiliya yakuvuluka chocho.

Versu yoyene ya Mbimbiliya yinambe ngwo, Enoke kanungine ni kwenda ni Yehova, chipwe muze te hasema mwanenyi wa lunga Metusela. Chino chinasolola ngwo, Enoke kapwile mwata wa usoko muze te ali ni miaka 65. Kapwile ni pwo, alioze Yisoneko kuyishi kuvuluka jina lienyi, nawa kuyishi kutongola unji wa “ana a malunga ni ana a mapwo” waze apwile no. (Uputukilo 2:24) Nawa kwamba pundu, kasele tachi hanga alongese ana jenyi hakutwala kuli Yehova Zambi. Mba yika awanyineko?

Mbimbiliya kuyishi kuhanjika yuma yinji ha chikuma chino. Kuyishi kuhanjika nichimwe hakutwala ku ufulielo wa mwana wa Enoke Metusela, yoze Mbimbiliya yakutongwola ngwo katwamine miaka yinji, ndo ku songo lia mwaka uze wejile Sanga lia Meya. Hachino, Metusela yasema mwana yoze te avuluka ngwo Lameke. Lameke katwamine hamwe ni kako Enoke ha miaka kulakaji. Muze Lameke hakola yasolola ufulielo ukolo muli Zambi. Hachino, Yehova yamutuma kusoneka umwe uprofeto wahanjikile hakutwala kuli Noa, mwana wa Lameke, uprofeto wacho wamanunukine muze Sanga Linene lia Meya te hiliapalika. Noa, chizechene ngwe kakuluka wenyi Enoke, neye kamuvulukile ngwo kendele hamwe ni Zambi. Alioze Noa kakamwene Enoke. Chipwe chocho, Enoke kauchikile chihinga chinene. Kota Noa kalilongese chihinga chacho, kupalikila muli tato, Lameke, hanji kako Metusela, hanji chipwe kuli Yara, tato ya Enoke, yoze wafwile muze Noa te uchili ni miaka 366.​​—⁠Uputukilo 5:​25-29; 6:9; 9:⁠1.

Achinyonga kulisa chili hakachi ka Enoke ni Alama. Alama, mutu mungunu yehuka Yehova chocho yauchikila munyachi wenyi chihinga cha uhulia ni lamba. Alioze Enoke, mutu mukwa-shili, yenda hamwe ni Zambi, chocho, yauchikila munyachi wenyi chihinga cha ufulielo. Alama kafwile muze Enoke apwile ni miaka 308. Shina asoko ja Alama kanenganyanyine ha yitanga ya chipululu yize asolwele kalamba ko? Yetu kutwanyingikine. Yize tunanyingika yili ngwetu, Enoke “waliendelele ni Zambi” wamwenemwene.​—Uputukilo 5:24.

Nyi ukwete umwe usoko, tala yize muhasa kulilongesa ha ufulielo wa Enoke. Chipwe ngwe chili ni ulemu kuhana kulia cha ku musunya kuli asoko je, alioze kukushi chuma chilemu chinji kuhiana kulia cha ku spiritu. (1 Timoteu 5:⁠8) Yena wa kuhana kulia chacho hi ha yize wakwamba ko, alioze ha yize wakulinga. Nyi musakula kwenda hamwe ni Zambi ngwe chize alingile Enoke, ha kwecha shimbi ja Liji lia Zambi jikusongwele ku mwono we, ni yena muuchikila asoko je chihinga chinene​​—⁠chilweza che chipema chize ayo makaula.

ENOKE “WAPROFETEZELE HALI WANO”

Enoke kota kevwile ngwe kali ukawenyi mukachi ka atu waze te keshi ufulielo. Alioze shina Zambi yenyi Yehova, kamwewulukile kama? Mba, kamwewulukile. Limwe tangwa Yehova yahanjika ni yono kavumbi kenyi washishika. Zambi yamwaha sango ja utuswilo wa atu waze atwamine no ha matangwa amuwika. Aye yapwisa Enoke umwe profeta mutangu yoze anasolola mu Mbimbiliya. Tunachinyingika mumu Yundase mwanakwo ya Yesu, Zambi kamutumine kusoneka umwe uprofeto hakutwala kuli Enoke ha sekulu jinji kunyima. *

Uprofeto wa Enoke kuchi wambile? Wambile ngwo: “Mwene kumeza hamwe ni yizavu yinji ya asandu jenyi, mukulinga upatwilo hali eswe, mukukumika yitanganyanyi eswe ha yitanga yo yeswe ya utanganyanyi, yize alingile ni utanganyanyi, ni ha yuma yeswe yikalu yize yivulumunyi a utanganyanyi hanahanjika ya kulimika nenyi.” (Yundase 14, 15) Enoke kapwile ni ufulielo ukolo ngwenyi yuma yacho te muyilingiwa pundu. Kuli iye, Zambi te hanamanununa kulu uprofeto wacho. Nyonga hano lili ngwo: Profeta kanahanjika ha chimwe chuma chize muchikalingiwa, chize muchihasa kupwa kulumbununa ngwe hichalingiwa kulu!​—Izaia 46:10.

Enoke ni hamu lieswe kambulwile sango ja Zambi kuli yingulungulu

Kuchi chapwile kuli Enoke kulweza maliji wano, hanji kwaambulwila kuli atu eswe waze te akumupanjika? Tala ndundo ja utowezo wacho​—unatongola ha yisuho yiwana maliji akwamba ngwo, “utanganyanyi” hanga usolole atu, yitanga yo, ni mutapu uze apwile ni kulingilamo yitanga yacho yipi. Uprofeto uno watowezele atu eswe ngwo hashi hanakapiha kulu kuputuka ha yize yalingiwile mu munda wa Endene. Maliji jacho te kanasolola songo lia hano hashi, muze te Yehova meza hamwe ni “yizavu yinji ya asandu jenyi”​—⁠mbunga ya angelo andundo mu jita yize muyonona yuma yeswe yipi. Enoke ni hamu lieswe yalweza atu utowezo uno wa Zambi, nawa yalinga chino ukawenyi! Kota Lameke muze te uchili mukweze kamwene, ni kukomoka ha hamu lia kako. Nyi chenacho, mutuhasa kunyingika kanawa mumu liaka.

Ufulielo wa Enoke wakutulingisa hanga tulihule yetwene nyi Zambi kakumona yuma yeswe yize yinalingiwa hano hashi. Upatwilo uze Enoke ambulwile ni hamu lieswe ni haliapwila uchiliko; unatale nawa yuma yize yinalingiwa musono hano hashi, ngwe chize yapwile ha matangwa ja Enoke. Kulita ni utowezo wa Enoke, Yehova yaneha Sanga Linene lia Meya lize liashihile yitanganyani eswe ha matangwa ja Noa. Alioze unongeso wacho wahichikile chilweza cha luyinda munene yoze uneza kulutwe lia matangwa. (Mateu 24:​38, 39; 2 Petulu 2:​4-6) Ni musono nawa, Zambi kanalilulieka hamwe ni yizavu ya asandu jenyi hanga akanehe upatwilo ungunu hano hashi ha yitanga yipi. Yetweswe twatamba kusa ku mbunge utowezo wa Enoke ni kuulweza kuli akwetu. Asoko ni masepa jetu mahasa kuhona kupwa sali lietu. Mutuhasa kwivwa ngwe tuli ukawetu ha amwe mashimbu. Alioze Yehova kakavulamine Enoke; kashika chipwe haliapwila, iye kechi kavulama tuvumbi twenyi ashishika!

“APINDUMWINE ENOKE HANGA KECHI KAMONA KUFWA”

Kuchi songo liejile kuli Enoke? Kufwa chenyi chapwa cha ukomokeso nawa chikalu kunyingika kuhiana mwono wenyi. Mukanda wa Uputukilo unalumbununa ni maliji akehe ngwo: “Enoke waliendelele ni Zambi, hikeshiko, mumu Zambi yamuchizako.” (Uputukilo 5:24) Mulali uka Zambi achijileko Enoke? Postolo Paulu kulutwe yalumbununa ngwenyi: “Ku ufulielo apindumwine Enoke hanga kechi kamona kufwa; mba kamuwanyineko, mumu Zambi hanamupindumuna; mumu shimbu kanda amupindumuna, amushindakenyene ngwo, kanapemena kuli Zambi.” (A-Hepreu 11:⁠5) Yika Paulu ambile kwamba ha maliji wano ngwo, “apindumwine Enoke hanga kechi kamona kufwa”? Mbimbiliya jimwe jakwamba ngwo Zambi katwalile Enoke mu malilu. Alioze hi chocho ko. Mumu Mbimbiliya yakusolola ngwo, Yesu Kristu mwe mutu mutangu kuhinduka ku ufwe ni kuya mu malilu.​—⁠Yoano 3:13.

Mu mulali uka ngwo, Enoke ‘amupindumwine’ hanga akachine “kumona kufwa”? Yehova kota kapindumwine Enoke ha kumuchiza ku mwono ni kumupalikisa ku kufwa, hanga te achine kumushiha chipi kuli akwa-kole jenyi. Alioze chitangu, Enoke katambwile ‘ushindakenyo ngwo, kanapemena kuli Zambi.’ Kuchi acho? Shimbu te kanda achifwa, Enoke kota katambwile usolwelo wa Zambi, uze wamusolwele hashi hi hapwa paraisu. Ni utayizo uno ungunu wa Yehova, mba Enoke yafwa. Muze asonekene hakutwala kuli Enoke ni kuli malunga ni mapwo ashishika, postolu Paulu yamba ngwenyi: “Wano eswe afwile nikulita ni ufulielo.” (A-Hepreu 11:13) Hakupalika cha amwe mashimbu, kota akwa-kole jenyi kapwile ni kufupa mujimba wenyi, alioze ‘kakauwanyineko,’ kota Yehova katokesele mujimba wenyi, hanga atu achine kuuzachisa mujila yize kuyalitele hanji mu uwayilo wa mahuza. *

Ni Yisoneko yacho mu manyonga jetu, haliapwila twesekenu kunyonga chize mwono wa Enoke wahetele ku songo. Nyonga hachino, iwuluka ngwe kuli wika uhashi umuwika. Enoke kanazomboka, haputuka ku honga chinji. Akwa-kole jenyi kanamukaula munyima, kali ni uli unji mumu ha sango ja upatwilo jize aalwezele. Enoke yawana chimwe chihela yaswamamo, hanga ahwime ndambu, chipwe chocho, aye te kananyingika ngwenyi shimbu limwe mahasa kumukwata. Te hi kwasala hakehe hanga amushihe chitaka. Muze te anahwima, aye te kanalembe kuli Zambi yenyi. Chocho, yevwa sambukila ya Zambi yineza mu mbunge yenyi. Ha usolwelo uno ungunu Enoke yanyonga ngwe te hamutwala mu chihela chacho, kusuku chinji.

Enoke te kanapalika mu yipikalo yinji muze Yehova amupindumwine

Achinyonga ngwe, kamwene kulutwe lienyi chimwe chifuchi chahiana chize te anyingika. Yachimona ngwenyi te chipema chinji ngwe munda wa Endene, alioze kwakapwile akerupimi waze te akukinda atu kunjilamo. Malunga ni mapwo​​—⁠eswe waze amwenemo, kapwile ni mijimba ya ukweze nawa yipema​​—⁠kapwile anji. Kapwile eswe ni sambukila. Mwakapwile kole niyimwe ni yihungumiona hakutwala ku uwayilo uze Enoke te anyingika kanawa. Hachino, Enoke yevwa ufunge wa Yehova, zango, ni utayizo wenyi. Kevwile pundu ngwe chihela chacho te mwe apwile; nawa ngwe te mwe mwatwama zuwo lienyi. Amu te anevu sambukila yinji ku mbunge, Enoke yafuka kumeso ni kupomba tulo anji chakuhona kulota.

Iye yanunga muchihela chacho ha tangwa lieswe​​—⁠yapomba wa kufwa, chocho, Yehova Zambi yamufunga mu manyonga jenyi waze keshi kuzala! Ngwe chize Yesu alakenyene, tangwa mulizako, atu eswe waze ali mu manyonga ja Zambi makevwa liji lia Kristu, makahinduka ku kufwa, ni kulawola meso jo mu chifuchi chaha chipema nawa cha sambukila.​​—⁠Yoano 5:​28, 29.

Shina unazange kupwa mu chifuchi chacho? Achinyonga kuwaha chize mukevwa ha kunyingika Enoke. Nyonga nawa yuma yipema yize mutukalilongesa kuli iye! Iye makahasa kutulweza nyi manyonga jetu hakutwala ku songo lia mwono wenyi te kapwa lume amwenemwene. Alioze kuli chimwe chize twatamba kulilongesa haliapwila hakutwala kuli iye. Muze te hahanjika hakutwala kuli Enoke, Paulu yanunga ni kwamba ngwenyi: ‘Mutu keshi kuhasa kupemena kuli Zambi nyi keshi ni ufulielo.’ (A-Hepreu 11:⁠6) Yetweswe tuli ni chitela chipema cha kwimbulula hamu lia ufulielo wa Enoke!

^ kax. 14 Amwe akwa-mana hakutwala ku Mbimbiliya kakwamba ngwo Yundase katongwele umwe mukanda wa apócrifo uze avuluka ngwo mukanda wa Enoke, alioze mukanda uno kuushi wakuhwima kuli Zambi, ni mahuza eswe yaulamikiza kuli Enoke. Mukanda wacho wakutongola pundu uprofeto wa Enoke, alioze kota kauchijile mu umwe mukanda ukulu, uze haliapwila kuushiko nawa​—⁠ha umwe mukanda wakusoneka hanji ku jimwe ndako ja atu. Yundase kota kazachishile mukanda wowene ukulu, hanji kalilongesele hakutwala kuli Enoke kupalikila kuli Yesu, yoze wamwene mwono wa Enoke muze apwile mu malilu.

^ kax. 20 Chizechene nawa, Zambi kaswekele mujimba wa Mose ni wa Yesu, hanga achine kuheha nayo mu milali yacho yipi.​—Shimbi Yamuchiali 34:5, 6; Luka 24:3-6; Yundase 9.